Aan de orde is het mondelinge vragenuur, overeenkomstig artikel 136 van het Reglement van Orde.

Vragen van het lid Hessels aan de minister van Economische Zaken over mogelijke uitval van centrale verwarming als gevolg van overbelasting van het aardgasnet.

De voorzitter:

Aangezien de minister van Economische Zaken in het buitenland is, worden de vragen gesteld aan de minister van Financiën.

De heer Hessels (CDA):

Voorzitter. Aangezien de minister van Financiën enig aandeelhouder is van Gasunie Transport Services, moet hij op mijn vragen goed antwoord kunnen geven. Toen wij deze ochtend de krant lazen en naar de radio luisterden, kregen wij de indruk dat Nederland wel eens in de kou zou kunnen komen te zitten. De CDA-fractie is hiervan flink geschrokken. De overheid moet staan voor de zekerheid van levering van energie. De berichten van vandaag moeten dan ook worden weerlegd, dan wel de beschreven gevolgen worden voorkomen.

De problemen komen voort uit een besluit van de DTe, de toezichthouder op de energiebedrijven, dat het transport van buitenlands gas over het Nederlandse net aantrekkelijker maakt. Wij moeten er echter voor waken dat hierdoor de Nederlandse consument niet in de verdrukking komt.

De CDA-fractie is altijd voorstander geweest van verlaging van de energielasten. Maar voorop staat de zekerheid dat wij te allen tijde moeten kunnen beschikken over voldoende gas om onze huizen te kunnen verwarmen. Daarom de volgende vragen aan de minister.

Kan de minister de interpretatie van de regering geven van de publicaties van ECN van gisteren? Ook graag een reactie op het artikel van de hoogleraren De Kam en Jepma dat eerder is verschenen naar aanleiding van dit DTe-besluit. Is het in de tweede plaats juist dat de Gasunie als gevolg van Europese regelgeving altijd verzoeken om doorvoer van buitenlands gas moet honoreren? Is het wellicht mogelijk om transport voor binnenlands consumentengebruik of voor gebruik in onze bedrijven voorrang te verlenen? Is het juist dat de Gasunie, 100% eigendom van de Staat, een proces heeft aangespannen tegen DTe, ook een overheidsinstantie, om het DTe-besluit aan te vechten? Welke rol speelt de minister hierin als enig aandeelhouder van Gasunie Transport Services? Welke maatregelen kan de minister ten slotte nemen om te voorkomen dat Nederland in de kou komt te zitten omdat onze gasleidingen vol zitten met buitenlands gas? Op welke termijn kunnen deze maatregelen uitgevoerd worden?

Minister Zalm:

Voorzitter. Ik zal proberen de hoofdpunten te beantwoorden. Ik zeg de Kamer ook nog een brief toe van de minister van Economische Zaken. Ik kan melden dat de rol van aandeelhouder uiterst bescheiden is, omdat het gaat om een gereguleerde markt. DTe maximeert en bepaalt bijvoorbeeld de tarieven. Het bedrijf zelf heeft daar geen vrijheid in.

Om tot een goede interpretatie van het onderzoek van het ECN te komen, moeten wij goed kijken wat ECN precies heeft gezegd. Men beweert dat de capaciteit bereikt kan worden als de tarieven nog verder uit elkaar gaan lopen én er een strenge winter komt én Duitsland ervoor kiest om gas door Nederland te transporteren. Dan gaat het probleem zich dus voordoen. GTS heeft mij verzekerd dat men voor deze winter geen zorgen heeft over de capaciteit voor de gasafname; wat dat betreft is er geen acuut probleem. Het is natuurlijk wel zo dat het zogenaamde Jepma-effect transport van Duits gas via Nederland weer naar Duitsland aantrekkelijker maakt. Het Jepma-effect treedt op als er verschillen zijn tussen de transportkosten in Nederland en Duitsland en die verschillen ook groter worden. Dat is een punt waar DTe in de tarievenpolitiek rekening mee moet houden omdat de leveringszekerheid van gas in Nederland een van de belangrijke criteria is op grond waarvan DTe de regulering moet maken.

Ik kan de Kamer dus geruststellen dat er niemand in de kou komt te zitten vanwege dit aspect. Voor de toekomst moet een en ander uiteraard ook worden vermeden. Hiervan hangt ook af wat er in de tarievensfeer in Duitsland en Nederland gaat gebeuren. Als aandeelhouder zou ik het natuurlijk helemaal niet erg vinden als de transporttarieven in Nederland ietwat zouden worden verhoogd. Dit is een onderwerp dat ik als minister van Economische Zaken ook nog eens bij DTe onder de aandacht zal brengen, zodat wij echte garanties hebben dat er niet alleen deze winter geen problemen ontstaan, maar ook niet in de toekomst. Voor het overige zeg ik de Kamer een wat uitgebreidere brief toe die door de echte minister van Economische Zaken kan worden ondertekend.

De heer Hessels (CDA):

Voorzitter. Ik dank de minister voor zijn beantwoording. Ik heb net onder ogen gekregen een eerste reactie van GTS van Gasunie op het probleem dat vandaag in de kranten staat. Men zegt inderdaad dat er voor dit jaar geen probleem is. Dat is een geluk. Voor volgend jaar kan er wel een probleem ontstaan. Daar kunnen wij nog iets aan doen. De afgelopen jaren hebben wij geen strenge winter gehad. De tarieven liepen toen ook al ver uit elkaar. Kunnen wij daar eerder op inspelen in het kader van de eerste taak van DTe: het garanderen van de leveringszekerheid in Nederland? Die leveringszekerheid dreigt in het geding te komen. Zal de minister erop toezien dat DTe die taak fatsoenlijk uitvoert? Er zijn geluiden dat een flink deel van die door DTe opgelegde kortingen wegvloeit naar het buitenland. Hoe kijkt de minister van Financiën daartegen aan?

Minister Zalm:

Voorzitter. Het is van belang dat de leveringszekerheid van Nederlands gas voor de gezinnen wordt gegarandeerd. Overigens zal een bijzondere situatie ontstaan als er extreme koude is. De landelijk netwerkbeheerder krijgt in dat geval aparte bevoegdheden. Normaal gaat alles via de markt, maar bij extreme koude komen er extra bevoegdheden. Ik zal de boodschap aan mijn collega van Economische Zaken overbrengen. Het past helemaal in het regeringsbeleid dat de gasleverantie niet alleen voor deze winter wordt gegarandeerd, maar ook voor de toekomst. Daarop zal de DTe zich eens nader moeten beraden. Wij hebben er natuurlijk weinig aan dat door de lage transporttarieven in Nederland grote Duitse gasstromen via Nederland gaan. Dan moet je ervoor zorgen dat de transporttarieven in beide landen op een gelijkwaardiger niveau komen. Dat kan door een verlaging van de Duitse tarieven of door een verhoging van de tarieven in Nederland. Het onnodig omleiden van gasstromen heeft geen economisch belang. Integendeel, dat is alleen maar omwegtransport. Dat vereist dus coördinatie tussen de Duitse en Nederlandse autoriteiten.

De heer Crone (PvdA):

Het principe van het gebruik van de gasbuizen is: wie het eerst komt, mag het eerst erdoorheen. Als je maar de prijs betaalt, en die is voor iedereen hetzelfde. Het schijnt dat GTS het gas voor de Nederlandse burgers niet mag laten voorgaan. Dat aspect is aan de rechter voorgelegd. Wil de minister in zijn brief duidelijk maken of de wetgeving terzake wel voldoende is? Anders moeten wij de wet aanpassen, zodat wij toch een nationale voorziening prioriteit mogen geven. Als dat maar transparant is van tevoren, zodat de Duitsers dat weten. Het beantwoorden van deze juridische vraag zal wel wat denkwerk vergen.

De minister van Financiën zegt net zelf dat Nederland zijn tarief kan verhogen, zodat het gelijk wordt aan het Duitse tarief. De Nederlandse aandeelhouder wordt dan rijker – ik zie de minister al instemmend knikken; dat bevalt hem dus wel – maar de burger betaalt dan hogere netkosten. De burgers worden dan dus armer. Het lijkt een normale discussie over de vraag wat wij dan doen met de gasbaten, die in het FES zouden moeten, enzovoorts. Wij gaan het tarief in Nederland toch niet verhogen, zodat de burgers en het bedrijfsleven de prijs moeten betalen? Dan zal de minister daar toch een vorm van compensatie tegenover moeten stellen. Misschien moet het MEP-aansluitingstarief alvast worden verlaagd.

Minister Zalm:

Nederlands gas mag niet voorgaan omdat dit in Europeesrechtelijke zin niet is toegestaan. Je mag immers niet discrimineren naar afkomst of bestemming. Ik denk dat de koninklijke route dan zal zijn dat de kunstmatigheid van het aantrekkelijk worden van gastransporten door Nederland, die veel efficiënter rechtstreeks door Duitsland kunnen plaatsvinden, wordt weggenomen. Dat heeft toch te maken met de tariefverschillen. Zouden wij in Nederland de tarieven verhogen, dan heb ik er geen enkele moeite mee om dat op welke manier dan ook terug te sluizen naar de burgers. Zij betalen het en zij kunnen het wat mij betreft ook langs een of andere weg terugkrijgen. Overigens zijn de tarieven de laatste jaren alleen maar verlaagd; een verhoging van de tarieven zou dus iets nieuws zijn.

De heer Atsma (CDA):

Dat is een merkwaardige spanning. De minister zegt dat er dit jaar geen problemen zijn omdat wij de laatste jaren geen koude winters hebben gehad, maar uiteindelijk hopen sommigen in dit huis toch op een elfstedentocht. Dat kan juist een indicatie zijn voor een stevige winter.

De minister maakte zojuist een opmerking over de verschillende transporttarieven in Duitsland en Nederland. De minister stelt dat je de tarieven kunt verhogen, maar Nederland wil zijn positie als gastransporteur en -distributeur op niveau houden. Dat is een van de sterke punt van dit land. Is het dan niet zaak om de capaciteit van het distributie- of transportnet te vergroten? Dan is de vraag relevant of de aandeelhouder daarover in positieve zin mee wil denken.

Minister Zalm:

Het zal in de brief nog eens worden uitgelegd, maar bij extreme kou geldt een aparte regeling. In het geval van een elfstedentocht, met temperaturen die langdurig beneden de min negen liggen, geldt dus een apart scenario, los van de algemene regeling. Nederland is inderdaad een belangrijke gastransporteur. Ik heb geen enkel probleem met investeringen die profijtelijk zijn en zichzelf terugverdienen. Dat hebben wij op andere fronten ook gedaan. Dat geldt voor TenneT, die samen met Noorwegen een grote kabel trekt om het mogelijk te maken om uit Noorwegen elektriciteit te betrekken, maar ook voor het gas. Als zich daar een interessante businesscase voordoet, is dat voor de Staat als aandeelhouder zeker de moeite waard. Het initiatief daarvoor ligt dan primair bij het bedrijf.

Ik vind het wel riskant om te investeren op basis van een kunstmatig transportvoordeel. Wanneer er vanwege een kostenverschil op dit moment eigenlijk inefficiënte omwegen via Nederland worden gezocht, is de vraag of je daar langjarige investeringen op moet baseren. Zodra dat prijsverschil wegvalt, valt natuurlijk ook die kunstmatige, door prijsverschillen geïnduceerde behoefte aan het omleiden van Duitse gastransporten via Nederland weg. Het lijkt mij beter om ernaar te streven dat de verschillen in transportkosten tussen Duitsland en Nederland worden beperkt, zodat de meest efficiënte route voor gastransport wordt gekozen.