Aan de orde zijn de stemmingen over moties, ingediend in het debat over de Europese Top, te weten:

- de motie-Rouvoet/Van der Staaij houdende afwijzing van de uitkomsten van de Europese Raad op het punt van de start van de onderhandelingen met Turkije (21501-20, nr. 269);

- de motie-Rouvoet c.s. over het aan de orde stellen van de Armeense genocide binnen het kader van de dialoog met Turkije (21501-20, nr. 270);

- de motie-Duyvendak c.s. over EU-wijde referenda (21501-20, nr. 271);

- de motie-Wilders/Herben over de handelwijze van de regering m.b.t. Turkije (21501-20, nr. 272).

(Zie vergadering van heden.)

De voorzitter:

Ik geef gelegenheid tot het afleggen van een stemverklaring vooraf.

Mevrouw Van der Laan (D66):

Voorzitter. D66 is voor referenda over Europa, maar niet van bovenaf opgelegd. Referenda moeten een instrument zijn van de burger en niet van politici. Bij hoge uitzondering hebben wij mede het initiatief genomen voor een raadplegend referendum over de Europese grondwet omdat het hier in wezen over grondwetswijziging gaat zonder dat daar zoals gebruikelijk een verkiezing overheen gaat. Van bovenaf geïnitieerde raadplegende referenda moeten geen gewoonte worden. Referenda dienen in de visie van D66 als rem voor de burger om politici terug te fluiten, dus als initiatief van de burgers en niet als speeltje van politici. Uit de motie van de heer Duyvendak spreekt een andere visie op referenda en wij kunnen die dan ook niet steunen. Mocht er vanuit de bevolking een initiatief komen voor een Europees referendum, bijvoorbeeld over de toetreding van Turkije, zullen wij dat natuurlijk van harte steunen.

In stemming komt de motie-Rouvoet/Van der Staaij (21501-20, nr. 269).

De voorzitter:

Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de Groep Wilders, de ChristenUnie, de SGP en de LPF voor deze motie hebben gestemd en die van de overige fracties ertegen, zodat zij is verworpen.

In stemming komt de motie-Rouvoet c.s. (21501-20, nr. 270).

De voorzitter:

Ik constateer dat deze motie met algemene stemmen is aangenomen.

In stemming komt de motie-Duyvendak c.s. (21501-20, nr. 271).

De voorzitter:

Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de SP, GroenLinks, de PvdA en de Groep Lazrak voor deze motie hebben gestemd en die van de overige fracties ertegen, zodat zij is verworpen.

In stemming komt de motie-Wilders/Herben (21501-20, nr. 272).

De voorzitter:

Ik constateer dat de aanwezige leden van de fracties van de Groep Wilders, de ChristenUnie, de SGP en de LPF voor deze motie hebben gestemd en die van de overige fracties ertegen, zodat zij is verworpen.