Kamerstuk
Datum publicatie | Organisatie | Vergaderjaar | Dossier- en ondernummer |
---|---|---|---|
Tweede Kamer der Staten-Generaal | 2021-2022 | 35925 nr. 2 |
Zoals vergunningen, bouwplannen en lokale regelgeving.
Adressen en contactpersonen van overheidsorganisaties.
U bent hier:
Datum publicatie | Organisatie | Vergaderjaar | Dossier- en ondernummer |
---|---|---|---|
Tweede Kamer der Staten-Generaal | 2021-2022 | 35925 nr. 2 |
Ontvangen 21 september 2021
Vergaderjaar 2021‒2022Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste budgettaire kerngegevens tot en met 2026. Deze cijfers zijn gebaseerd op de Macro Economische Verkenning (MEV) van het Centraal Planbureau (CPB). Het kabinet verwacht in 2022 334,1 miljard euro aan inkomsten op te halen via belasting- en premieontvangsten. De geraamde rijksuitgaven bedragen 353,0 miljard euro in 2022.
(in miljarden euro, tenzij anders aangegeven) | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Inkomsten (belastingen en sociale premies) | 302,4 | 299,8 | 313,8 | 334,1 | 337,9 | 349,0 | 360,9 | 372,4 |
Reguliere netto-uitgaven onder het uitgavenplafond | 289,5 | 303,8 | 317,5 | 335,0 | 340,7 | 348,6 | 359,8 | 371,4 |
Rijksbegroting | 139,0 | 144,5 | 153,5 | 163,2 | 162,7 | 163,2 | 166,2 | 169,6 |
Sociale zekerheid | 80,8 | 85,9 | 88,3 | 90,4 | 93,3 | 96,8 | 100,8 | 104,6 |
Zorg | 69,7 | 73,4 | 75,8 | 81,3 | 84,6 | 88,6 | 92,8 | 97,2 |
Steunmaatregelen corona relevant voor het EMU-saldo (uitgaven) | 0,0 | 27,8 | 39,4 | 11,4 | 2,4 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
Overige netto-uitgaven en correcties relevant voor het EMU-saldo | ‒ 2,7 | 0,4 | 5,3 | 6,6 | 3,5 | 5,2 | 5,5 | 5,2 |
Totale netto-uitgaven relevant voor het EMU-saldo | 286,8 | 332,0 | 362,2 | 353,0 | 346,6 | 353,8 | 365,2 | 376,6 |
EMU-saldo centrale overheid | 15,7 | ‒ 32,2 | ‒ 48,4 | ‒ 18,9 | ‒ 8,7 | ‒ 4,8 | ‒ 4,4 | ‒ 4,2 |
EMU-saldo decentrale overheden | ‒ 1,6 | ‒ 1,8 | ‒ 2,3 | ‒ 2,4 | ‒ 2,5 | ‒ 2,6 | ‒ 2,7 | ‒ 2,7 |
EMU-saldo collectieve sector | 14,0 | ‒ 34,0 | ‒ 50,7 | ‒ 21,3 | ‒ 11,2 | ‒ 7,4 | ‒ 7,0 | ‒ 6,9 |
EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp) | 1,7% | ‒ 4,3% | ‒ 6,0% | ‒ 2,4% | ‒ 1,2% | ‒ 0,8% | ‒ 0,7% | ‒ 0,7% |
EMU-schuld collectieve sector | 394,7 | 434,9 | 490,9 | 516,6 | 528,0 | 535,5 | 544,4 | 551,9 |
EMU-schuld collectieve sector (in procenten bbp) | 48,6% | 54,5% | 57,8% | 57,7% | 57,1% | 56,1% | 55,4% | 54,5% |
Bruto binnenlands product (bbp) | 812 | 799 | 850 | 895 | 925 | 954 | 983 | 1.013 |
Het feitelijk EMU-tekort van de centrale overheid bedraagt 48,4 miljard euro in 2021 en 18,9 miljard euro in 2022. De decentrale overheden - onder andere de gemeenten, provincies en waterschappen - komen naar verwachting uit op een tekort van 2,3 miljard euro in 2021 en 2,4 miljard euro in 2022. Het totale EMU-saldo van de overheid als geheel (centrale overheid en decentrale overheden) komt daarmee naar verwachting uit op een tekort van 50,7 miljard euro in 2021 en 21,3 miljard euro in 2022. Dit komt overeen met respectievelijk ‒ 6,0 procent en ‒ 2,4 procent van het bbp. De schuld bereikt aan het eind van 2022 een niveau van 57,7 procent van het bbp.
Het kabinet stuurt in zijn begrotingsbeleid op uitgavenplafonds die voor ieder jaar van de kabinetsperiode worden vastgesteld. Het uitgavenplafond geeft de maximale ruimte weer voor uitgaven binnen de kabinetsperiode en hoeft niet maximaal benut te worden. Voor het grootste deel van de rijksuitgaven geldt dit uitgavenplafond. In deze paragraaf toetst het kabinet of het verwachte uitgavenniveau onder het vooraf afgesproken uitgavenplafond blijft in de kabinetsperiode. Het jaar 2021 is het laatste jaar in de huidige kabinetsperiode en daarmee ook het laatste jaar waarvoor een uitgavenplafond is afgesproken. Het uitgavenplafond is onderverdeeld in de drie deelplafonds Rijksbegroting, Sociale Zekerheid en Zorg.
Tabel 1.2 laat zien dat het niveau van de begrote uitgaven in 2021 groter is dan het totale uitgavenplafond in 2021. De uitgaven onder het deelplafond Rijksbegroting en Sociale zekerheid zijn hoger dan in het regeerakkoord vastgelegd. De uitgaven onder het deelplafond Zorg blijven onder het uitgavenplafond. Na de huidige kabinetsperiode nemen de uitgaven structureel toe als gevolg van de beleidskeuzes van dit kabinet, waaronder het Klimaatpakket. Het kabinet kiest ervoor tegenvallers niet te dekken om bezuinigingen op staand beleid te voorkomen. Dit zorgt voor een verslechtering van het EMU-saldo vanaf 2022.
De grootste mutaties per deelplafond worden in deze paragraaf verder toegelicht. In bijlage 17 Verticale toelichting en in de departementale ontwerpbegrotingen worden de mutaties ten opzichte van Miljoenennota 2021 in meer detail toegelicht. Een overzicht van de nood- en steunmaatregelen in het kader van corona is opgenomen in paragraaf 1.3.
(in miljarden euro, min = onderschrijding) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|
Totaal uitgavenplafond reguliere uitgaven | ||||||
Uitgavenplafond reguliere uitgaven | 312,1 | |||||
Uitgavenniveau reguliere uitgaven | 317,5 | 335,0 | 340,7 | 348,6 | 359,8 | 371,4 |
Over-/onderschrijding | 5,4 | |||||
Rijksbegroting reguliere uitgaven | ||||||
Uitgavenplafond reguliere uitgaven | 147,9 | |||||
Uitgavenniveau reguliere uitgaven | 153,5 | 163,2 | 162,7 | 163,2 | 166,2 | 169,6 |
Over-/onderschrijding | 5,6 | |||||
Sociale zekerheid reguliere uitgaven | ||||||
Uitgavenplafond reguliere uitgaven | 87,8 | |||||
Uitgavenniveau reguliere uitgaven | 88,3 | 90,4 | 93,3 | 96,8 | 100,8 | 104,6 |
Over-/onderschrijding | 0,4 | |||||
Zorg reguliere uitgaven | ||||||
Uitgavenplafond reguliere uitgaven | 76,4 | |||||
Uitgavenniveau reguliere uitgaven | 75,8 | 81,3 | 84,6 | 88,6 | 92,8 | 97,2 |
Over-/onderschrijding | ‒ 0,6 |
(in miljoenen euro, min = onderschrijding) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Uitgavenplafond bij Miljoenennota 2021 | 147.573 | |||||
Aanpassingen van het uitgavenplafond naar aanleiding van: | |||||||
2 | Overboekingen met Sociale Zekerheid en Zorg | ‒ 198 | ‒ 134 | ‒ 130 | ‒ 134 | ‒ 145 | ‒ 153 |
3 | Loon- en prijsontwikkeling | 544 | 1.457 | 1.963 | 2.602 | 3.211 | 3.965 |
4 | Volkshuisvestingsfonds | 450 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
5 | Plafondcorrectie Infrastructuurfonds en Deltafonds | ‒ 291 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
6 | Valutaontwikkeling Defensieuitgaven | ‒ 28 | ‒ 65 | ‒ 80 | ‒ 45 | ‒ 62 | ‒ 45 |
7 | Ondermijning | 0 | 400 | 400 | 400 | 400 | 400 |
8 | Stimulering extra woningbouw | 0 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
9 | Correctie Corona | ‒ 210 | 40 | 15 | 0 | 0 | 0 |
10 | Overige plafondcorrecties | 51 | 75 | 54 | 55 | 56 | 56 |
11 | Macro-economische mutaties na kabinetsperiode | 0 | 218 | 250 | 284 | 326 | 337 |
12 | Uitgavenplafond bij Miljoenennota 2022 (= 1 t/m 11) | 147.890 | |||||
13 | Reguliere uitgaven bij Miljoenennota 2021 | 148.388 | 151.643 | 152.972 | 154.334 | 156.946 | |
Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond: | |||||||
14 | Overboekingen met Sociale Zekerheid en Zorg | ‒ 198 | ‒ 134 | ‒ 130 | ‒ 134 | ‒ 145 | ‒ 153 |
15 | Loon- en prijsontwikkeling (incl. GF/PF) | 544 | 1.457 | 1.963 | 2.602 | 3.211 | 3.965 |
16 | Volkshuisvestingsfonds | 450 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
17 | Plafondcorrectie Infrastructuurfonds en Deltafonds | ‒ 291 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
18 | Valutaontwikkeling Defensieuitgaven | ‒ 28 | ‒ 65 | ‒ 80 | ‒ 45 | ‒ 62 | ‒ 45 |
19 | Correctie Coronagerelateerde uitgaven | ‒ 210 | 40 | 15 | 0 | 0 | 0 |
20 | Ondermijning | 0 | 400 | 400 | 400 | 400 | 400 |
21 | Stimulering extra woningbouw | 0 | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
22 | Overige plafondcorrecties | 51 | 75 | 54 | 55 | 56 | 56 |
23 | Macro-economische mutaties na kabinetsperiode | 0 | 218 | 250 | 284 | 326 | 337 |
Uitgavenmutaties met beslag op budgettaire ruimte: | |||||||
24 | HGIS-bijstelling a.g.v. bni-volume t/m 2021 | 74 | 74 | 74 | 74 | 74 | 74 |
25 | EU-afdrachten | 570 | 497 | 523 | 457 | 534 | 473 |
26 | Rente staatsschuld (excl. rente na kabinetsperiode) | 334 | 22 | 22 | 23 | 25 | 28 |
27 | Dividend staatsdeelnemingen | 50 | 190 | 145 | ‒ 70 | 279 | 233 |
28 | TenneT | 0 | 0 | 490 | 960 | 1.120 | 1.270 |
29 | Schikking ABN Amro | ‒ 300 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
30 | Gemeente-, Provincie- en BTW-Compensatiefonds | 328 | 539 | 418 | 213 | 173 | 168 |
31 | Leerlingenraming | ‒ 72 | 419 | 562 | 607 | 637 | 645 |
32 | Studiefinanciering | 39 | 81 | 53 | 77 | 107 | 132 |
33 | Prognosemodel justitiële ketens | 209 | 225 | 225 | 225 | 225 | 225 |
34 | Asielketen | ‒ 25 | 57 | ‒ 52 | ‒ 31 | ‒ 34 | ‒ 40 |
35 | Huurtoeslag | 158 | 99 | 88 | 69 | 62 | 79 |
36 | Jeugdzorg | 613 | 1.314 | 0 | 0 | 0 | 0 |
37 | Ventilatie scholen | 0 | 130 | 30 | 0 | 0 | 0 |
38 | Herstel toeslagengedupeerden (rijksbreed) | 1.456 | 2.319 | 857 | ‒ 4 | ‒ 5 | ‒ 5 |
39 | POK informatiehuishouding en dienstverlening | 427 | 733 | 817 | 814 | 826 | 833 |
40 | Groningen – schade en versterken | 721 | 426 | 491 | 543 | 385 | 400 |
41 | Bestuurlijke afspraken Groningen | 386 | 525 | 335 | 162 | 86 | 17 |
42 | Investeringspakket Landen | 93 | 90 | 69 | 69 | 78 | 78 |
43 | Uitvoeringskosten BIK | ‒ 17 | ‒ 32 | ‒ 12 | ‒ 8 | 0 | 0 |
44 | Verhogen lerarenbeurs | 17 | 29 | 9 | 5 | 0 | 0 |
45 | Inburgering | ‒ 19 | 75 | 49 | 47 | 41 | 39 |
46 | Klimaatpakket (uitgavenmaatregelen) | 0 | 1.257 | 733 | 759 | 112 | 111 |
47 | Sociale advocatuur | 0 | 154 | 144 | 124 | 64 | 64 |
48 | Bescherming en veiligheid | 0 | 154 | 144 | 124 | 64 | 64 |
49 | Veteranen en tekort munitie, opleiding en training | 90 | 80 | 80 | 80 | 80 | 80 |
50 | Bijdrage Important Projects of Common European Interest | 0 | 40 | 70 | 85 | 105 | 0 |
51 | Limburg | 200 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
52 | Opschalingskorting | 0 | 270 | 0 | 0 | 0 | 0 |
53 | Kasschuiven | ‒ 274 | ‒ 619 | 571 | 69 | 288 | 232 |
54 | Eindejaarsmarge (incl. GF/PF en HGIS) | 956 | 19 | 1 | 0 | 0 | 0 |
55 | In=uit-taakstelling | ‒ 956 | ‒ 19 | ‒ 1 | 0 | 0 | 0 |
56 | Extrapolatie | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 159.815 |
57 | Diversen | ‒ 283 | 298 | 234 | 122 | 48 | ‒ 64 |
58 | Reguliere uitgaven bij Miljoenennota 2022 (= 13 t/m 57) | 153.480 | 163.181 | 162.714 | 163.190 | 166.205 | 169.608 |
59 | Over/onderschrijding uitgavenplafond bij Miljoenennota 2021 (=13-1) | 815 | |||||
60 | Over/onderschrijding uitgavenplafond bij Miljoenennota 2022 (=58-12) | 5.590 | |||||
61 | Uitgavenniveau corona bij Miljoenennota 2022 | 31.019 | 8.497 | 2.117 | 63 | 12 | ‒ 13 |
62 | Totale uitgaven bij Miljoenennota 2022 (=58+61) | 184.499 | 171.677 | 164.831 | 163.252 | 166.216 | 169.595 |
De toets op het deelplafond Rijksbegroting laat een verwachte overschrijding van het plafond zien van 5.590 miljoen euro in 2021. Bij Miljoenennota 2021 was er sprake van een verwachte overschrijding van het uitgavenplafond Rijksbegroting van 815 miljoen euro. Ten opzichte van de Miljoenennota 2021 wordt in 2021 naar verwachting 5 miljard euro extra uitgegeven.
Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond
14. Overboekingen met Sociale Zekerheid en Zorg
De overboekingen tussen deelplafond Rijksbegroting en de deelplafonds Sociale Zekerheid en Zorg leiden tot een neerwaartse bijstelling van de uitgaven onder het deelplafond Rijksbegroting. Deze bijstelling van het plafond is gelijk aan de omvang van de overboekingen.
15. Loon- en prijsontwikkeling
De uitgavenraming voor loon- en prijsontwikkeling is geactualiseerd op basis van de economische ramingen van het CPB.
16. Volkshuisvestingsfonds
Dit betreft een overboeking naar de begroting van BZK voor het in 2021 ingerichte Volkshuisvestingsfonds. Middels een specifieke uitkering worden de middelen uitgekeerd aan gemeenten om de woningvoorraad te herstructureren en de leefbaarheid te verbeteren. Het Volkshuisvestingsfonds is geen begrotingsfonds als bedoeld in de Comptabiliteitswet 2016.
17. Plafondcorrectie Infrastructuurfonds en Deltafonds
Op het Infrastructuurfonds en het Deltafonds hebben in 2020 versnelde uitgaven plaatsgevonden. Voor deze versnellingen is bij Najaarsnota het plafond voor 2020 verhoogd. Bij Voorjaarsnota is het plafond voor 2021 met hetzelfde bedrag verlaagd.
18. Valutaontwikkeling Defensieuitgaven
De meest recente raming van het CPB van de wisselkoersen van buitenlandse valuta met de euro leidt tot lagere uitgaven in euro’s op het Defensiematerieelbegrotingsfonds. Conform kabinetsafspraak komen mee- en tegenvallers als gevolg van valutaschommelingen ten gunste of ten laste van het EMU-saldo. Dit wordt technisch verwerkt met een correctie van het uitgavenplafond.
19. Correctie coronagerelateerde uitgaven
Dit betreft een verzamelpost voor middelen die bij Miljoenennota 2021 als reguliere uitgaven in de begroting zijn verwerkt maar die sindsdien bij nader inzien als corona-uitgaven moeten worden aangemerkt en vice versa. De grootste posten zijn het EZK-bedrijvenpakket van 250 miljoen euro in 2021 dat nu als coronamaatregel wordt verwerkt en de BZK-maatregelen verduurzaming woningen en compensatie energielasten van 95 miljoen euro in de jaren 2021-2023 die nu als reguliere uitgaven worden verwerkt. Dit leidt ertoe dat het uitgavenplafond in 2021 naar beneden wordt bijgesteld en in 2022 en 2023 naar boven wordt bijgesteld.
20. OndermijningVoor de aanpak van ondermijning wordt 400 miljoen euro vrijgemaakt vanuit de vrijval van de middelen voor de BIK. Dit gaat onder andere naar zichtbaarheid in wijken, naar werk- en studieperspectief voor jongeren en naar de verhoging van kwaliteit en capaciteit van handhaving in de keten.
21. Stimulering extra woningbouwEr komt incidenteel 1 miljard euro beschikbaar voor additionele woningbouw, in tranches van 100 miljoen euro per jaar vanaf 2022. Deze middelen worden op de Aanvullende Post gereserveerd met het oog op een zo kosteneffectief mogelijke aanwending op basis van de meest recente onderzoeken. Deze middelen worden gedekt uit de middelen van de vrijval BIK.
22. Overige plafondcorrecties
Deze post bevat de overige mutaties waarvoor het uitgavenplafond is gecorrigeerd. Dit betreft onder andere de apparaatskosten voor het Nationaal Groeifonds die eerder nog niet onder het uitgavenplafond Rijksbegroting vielen. Daarnaast betreft dit de compensatie voor huurbevriezing. Deze compensatie is gedekt aan de inkomstenkant en legt daarom geen beslag op het deelplafond Rijksbegroting.
23. Macro-economische mutaties na kabinetsperiode
Volgens de begrotingsregels worden macro-economische uitgavenmutaties na de kabinetsperiode niet betrokken in de besluitvorming. Zo wordt voorkomen dat deze beslag leggen op de budgettaire ruimte van het volgende kabinet. Het betreft hier de macro-economische doorwerking op de middelen voor de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) en op de rente.
Uitgavenmutaties met beslag op budgettaire ruimte
24. HGIS-bijstelling a.g.v. bni-volume t/m 2021
De ODA-middelen (official development assistance) binnen de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) zijn, conform reguliere systematiek, naar boven bijgesteld op basis van de groeiverwachting van het bni in de Macro Economische Verkenningen (MEV) van het CPB.
25. EU-afdrachten
De mutatie op de EU-afdrachten is een saldo van enkele mee- en tegenvallers. Op basis van de Lenteraming (de meest recente economische ramingen) heeft de Europese Commissie de EU-begroting voor de eigen middelen bijgesteld. Voor Nederland leidt de bijstelling tot een hogere raming van de invoerrechten en van de plastic-, btw- en bni-afdracht. Dit komt doordat de relatieve omvang van de Nederlandse economie (bni) gegroeid is ten opzichte van andere EU-lidstaten. Daarnaast wordt in deze aanvullende begroting de bijdrage van het Verenigd Koninkrijk aan de Europese begroting uit hoofde van het terugtrekkingsakkoord bijgesteld.
26. Rente staatsschuld (excl. rente na kabinetsperiode)
De raming van de rentelasten op de staatsschuld is bijgesteld op basis van de meest recente raming van de rentestanden van het CPB en doordat de verwachte financieringsbehoefte van de overheid is geactualiseerd. De gewijzigde rentestanden leiden in 2021 en de jaren erna (t/m 2026) tot een tegenvaller.
27. Dividend staatsdeelnemingen
De verwachte dividenden uit de staatsdeelnemingen zijn naar de laatste inzichten geactualiseerd. Dit leidt tot een tegenvaller. De raming van de dividenden blijft onzeker door de coronacrisis.
28. TenneT
TenneT heeft de investeringsagenda voor 2021-2030 geactualiseerd. Op basis van de geactualiseerde investeringsagenda is de kapitaalbehoefte voor het Nederlandse deel van TenneT voor de periode 2021-2030 vastgesteld op 4,25 miljard euro. Deze kapitaalbehoefte van het Nederlandse deel van TenneT wordt ingevuld door een voorgenomen storting van de Nederlandse staat. De kapitaalinjectie wordt nu in de begroting verwerkt. Het uitgangspunt is dat de Staat als aandeelhouder pas additioneel kapitaal ter beschikking stelt op het moment dat TenneT dit daadwerkelijk nodig heeft voor het behoud van de kredietwaardigheid. Daarom zal in 2022 door een extern deskundige (in opdracht van de Staat) worden getoetst hoeveel kapitaal nodig is en of de geraamde bedragen aanpassing behoeven. Daarna worden ook de formele overeenkomsten tussen de Staat en TenneT opgesteld en getekend.
29. Schikking ABN Amro
Het Openbaar Ministerie en ABN AMRO zijn een transactie overeengekomen van 480 miljoen euro nadat ABN AMRO is tekortgeschoten in het bestrijden van witwassen. De transactie bestaat uit een boetedeel van 300 miljoen euro en een ontnemingsdeel van 180 miljoen euro. Het boetedeel valt onder de boeten en transactieontvangsten op de begroting van Justitie en Veiligheid. Deze meevaller van 300 miljoen euro is verwerkt in de Voorjaarsnota 2021.
30. Gemeente-, Provincie- en BTW-Compensatiefonds
Deze post bestaat uit de overboekingen naar het Gemeente-, Provincie- en het BTW-Compensatiefonds vanaf andere begrotingen onder het plafond Rijksbegroting en de afrekening van het BCF. Onder deze post is ook het accres voor het Gemeente- en Provinciefonds opgenomen, voor zover dit beslag legt op de budgettaire ruimte. In bijlage 11 Normeringssystematiek wordt het accres verder toegelicht. De aanvullende middelen in het Gemeentefonds voor jeugdzorg en het incidenteel schrappen van de oploop in de opschalingskorting zijn als individuele posten (36 en 52) in deze plafondtoets verwerkt.
31. Leerlingenraming
Het ministerie van OCW verwacht dat er meer studenten gebruik zullen maken van onderwijs dan eerder geraamd. Dit heeft onder andere te maken met de gevolgen van de coronacrisis en met een verbetering in de ramingsmethode. Een uitgebreide toelichting op de referentieraming 2021 is beschikbaar in het ramingsrapport op rijksoverheid.nl.
32. Studiefinanciering
Bij de studiefinancieringsraming is sprake van hogere uitgaven. De belangrijkste reden hiervoor is de verwachte groei van het aantal studenten.
33. Prognosemodel justitiële ketens
Het Prognosemodel justitiële ketens van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van JenV raamt de capaciteitsbehoefte in de justitiële keten. De ramingen voor de komende jaren laten een forse stijging in capaciteitsbehoefte zien. Dit leidt tot een stijging in de uitgaven. Net als vorig jaar vinden de grootste stijgingen plaats in het gevangeniswezen, de forensische zorg en de justitiële jeugdinrichtingen.
34. Asielketen
Op basis van het gekozen medium scenario van de Meerjaren Productie Prognose (MPP) werd bij Voorjaarsnota 2021 een lagere asielinstroom verwacht. Dit zorgt voor (structurele) meevallers in de asielopvang bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), waarvan een deel wordt teruggestort naar het ODA-budget van BHOS. Daarnaast wordt aan het COA reservecapaciteit toegekend en worden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) de hogere kosten die eerder niet structureel verwerkt zijn, structureel gemaakt. Intussen is duidelijk dat de lagere instroom en lagere bezetting bij COA, mede gezien de recente ontwikkelingen in Afghanistan, zich niet geheel voordoen. Voor 2021 zal dit worden bezien bij Najaarsnota op basis van de nieuwe MPP die in september uitkomt.
35. Huurtoeslag
De uitgaven aan de huurtoeslag vallen hoger uit. Dit komt grotendeels door de coronacrisis, vanwege een hogere werkloosheid en een lagere inkomensontwikkeling. Ook vallen de ontvangsten bij de huurtoeslag lager uit dan geraamd. Dit hangt samen met een milder incassoregime en een tijdelijke verlaging van de invorderingsrente in verband met de coronacrisis. Tevens leidt de uitvoering van het amendement Lodders tot lagere ontvangsten. De dekking van dit amendement wordt geëffectueerd bij de eerstvolgende materiele wijziging in het huurtoeslagstelsel of uiterlijk bij Voorjaarsnota 2022.
36. Jeugdzorg
Het kabinet stelt voor 2021 613 miljoen euro beschikbaar aan gemeenten voor het oplossen van de acute problematiek in de jeugdzorg. Met dit geld komt er o.a. ruimte om de crisiscapaciteit in de jeugd-ggz uit te breiden en wachttijden aan te pakken. Voor 2022 stelt het kabinet 1.314 miljoen euro beschikbaar ter compensatie van de tekorten in de jeugdzorg. Dit komt bovenop de eerder toegezegde 300 miljoen euro voor 2021 en 2022. Daarnaast is afgesproken dat de gemeenten en het Rijk aan de slag gaan met maatregelen om de structurele houdbaarheid van de uitvoering van de Jeugdwet te verbeteren. Een nieuw kabinet zal moeten besluiten over de structurele financiën en noodzakelijke aanpassingen aan het jeugdhulpstelsel om de jeugdzorg in de toekomst effectief en beheersbaar te houden.
37. Ventilatie scholen
Het kabinet heeft eind 2020 360 miljoen euro beschikbaar gesteld voor het verbeteren van de ventilatie in schoolgebouwen. Van dit bedrag is 100 miljoen euro in 2021 als coronamaatregel ingezet voor direct noodzakelijke verbetering van schoolgebouwen. Het overige bedrag van 260 miljoen (130 miljoen euro in 2022 en in 2023) is toen als plafondrelevante uitgavenpost gereserveerd op de Aanvullende post. Van deze reservering is middels de motie Westerveld/Kuiken 100 miljoen euro afgeboekt uit 2023 en als corona-uitgavenpost naar 2021 en 2022 geschoven. Per saldo resteert er daarmee op de Aanvullende Post nog een plafondrelevante reservering van 130 miljoen in 2022 en 30 miljoen in 2023.
38. Herstel toeslagengedupeerden (rijksbreed)
Het afgelopen jaar heeft het kabinet op verschillende momenten extra middelen beschikbaar gesteld voor toeslagengedupeerden. Deze middelen zijn onder andere voor de Catshuisregeling, de integrale beoordelingen, het kwijtschelden van publieke schulden en private schulden, en het apparaatsbudget. In aanvulling hierop is, in afwachting van definitieve besluitvorming, een reservering opgenomen op de Aanvullende Post. Deze reservering is bestemd voor de herijking van de aanpak, programma- en apparaatskosten, en voor gedupeerden waarvoor (nog) geen aanpak was voorzien (kinderen, ex-partners en niet-kinderopvangtoeslag). In totaal is cumulatief 5,2 miljard euro geraamd voor herstel toeslagengedupeerden, waarvan cumulatief 4,6 miljard euro dit jaar op plafond Rijksbegroting wordt verwerkt.
39. POK informatiehuishouding en dienstverleningIn reactie op het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) heeft het kabinet in januari 2021 structureel 833 miljoen euro gereserveerd voor het verder op orde brengen van de rijksbrede informatiehuishouding en het verbeteren van dienstverlening van de overheid voor alle mensen.
40. Groningen - schade en versterken
In de Voorjaarsnota 2021 is tot en met 2027 een bedrag van 8,8 miljard euro geraamd voor de uitgaven aan schadeherstel, de versterkingsoperatie en uitvoeringskosten Groningen. Sinds de publicatie van de Voorjaarsnota heeft het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) een nieuwe werkwijze aangekondigd voor de afhandeling van fysieke schade. Het IMG gaat een deel van de minder complexe schademeldingen naar keuze van de aanvrager afhandelen met een forfaitair bedrag van 5.000 euro. Daarnaast is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat in twee gebieden geen mijnbouwschade kan hebben plaatsgevonden. Daarom is het wettelijk bewijsvermoeden hier niet van toepassing en worden meldingen uit deze gebieden niet door het IMG in behandeling genomen. De budgettaire gevolgen van deze nieuwe werkwijze, inclusief de doorwerking in de raming van de btw-component en de voorgenomen kapitaalinjectie voor EBN, zijn in de Miljoenennota 2022 verwerkt. Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2021 leidt de nieuwe werkwijze per saldo tot een neerwaartse bijstelling van de raming van cumulatief ca. 180 miljoen euro. In bijlage 20 wordt de meest recente raming weergegeven.
41. Bestuurlijke afspraken Groningen
In november 2020 presenteerden kabinet en regio het akkoord op hoofdlijnen ‘Bestuursakkoord versterking Groningen’. Zoals op 27 januari 2021 gemeld aan de Kamer, bedragen de kosten van het akkoord op hoofdlijnen in totaal 1,52 miljard euro. De benodigde middelen zijn grotendeels aan de begroting van BZK toegevoegd. Het restant staat op de Aanvullende Post en zal op een later moment worden overgeboekt.
42. Investeringspakket Landen
Dit betreft de verwerking van het meerjarige en deels structurele investeringspakket voor zowel Curaçao, Aruba als Sint-Maarten. Het gaat om maatregelen die gericht zijn op onder andere het structureel versterken van de rechtsstaat, oprichting van een hervormingsentiteit, ondersteuning van het bedrijfsleven en verbetering van de onderwijshuisvesting.
43. Uitvoeringskosten BIK en 44. Verhoging lerarenbeurs
Het kabinet had het voornemen om de uitvoering van de Baangerelateerde investeringskorting (BIK) te beleggen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Belastingdienst. De uitvoeringskosten waren geraamd op 69,2 miljoen euro voor de periode 2021-2024, waarvan de meeste kosten gemaakt zouden worden in de uitvoeringsjaren 2021 en 2022. In de 1e suppletoire begroting 2021 zijn de middelen hiervoor toegevoegd aan de begrotingen van EZK en Financiën. Het kabinet heeft na publicatie van de 1e suppletoire begroting besloten de ontwikkeling van de BIK stop te zetten. Conform het aangenomen amendement Nijboer (35 850 VIII nr. 7) wordt het niet-bestede deel van de uitvoeringskosten van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in mindering gebracht op de EZK-begroting en toegevoegd aan de begroting van OCW. Het gaat cumulatief om 60 miljoen euro. De middelen voor de uitvoeringskosten bij de Belastingdienst zijn ingenomen ten gunste van het generale beeld.
45. Inburgering
Deze reeks is een saldoreeks van de mutaties op drie dossiers binnen het inburgeringsterrein. Allereerst leidt de vertraagde inwerkingtreding van het nieuwe inburgeringsstelsel tot een neerwaartse bijstelling van het budget voor het nieuwe stelsel. Gemeentes worden gecompenseerd voor de financiële gevolgen hiervan. Daarnaast zijn er hoger dan voorziene kosten die verband houden met de nieuwe inburgeringswet (zoals o.a. implementatie- en uitvoeringskosten). Ook wordt de specifieke uitkering (SPUK) voor inburgeringsvoorzieningen naar boven bijgesteld als gevolg van een hoger dan eerder geraamde asielinstroom. Tot slot worden de uitgaven voor maatschappelijke begeleiding in 2022 opwaarts bijgesteld. Dit is het gevolg van de vertraagde invoering van de Wet inburgering, waardoor er in 2021 meer trajecten zullen plaatsvinden, en van een hogere taakstelling huisvesting vergunninghouders in 2021 ten opzichte van de eerdere raming.
46. Klimaatpakket (uitgavenmaatregelen)
Het kabinet investeert ruim 6,2 miljard euro extra in klimaatmaatregelen, bovenop het bestaande klimaatbeleid. Een deel hiervan is nodig voor de uitvoering van het Klimaatakkoord, maar het pakket is met name bedoeld om uitvoering te geven aan het Urgenda-vonnis en het realiseren van de klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050. Aanvullend zijn voor bijna 600 miljoen euro aanvullende fiscale maatregelen aangekondigd, waarmee het totaalpakket bijna 7 miljard euro omvat.
47. Sociale advocatuur
Ter uitvoering van de motie Klaver/Ploumen (TK 28 362, nr. 44) maakt het kabinet extra middelen vrij voor betere vergoedingen van sociale advocaten (in lijn met scenario 1 van de commissie-Van der Meer). Voor 2022 wordt hiervoor 154 miljoen euro (incl. btw) beschikbaar gesteld. Met de vernieuwing van het stelsel van rechtsbijstand wordt ingezet op snellere en meer laagdrempelige hulp voor mensen met problemen. Het beroep op rechtsbijstand zal hierdoor in de toekomst naar verwachting enigszins afnemen. Daarnaast zet het kabinet in op een grotere (financiële) bijdrage van commerciële advocatenkantoren. Deze maatregelen moeten ertoe leiden dat met ingang van 2025 nog een structureel bedrag van 64 miljoen euro per jaar benodigd is.
48. Bescherming en veiligheid
Om bescherming en veiligheid te versterken, onder andere voor bewaken en beveiligen, worden middelen toegevoegd aan de begroting van JenV.
49. Veteranen en tekort munitie, opleiding en training
Het kabinet investeert structureel in de zorg voor veteranen en geoefendheid van militairen door aanvullende middelen beschikbaar te stellen voor het Nationaal Fonds Ereschuld voor veteranen, die als gevolg van missies fysieke of mentale schade hebben opgelopen. Daarnaast stelt het kabinet extra middelen beschikbaar voor munitie, opleiding en training van militairen. Hiermee investeert dit kabinet in een toename van de gereedheid van Defensie.
50. Bijdrage Important Projects of Common European Interest
Het kabinet heeft op 2 juli jl. steun uitgesproken voor verdere verkenning van deelname aan de IPCEI Microelektronica II (ME2) en de IPCEI Cloud (CIS), onder voorwaarde van verdere concretisering en uitwerking van het financieel beslag. Een IPCEI is een juridische uitzondering op de staatssteunregels waardoor nationale overheden meer subsidie mogen verstrekken aan bedrijven/onderzoeken. Voor de prenotificiatieperiode (ME2: september, CIS: oktober) moet Nederland aan DG Competition aangeven wat de verwachte overheidsbijdrage is aan deze IPCEIs. Voor de beoordeling van de projectvoorstellen wordt in nauwe afstemming met FIN een afwegingskader opgesteld. Pas als de definitieve samenstelling van de IPCEIs bekend is, is de precieze financieringsbehoefte van de Nederlandse deelnemers bekend. Daarom wordt nu een bedrag op de aanvullende post gereserveerd: 300 miljoen euro voor de IPCEIs ME2 (230 miljoen euro) en CIS (70 miljoen euro), waarbij 30 miljoen euro vanuit de EZK-begroting beschikbaar wordt gesteld.
51. Limburg
Het kabinet heeft op 13 augustus besloten dat de daadwerkelijke schade veroorzaakt door de ramp door extreme wateroverlast in (met name) Limburg generaal wordt vergoed op grond van de Wet Tegemoetkoming Schade (WTS). Voor 2021 wordt alvast 200 miljoen euro vrijgemaakt zodat RVO zo snel mogelijk kan starten met het uitkeren van de vergoedingen aan gedupeerden.
52. Opschalingskorting
Eerder heeft het kabinet besloten om, vanwege de onzekere financiële situatie samenhangend met de coronacrisis, de oploop van de opschalingskorting voor gemeenten incidenteel te schrappen voor 2020 en 2021. Het kabinet heeft aanvullend besloten om die oploop ook voor 2022 incidenteel te schrappen, t.w.v. 270 miljoen euro.
53. Kasschuiven
Ten opzichte van de laatste Miljoenennota is een aantal middelen vanuit 2020 doorgeschoven naar 2021. Ook zijn middelen geschoven tussen 2021 en latere jaren. Het gaat onder andere om kasschuiven op middelen voor Groningen, aanpak stikstof, en schuiven op het Infra- en Deltafonds.
54. Eindejaarsmarge (incl. GF/PF en HGIS)
Departementen kunnen een deel van de middelen die in 2020 niet zijn besteed via de eindejaarsmarge meenemen naar 2021. Bij Voorjaarsnota 2021 is de eindejaarsmarge toegevoegd aan de departementale begrotingen.
55. In=uit-taakstelling
Als tegenhanger van de eindejaarsmarge is ook de in=uittaakstelling geboekt op de aanvullende post. Het inboeken van een in=uittaakstelling voorkomt dat het uitkeren van de eindejaarsmarge leidt tot belasting van het uitgavenplafond. De gedachte achter de in=uittaakstelling is dat er aan het einde van dit jaar naar verwachting weer in min of meer dezelfde mate als in 2020 sprake zal zijn van onderbesteding op de begrotingen. Hiernaast staat voor 2021 nog 950 miljoen euro aan taakstellende onderuitputting open. Deze moet uiterlijk bij het Financieel Jaarverslag Rijk ingevuld worden met onderuitputting op de begrotingen.
56. Extrapolatie
Ieder jaar schuift de horizon van de meerjarenperiode met één jaar op. Bij ontwerpbegroting 2022 worden de begrotingen geëxtrapoleerd naar het jaar 2026.
57. DiversenDe post diversen bevat het saldo van de resterende uitgavenmutaties op de departementale begrotingen. Deze post bevat onder andere de afboekingen van diverse begrotingen onder het plafond Rijksbegroting naar het GF, PF en BCF.
Uitgaven corona
Het kabinet heeft sinds de uitbraak van Covid-19 verschillende noodmaatregelen genomen. Het kabinet acht het niet wenselijk om voor deze noodmaatregelen andere uitgaven te verminderen. Daarom gaan deze maatregelen buiten het reguliere uitgavenplafond om. Een verdere uitsplitsing hiervan is opgenomen in paragraaf 1.3.
miljoenen euro (min = onderschrijding) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Uitgavenplafond bij Miljoenennota 2021 (excl. corona) | 90.519 | |||||
Aanpassingen van het uitgavenplafond naar aanleiding van: | |||||||
2 | Overboekingen met plafond Rijksbegroting | 200 | 143 | 146 | 149 | 151 | 152 |
3 | Loon- en prijsontwikkeling | 104 | 515 | 1.174 | 1.766 | 2.338 | 2.994 |
4 | Niet-beleidsmatige mutaties WW en Bijstand | ‒ 2.995 | ‒ 3.670 | ‒ 2.679 | ‒ 1.492 | ‒ 648 | ‒ 317 |
5 | Overige plafondcorrecties | 11 | 73 | 80 | 79 | 80 | 80 |
6 | Uitgavenplafond bij Miljoenennota 2022 (1 t/m 5) (excl. corona) | 87.839 | |||||
7 | Reguliere uitgaven bij Miljoenennota 2021 (excl. corona) | 90.888 | 93.154 | 94.473 | 96.155 | 98.694 | |
Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond/zonder beslag op budgettaire ruimte: | |||||||
8 | Overboekingen met plafond Rijksbegroting | 200 | 143 | 146 | 149 | 151 | 152 |
9 | Loon- en prijsontwikkeling | 104 | 515 | 1.174 | 1.766 | 2.338 | 2.994 |
10 | Niet-beleidsmatige mutaties WW en Bijstand | ‒ 2.995 | ‒ 3.670 | ‒ 2.679 | ‒ 1.492 | ‒ 648 | ‒ 317 |
11 | Overige plafondcorrecties | 11 | 73 | 80 | 79 | 80 | 80 |
Uitgavenmutaties met beslag op budgettaire ruimte | |||||||
12 | Algemene Kinderbijslagwet (AKW) | ‒ 18 | ‒ 45 | ‒ 52 | ‒ 58 | ‒ 64 | ‒ 71 |
13 | Algemene Ouderdomswet (AOW) | ‒ 218 | ‒ 152 | ‒ 162 | ‒ 147 | ‒ 133 | ‒ 123 |
14 | Arbeidsongeschiktheidsregelingen | ‒ 15 | ‒ 3 | 53 | 76 | 70 | 41 |
15 | Bijstand voor zelfstandigen (Bbz) | 57 | 109 | ‒ 13 | ‒ 12 | ‒ 11 | ‒ 10 |
16 | Compensatie Transitievergoeding bij Langdurige Arbeidsongeschiktheid (CTVLAO) | 320 | 209 | 215 | 220 | 226 | 232 |
17 | Inkomensvoorziening Oudere Werklozen (IOW) | 8 | ‒ 3 | ‒ 31 | ‒ 61 | ‒ 72 | ‒ 59 |
18 | Inkomensvoorziening voor Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte Werknemers (IOAW) | ‒ 22 | ‒ 36 | ‒ 40 | ‒ 40 | ‒ 35 | ‒ 29 |
19 | Kinderopvangtoeslag (KOT) | 177 | 184 | 162 | 133 | 113 | 115 |
20 | Toeslagenwet (TW) | ‒ 42 | ‒ 37 | ‒ 25 | ‒ 11 | ‒ 2 | 3 |
21 | Wet Kindgebonden Budget (WKB) | ‒ 103 | ‒ 114 | ‒ 98 | ‒ 71 | ‒ 46 | ‒ 47 |
22 | Wet tegemoetkomingen loondomein (Wtl) | ‒ 42 | ‒ 26 | ‒ 27 | ‒ 29 | ‒ 14 | ‒ 14 |
23 | Ziektewet (ZW) | 143 | 74 | 86 | 110 | 132 | 148 |
24 | Kasschuiven | ‒ 75 | 27 | 16 | 17 | 11 | 4 |
25 | Extrapolatie uitgaven | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 101.533 |
26 | Diversen | ‒ 98 | 45 | 35 | 23 | 15 | ‒ 2 |
27 | Reguliere uitgaven bij Miljoenennota 2022 (= 7 t/m 26) | 88.279 | 90.444 | 93.314 | 96.808 | 100.804 | 104.628 |
28 | Over/onderschrijding uitgavenplafond bij Miljoenennota 2021 (= 7-1) | 368 | |||||
29 | Over/onderschrijding uitgavenplafond bij Miljoenennota 2022 (=27-6) | 440 | |||||
30 | Uitgaven corona bij Miljoenennota 2021 | 5.497 | 312 | ‒ 6 | ‒ 13 | ‒ 7 | |
31 | Uitgaven corona bij Miljoenennota 2022 | 8.113 | 2.841 | 288 | ‒ 90 | ‒ 51 | ‒ 14 |
32 | Totale uitgaven bij Miljoenennota 2022 (= 27 + 31) | 96.393 | 93.285 | 93.602 | 96.718 | 100.753 | 104.614 |
De toets op het deelplafond Sociale Zekerheid laat een verwachte overschrijding van het plafond zien van 440 miljoen euro in 2021. Bij Miljoenennota 2021 was er sprake van een verwachte overschrijding van het uitgavenplafond Sociale Zekerheid van 368 miljoen euro in 2021. Ten opzichte van de Miljoenennota 2021 wordt in 2021 naar verwachting grofweg 2,6 miljard euro minder uitgegeven aan sociale zekerheid, exclusief de corona-uitgaven. De uitgaven aan coronamaatregelen in 2021 zijn met ruim 2,6 miljard gestegen ten opzichte van de verwachte uitgaven bij Miljoenennota 2021.
Voor het uitgavenplafond Sociale Zekerheid geldt dat deze met de nieuwe plafondaanpassingen in 2021 naar beneden wordt bijgesteld met bijna 2,7 miljard ten opzichte van de stand bij Miljoenennota 2021.
Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond
8. Overboekingen met plafond Rijksbegroting
Overboekingen van het plafond Rijksbegroting leiden tot een opwaartse bijstelling van de uitgaven onder plafond Sociale Zekerheid. Deze bijstelling van het plafond is gelijk aan de grootte van de overboekingen. Het betreft onder andere een overboeking van het Ministerie van Financiën naar SZW voor de derving ontvangsten Kinderopvangtoeslag in het kader van de herstelactie.
9. Loon- en prijsontwikkeling
De raming van de nominale ontwikkeling (verwachte loon- en prijsontwikkeling van de uitkeringsregelingen onder uitgavenplafond Sociale Zekerheid) is geactualiseerd op basis van de economische ramingen van het CPB. De nominale ontwikkeling is opwaarts bijgesteld ten opzichte van de Miljoenennota 2021. De bijstellingen van de nominale ontwikkeling zijn gelijk aan de aanpassing van het uitgavenplafond.
10. Niet-beleidsmatige mutaties WW en bijstand In de begrotingsregels is afgesproken dat het uitgavenplafond Sociale Zekerheid wordt aangepast voor niet-beleidsmatige mutaties in de WW en bijstand. Hierdoor hebben deze mutaties geen invloed op de ruimte onder uitgavenplafond Sociale Zekerheid. Ook voor de uitvoeringskosten van het UWV die gerelateerd zijn aan de WW is het uitgavenplafond aangepast. Op basis van uitvoeringsinformatie van het UWV en gemeenten zijn de ramingen van de WW- en bijstandsuitgaven neerwaarts bijgesteld ten opzichte van de Miljoenennota 2021. Ook voor 2022 en verder wordt verwacht dat minder personen een beroep op de WW zullen doen dan eerder gedacht. Dit komt voornamelijk doordat de CPB-raming van de werkloze beroepsbevolking voor deze jaren naar beneden is bijgesteld.
11. Overige plafondcorrecties Het uitgavenplafond wordt verhoogd na meerdere mutaties. Het kabinet heeft in het kader van koopkrachtbesluitvorming besloten om de bedragen per kind in de WKB te verhogen met 70 euro op jaarbasis vanaf het 2e kind per 1 januari 2022. Dit is een intensivering van ca. 55 miljoen op jaarbasis vanaf 2022. Daarnaast is besloten tot het verlengen van de temporisering van de afbouw van de dubbele algemene heffingskorting in het referentieminimumloon van de bijstand naar 2022 (3,75% afbouw i.p.v. 5%). Daarnaast is binnen de Ziektewet het aandeel eigenrisicodragers iets lager dan waar eerder van uitgegaan werd. Dit betekent dat er meer premies geïnd worden, waar hogere uitgaven tegenover staan: hierdoor komen relatief meer flexkrachten (uitzendkrachten en eindedienstverbanders) in aanmerking voor een Ziektewetuitkering.
Uitgavenmutaties met beslag op budgettaire ruimte
12. Algemene Kinderbijslagwet (AKW) De uitgaven aan de AKW zijn meerjarig neerwaarts bijgesteld. De bijstelling wordt vooral verklaard door een neerwaarts bijgestelde CBS-bevolkingsprognose. De onderliggende effecten zijn een lagere migratie in de corona-periode en een structureel lagere geboorteprognose.
13. Algemene Ouderdomswet (AOW) Ten opzichte van de voorgaande Miljoenennota zijn de begrote uitgaven aan de AOW neerwaarts bijgesteld. De voornaamste reden hiervoor is de verhoogde sterfte onder AOW-gerechtigden door corona. Door de oversterfte ligt het verwachte aantal AOW-gerechtigden de komende jaren lager dan eerder geraamd. Daarnaast leidt ook een iets lagere instroom van AOW-gerechtigden in het buitenland tot een neerwaartse bijstelling van de verwachtingen.
14. Arbeidsongeschiktheidsregelingen De opwaartse bijstelling vanaf 2023 op de arbeidsongeschiktheidsregelingen wordt met name veroorzaakt door een verwachte toename van het aantal uitkeringen in de WGA. Dit komt door conjuncturele effecten op de instroom. In een aantrekkende conjunctuur is er minder instroom van zieke werklozen en meer instroom van zieke werknemers (want er werken meer mensen). Dit laatste effect blijkt sterker dan tot nu verwacht werd. Daarnaast stromen er naar verwachting minder mensen door naar de IVA dan eerder gedacht. Deze tegenvaller wordt gedempt door meevallers op de IVA door deze lagere doorstroom en een neerwaartse bijstelling op de WAO.
15. Bijstand voor zelfstandigen (Bbz) Op basis van de bijgestelde Tozo-raming is ook de autonome doorstroom van Tozo-gebruikers naar het Bbz na afloop van de Tozo bijgesteld (+63 miljoen euro in 2021 en +125 miljoen euro in 2022). Daarnaast is er een beleidsmatig effect door het tijdelijk invoeren van de maandsystematiek en loslaten van de vermogenstoets in het vierde kwartaal van 2021 (+22 miljoen euro in 2021). Op basis van voorlopige realisatiecijfers van gemeenten zijn de verwachte uitgaven aan Bbz-levensonderhoud naar beneden bijgesteld.
16. Compensatie Transitievergoeding bij Langdurige Arbeidsongeschiktheid (CTVLAO) De regeling compensatie transitievergoeding bij ontslag vanwege langdurige arbeidsongeschiktheid is per april 2020 in werking getreden. De raming van de CTVLAO is op basis van realisaties meerjarig bijgesteld. Oorzaak van de tegenvaller is een hogere compensatie (langere dienstverbanden) en meer werkgevers die in aanmerking komen dan eerder werd verwacht. Daarnaast vinden er compensaties met terugwerkende kracht tot 2015 plaats. Ook hiervoor komen de aantallen en de hoogte van de compensatie hoger uit, waardoor de tegenvaller in 2021 hoger uitkomt. Dit komt ook doordat er minder compensaties in 2020 tot uitbetaling zijn gekomen dan eerder verwacht. Uitbetaling hiervan schuift door naar 2021.
17. Inkomensvoorziening Oudere Werklozen (IOW) De raming van de IOW-uitgaven voor 2021 is met 8,0 miljoen naar boven bijgesteld. Dit is vooral het gevolg van hoger dan verwachte volumes gedurende de eerste maanden van 2021 en het feit dat de uitgaven in 2020 uiteindelijk hoger zijn uitgevallen dan bevoorschot aan UWV. Dit bedrag (+3,6 miljoen euro) wordt in 2021 nabetaald. Voor 2023 en verder zijn de geraamde uitkeringslasten flink naar beneden bijgesteld. Dit is vooral het gevolg van de naar beneden bijgestelde werkloosheidsverwachtingen van het CPB.
18. Inkomensvoorziening voor Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte Werknemers (IOAW)De neerwaartse bijstelling van de IOAW-raming bestaat uit een neerwaartse bijstelling vanwege de verwachte lagere doorstroom vanuit de WW naar de IOAW en een neerwaartse bijstelling vanwege de verwerking van de voorlopige realisatiecijfers over 2020.
19. Kinderopvangtoeslag (KOT) Het gebruik van kinderopvangtoeslag komt hoger uit dan was voorzien. Het hogere gebruik komt grotendeels doordat het aantal uren dat kinderen gemiddeld naar de opvang gaan, zowel in de dagopvang als de buitenschoolse opvang, begin 2021 verder is gestegen. Daarnaast heeft het CPB de raming van de werkloze beroepsbevolking naar beneden bijgesteld. Ook dit leidt naar verwachting tot een hoger gebruik van de kinderopvangtoeslag.
20. Toeslagenwet (TW) De raming van de uitgaven aan de Toeslagenwet is op basis van uitvoeringsinformatie van het UWV met 20,7 miljoen euro naar beneden bijgesteld in 2021. Vooral de gemiddelde uitkeringshoogte voor 2021 is naar beneden bijgesteld (-10,7 miljoen euro). Dit komt voornamelijk door een lager uitgevallen uitkeringshoogte van aanvullingen op de WW, WIA en Wajong in 2020. Het aantal toeslagen in 2021 is ook naar beneden bijgesteld (-10,0 miljoen euro). Daarnaast zijn de uitgaven over 2020 uiteindelijk lager uitgevallen dan bevoorschot aan UWV (-20,9 miljoen), hetgeen resulteert in een terugontvangst in 2021. Ook voor latere jaren zijn de TW-uitgaven naar beneden bijgesteld. Dit komt voornamelijk doordat er minder mensen met een WW-uitkering zullen zijn dan eerder verwacht, en dus ook minder mensen met een TW-aanvulling op een WW-uitkering.
21. Wet Kindgebonden Budget (WKB) De uitgaven aan de WKB zijn meerjarig neerwaarts bijgesteld. Dit komt voornamelijk doordat de realisaties lager uitvallen dan aanvankelijk verwacht en doordat de geraamde ontwikkeling van de conjunctuur positiever is dan verwacht bij de Miljoenennota 2021. Deze is gesaldeerd met een tegenvaller die veroorzaakt wordt doordat de prognose van het aantal 0-17-jarigen opwaarts is bijgesteld en doordat Belastingdienst/Toeslagen bij het definitief toekennen steeds vaker nabetaalt dan dat het terugvordert. Per saldo resteert een meevaller die meerjarig afloopt.
22. Wet tegemoetkomingen loondomein (Wtl) De realisatiecijfers van de Wtl over 2020 (uitbetaling in 2021) laten een meevaller zien op de loonkostenvoordelen (LKV), een meevaller op het lage-inkomensvoordeel (LIV) en een tegenvaller op het jeugd-LIV. Op basis van deze realisaties zijn de verwachte uitgaven aan de LKV meerjarig neerwaarts bijgesteld.
23. Ziektewet (ZW) De raming van de Ziektewet is op basis van uitvoeringsinformatie van het UWV en nieuwe werkloosheidsverwachtingen van het CPB opwaarts bijgesteld. Vooral het aantal vrouwen dat een beroep doet op een ZW-uitkering voor ziekte bij zwangerschap ligt een stuk hoger dan gedacht. Daarnaast valt, waarschijnlijk in verband met corona, het beroep van uitzendkrachten en zieke werklozen hoger uit.
24. Kasschuiven Een aantal uitgaven in het juiste kasritme gezet. Het gaat bijvoorbeeld om uitgaven aan Breed Offensief in verband met het controversieel verklaren van het wetsvoorstel, het verdelen van de middelen voor derving van ontvangsten op de KOT in het kader van de herstelactie, en een kasschuif op de middelen voor Loondoorbetaling bij Ziekte.
25. Extrapolatie uitgaven Onder deze post zijn de uitgaven voor het jaar 2026 vastgesteld. Ieder jaar schuift de horizon van de meerjarenperiode met één jaar op. Bij ontwerpbegroting 2022 worden de begrotingen geëxtrapoleerd naar het jaar 2026.
26. Diversen Onder diversen vallen onder andere de opwaartse bijstelling door lagere boeteontvangsten bij de Inspectie SZW, het kwijtschelden van de publieke schulden van toeslagengedupeerden, en een tegenvaller op inburgeringsvoorzieningen. Deze worden gesaldeerd met een neerwaartse bijstelling op de aanvullende inkomensvoorziening ouderen (AIO), inkomensondersteuning aan AOW-gerechtigden (IOAOW) en Loondoorbetaling bij Ziekte.
Uitgaven corona
Het kabinet heeft sinds de uitbraak van Covid-19 verschillende noodmaatregelen genomen. Het kabinet acht het niet wenselijk om voor deze noodmaatregelen andere uitgaven te verminderen. Daarom gaan deze maatregelen buiten het reguliere uitgavenplafond om. Een verdere uitsplitsing hiervan is opgenomen in paragraaf 1.3.
(in miljoenen euro, min = onderschrijding) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Uitgavenplafond bij Miljoenennota 2021 (excl. corona) | 76.410 | |||||
2 | Overboekingen van plafond Rijksbegroting | ‒ 1 | ‒ 3 | ‒ 10 | ‒ 8 | 1 | 7 |
3 | Aanpassing uitgavenplafond vanwege loon- en prijsontwikkeling | ‒ 26 | 149 | 244 | 203 | 153 | 162 |
4 | Verwerking MLT 2022-2025 | 4 | 822 | 1.605 | 2.524 | 3.254 | 4.118 |
5 | Grensoverschrijdende zorg (kas-trans) (MN) | 270 | |||||
6 | Uitgavenplafond bij Miljoenennota 2022 (= 1 t/m 5) (excl. corona) | 76.387 | |||||
7 | Reguliere uitgaven bij Miljoenennota 2021 | 75.266 | 79.164 | 81.947 | 85.058 | 88.463 | |
Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond | |||||||
8 | Overboekingen van plafond Rijksbegroting | ‒ 1 | ‒ 3 | ‒ 10 | ‒ 8 | 1 | 7 |
9 | Aanpassing uitgavenplafond vanwege loon- en prijsontwikkeling | ‒ 26 | 149 | 244 | 203 | 153 | 162 |
10 | Verwerking MLT 2022-2025 | 4 | 822 | 1.605 | 2.524 | 3.254 | 4.118 |
11 | Grensoverschrijdende zorg (kas-trans) (MN) | 270 | |||||
Uitgavenmutaties met beslag op budgettaire ruimte | |||||||
12 | Actualisatie Wlz-uitgaven (VJN) | ‒ 63 | ‒ 5 | ‒ 5 | ‒ 5 | ‒ 5 | ‒ 5 |
13 | Beschikbaarheidbijdrage opleidingen Zvw (VJN) | 50 | 50 | 50 | 50 | 50 | 50 |
14 | Inzet resterende groeiruimte Zvw 2022 (VJN) | ‒ 41 | ‒ 41 | ‒ 41 | ‒ 41 | ‒ 41 | |
15 | Meerkosten Wet zorg en dwang (VJN) | 103 | 103 | 103 | 103 | 103 | |
16 | Eigen bijdragen Wlz (VJN) | 63 | 30 | 31 | 31 | 32 | 33 |
17 | Structurele deel groeiruimte 2018 na Kwk-periode (VJN) | ‒ 75 | ‒ 75 | ‒ 75 | ‒ 75 | ||
18 | Uitstel GVS modernisering (VJN) | 140 | |||||
19 | Nacalculatie overheveling ggz naar Wlz (VJN en MN) | 313 | 328 | 319 | 311 | 305 | 297 |
20 | Middelen standaardisatie inkoop- en verantwoordingseisen (MN) | ‒ 6 | ‒ 1 | 57 | |||
21 | Bevriezing eigen risico 2022 (MN) | 148 | 148 | 149 | 149 | 150 | |
22 | Wlz tegenvaller (MN) | 157 | 143 | 219 | 298 | 361 | 448 |
23 | Extrapolatie | 91.888 | |||||
24 | Diversen | 13 | 33 | 38 | 43 | 36 | 39 |
25 | Reguliere uitgaven bij Miljoenennota 2022 (= 7 t/m 24) | 75.771 | 81.330 | 84.630 | 88.642 | 92.784 | 97.173 |
26 | Over/onderschrijding bij Miljoenennota 2021 (=7-1) | ‒ 1.144 | |||||
27 | Over/onderschrijding bij Miljoenennota 2022 (=25-6) | ‒ 617 | |||||
28 | Uitgaven corona | 261 | 29 | ||||
29 | Totale uitgaven bij Miljoenennota 2022 (= 25 + 28) | 76.032 | 81.358 | 84.630 | 88.642 | 92.784 | 97.173 |
De toets op het uitgavenplafond Zorg laat een onderschrijding zien van 0,6 miljard euro in 2021. Bij Miljoenennota 2021 was sprake van een verwachte onderschrijding van het uitgavenplafond Zorg van 1,1 miljard euro in 2021. De momenteel verwachte onderschrijding is een gevolg van zowel aanpassingen van de uitgaven als van het uitgavenplafond. Deze worden hieronder toegelicht. De uitgaven onder het uitgavenplafond Zorg zijn ten opzichte van de vorige Miljoenennota met 2,2 miljard euro in 2022 toegenomen.
Uitgavenmutaties met aanpassing van het uitgavenplafond
Het uitgavenplafond Zorg wordt verlaagd als gevolg van overboekingen naar het uitgavenplafond Rijksbegroting (regel 2 en 8). Ook wordt het uitgavenplafond Zorg, volgens begrotingsregels, verlaagd op basis van de nieuwe CPB-raming van de loon- en prijsontwikkeling (regel 3 en 9). Daarnaast wordt de middellangetermijnverkenning (MLT) 2022-2025 van het CPB technisch verwerkt. De bijstelling wordt voornamelijk veroorzaakt door een hogere volumegroei voor de jaren vanaf 2022 dan waar eerder, op basis van de MLT voor de periode 2018-2022 vanuit werd gegaan (regel 4 en 10). Tenslotte wordt de verantwoordingssystematiek voor Grensoverschrijdende zorg aangepast (van kas- naar transactiebasis). Deze verandering leidt tot een technische mutatie van 270 miljoen euro in 2022 (regel 5 en 11). Dit werkt niet door in de premie en heeft geen effect op het EMU-saldo.
Uitgavenmutaties met beslag op budgettaire ruimte
12. Actualisatie Wlz-uitgaven (VJN)
Op basis van het februari-advies van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) over de benutting van het Wlz-kader doet zich een incidentele meevaller voor van 58 miljoen euro in 2021. Daarnaast is in de tandheelkundige zorg sprake van een meevaller van 5 miljoen euro structureel.
13. Beschikbaarheidbijdrage opleidingen Zvw (VJN)
De beschikbare opleidingscapaciteit wordt beter benut dan waarmee eerder in de raming rekening is gehouden. De vermoedelijke oorzaken van de stijging in instroom zijn betere voorlichting over opleidingsaanvragen en vereenvoudiging van het aanvraagproces. Als gevolg hiervan wordt de raming met 50 miljoen euro structureel verhoogd.
14. Inzet resterende groeiruimte Zvw 2022 (VJN)
Dit betreft de inzet van groeiruimte in de Zvw die resteert na verwerken van de financiële afspraken in de hoofdlijnenakkoorden voor de periode 2019-2022 (41 miljoen euro vanaf 2022).
15. Meerkosten Wet zorg en dwang (VJN)
De NZa heeft een rapportage opgeleverd van de financiële impact van de Wet zorg en dwang (Wzd). Hieruit blijkt dat de geraamde meerkosten van de in- en uitvoering van de Wzd, na correctie voor veronderstelde overlap met Kwaliteitskader verpleeghuiszorg, uitkomen op 103 miljoen euro vanaf 2022. De Wet zorg en dwang regelt sinds januari 2020 de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening.
16. Eigen bijdragen Wlz (VJN)
Dit betreft de actualisering van de opbrengst eigen bijdragen op basis van cijfers van het Zorginstituut.
17. Structurele deel groeiruimte 2018 na Kwk-periode (VJN)
Op basis van middellange termijnraming (MLT) van het CPB wordt groeiruimte, als gevolg van demografische groei en inkomensontwikkeling, beschikbaar gesteld. In 2018 was de daadwerkelijke groei lager dan de groeiruimte die beschikbaar was gesteld. Een deel van de groeiruimte 2018 is daarom incidenteel (t/m 2022) ingezet als dekking van de eerste tranche Kwaliteitskader verpleeghuiszorg (2018). Het resterende deel van deze tranche (75 miljoen euro) is vanaf 2023 nog structureel beschikbaar. Dit bedrag komt bovenop de reeds beschikbaar gestelde groeiruimte op basis van de MLT. Deze bijstelling op de begroting leidt daarom niet tot een bijstelling van het Wlz-kader.
18. Uitstel GVS modernisering (VJN)
Eind vorig jaar is de Kamer geïnformeerd (Kamerstuk 29477-684) dat de inwerkingtreding van de modernisering van het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS) één jaar wordt uitgesteld (ingangsdatum wordt 1 januari 2023). Dit levert een besparingsverlies op van 140 miljoen euro in 2022.
19. Nacalculatie overheveling ggz naar Wlz (VJN en MN)
Dit betreft een verschuiving van ggz-cliënten van de Wmo naar de Wlz, waartoe besloten is in het Regeerakkoord 2017-2021. De verrekening met de Wmo vindt plaats bij septembercirculaire, wanneer de nacalculatie volledig is afgerond en de verdeling over gemeenten bekend is. Er is sprake van een tekort oplopend tot 296,6 miljoen euro vanaf 2026 (waarvan 310 miljoen euro uitgaven en 13,4 miljoen euro ontvangsten vanwege het effect op de eigen bijdragen).
20. Middelen standaardisatie inkoop- en verantwoordingseisen (MN)
Bij de begrotingsvoorbereiding 2020 is besloten in een aantal sectoren de inkoop- en verantwoordingseisen te standaardiseren. Hierdoor zijn zorgaanbieders minder tijd kwijt aan administratieve lasten. De besparing (100 miljoen euro vanaf 2023) is verwerkt als taakstelling op de Zvw. Voor de voorbereiding en uitwerking is 7 miljoen euro beschikbaar gesteld in 2021 en 2022. Omdat dit nog niet tot besteding komt, wordt 6 miljoen euro uit 2021 en 1 miljoen euro uit 2022 doorgeschoven naar 2023. Het ministerie van VWS is in gesprek met zorgverzekeraars over een gezamenlijk onderzoek naar mogelijkheden om de besparing te realiseren. Afronding van dit onderzoek wordt verwacht in de zomer van 2022 waardoor het traject niet kan worden afgerond voor het zorginkoopbeleid voor 2023 is vastgesteld. In 2023 is daardoor sprake van een besparingsverlies van 50 miljoen euro.
21. Bevriezing eigen risico 2022 (MN)
Het kabinet heeft besloten het verplicht eigen risico voor het jaar 2022 te bevriezen op 385 euro. Dit leidt tot hoger zorggebruik en hogere zorguitgaven (80 miljoen euro). Ook leidt dit tot structureel lager dan eerder geraamde opbrengsten eigen risico in de jaren vanaf 2022 (69 miljoen euro).
22. Wlz tegenvaller (MN)
De NZa raamt in haar augustusadvies over de benutting van het budgettair Wlz-kader extra uitgaven van 157 mln. in 2021 en 478 mln. vanaf 2022. Het gaat om extra uitgaven in de sectoren Verpleging en Verzorging en de geestelijke gezondheidszorg (ggz) in de Wlz. De overschrijding in de ggz wordt veroorzaakt door een fors hogere instroom - gegeven het openstellen van de Wlz voor mensen met een psychische stoornis - dan verwacht. Om te waarborgen dat zorgkantoren voldoende zorg kunnen blijven contracteren voor alle cliënten die daar op grond van de Wlz recht op hebben wordt het kader opgehoogd.
23. Extrapolatie
Ieder jaar schuift de horizon van de meerjarenperiode met één jaar op. Bij ontwerpbegroting 2022 worden de begrotingen geëxtrapoleerd naar het jaar 2026.
24. Diversen
Dit betreft onder meer een bijstelling bij de ambulancezorg. Uit kostenonderzoek van de NZa in verband met de herijking van de loonnormbedragen in de sector ambulancevervoer komen meerkosten naar voren. Aangezien de meerkosten niet volledig binnen het beschikbare budget kunnen worden ingepast, wordt de raming voor deze sector met 12,5 miljoen euro verhoogd. Daarnaast is er een tegenvaller van cumulatief 43 miljoen euro (2021 t/m 2025) voor de implementatie van PGB 2.0. Dit betreft onder andere de door ketenpartijen in beeld gebrachte te ontwikkelen functionaliteiten. Ook is er een tegenvaller van 1,8 miljoen euro structureel, omdat er voor cliëntvertrouwenspersonen 21% BTW moet worden afgedragen. Binnen de Wet Zorg en Dwang is een belangrijke rol voorzien voor de cliëntvertrouwenspersonen; deze borgen dat er op een verantwoorde wijze wordt omgegaan met de inzet van verplichte zorg door zorgaanbieders bij cliënten.
Uitgaven corona
Het kabinet heeft sinds de uitbraak van Covid-19 verschillende noodmaatregelen genomen. Het kabinet acht het niet wenselijk om voor deze noodmaatregelen andere uitgaven te verminderen. Daarom gaan deze maatregelen buiten het reguliere uitgavenplafond om. Voor 2021 is 261 miljoen euro beschikbaar, onder meer voor meerkosten in de Wlz (150 miljoen euro), opschaling IC- en eerstelijnsverblijf (ELV)-capaciteit (29 miljoen euro) en verlenging van de regeling Voorwaardelijke toelating paramedische herstelzorg (25 miljoen euro).
Onderstaande tabel 1.3.1 toont de ramingen van de uitgaven aan coronagerelateerde maatregelen die relevant zijn voor het EMU-saldo. Voor 2021 is het de verwachting dat de uitgaven aan coronagerelateerde maatregelen ruim 39 miljard euro zullen bedragen. Met circa 11% van de totale uitgaven van de Rijksoverheid is dit een fors bedrag, en bijvoorbeeld vergelijkbaar met de totale uitgaven aan de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De uitgaven aan de TVL/TOGS, NOW en TOZO bedragen 40 procent van de verwachte coronagerelateerde uitgaven in 2021. De geraamde uitgaven aan coronagerelateerde uitgavenmaatregelen bedragen in totaal ruim 80 miljard euro.
Een uitgebreid overzicht van de overheidsfinanciën in coronatijd is ook terug te vinden op www.rijksfinancien.nl/overheidsfinancien-coronatijd.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | Totaal |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Koninkrijksrelaties en BES fonds | 50 | 56 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | 106 |
Buitenlandse Zaken | 7 | 18 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | 25 | |
Justitie en Veiligheid | 137 | 199 | 1 | ‒ | ‒ | ‒ | 336 | |
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | 46 | 213 | 23 | 2 | ‒ | ‒ | ‒ | 284 |
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 715 | 4.288 | 3.674 | 912 | 55 | 40 | 40 | 9.724 |
Nationaal Programma Onderwijs | ‒ | 3.169 | 3.636 | 896 | 40 | 40 | 40 | 7.821 |
Diversen | 715 | 1.119 | 38 | 15 | 15 | ‒ | ‒ | 1.898 |
Financiën en Nationale Schuld | 298 | 561 | 249 | 36 | ‒ 137 | ‒ 132 | ‒ 106 | 768 |
Defensie | 43 | 28 | 7 | 77 | ||||
Infrastructuur en Waterstaat | 803 | 2.340 | 112 | 28 | ‒ | ‒ | ‒ | 3.283 |
Beschikbaarheidsvergoeding OV | 800 | 2.001 | 112 | 28 | ‒ | ‒ | 2.941 | |
Diversen | 3 | 339 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | 342 |
Economische Zaken en Klimaat | 2.507 | 8.121 | 832 | 273 | 124 | 96 | 53 | 12.006 |
TVL/TOGS | 1.957 | 7.200 | 540 | ‒ | ‒ | ‒ | 9.697 | |
Diversen | 550 | 921 | 292 | 273 | 124 | 96 | 53 | 2.309 |
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 245 | 254 | 1 | 1 | ‒ | ‒ | 500 | |
Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 16.541 | 8.490 | 2.926 | 306 | ‒ 83 | ‒ 45 | ‒ 13 | 28.121 |
NOW | 13.219 | 7.701 | 2.650 | 287 | ‒ 86 | ‒ 48 | ‒ 12 | 23.711 |
TOZO | 2.728 | 857 | ‒ | ‒ | ‒ 4 | ‒ 3 | ‒ 2 | 3.575 |
TOZO afrekening 2020 | ‒ 710 | ‒ 710 | ||||||
Diversen | 594 | 643 | 276 | 19 | 7 | 6 | 0 | 1.545 |
Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 5.557 | 12.614 | 2.153 | 466 | 10 | 2 | ‒ | 20.803 |
Testcapaciteit RIVM en GGD | 929 | 5.472 | 753 | ‒ | ‒ | ‒ | 7.154 | |
GGD'en en veiligheidsregio's | 477 | 2.558 | 411 | ‒ | ‒ | ‒ | 3.446 | |
Vaccin ontwikkeling en medicatie | 123 | 1.985 | 622 | 400 | ‒ | ‒ | ‒ | 3.129 |
Zorgbonus | 2.001 | 1.024 | 12 | 1 | ‒ | ‒ | 3.039 | |
Aanschaf en distributie medische beschermingsmiddelen | 1.810 | 7 | 51 | 28 | ‒ | ‒ | 1.896 | |
Diversen | 216 | 1.569 | 305 | 37 | 10 | 2 | ‒ | 2.139 |
Gemeentefonds | 848 | 1.034 | 103 | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | 1.985 |
Reserveringen Aanvullende post | ‒ | 1.176 | 1.285 | 381 | 4 | ‒ | ‒ | 2.847 |
Nationaal Programma Onderwijs | ‒ | ‒ | 343 | 360 | ‒ | ‒ | ‒ | 702 |
Diversen | ‒ | 1.176 | 943 | 22 | 4 | ‒ | ‒ | 2.145 |
Totaal EMU-relevante uitgaven | 27.795 | 39.393 | 11.367 | 2.405 | ‒ 27 | ‒ 40 | ‒ 27 | 80.866 |
Naast de EMU-relevante corona uitgaven zijn er ook uitgaven die niet EMU-relevant zijn. Dit zijn leningen waarvan de verwachting is dat deze (vrijwel volledig) op een later moment worden terugbetaald. In tabel 1.3.2 is een overzicht opgenomen van de niet EMU-relevante uitgaven.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | Totaal |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Koninkrijksrelaties en BES fonds | 628 | 563 | 1.191 | |||||
Liquiditeitssteun Aruba, Curaçao, Sint Maarten | 628 | 563 | 1.191 | |||||
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 25 | 5 | ‒ 15 | 15 | ||||
Nationaal Programma Onderwijs | 25 | 5 | ‒ 15 | 15 | ||||
Financiën en Nationale Schuld | 277 | 723 | ‒ 1.000 | ‒ | ||||
Lening KLM | 277 | 723 | ‒ 1.000 | ‒ | ||||
Economische Zaken en Klimaat | 267 | 560 | ‒ 112 | ‒ 129 | ‒ 129 | ‒ 309 | ‒ 99 | 50 |
Leningen | 267 | 160 | ‒ 62 | ‒ 62 | ‒ 62 | ‒ 242 | ‒ 32 | ‒ 33 |
Voucherkredietfaciliteit reissector | 400 | ‒ 50 | ‒ 67 | ‒ 67 | ‒ 67 | ‒ 67 | 83 | |
Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 476 | 50 | 0 | ‒ 54 | ‒ 55 | ‒ 56 | 361 | |
Leningen TOZO | 476 | 50 | 0 | ‒ 54 | ‒ 55 | ‒ 56 | 361 | |
Totaal niet EMU-relevante uitgaven | 1.648 | 1.921 | ‒ 107 | ‒ 129 | ‒ 183 | ‒ 364 | ‒ 1.170 | 1.618 |
De visuele samenvatting bij de Miljoenennota biedt een toegankelijk overzicht van de belangrijkste cijfers voor het Miljoenennotajaar 2022. Deze presentatie verschilt op een aantal punten van de begrotingssystematiek zoals die wordt gehanteerd in de rest van de Miljoenennota en bijlagen. Deze bijlage behandelt de samenhang tussen de cijfers uit de visuele samenvatting en de rest van de Miljoenennota en geeft deze aansluiting weer in tabel 1.4.1.
De visuele samenvatting gaat uit van een netto-uitgavenbegrip; dat wil zeggen, de (bruto)uitgaven (tabel 2.2 in bijlage 2) verminderd met de zogenaamde niet-belastingontvangsten (tabel 2.3 in bijlage 2). Dit zijn ontvangsten die tot de uitgavenkant van de begroting worden gerekend, zoals boete-opbrengsten, leges en teruggevorderde toeslagen.
Een ander verschil in presentatie tussen de visuele samenvatting en de Miljoenennota betreft de individuele begrotingsposten. De visuele samenvatting gaat uit van een thematische indeling die niet exact aansluit bij de afzonderlijke begrotingshoofdstukken. Zo wordt het Btw-compensatiefonds in de visuele samenvatting samengevoegd met het Gemeentefonds en het Provinciefonds, terwijl het begrotingstechnisch wordt verantwoord op de begroting van Financiën. Een meer complex voorbeeld is de verwerking van de middelen bestemd voor internationale samenwerking (ook wel Homogene groep internationale samenwerking (HGIS) genoemd). In de visuele samenvatting worden de HGIS-middelen gegroepeerd onder de uitgavenpost ‘Buitenlandse Zaken/Internationale Samenwerking’, omdat het ministerie van Buitenlandse Zaken deze middelen coördineert. In de begrotingssystematiek bevinden deze middelen zich echter op verschillende begrotingshoofdstukken, zoals die van Justitie en Veiligheid en Defensie. Het overzicht van de toewijzing van deze middelen is terug te vinden in tabel 2.9 in bijlage 2.
(in miljarden euro) | 2022 | Bron |
---|---|---|
Inkomsten | 334,1 | Tabel 4.4.2 |
Uitgaven | ||
Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt | 94,6 | |
Plafond S totaal begrotings- en premiegefinancierd | 93,3 | Tabel 2.6 bijlagen MN |
Plafond R Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid | 1,3 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid | 0,0 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Zorg | 93,0 | |
Plafond Z totaal begrotings- en premiegefinancierd | 81,4 | Tabel 2.7 bijlagen MN |
Plafond R Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 6,0 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
Volksgezondheid, Welzijn en Sport buiten het uitgavenplafond | 5,6 | Hoofdstuk 16 artikel 8.1 |
af: HGIS Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 0,0 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 44,3 | |
Plafond R Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 44,4 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 0,1 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Gemeentefonds, Provinciefonds en Btw-compensatiefonds | 38,8 | |
Plafond R Gemeentefonds en accres Gemeentefonds | 32,6 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
Plafond R Provinciefonds en accres Provinciefonds | 2,6 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
Btw-compensatiefonds | 3,7 | Hoofdstuk 9B artikel 6 |
Buitenlandse Zaken en Internationale Samenwerking | 15,1 | |
Plafond R Buitenlandse Zaken | 10,8 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Buitenlandse Zaken | 1,9 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
bij: totale plafondrelevante uitgaven Internationale Samenwerking (HGIS) | 6,2 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Justitie en Veiligheid | 13,4 | |
Plafond R Justitie en Veiligheid | 13,7 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Justitie en Veiligheid | 0,3 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Defensie | 12,0 | |
Plafond R Defensie | 12,2 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Defensie | 0,2 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Infrastructuur en Waterstaat | 10,3 | |
Plafond R Infrastructuur en Waterstaat | 10,3 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Infrastructuur en Waterstaat | 0,0 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
bij: plafond R Infrastructuurfonds | 0,0 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
Rentelasten | 3,4 | |
Rentelasten staatsschuld | 3,4 | Hoofdstuk 9A artikel 11 |
Rentelasten schatkistbankieren | ‒ 0,1 | Hoofdstuk 9A artikel 12 |
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | 7,2 | |
Plafond R Binnenlandse Zaken | 7,0 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
Plafond R Koninkrijksrelateis | 0,1 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
Plafond R BES-fonds | 0,0 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS Binnenlandse Zaken | 0,0 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Economische Zaken en Klimaat | 6,7 | |
Plafond R Economische Zaken en Klimaat | 6,8 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS EZK | 0,0 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Financiën | 3,9 | |
Plafond R Financiën | 7,8 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: Btw-compensatiefonds | 3,7 | Hoofdstuk 9B artikel 6 |
af: HGIS Financiën | 0,3 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 1,7 | |
Plafond R Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 1,8 | Tabel 2.5 bijlagen MN |
af: HGIS LNV | 0,0 | Tabel 2.9 bijlagen MN |
Overig | 8,7 | |
1. Totaal inkomsten | 334,1 | Budgettaire kerngegevens, poster en visuele samenvatting |
2. Totale netto-uitgaven relevant voor het EMU-saldo | 353,0 | Budgettaire kerngegevens, poster en visuele samenvatting |
3. EMU-saldo centrale overheid (=1-2) | ‒ 18,9 | Tabel 1.1 Budgettaire kerngegevens |
Deze bijlage biedt een overzicht van de verschillende manieren waarop de uitgaven en de niet-belastingontvangsten van de overheid worden weergegeven. De overheidsuitgaven kunnen op kasbasis, maar ook op transactiebasis worden geregistreerd. In het eerste geval worden betalingen geboekt in de periode waarin de daadwerkelijke betaling plaatsvindt, in het tweede geval in de periode waarin de rechten en verplichtingen zijn ontstaan. Op de departementale begrotingen worden de uitgaven op kasbasis geregistreerd. Het gaat dan om de bedragen die van de bankrekeningen van het Rijk worden afgeschreven. Bij het saldo van de overheid (EMU-saldo) wordt niet uitgegaan van de uitgaven op kasbasis, maar op transactiebasis: de uitgaven worden geboekt in de periode waarin rechten en verplichtingen zijn ontstaan. Bij de tabellen hieronder worden de gebruikte begrippen verder toegelicht.
Tabel 2.1. bevat alle netto-uitgaven van de Rijksoverheid. De netto-uitgaven zijn de uitgaven minus de niet-belastingontvangsten. Om de uitgaven te beheersen is er een uitgavenplafond. Het uitgavenplafond is gesplitst in drie deelplafonds: het plafond Rijksbegroting, het plafond Sociale Zekerheid en het plafond Zorg. De meeste netto-uitgaven vallen onder een van deze drie plafonds. Er zijn echter ook uitgaven en ontvangsten die niet onder een plafond vallen, deze worden de niet-plafondrelevante uitgaven en ontvangsten genoemd.
In tabel 2.1 zijn de uitgaven uitgesplitst in de begrotingsgefinancierde en de premiegefinancierde uitgaven. De begrotingsgefinancierde uitgaven worden betaald uit belastingen en zijn de optelling van alle uitgaven en niet-belastingontvangsten op de departementale begrotingen. Dit zijn de uitgaven waarvoor het parlement autorisatie verleent door de begrotingen aan te nemen. Naast de begrotingsgefinancierde uitgaven zijn er ook premiegefinancierde uitgaven. De uitgaven aan zorg en sociale zekerheid worden voor een groot deel gefinancierd uit sociale premies. In het onderste deel van de tabel zijn de begrotings- en premiegefinancierde uitgaven per plafond opgeteld.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | bron |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven | ||||||||
Plafond Rijksbegroting | 155.467 | 184.499 | 171.677 | 164.831 | 163.252 | 166.216 | 169.595 | Tabel 2.5 |
Plafond Sociale Zekerheid | 40.101 | 32.236 | 27.276 | 25.046 | 25.357 | 26.090 | 26.757 | Tabel 2.6 |
Plafond Zorg | 2.421 | 2.086 | 2.018 | 1.907 | 1.903 | 1.914 | 1.924 | Tabel 2.7 |
Netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond | 24.203 | 32.754 | 44.743 | 38.607 | 44.786 | 47.647 | 49.115 | Tabel 2.8 |
Totaal begrotingsgefinancierde netto-uitgaven | 222.191 | 251.575 | 245.715 | 230.390 | 235.298 | 241.868 | 247.391 | Tabel 2.4 |
Premiegefinancierde netto-uitgaven | ||||||||
Plafond Sociale Zekerheid | 62.172 | 64.157 | 66.009 | 68.556 | 71.361 | 74.662 | 77.857 | Tabel 2.6 |
Plafond Zorg | 71.458 | 73.946 | 79.340 | 82.723 | 86.739 | 90.870 | 95.249 | Tabel 2.7 |
Totaal premiegefinancierde netto-uitgaven | 133.630 | 138.103 | 145.349 | 151.279 | 158.100 | 165.533 | 173.105 | |
Totaal netto-uitgaven | 355.822 | 389.678 | 391.064 | 381.669 | 393.398 | 407.400 | 420.497 | |
Plafond Rijksbegroting | 155.467 | 184.499 | 171.677 | 164.831 | 163.252 | 166.216 | 169.595 | Tabel 2.5 |
Plafond Sociale Zekerheid | 102.274 | 96.393 | 93.285 | 93.602 | 96.718 | 100.753 | 104.614 | Tabel 2.6 |
Plafond Zorg | 73.879 | 76.032 | 81.358 | 84.630 | 88.642 | 92.784 | 97.173 | Tabel 2.7 |
Totaal netto-uitgaven onder het uitgavenplafond | 331.619 | 356.923 | 346.321 | 343.062 | 348.612 | 359.753 | 371.382 | |
Netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond | 24.203 | 32.754 | 44.743 | 38.607 | 44.786 | 47.647 | 49.115 | Tabel 2.8 |
Totaal netto-uitgaven | 355.822 | 389.678 | 391.064 | 381.669 | 393.398 | 407.400 | 420.497 |
Tabel 2.2 geeft alle uitgaven weer zoals die vermeld zijn in de individuele begrotingshoofdstukken van de Rijksbegroting. In die hoofdstukken zelf zijn de uitgaven verdeeld over verschillende beleids- en niet-beleidsartikelen, maar in de tabel wordt alleen het totaal per hoofdstuk weergegeven. Deze tabel bevat dus alle geraamde uitgaven waarvoor het parlement goedkeuring geeft door het betreffende begrotingswetvoorstel aan te nemen. Deze uitgaven worden daarom ook wel de begrotingsgefinancierde uitgaven genoemd. Voor vrijwel alle begrotingshoofdstukken geldt dat de genoemde bedragen ook de raming is van wat de rijksoverheid op kasbasis denkt te gaan uitgeven. Alleen voor het begrotingshoofdstuk van Nationale Schuld geldt dat die begroting deels op transactiebasis wordt opgesteld. De uitgaven aan het aflossen van de staatsschuld zijn niet in deze tabel opgenomen. Deze zijn opgenomen in bijlage 6 EMU-saldo.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | De Koning | 45 | 47 | 48 | 48 | 48 | 48 | 48 |
2A | Staten-Generaal | 186 | 209 | 184 | 181 | 180 | 184 | 182 |
2B | Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs | 143 | 157 | 152 | 151 | 154 | 150 | 145 |
3 | Algemene Zaken | 75 | 85 | 84 | 81 | 83 | 82 | 85 |
4 | Koninkrijksrelaties | 852 | 908 | 376 | 171 | 160 | 179 | 179 |
5 | Buitenlandse Zaken | 11.151 | 12.038 | 11.748 | 11.794 | 12.152 | 12.550 | 12.724 |
6 | Justitie en Veiligheid | 14.382 | 15.136 | 15.274 | 14.856 | 14.756 | 14.645 | 14.700 |
7 | Binnenlandse Zaken | 6.961 | 8.896 | 8.058 | 7.401 | 7.330 | 7.446 | 7.528 |
8 | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 44.462 | 49.944 | 48.240 | 47.363 | 46.355 | 46.480 | 46.441 |
9A | Nationale Schuld (Transactiebasis) | 7.013 | 5.939 | 5.435 | 4.267 | 3.905 | 3.731 | 3.682 |
9B | Financiën | 8.534 | 10.899 | 10.561 | 9.799 | 9.984 | 10.041 | 9.821 |
10 | Defensie | 11.190 | 12.173 | 12.392 | 12.112 | 11.978 | 11.929 | 11.722 |
12 | Infrastructuur en Waterstaat | 9.461 | 12.907 | 17.662 | 11.040 | 10.009 | 10.068 | 10.069 |
13 | Economische Zaken en Klimaat | 8.937 | 16.280 | 8.114 | 7.556 | 7.199 | 6.632 | 6.494 |
14 | Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid | 1.776 | 2.277 | 1.845 | 1.508 | 1.405 | 1.439 | 1.344 |
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 59.902 | 57.740 | 50.638 | 47.828 | 47.838 | 48.875 | 50.050 |
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 27.250 | 37.281 | 28.485 | 28.104 | 30.298 | 31.450 | 33.143 |
17 | Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | 3.186 | 3.186 | 3.266 | 3.494 | 3.640 | 3.837 | 4.049 |
19 | Nationaal Groeifonds | 0 | 55 | 2.137 | 3.177 | 4.216 | 4.236 | 3.233 |
50 | Gemeentefonds | 33.436 | 34.807 | 35.597 | 33.371 | 33.180 | 32.972 | 32.917 |
51 | Provinciefonds | 2.603 | 2.520 | 2.541 | 2.532 | 2.522 | 2.511 | 2.512 |
55 | Infrastructuurfonds | 6.371 | 7.431 | 14.497 | 7.526 | 6.810 | 7.146 | 7.111 |
58 | Diergezondheidsfonds | 94 | 43 | 35 | 34 | 34 | 34 | 34 |
64 | BES-fonds | 51 | 58 | 42 | 35 | 35 | 35 | 35 |
65 | Deltafonds | 1.079 | 1.406 | 1.328 | 1.712 | 1.485 | 1.357 | 1.374 |
66 | Defensiematerieelbegrotingsfonds | 0 | 5.072 | 5.065 | 4.872 | 4.809 | 4.808 | 4.597 |
AP | Aanvullende posten | 0 | 384 | 8.295 | 10.259 | 12.619 | 15.850 | 19.832 |
90 | Consolidatie1 | ‒ 5.797 | ‒ 13.084 | ‒ 20.248 | ‒ 13.471 | ‒ 12.417 | ‒ 12.557 | ‒ 12.438 |
HGIS | Internationale Samenwerking2 | (5.188) | (5.669) | (6.287) | (6.608) | (6.792) | (7.053) | (7.285) |
Totaal | 253.346 | 284.792 | 271.853 | 257.800 | 260.766 | 266.160 | 271.615 |
Dit betreft een correctie voor dubbeltellingen die ontstaan door het bruto boeken van bijdragen tussen departementen onderling. Het bruto boeken houdt in dat zowel het departement dat bijdraagt als het departement dat ontvangt de uitgaven op zijn begroting opneemt.
In deze en volgende tabellen zijn de uitgaven aan Internationale samenwerking (HGIS) toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven aan HGIS zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.
Tabel 2.3 bevat alle niet-belastingontvangsten op de verschillende begrotingshoofdstukken van de Rijksbegroting. Het betreft hier alle ontvangsten die geen belasting- of premie-ontvangst zijn. Denk bijvoorbeeld aan het dividend dat uitgekeerd wordt door staatsdeelnemingen, terugbetaalde studieschulden of de opbrengst uit boetes en schikkingen. Ook hier geldt dat alle bedragen op kasbasis zijn, behalve de begroting van Nationale Schuld, die deels op transactiebasis is opgesteld. De ontvangsten vanuit het uitgeven van nieuwe staatschuld zijn niet meegeteld in deze tabel. Deze ontvangsten zijn opgenomen in bijlage 6 EMU-saldo.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | De Koning | 0 | 0 | 0 | 2 | 2 | 2 | 2 |
2A | Staten-Generaal | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
2B | Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 |
3 | Algemene Zaken | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 | 7 |
4 | Koninkrijksrelaties | 63 | 35 | 35 | 31 | 31 | 31 | 31 |
5 | Buitenlandse Zaken | 863 | 926 | 966 | 963 | 1.005 | 1.029 | 1.048 |
6 | Justitie en Veiligheid | 1.244 | 1.991 | 1.570 | 1.592 | 1.604 | 1.598 | 1.624 |
7 | Binnenlandse Zaken | 922 | 1.198 | 1.098 | 1.293 | 1.263 | 1.257 | 1.240 |
8 | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 1.519 | 1.570 | 1.608 | 1.726 | 1.765 | 1.795 | 1.840 |
9A | Nationale Schuld (Transactiebasis) | 13.786 | 11.280 | 8.650 | 9.990 | 8.080 | 7.095 | 6.719 |
9B | Financiën | 2.823 | 2.039 | 2.968 | 3.093 | 3.402 | 3.275 | 4.250 |
10 | Defensie | 308 | 178 | 142 | 142 | 142 | 142 | 142 |
12 | Infrastructuur en Waterstaat | 29 | 27 | 45 | 38 | 39 | 39 | 39 |
13 | Economische Zaken en Klimaat | 5.238 | 6.990 | 5.154 | 5.188 | 5.086 | 4.946 | 4.339 |
14 | Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 292 | 622 | 92 | 78 | 73 | 69 | 66 |
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 1.803 | 4.717 | 2.861 | 2.386 | 2.046 | 2.022 | 1.995 |
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 751 | 596 | 210 | 148 | 145 | 145 | 155 |
17 | Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | 109 | 52 | 52 | 48 | 47 | 42 | 39 |
50 | Gemeentefonds | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
51 | Provinciefonds | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
55 | Infrastructuurfonds | 6.043 | 7.711 | 14.497 | 7.526 | 6.810 | 7.146 | 7.111 |
58 | Diergezondheidsfonds | 110 | 34 | 27 | 34 | 34 | 34 | 34 |
64 | BES-fonds | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
65 | Deltafonds | 1.030 | 1.411 | 1.328 | 1.712 | 1.485 | 1.357 | 1.374 |
66 | Defensiematerieelbegrotingsfonds | 0 | 4.906 | 5.065 | 4.872 | 4.809 | 4.808 | 4.597 |
AP | Aanvullende posten | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
90 | Consolidatie | ‒ 5.797 | ‒ 13.084 | ‒ 20.248 | ‒ 13.471 | ‒ 12.417 | ‒ 12.557 | ‒ 12.438 |
HGIS | Internationale Samenwerking | (195) | (162) | (152) | (129) | (151) | (153) | (150) |
Totaal | 31.154 | 33.217 | 26.138 | 27.409 | 25.467 | 24.292 | 24.223 |
Tabel 2.4 geeft de netto-uitgaven per begrotingshoofdstuk weer. Dit zijn de uitgaven uit tabel 2.2 minus de niet-belastingontvangsten uit tabel 2.3.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | De Koning | 45 | 47 | 48 | 47 | 47 | 47 | 47 |
2A | Staten-Generaal | 182 | 205 | 180 | 177 | 177 | 180 | 178 |
2B | Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs | 137 | 151 | 146 | 145 | 148 | 144 | 139 |
3 | Algemene Zaken | 69 | 78 | 77 | 74 | 76 | 75 | 78 |
4 | Koninkrijksrelaties | 788 | 873 | 342 | 140 | 129 | 148 | 148 |
5 | Buitenlandse Zaken | 10.288 | 11.112 | 10.782 | 10.831 | 11.147 | 11.521 | 11.676 |
6 | Justitie en Veiligheid | 13.138 | 13.144 | 13.703 | 13.264 | 13.152 | 13.047 | 13.076 |
7 | Binnenlandse Zaken | 6.039 | 7.698 | 6.961 | 6.107 | 6.067 | 6.189 | 6.289 |
8 | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 42.942 | 48.374 | 46.632 | 45.638 | 44.589 | 44.685 | 44.601 |
9A | Nationale Schuld (Transactiebasis) | ‒ 6.772 | ‒ 5.342 | ‒ 3.216 | ‒ 5.724 | ‒ 4.175 | ‒ 3.364 | ‒ 3.038 |
9B | Financiën | 5.711 | 8.860 | 7.594 | 6.706 | 6.582 | 6.766 | 5.571 |
10 | Defensie | 10.882 | 11.995 | 12.250 | 11.970 | 11.836 | 11.787 | 11.581 |
12 | Infrastructuur en Waterstaat | 9.432 | 12.880 | 17.617 | 11.002 | 9.970 | 10.029 | 10.030 |
13 | Economische Zaken en Klimaat | 3.699 | 9.290 | 2.960 | 2.367 | 2.112 | 1.685 | 2.155 |
14 | Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 1.484 | 1.655 | 1.753 | 1.429 | 1.331 | 1.370 | 1.278 |
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 58.100 | 53.024 | 47.777 | 45.442 | 45.792 | 46.852 | 48.055 |
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 26.499 | 36.684 | 28.275 | 27.956 | 30.153 | 31.305 | 32.989 |
17 | Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | 3.078 | 3.134 | 3.214 | 3.446 | 3.593 | 3.795 | 4.010 |
19 | Nationaal Groeifonds | 0 | 55 | 2.137 | 3.177 | 4.216 | 4.236 | 3.233 |
50 | Gemeentefonds | 33.436 | 34.807 | 35.597 | 33.371 | 33.180 | 32.972 | 32.917 |
51 | Provinciefonds | 2.603 | 2.520 | 2.541 | 2.532 | 2.522 | 2.511 | 2.512 |
55 | Infrastructuurfonds | 328 | ‒ 280 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
58 | Diergezondheidsfonds | ‒ 16 | 8 | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 |
64 | BES-fonds | 51 | 58 | 42 | 35 | 35 | 35 | 35 |
65 | Deltafonds | 49 | ‒ 5 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
66 | Defensiematerieelbegrotingsfonds | 0 | 166 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
AP | Aanvullende posten | 0 | 384 | 8.295 | 10.259 | 12.619 | 15.850 | 19.832 |
HGIS | Internationale Samenwerking | (4.993) | (5.507) | (6.135) | (6.478) | (6.641) | (6.900) | (7.135) |
Totaal | 222.191 | 251.575 | 245.715 | 230.390 | 235.298 | 241.868 | 247.391 |
De tabellen 2.5 tot en met 2.7 tonen de netto-uitgaven per deelplafond, uitgesplitst naar begrotingshoofdstuk en type (begrotingsgefinancierd of premiegefinancierd).
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | De Koning | 45 | 47 | 48 | 47 | 47 | 47 | 47 |
2A | Staten-Generaal | 182 | 205 | 180 | 177 | 177 | 180 | 178 |
2B | Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs | 137 | 151 | 146 | 145 | 148 | 144 | 139 |
3 | Algemene Zaken | 69 | 78 | 77 | 74 | 76 | 75 | 78 |
4 | Koninkrijksrelaties | 148 | 116 | 147 | 117 | 105 | 123 | 122 |
5 | Buitenlandse Zaken | 10.288 | 11.112 | 10.782 | 10.831 | 11.147 | 11.521 | 11.676 |
6 | Justitie en Veiligheid | 13.138 | 13.144 | 13.703 | 13.264 | 13.152 | 13.047 | 13.076 |
7 | Binnenlandse Zaken | 6.116 | 7.725 | 6.993 | 6.140 | 6.100 | 6.222 | 6.322 |
8 | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 41.178 | 46.365 | 44.403 | 43.252 | 42.254 | 42.401 | 42.353 |
9A | Nationale Schuld (Transactiebasis) | 4.780 | 4.042 | 3.386 | 2.284 | 2.002 | 1.927 | 1.883 |
9B | Financiën | 5.595 | 7.759 | 7.833 | 7.027 | 6.917 | 7.153 | 7.314 |
10 | Defensie | 10.911 | 12.015 | 12.248 | 11.967 | 11.834 | 11.787 | 11.581 |
12 | Infrastructuur en Waterstaat | 9.432 | 12.880 | 10.281 | 11.002 | 9.970 | 10.029 | 10.030 |
13 | Economische Zaken en Klimaat | 7.311 | 12.855 | 6.756 | 6.292 | 6.242 | 6.109 | 5.872 |
14 | Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 1.484 | 1.655 | 1.753 | 1.429 | 1.331 | 1.370 | 1.278 |
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 555 | 835 | 1.272 | 1.209 | 1.284 | 1.137 | 1.135 |
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 8.411 | 16.124 | 5.985 | 4.355 | 3.563 | 3.450 | 3.421 |
17 | Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | 3.111 | 3.159 | 3.238 | 3.467 | 3.609 | 3.810 | 4.022 |
50 | Gemeentefonds | 29.541 | 31.388 | 32.283 | 30.107 | 29.968 | 29.812 | 29.807 |
51 | Provinciefonds | 2.603 | 2.520 | 2.541 | 2.532 | 2.522 | 2.511 | 2.512 |
55 | Infrastructuurfonds | 328 | ‒ 280 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
58 | Diergezondheidsfonds | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
60 | Accres Gemeentefonds | 0 | 0 | 296 | 1.120 | 1.920 | 3.053 | 4.205 |
61 | Accres Provinciefonds | 0 | 0 | 42 | 113 | 185 | 288 | 392 |
64 | BES-fonds | 51 | 58 | 42 | 35 | 35 | 35 | 35 |
65 | Deltafonds | 49 | ‒ 5 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
66 | Defensiematerieelbegrotingsfonds | 0 | 166 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
80 | Prijsbijstelling | 0 | 0 | 765 | 1.369 | 1.913 | 2.453 | 2.998 |
81 | Arbeidsvoorwaarden | 0 | 0 | 1.424 | 2.867 | 4.489 | 6.172 | 7.818 |
86 | Algemeen | 0 | 384 | 5.052 | 3.609 | 2.260 | 1.359 | 1.303 |
HGIS | Internationale Samenwerking | (5.027) | (5.532) | (6.159) | (6.499) | (6.657) | (6.915) | (7.147) |
Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven | 155.467 | 184.499 | 171.677 | 164.831 | 163.252 | 166.216 | 169.595 | |
Totaal netto-uitgaven onder plafond Rijksbegroting | 155.467 | 184.499 | 171.677 | 164.831 | 163.252 | 166.216 | 169.595 |
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 38.145 | 30.298 | 24.995 | 22.499 | 22.385 | 22.657 | 22.863 |
50 | Gemeentefonds | 1.957 | 1.938 | 1.889 | 1.837 | 1.785 | 1.733 | 1.682 |
AP | Aanvullende posten | 0 | ‒ 0 | 392 | 709 | 1.187 | 1.700 | 2.213 |
Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven | 40.101 | 32.236 | 27.276 | 25.046 | 25.357 | 26.090 | 26.757 | |
40 | Sociale verzekeringen | 62.172 | 64.157 | 66.009 | 68.556 | 71.361 | 74.662 | 77.857 |
Premiegefinancierde netto-uitgaven | 62.172 | 64.157 | 66.009 | 68.556 | 71.361 | 74.662 | 77.857 | |
Totaal netto-uitgaven onder plafond Sociale zekerheid | 102.274 | 96.393 | 93.285 | 93.602 | 96.718 | 100.753 | 104.614 |
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 482 | 606 | 580 | 462 | 450 | 452 | 453 |
50 | Gemeentefonds | 1.938 | 1.481 | 1.426 | 1.426 | 1.427 | 1.427 | 1.428 |
AP | Aanvullende posten | 0 | 0 | 13 | 18 | 26 | 35 | 43 |
Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven | 2.421 | 2.086 | 2.018 | 1.907 | 1.903 | 1.914 | 1.924 | |
41 | Zorg | 71.458 | 73.946 | 79.340 | 82.723 | 86.739 | 90.870 | 95.249 |
Premiegefinancierde netto-uitgaven | 71.458 | 73.946 | 79.340 | 82.723 | 86.739 | 90.870 | 95.249 | |
Totaal netto-uitgaven onder plafond Zorg | 73.879 | 76.032 | 81.358 | 84.630 | 88.642 | 92.784 | 97.173 |
Tabel 2.8 geeft per begrotingshoofdstuk de netto-uitgaven weer die niet meetellen voor het uitgavenplafond. Het gaat hier bijvoorbeeld om uitgaven die niet meetellen in het overheidstekort (EMU-saldo), zoals het verstrekken van leningen, de bijdrage van het Rijk aan de sociale fondsen of de opbrengst van het verkopen van staatsdeelnemingen. Daarnaast zijn er uitgaven die wel EMU-saldorelevant zijn, maar buiten het uitgavenplafond zijn geplaatst, zoals de uitgaven aan de zorgtoeslag.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
4 | Koninkrijksrelaties | 641 | 757 | 195 | 23 | 24 | 24 | 25 |
7 | Binnenlandse Zaken | ‒ 77 | ‒ 28 | ‒ 33 | ‒ 33 | ‒ 33 | ‒ 33 | ‒ 33 |
8 | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 1.764 | 2.009 | 2.229 | 2.385 | 2.335 | 2.284 | 2.249 |
9A | Nationale Schuld (Transactiebasis) | ‒ 11.553 | ‒ 9.384 | ‒ 6.602 | ‒ 8.008 | ‒ 6.178 | ‒ 5.291 | ‒ 4.920 |
9B | Financiën | 116 | 1.101 | ‒ 240 | ‒ 321 | ‒ 335 | ‒ 387 | ‒ 1.743 |
10 | Defensie | ‒ 29 | ‒ 21 | 1 | 3 | 2 | 0 | 0 |
12 | Infrastructuur en Waterstaat | 0 | 0 | 7.336 | 0 | 0 | 0 | 0 |
13 | Economische Zaken en Klimaat | ‒ 3.612 | ‒ 3.565 | ‒ 3.796 | ‒ 3.925 | ‒ 4.130 | ‒ 4.423 | ‒ 3.718 |
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 19.399 | 21.890 | 21.510 | 21.734 | 22.123 | 23.058 | 24.058 |
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 17.605 | 19.955 | 21.710 | 23.139 | 26.140 | 27.403 | 29.115 |
17 | Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | ‒ 34 | ‒ 25 | ‒ 24 | ‒ 21 | ‒ 16 | ‒ 15 | ‒ 12 |
19 | Nationaal Groeifonds | 0 | 55 | 2.137 | 3.177 | 4.216 | 4.236 | 3.233 |
55 | Infrastructuurfonds | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
58 | Diergezondheidsfonds | ‒ 16 | 8 | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 |
AP | Aanvullende posten | 0 | 0 | 311 | 453 | 638 | 791 | 860 |
HGIS | Internationale Samenwerking | (34) | (25) | (24) | (21) | (16) | (15) | (12) |
Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven buiten het plafond | 24.203 | 32.754 | 44.743 | 38.607 | 44.786 | 47.647 | 49.115 | |
Totaal netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond | 24.203 | 32.754 | 44.743 | 38.607 | 44.786 | 47.647 | 49.115 |
Tabel 2.9 geeft een overzicht van de uitgaven aan de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) per begrotingshoofdstuk. Dit zijn alle uitgaven die betrekking hebben op internationale samenwerking. De HGIS-uitgaven staan op verschillende begrotingen maar worden gecoördineerd door de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Deze stelt ook de HGIS-nota op. De HGIS-nota wordt gelijktijdig met de Miljoenennota gepubliceerd en geeft gedetailleerd inzicht in de HGIS-uitgaven.
(in miljoenen euro) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
5 | Buitenlandse Zaken | 1.409 | 1.545 | 1.890 | 1.925 | 1.965 | 1.994 | 2.016 |
6 | Justitie en Veiligheid | 24 | 300 | 343 | 335 | 333 | 328 | 327 |
7 | Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | 1 | 1 | 0,627 | 1 | 0 | 0 | 0 |
8 | Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | 63 | 108 | 104 | 102 | 101 | 100 | 100 |
9B | Financiën | 181 | 47 | 264 | 311 | 346 | 379 | 380 |
10 | Defensie | 145 | 259 | 223 | 211 | 211 | 212 | 213 |
12 | Infrastructuur en Waterstaat | 28 | 37 | 26 | 26 | 25 | 24 | 24 |
13 | Economische Zaken en Klimaat | 24 | 32 | 30 | 29 | 27 | 27 | 27 |
14 | Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | 29 | 36 | 34 | 34 | 34 | 34 | 34 |
15 | Sociale Zaken en Werkgelegenheid | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
16 | Volksgezondheid, Welzijn en Sport | 12 | 9 | 6 | 5 | 5 | 5 | 5 |
17 | Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking | 3.078 | 3.159 | 3.238 | 3.467 | 3.609 | 3.810 | 4.022 |
86 | Algemeen | 0 | 0 | 0 | 53 | 0 | 0 | 0 |
Totaal plafondrelevante netto-uitgaven HGIS | 4.993 | 5.532 | 6.159 | 6.499 | 6.657 | 6.915 | 7.147 | |
9B | Financiën | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
17 | Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking | ‒ 34 | ‒ 25 | ‒ 24 | ‒ 21 | ‒ 16 | ‒ 15 | ‒ 12 |
Totaal niet-plafondrelevante netto-uitgaven HGIS | ‒ 34 | ‒ 25 | ‒ 24 | ‒ 21 | ‒ 16 | ‒ 15 | ‒ 12 |
1. Uitleg inkomstenkader tijdens kabinetsperiode
In het Regeerakkoord en de Startnota zijn de financiële afspraken en het begrotingsbeleid van het kabinet vastgelegd. Het inkomstenkader speelt een belangrijke rol binnen het begrotingsbeleid. Om de lastendruk voor burgers en bedrijven te beheersen, wordt bij het Regeerakkoord een pad afgesproken voor de beleidsmatige lastenontwikkeling, dat in de Startnota voor de duur van de kabinetsperiode in het inkomstenkader wordt vastgelegd. Gedurende de kabinetsperiode kunnen er om verschillende redenen wijzigingen optreden in het inkomstenkader:
1. Nieuw beleid dat van na het Regeerakkoord dateert (tariefs- dan wel grondslagwijzigingen). Bij additionele lastenverlichting is compenserende lastenverzwaring nodig, en vice versa.
2. Zorgpremies (de nominale premie en de iab-premie) zijn inkomstenkaderrelevant. Fluctuaties in zorgpremies hebben in de huidige systematiek geen gevolgen voor het EMU-saldo, omdat zowel de zorguitgaven als zorgpremies zijn ingekaderd en de uitgaven voor de Zvw lastendekkend zijn gefinancierd. Een voorbeeld illustreert dit. Stel dat zich een meevaller voordoet in de zorguitgaven. Dit geeft ruimte binnen de uitgavenplafonds, die mag worden ingezet voor uitgaven elders. Per saldo worden de totale uitgaven daarmee niet lager. Tegelijkertijd leiden de lagere uitgaven automatisch tot lagere zorgpremies vanwege de lastendekkende financiering van de zvw, waardoor de inkomsten dus wel afnemen. Om de inkomsten op peil te houden, is dan een compenserende lastenverzwaring nodig. Per saldo is het effect op het EMU-saldo dan nul. Incidentele wijzigingen in de premies die onder meer het gevolg zijn van het wegwerken van tekorten en overschotten in het zorgverzekeringsfonds en het verschil tussen de VWS-raming en de door verzekeraars vastgestelde nominale premie worden niet binnen het inkomstenkader gecompenseerd. Ook worden wijzigingen in de ZVW-premiegrondslag nadat de hoogte van de zorgpremies eenmaal is vastgesteld niet gecompenseerd binnen het inkomstenkader.
3. Maatregelen uit het Regeerakkoord en nieuwe maatregelen die onderdeel uitmaken van het inkomstenkader worden, voordat ze worden omgezet in wetgeving, eenmaal opnieuw geraamd (‘herijkt’). Het CPB certificeert deze herijkte raming. Zo wordt geborgd dat in de wet een zo goed mogelijke raming van de maatregel staat. Eventuele verschillen tussen de oorspronkelijke raming en de herijkte raming moet volgens de begrotingsregels binnen het inkomstenkader worden gecompenseerd.
Het inkomstenkader beheerst alleen de beleidsmatige keuzes van lasten. Wijzigingen in de lasten door beleid moeten gecompenseerd worden met tegengestelde lastenmaatregelen om te borgen dat het inkomstenkader per saldo weer sluit.
Verschillen in de (geraamde) belasting- en premiekomsten die niet het gevolg zijn van hierboven genoemde oorzaken, maar veroorzaakt worden doordat de conjunctuur zich anders ontwikkelt dan verwacht ten tijde van de Startnota, lopen in het saldo. Een toename van de werkgelegenheid bijvoorbeeld leidt tot hogere inkomsten uit de inkomstenbelasting en hoeft niet gecompenseerd te worden binnen het inkomstenkader. Door alleen beleidsmatige keuzes mee te nemen zorgt het inkomstenkader voor automatische stabilisatie: in slechte economische tijden nemen de belastingontvangsten af, terwijl zij in goede tijden toenemen. Hiermee wordt de conjunctuurgevoeligheid van de Nederlandse economie verminderd.
2. Ontwikkelingen lastenkant na sluiting inkomstenkader MN2021
Na de augustusbesluitvorming vorig jaar is bij de Miljoenennota 2021 het inkomstenkader gesloten.1 Het inkomstenkader voor 2021 was het laatste inkomstenkaderjaar van deze kabinetsperiode. Het uitgangspunt blijft echter dat er ook na de kabinetsperiode geen ongedekte lastenrelevante lastenverlichting (en verzwaring) plaatsvindt.
Sinds het inkomstenkader vorig jaar is gesloten is er sprake van één significante budgettaire tegenvaller door een herberekening in het Sofina-arrest die leidt tot een incidentele cumulatieve derving van € 0,3 miljard (tabel 3.1). Tegelijkertijd leidt uitstel van het pensioenakkoord met een jaar tot een incidentele budgettaire meevaller van € 0,3 miljard (tabel 3.2). Door deze twee tegen elkaar weg te strepen is de dekkingsopgave binnen het inkomstenkader in principe opgelost. Paragraaf 1a licht deze maatregelen verder toe en gaat ook in op de omgang met de zorgpremies dit jaar. Daarnaast zijn er nog enkele maatregelen met budgettaire gevolgen in het inkomstenkader die dit jaar in het Belastingplan 2022 worden gepresenteerd. Deze maatregelen leiden in totaal tot een meevaller van € 46 miljoen in het inkomstenkader in 2022 en worden gepresenteerd in paragraaf 1b. Paragraaf 1c gaat expliciet in op de overige maatregelen die afgelopen jaar zijn genomen die wel budgettaire effecten hebben, maar niet tot budgettaire derving of meevallers in het inkomstenkader leiden door genomen tegenmaatregelen. In hoofdstuk 2 wordt het aanvullende pakket aan lastenmaatregelen van de augustusbesluitvorming 2021 weergegeven. Tijdens augustusbesluitvorming is ook invulling gegeven aan de envelop voor lagere werkgeverslasten van 1,8 mld die nog ingeboekt stond. Tot slot wordt in hoofdstuk 3 de beleidsmatige lastenontwikkeling (blo) inclusief de augustusbesluitvorming gepresenteerd en verder toegelicht.
1a. Herijking Sofina-arrest en uitstel pensioenakkoord
Vorige zomer leidde een gerechtelijke uitspraak rondom de dividendbelasting (het Sofina-arrest) tot een forse budgettaire derving in het inkomstenkader tot en met 2021. Door een tegenmaatregel wordt het ontstane gat in de wetgeving gedicht en is er ook sprake van een budgettaire opbrengst in de jaren na 2021. Afgelopen zomer is besloten om de opbrengst van de tegenmaatregel tussen 2022 en 2027 te gebruiken om het tekort in het kader te dekken. Omdat de maatregelen die genomen worden binnen het Sofina-dossier nu in wetgeving worden gezet, heeft er afgelopen maand conform de begrotingsregels een herberekening van de budgettaire effecten plaatsgevonden. Per saldo leidt dit tot een budgettaire derving ten opzichte van de vorige stand. In tabel 3.1 is het totale budgettaire effect te zien van de herijking van de raming. Hieruit blijkt dat er in 2021 een incidentele meevaller is, maar in latere jaren een derving. Tussen 2021 en 2027 is er cumulatief sprake van een derving van € 340 miljoen, structureel is er sprake van een derving van € 10 miljoen per jaar ten opzichte van de situatie voor de herijking.
In standen, in € mln | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | cum 2021-2027 | Struc |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Herijking Sofina arrest | 240 | ‒ 180 | ‒ 130 | ‒ 100 | ‒ 80 | ‒ 60 | ‒ 30 | ‒ 340 | ‒ 10 |
Naast de derving door herijking van het Sofina-arrest is er sprake van een meevaller door uitstel van het pensioenakkoord. Omdat het pensioenakkoord is uitgesteld met een jaar, levert dat in 2022 een lastenrelevante meevaller op aan de inkomstenkant van € 328 miljoen, zie tabel 3.2. De incidentele tegenvaller door Sofina en de incidentele meevaller als gevolg van uitstel van het pensioenakkoord zijn ongeveer even groot.
In standen, in € mln (+ = saldoverbeterend/ lastenverzwarend) | 2021 | 2022 | structureel |
---|---|---|---|
Totaal lastenrelevante opbrengst pensioenpakket | 0 | 328 | 0 |
Pensioenbedrag ineens | 0 | ‒ 23 | 0 |
Uitstel pensioenwet | 0 | 251 | 0 |
Harmonisatie 2e en 3e pijler | 0 | 100 | 0 |
Omgang zorgpremies
Normaal gesproken vindt er elke augustus besluitvorming plaats op basis van de meest recente zorgpremieraming op basis van de cMEV-raming van het CPB. De zorgpremiesystematiek binnen het inkomstenkader geldt echter alleen voor de huidige kabinetsperiode (dus t/m 2021), waardoor er strikt genomen dit jaar geen kader is voor besluitvorming ten aanzien van de zorgpremies. De zorgpremies zijn deze augustus dus niet kaderrelevant, maar werken wel door in de ontwikkeling van de beleidsmatige lasten voor burgers en bedrijven. De totale zvw-premies zijn significant lager dan een jaar geleden gedacht bij de Miljoenennota en bijbehorende MEV-raming. De oorzaak van de daling heeft deels te maken met incidentele coronafactoren. Ook leidt een sterkere groei van de economie dan eerder gedacht tot een hogere grondslag voor de IAB. Door deze hogere grondslag is er ruimte om de percentages voor de IAB lager vast te stellen. Onderdeel van het zorgpremiebeeld zijn hogere premies als gevolg van het bevriezen van het eigen risico. Daartoe is deze zomer besloten. De bevriezing van het eigen risico leidt tot hogere zorguitgaven, oplopend van €148 miljoen in 2022 tot €150 miljoen structureel vanaf 2026. Conform de systematiek van het zorgstelsel leiden deze hogere zorguitgaven tot vrijwel dezelfde stijging van de zorgpremies. Hiermee is de bevriezing van het eigen risico (vrijwel) saldoneutraal vormgegeven.
1b. Overige maatregelen met budgettaire gevolgen voor het inkomstenkader
Tot slot zijn er enkele budgettaire maatregelen over die meelopen in het aankomende Belastingplan 2022 en overige wetgeving. Per saldo leidt dit tot €46 miljoen opbrengst binnen het kader in 2022 zoals uitgesplitst in tabel 3.3.
In standen, in € mln (+ = saldoverbeterend/ lastenverzwarend)1 | 2022 | 2023 | 2024 | Struc |
---|---|---|---|---|
a. IACK bij buitenlandse belastingplichtigen | 12 | 12 | 12 | 12 |
b. Herijking Fiscaal aantrekkelijker maken aandelenopties | 5 | 5 | 5 | 4 |
c. Aanpassing energiebelasting ter voorkoming van dubbele belasting bij batterijopslag | ‒ 1 | ‒ 1 | ‒ 1 | ‒ 5 |
d. Wijziging bieraccijns op basis van plato naar alcoholpercentage en afschaffen verlaagde tarief kleine brouwerijen | 0 | 2 | 2 | 2 |
e. Verruiming uitzonderingsbepaling hoofdverblijvencriterium OVB | ‒ 1 | ‒ 1 | ‒ 1 | ‒ 1 |
f. Herijken afschaffen betalingskorting | 4 | 12 | ||
g. Vrijvallen envelop horizonbepaling gebruikelijkloonregeling innovatie start-ups | 29 | 29 | 29 | 29 |
h. Flankerende maatregel wetsvoorstel mismatches zakelijkheidsbeginsel | 2 | 39 | 58 | 58 |
Totaal | 46 | 85 | 108 | 111 |
Overige maatregelen2 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Door tussentijdse afrondingen tellen de bedragen niet altijd precies tot elkaar op. Dit kan tot maximaal enkele miljoenen verschil leiden.
Er zijn afgelopen jaar ook nog enkele maatregelen genomen aan de lastenkant die niet hebben geleid tot budgettaire problemen omdat deze maatregelen gedekt zijn aan de lastenkant. Deze maatregelen worden weergegeven in paragraaf 1c.
a. IACK bij buitenlandse belastingplichtigen
De opbrengsten stijgen met € 12 miljoen door de aanpassing van de IACK waardoor de huidige uitzondering op het fiscale partnerbegrip voor de persoon die geen inwoner is van Nederland en geen kwalificerende buitenlandse belastingplichtige is, niet langer geldt voor de toepassing van de IACK.
b. Herijking Fiscaal aantrekkelijker maken aandelenopties
Voor het fiscaal aantrekkelijker maken van de aandelenopties was een envelop gereserveerd van € 5 miljoen vanaf 2022. De maatregel kost € 1 miljoen structureel, het restant van de envelop valt vrij.
c. Aanpassing energiebelasting ter voorkoming van dubbele belasting bij batterijopslag
Naar aanleiding van de motie van der Lee wordt een aanpassing in de energiebelasting gedaan ter voorkoming van dubbele belasting bij batterijopslag. Dit leidt tot een derving van € 1 miljoen in de eerste jaren en €5 miljoen structureel.
d. Wijziging bieraccijns op basis van plato naar alcoholpercentage en afschaffen verlaagde tarief kleine brouwerijen
Het kader van het implementeren van de EU-richtlijn alcoholaccijns wordt het verlaagde accijnstarief voor kleine brouwerijen afgeschaft. Dit levert € 2 miljoen op.
e. Verruiming uitzonderingsbepaling hoofdverblijvencriterium OVB
Er wordt een omissie in de maatregel van de overdrachtsbelasting in het belastingplan 2021 herstelt. Dit zorgt voor een derving van € 1 miljoen.
f. Herijken afschaffen betalingskorting
Het afschaffen van de betalingskorting levert structureel € 12 miljoen meer op.
g. Vrijvallen envelop horizonbepaling gebruikelijkloonregeling innovatie start-ups
De kosten van de gebruikelijkloonregeling innovatieve start-ups zijn bij invoering in 2017 geraamd op structureel € 29 miljoen per jaar. Er was in deze regeling een horizonbepaling t/m 2021 opgenomen. Uit nader onderzoek blijkt dat sinds de invoering slechts heel beperkt gebruik wordt gemaakt van de regeling. De regeling wordt een jaar verlengd in afwachting van de evaluatie. De kosten worden nu geraamd op € 0 miljoen. Hierdoor vallen de gereserveerde middelen van € 29 miljoen voor deze regeling vrij.
h. Flankerende maatregel wetsvoorstel mismatches zakelijkheidsbeginsel
Het wetsvoorstel tegengaan mismatches bij toepassing van het zakelijkheidsbeginsel heeft een meeropbrengst van € 2 miljoen per jaar oplopend naar € 58 miljoen. Tot deze maatregel is vorig jaar augustus besloten en deze maatregel wordt nu in wetgeving gezet.
1c. Overige maatregelen
Naast de maatregelen met budgettaire gevolgen voor het inkomstenkader zijn er sinds het sluiten van het inkomstenkader bij Miljoenennota 2021 ook enkele maatregelen genomen die geen budgettaire gevolgen hebben voor het inkomstenkader. Deze maatregelen zijn gedekt binnen het inkomstenkader met andere maatregelen. Deze maatregelen inclusief dekking worden weergegeven in tabel 3.4.
Maatregelen, in € mln (+ = saldoverbeterend/ lastenverzwarend); in mutaties | 2021 | 2022 |
---|---|---|
Verhogen vrijstelling schenkbelasting met 1000 euro | ‒ 5 | 5 |
Envelop aandelenopties | 5 | ‒ 5 |
Verhogen doelmatigheidsgrens toeslagen | ‒ 28 | 11 |
Aanpassen normpercentage zorgtoeslag | 28 | ‒ 11 |
Hogere definitieve whk-premie 2022 | 240 | |
Verlaging AOF-premie ter compensatie voor stijging WHK premies | ‒ 240 | |
Woningmarkt1 |
Betreft een budgettair effect over meerdere jaren en daarnaast een schuif tussen inkomsten en uitgaven, zie toelichting hieronder
Verhogen vrijstelling schenkbelasting met 1000 euro (amendement Lodders c.s.)
In dit amendement wordt voor het jaar 2021 tijdelijk de bestaande vrijstellingen voor kinderen en overige verkrijgers, na toepassing van de inflatiecorrectie verhoogd met 1000 euro. Per 1 januari 2022 wordt de vrijstelling weer verlaagd met 1000 euro.
Envelop aandelenopties
De tijdelijke verhoging van de schenkingsvrijstelling hierboven wordt gedekt doordat de envelop van € 5 miljoen voor de aandelenopties niet per 2021 zal worden gebruikt maar per 2022.
Verhogen doelmatigheidsgrenzen toeslagen (amendement Snels-Lodders)
In het amendement wordt de doelmatigheidsgrens met 50 euro verhoogd naar 98 euro, zodat het aantal terugvorderingen wordt teruggedrongen.
Aanpassen normpercentage zorgtoeslag
Het verhogen van de doelmatigheidsgrenzen bij de toeslagen wordt gedekt door het drempelinkomen voor de zorgtoeslag met 0,03% te verhogen in 2021. Na 2021 dekt de zorgtoeslag enkel het verhogen van de eigen doelmatigheidsgrens.
Premieaanpassingen
De definitieve Whk premie is vastgesteld en hoger dan eerder geraamd. Deze verhoging wordt gedekt door een verlaging van de Aof-premie.
Woningmarkt Voor de woningmarkt zijn er een aantal besluiten geweest sinds de MEV2021 die budgettaire gevolgen hebben gehad over verschillende jaren heen.
• In de eerste plaats is bij amendering van het Belastingplan2021 de woningwaardegrens van 400.000 euro ingevoerd voor vrijstelling van de overdrachtsbelasting voor starters. Deze grensinvoer gaf een budgettaire opbrengst van € 47 miljoen in 2021 en structureel € 26 miljoen. Deze gehele opbrengst is gebruikt aan de uitgavekant voor het gehele woningmarktpakket.
• Daarnaast is er begin 2021 besluitvorming geweest over het vrijstellen van woningcorporaties van overdrachtsbelasting. De kosten van deze vrijstelling waren structureel € 7 miljoen. Dit is gedekt via een vertraagde indexatie van de woningwaardegrens per 2023 in de overdrachtsbelasting. Budgettaire neutraliteit wordt in 2036 bereikt.
• Tot slot is er in maart 2021 besluitvorming geweest ten aanzien van de huurbevriezing. Woningcorporaties en grote particulieren krijgen ter compensatie een structurele verlaging van de verhuurderheffing, daarnaast is er nog sprake van een subsidie ter compensatie. Zowel de verhuurderheffing als de subsidie wordt gedekt uit de envelop verlichting werkgeverslasten: € 200 miljoen structureel vanaf 2022.
Tot slot stond er voor de Wet betaald ouderschapsverlof een taakstellende ombuiging van €130 miljoen structureel vanaf 2022 opgenomen op de IACK. Deze taakstelling wordt in het Belastingplan 2022 ingevuld door een verlaging van het maximumbedrag van de IACK met €395. Door deze verlaging nemen de opbrengsten toe met de benodigde € 130 miljoen zoals eerder afgesproken.
2. Aanvullend pakket augustusbesluitvorming 2021
Tabel 3.5 en tabel 3.6 geven de aanvullende besluitvorming van augustus weer. Tabel 3.5 presenteert de maatregelen die zijn gefinancierd uit de envelop voor de lagere werkgeverslasten van 1,8 mld. Deze envelop is gebruikt voor onder andere koopkrachtmaatregelen, verlaging van de verhuurderheffing en een nieuwe (kleinere) envelop voor lagere werkgeverslasten. Het bedrag dat na de maatregelen aan de lastenkant nog resteert uit de 1,8 miljard is ingezet aan de uitgavenkant, wat leidt tot een lastenverzwaring. Daarnaast zijn er ook nog lastenmaatregelen genomen op het terrein van klimaat (tabel 3.6). Deze maatregelen worden gefinancierd uit het saldo en zorgen aan de inkomstenkant voor een lastenverlichting.
Tabel 3.7 laat het totaal van alle lastenmaatregelen binnen het inkomstenkader zien na augustusbesluitvorming 2021 inclusief de meevaller in het kader die nog resteerde uit de maatregelen gepresenteerd in paragraaf 1b. De derving door herijking van het Sofina-arrest, de meevaller door het uitstel van het pensioenakkoord en de verwerking van het woningmarktpakket zitten hier niet in verwerkt. Deze maatregelen zijn namelijk over de jaren heen budgetneutraal en zijn in eerste instantie tegen elkaar weggestreept. Omdat er dit jaar geen officieel inkomstenkader meer is, wordt er geen kadercorrectie toegepast voor het jaar 2022. Tabel 3.7 laat daarentegen wel zien wat het effect op het saldo is van besluitvorming aan de lastenkant sinds Miljoenennota 2021.
In mln. – is lastenverlichting; in standen | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|
Motie Grinwis | ‒ 30 | ‒ 30 | ‒ 30 | ‒ 30 | ‒ 30 |
Vrijstelling overdrachtsbelasting voor terugkoop van VoV-woningen1 | ‒ 36 | ‒ 36 | ‒ 36 | ‒ 36 | ‒ 36 |
Koopkrachtverbetering: verhogen zorgtoeslag alleenstaanden2 | ‒ 56 | ‒ 56 | ‒ 56 | ‒ 56 | ‒ 56 |
Koopkrachtverbetering: verlagen afbouw arbeidskorting | ‒ 100 | ‒ 100 | ‒ 100 | ‒ 100 | ‒ 100 |
Envelop lagere werkgeverslasten | ‒ 1.000 | ‒ 1.002 | ‒ 1.002 | ‒ 1.001 | ‒ 1.001 |
Totaal maatregelen lastenkant | ‒ 1.222 | ‒ 1.224 | ‒ 1.224 | ‒ 1.223 | ‒ 1.223 |
Inzet reservering verlaging werkgeverskosten | 1800 | 1800 | 1800 | 1800 | 1800 |
Saldo voor inzet reservering verlaging werkgeverskosten uitgavenzijde (lastenverzwaring3 | 578 | 576 | 576 | 577 | 577 |
Deze maatregel leidt tot een anticipatie effect in 2021 omdat, waar mogelijk, VoV-aanbieders geplande terugkopen in 2021 zullen uitstellen tot 2022. De resulterende derving van €6 mln incidenteel in 2021 is niet meegenomen in het inkomstenkader
Ook aan de uitgavenkant heeft koopkrachtreparatie plaatsgevonden, waaronder de afbouw van de dubbele AHK en het verhogen van het kindgebonden budget
In 2022 wordt het bedrag ingezet voor lagere Awf premies, tenzij nadere besluitvorming volgt.
Motie Grinwis
Er wordt conform de motie 30 mln. uit de reservering voor lagere werkgeverslasten ingezet voor 30 mln. extra verlaging van de verhuurderheffing.
Vrijstelling overdrachtsbelasting voor terugkoop van VoV-woningen
Door de voorgestelde maatregel wordt gezorgd voor een vrijstelling in de overdrachtsbelasting in het geval van terugkopen van een woning van een particulier onder specifieke voorwaarden. De kosten zijn geraamd op €36 mln. structureel per jaar.
Koopkrachtverbetering: verhogen zorgtoeslag alleenstaanden
Verlaging normpercentage alleenstaanden. Hierdoor ontvangen alleenstaanden meer zorgtoeslag. Conform de begrotingsregels vallen de budgettaire gevolgen van aanpssingen in de zorgtoeslag binnen het inkomstenkader.
Koopkrachtverbetering: verlagen afbouw arbeidskorting
Het afbouwpercentage wordt verlaagd van 6% naar 5,86%.
In mln. + is saldoverslechterend/lastenverlichting; in standen | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | Cumulatief |
---|---|---|---|---|---|
1. Stimulering EV totaal | 67 | 241 | 237 | 69 | 614 |
(a) Derving nieuwe raming aantal EVs (niet toepassen «hand aan de kraan» systematiek)1 | ‒ 18 | 183 | 251 | 159 | 575 |
(b) Fiscale opbrengst verlagen cap bijtelling EVs | ‒ 36 | ‒ 72 | ‒ 105 | ‒ 117 | ‒ 330 |
Huidige invulling aanschafsubsidie particuliere Evs2 | 119 | 126 | 82 | 14 | 341 |
(c) w.v. fiscale doorwerking subsidie | 77 | 91 | 78 | 32 | 278 |
(d) w.v. uitgaven particuliere EV's | 42 | 35 | 4 | ‒ 18 | 63 |
(e) Uitgaven subsidie elektrische bestelbusjes | 2 | 4 | 9 | 13 | 28 |
Subtotaal EV lastenkant (a) (b) (c) | 23 | 202 | 224 | 74 | 523 |
2. Tijdelijke ophoging budget MIA/VAMIL totaal | 31 | 31 | 31 | ||
Subtotaal fiscale intensivering | 30 | 30 | 30 | 90 |
Er wordt meer gestimuleerd dan het afgesproken pad bij het Klimaatakkoord, wat leidt tot een budgettaire derving.
Dit is de huidige voorlopige invulling van de subsidie voor particuliere EV’s met een hogere cumulatie budgettaire derving dan afgesproken. Randvoorwaarde is dat bij de nadere uitwerking van de subsidie de maximale budgettaire kosten tussen 2022 en 2025 330 mln. zijn inclusief indirecte fiscale effecten.
In mln. – is lastenverlichting; in standen | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 |
---|---|---|---|---|
Meevaller oorspronkelijk inkomstenkader | 46 | 85 | 108 | 111 |
Inzet envelop lastenverlichting uitgavenzijde | 578 | 576 | 576 | 577 |
Lastenmaatregelen klimaat | ‒ 53 | ‒ 232 | ‒ 254 | ‒ 74 |
Totaal lastenmaatregelen | 571 | 429 | 430 | 614 |
Stimulering EV
Ten opzichte van het afgesproken pad in het Klimaatakkoord wordt elektrisch vervoer extra gestimuleerd. De cap voor elektrische voertuigen wordt verlaagd. De subsidie voor particuliere elektrische voertuigen en EV-bestelauto’s ondernemers wordt nog nader ingevuld, de kasreeks kan daarom nog wijzigen. Voor EV-bestelauto’s ondernemers is uitgegaan van in totaal €28 mln budget, voor particuliere auto’s 330 mln inclusief indirecte fiscale effecten.
Uitbreiden MIA/VAMIL
De MIA/VAMIL wordt tijdelijk verhoogd met € 30 miljoen voor drie jaar tot en met 2024. Dit leidt in die periode daarnaast tot €1 miljoen per jaar aan uitvoeringskosten, die aan de uitgavenkant zijn geboekt.
3. Beleidsmatige lastenontwikkeling (blo)
De blo meet de lastenontwikkeling voor burgers, bedrijven en buitenland als gevolg van veranderingen in het beleid. Sinds Miljoenennota 2021 gebruiken het ministerie van financiën en het CPB een nieuwe, gezamenlijke definitie voor de blo. Daardoor is de ontwikkeling van de blo ook niet volledig gelijk aan die van het inkomstenkader. Het inkomstenkader is leidend voor het budgettaire kader aan de inkomstenkant, de blo geeft het beste beeld van de lastenontwikkeling voor burgers en bedrijven. De blo laat ook de meest recente verdeling van de lastenontwikkeling zien tussen burgers en bedrijven.
Tabel 3.8 laat de ontwikkeling van de blo tussen 2018 en 2022 zien. Na een daling van de beleidsmatige lasten van €1,5 mld in 2021, stijgen de lasten in 2022 met €3,2 mld, waarvan €2,1 miljard bij bedrijven en €1,1 miljard bij burgers. Een belangrijk deel van de lastenverzwaring in 2022 wordt echter veroorzaakt door het aflopen van de fiscale coronamaatregelen. Omdat de coronamaatregelen een vertekend beeld geven tussen 2020 en 2022 laat tabel 3.9 de blo zien exclusief de coronamaatregelen.
In mutaties, in € mld | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
---|---|---|---|---|---|
Beleidsmatige lastenontwikkeling | 1,4 | 3,7 | ‒ 4,5 | ‒ 1,5 | 3,2 |
w.v. bedrijven | 1 | 3,5 | ‒ 0,6 | 0,3 | 2,1 |
w.v. burgers | 0,5 | 0,2 | ‒ 3,9 | ‒ 1,7 | 1,1 |
De blo kan nog afwijken van de blo van het CPB door onder andere een andere raming van de zorgpremies.
In mutaties, in € mld | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
---|---|---|---|---|---|
Beleidsmatige lastenontwikkeling | 1,4 | 3,7 | ‒ 3,1 | 1,8 | 2,1 |
w.v. bedrijven | 1 | 3,5 | 0,7 | ‒ 0,3 | 1,2 |
w.v. burgers | 0,5 | 0,2 | ‒ 3,8 | ‒ 1,6 | 0,9 |
De blo in tabel 3.9 exclusief coronamaatregelen laat zien dat er in 2022 nog steeds sprake is van een lastenverzwaring van €2,1 miljard. Deze lastenverzwaring is echter minder sterk dan de blo in tabel 3.8. De lastenverzwaring is met name het gevolg van eerder door dit kabinet in gang gezet beleid en komt onder andere door de geleidelijke afbouw van de aftrekposten naar het basistarief. De lastenverzwaring voor bedrijven bestaat voornamelijk uit de beperking van de verliesverrekening, een maatregel die in augustus vorig jaar is genomen.
Daarnaast hebben de maatregelen in de augustusbesluitvorming per saldo geleid tot een lastenverzwaring van €0,5 miljard. Tijdens augustus is besloten om de reservering voor verlaging van de werkgeverskosten van €1,8 miljard in 2022 deels in te zetten aan de uitgavenzijde. Deze schuif leidt in 2022 tot een lastenverzwaring bij bedrijven van circa €0,6 miljard. Daarnaast is een deel van reservering van de verlaging van de werkgeverslasten ingezet voor het koopkrachtbeeld, wat leidt tot een schuif tussen de lasten van burgers en bedrijven. Ten aanzien van de klimaatmaatregelen leidt uitbreiding van de MIA/VAMIL in 2022 tot een kleine lastenverlichting bij bedrijven. De maatregelen voor EV’s leiden in 2022 tot een kleine lastenverlichting.
Een ander onderdeel van de blo is de ontwikkeling van de zorgpremies. De zorgpremies leiden tot lagere beleidsmatige lasten in 2022. De totale zorgpremies (nominale premies en de IAB-premies samen) op basis van het MEV2022 beeld dalen in 2022 met 1,0 miljard euro ten opzichte van 2021. Deze daling wordt volledig veroorzaakt door een daling van de IAB-premies (van €1,2 mld.). Deze lastenverlichting zit verwerkt in de blo in de IAB-premies en valt voor €0,4 mld bij burgers en voor €0,8 mld bij bedrijven. De nominale premies in 2022 stijgen met €0,2 mld (per persoon met €31) ten opzichte van 2021 en vallen bij burgers.
4.1 Inleiding
Deze bijlage bevat een toelichting op de raming van de belasting- en premieontvangsten van het Rijk en de Sociale fondsen. Om inzicht te geven in de ontwikkeling van het totale ontvangstenbeeld worden de belastingen- en premieontvangsten gezamenlijk gepresenteerd.
Net als in hoofdstuk 2 van deze Miljoenennota wordt de ontwikkeling van de verschillende belastingsoorten op EMU-basis toegelicht. Vanzelfsprekend zijn voor het EMU-saldo de belastingen en premies volksverzekeringen op EMU-basis2 relevant. Daarnaast worden in overeenstemming met de Comptabiliteitswet de belastingontvangsten op kasbasis getoond in de tabel aan het einde van deze bijlage. In deze tabel wordt tevens de aansluiting van de ontvangsten op kasbasis naar EMU-basis gemaakt.
De ramingen voor de premieontvangsten komen overeen met de ramingen in de begrotingen van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Begroting XV) en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Begroting XVI). In de begroting van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is een nadere toelichting opgenomen van de ramingen voor de WLZ en de ZVW. De overige fondsen worden toegelicht in de begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
In paragraaf 4.2 wordt de raming van de totale belastingen, premies volksverzekeringen en premies werknemersverzekeringen weergegeven. De ontwikkeling in 2021 en 2022 ten opzichte van het jaar ervoor wordt op hoofdlijnen besproken. Vervolgens worden in paragraaf 4.3 de ramingen van de belasting- en premieontvangsten van 2021 (de Vermoedelijke Uitkomsten) vergeleken met de stand van de Miljoenennota 2021, waarbij de belangrijkste ramingsbijstellingen worden toegelicht. Paragraaf 4.4 bevat vervolgens een toelichting op de raming van 2022 (de Ontwerpbegroting), onderverdeeld naar endogene ontwikkeling en beleidsmaatregelen. Paragraaf 4.5 gaat over de bijstellingen van het ramingsmodel (‘expert opinion’). Paragraaf 4.6 presenteert de meerjarige ontvangstenraming tot en met 2025. Tot slot geeft paragraaf 4.7 een gedetailleerd overzicht van de raming van de belastingen en premieontvangsten voor 2021 en 2022 op EMU-basis en op kasbasis. Voor een verdere toelichting op de raming van de belastingen wordt verwezen naar bijlage 5 van deze Miljoenennota.
4.2 Ontwikkeling belasting- en premieontvangsten 2021 en 2022
Het Rijk realiseert in 2021 naar verwachting in totaal 13,2 miljard euro meer belasting- en premieontvangsten dan in 2020. Dit is te zien in tabel 4.2.1. Deze tabel is op EMU-basis en bevat dus ook uitgestelde belasting die betrekking heeft op 2021, maar pas in latere jaren binnenkomt. In bijlage 5 van deze Miljoenennota wordt de raming van het uitstel toegelicht. De toename komt voor 9,1 miljard euro door de positieve endogene ontwikkeling van de belasting- en premieontvangsten. De endogene ontwikkeling hangt samen met de economische ontwikkelingen, zoals (het herstel na) de coronacrisis. Het economische herstel wordt zichtbaar in de ontwikkeling van de waarde van het bbp (6,2% in 2021). Daarnaast leiden beleidsmaatregelen – zowel van voor als van tijdens de coronacrisis - in totaal tot 4,1 miljard euro hogere belasting- en premieontvangsten vergeleken met 2020. Dit betreft vooral de doorwerking van de maatregel in de vennootschapsbelasting (vpb) uit 2020 waarmee bedrijven een fiscale coronareserve konden opnemen. Deze maatregel leidde in 2020 tot een daling van de verwachte vpb-opbrengsten en in 2021 juist tot een stijging daarvan. Dit vertaalt zich voor 2021 in een toename van de inkomsten als gevolg van beleidsmaatregelen.
2020 | 2021 | 2022 | |
---|---|---|---|
Belastingen en premies volksverzekeringen op EMU-basis | 231,0 | 242,2 | 261,0 |
waarvan belastingen | 194,3 | 202,5 | 222,8 |
waarvan premies volksverzekeringen | 36,7 | 39,7 | 38,2 |
Premies Werknemersverzekeringen | 69,6 | 71,6 | 73,1 |
Totaal | 300,6 | 313,8 | 334,1 |
Mutatie | 13,2 | 20,4 | |
waarvan endogene groei | 9,1 | 13,2 | |
waarvan beleidsmaatregelen | 4,1 | 7,2 | |
Endogene mutatie (in %) | 3,0% | 4,2% | |
Waardeontwikkeling BBP (in %) | 6,2% | 5,3% |
In 2022 groeien de belasting- en premieontvangsten met 20,4 miljard euro. De beleidsmatige mutatie is 7,2 miljard euro opwaarts. Deze mutatie wordt verklaard door het eenmalige, boekhoudkundige effect van de omvorming van ProRail tot zbo. Dit effect en de overige beleidsmatige mutaties in 2022 worden nader toegelicht in paragraaf 4.4.2. De economische ontwikkelingen hebben in 2022 een sterk opwaarts effect op de belasting- en premieontvangsten met 13,2 miljard euro. Deze groei is zichtbaar over de volle breedte van het belastingstelsel, vooral in de loon- en inkomensheffing, omzetbelasting, vennootschapsbelasting en dividendbelasting.
4.3 De belasting- en premieontvangsten in 2021
In tabel 4.3.1 wordt de nieuwe raming voor 2021 vergeleken met de stand van de Miljoenennota 2021. De nieuwe raming voor 2021 is gebaseerd op het macro-economisch beeld conform de MEV 2022 van het CPB en de gerealiseerde belasting- en premieontvangsten tot en met juli 2021. Ten opzichte van de Miljoenennota 2021 is de raming van de totale belasting- en premieontvangsten op EMU-basis per saldo 20,7 miljard euro opwaarts bijgesteld. Dat hangt in belangrijke mate samen met de doorwerking van de hoger dan verwachte belastingontvangsten in 2020, die de basis vormen van de raming voor 2021. Daarnaast is sprake van een beduidend positiever economisch beeld voor 2021 dan vorig jaar werd verwacht. Zo is de geraamde volumeontwikkeling van het bbp hoger dan bij de Miljoenennota 2021 (3,9% ten opzichte van 3,5%), terwijl er – door de gunstigere ontwikkelingen in 2020 - veel minder ruimte is voor inhaalgroei. Ook de werkloosheid is dit jaar met 3,4% fors lager dan vorig jaar verwacht (5,9%).
Miljoenennota 2021 | Vermoedelijke uitkomsten 2021 | Verschil | |
---|---|---|---|
Indirecte belastingen | 93.374 | 98.676 | 5.302 |
Invoerrechten | 3.475 | 3.561 | 86 |
Omzetbelasting | 58.440 | 62.913 | 4.473 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.471 | 1.665 | 194 |
Accijnzen | 12.173 | 11.776 | ‒ 397 |
Overdrachtsbelasting | 3.426 | 3.603 | 176 |
Assurantiebelasting | 3.032 | 3.228 | 196 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.365 | 4.245 | ‒ 120 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.355 | 4.647 | 292 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a. | 274 | 277 | 3 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 204 | 211 | 7 |
Verhuurderheffing | 1.468 | 1.880 | 411 |
Bankbelasting | 690 | 672 | ‒ 18 |
Directe belastingen en premies volksverzekeringen | 127.291 | 143.214 | 15.922 |
Loon- en inkomensheffing | 101.019 | 108.895 | 7.876 |
Dividendbelasting | 4.067 | 4.170 | 104 |
Kansspelbelasting | 525 | 250 | ‒ 275 |
Vennootschapsbelasting | 19.737 | 27.451 | 7.714 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 | 0 |
Schenk- en erfbelasting | 1.944 | 2.448 | 504 |
Overige belastingontvangsten | 280 | 303 | 23 |
Totaal belastingen en premies volksverzekeringen | 220.945 | 242.192 | 21.247 |
Premies werknemersverzekeringen | 72.099 | 71.566 | ‒ 533 |
waarvan zorgpremies | 45.174 | 46.269 | 1095 |
Totaal belasting- en premieontvangsten | 293.044 | 313.758 | 20.714 |
De raming van de totale indirecte belastingen is met 5,3 miljard euro opwaarts bijgesteld ten opzichte van de Miljoenennota 2021. De grootste bijdrage komt van de geraamde btw-ontvangsten (4,5 miljard euro). De nominale consumptie van huishoudens groeit jaar-op-jaar met 4,6%. De accijnzen zijn juist neerwaarts bijgesteld (-0,4 miljard euro). Dat hangt vooral samen met de accijnzen op minerale en lichte olie (voornamelijk benzine en diesel). Ook in 2021 is sprake van minder wegverkeer door bijvoorbeeld minder woon-werkverkeer.
De ontvangsten uit de directe belastingen en premies volksverzekeringen zijn voor 2021 met 15,9 miljard euro opwaarts bijgesteld ten opzichte van de Miljoenennota 2021. De loon- en inkomensheffing leveren met 7,9 miljard euro de grootste bijdrage, als gevolg van een positievere ontwikkeling van de onderliggende economische grondslagen. Mede dankzij de steunpakketten is de werkgelegenheid op peil gebleven. De vpb is met 7,7 miljard euro ook fors opwaarts bijgesteld. Bedrijfswinsten zijn normaliter zeer conjunctureel gevoelig en daarom werd bij Miljoenennota 2021 een sterke daling van de opbrengst van de vpb voorzien. Die heeft zich in 2020 echter maar in beperkte mate voorgedaan, terwijl de vpb-inkomsten in 2021 juist weer toenemen. Hierbij spelen de successievelijke verlengingen van de economische steunpakketten een grote rol. De schenk- en erfbelasting neemt met 0,5 miljard euro toe. Dat hangt in belangrijke mate samen met een klein aantal zeer grote aangiften in 2021. Dit effect is dus deels incidenteel.
Ten slotte komt de raming voor de premies werknemersverzekeringen 0,5 miljard euro lager uit dan bij de Miljoenennota 2021. Hoewel de ontwikkeling van de arbeidsmarkt gunstiger is, dalen deze premies per saldo als gevolg van de beleidsmatige verlaging van de ww-premie.
De opwaartse bijstelling van de belasting- en premieontvangsten van 20,7 miljard euro had nog groter kunnen zijn. Ten opzichte van de Miljoenennota 2021 is namelijk een incidentele belastingontvangst van 7,1 miljard euro verschoven in de tijd. Dit betreft het effect van de omvorming van ProRail tot zbo, wat eenmalig tot een opbrengst van 4,5 miljard euro in de vpb, 2,0 miljard euro in de dividendbelasting en 0,7 miljard euro in de omzetbelasting leidt. Deze opbrengst is voornamelijk technisch van aard (omdat het gaat om een betaling van het Rijk aan het Rijk) en wordt nu verwacht in 2022 in plaats van 2021.
4.4 De belasting- en premieontvangsten in 2022
In figuur 4.4.1 zijn de geraamde belasting- en premieontvangsten voor 2022 opgenomen.
Figuur 4.4.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2022 op EMU-basis
Tabel 4.4.1 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de geraamde belasting- en premieontvangsten in 2022. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het effect van fiscale beleidsmaatregelen op de ontwikkeling van de ontvangsten van 2021 naar 2022 en de endogene ontwikkeling. Dat is de ontwikkeling van de ontvangsten die vooral samenhangt met macro-economische ontwikkelingen.
Vermoedelijke uitkomsten 2021 | Maatregelen | Endogeen | Endogeen in % | 2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Indirecte belastingen | 98.676 | 851 | 4.906 | 5,0% | 104.433 |
Invoerrechten | 3.561 | 0 | 188 | 5,3% | 3.749 |
Omzetbelasting | 62.913 | 1.349 | 3.230 | 5,1% | 67.492 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.665 | ‒ 5 | 340 | 20,4% | 2.000 |
Accijnzen | 11.776 | ‒ 98 | 433 | 3,7% | 12.111 |
Overdrachtsbelasting | 3.603 | 11 | 685 | 19,0% | 4.298 |
Assurantiebelasting | 3.228 | 0 | 181 | 5,6% | 3.409 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.245 | ‒ 52 | 47 | 1,1% | 4.240 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.647 | 19 | 64 | 1,4% | 4.729 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a. | 277 | 0 | 3 | 0,9% | 280 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 211 | 0 | 7 | 3,1% | 218 |
Verhuurderheffing | 1.880 | ‒ 148 | ‒ 271 | ‒ 14,4% | 1.460 |
Bankbelasting | 672 | ‒ 225 | 0 | 0,0% | 447 |
Directe belastingen en premies volksverzekeringen | 143.214 | 6.443 | 6.617 | 4,6% | 156.274 |
Loon- en inkomensheffing | 108.895 | 1.712 | 4.454 | 4,1% | 115.061 |
Dividendbelasting | 4.170 | 2.259 | 678 | 16,3% | 7.107 |
Kansspelbelasting | 250 | 0 | 259 | 103,5% | 509 |
Vennootschapsbelasting | 27.451 | 2.472 | 1.198 | 4,4% | 31.121 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 | 0 | 0% | 0 |
Schenk- en erfbelasting | 2.448 | 0 | 28 | 1,2% | 2.476 |
Overige belastingontvangsten | 303 | 0 | 0 | 0,0% | 303 |
Totaal belastingen en premies volksverzekeringen | 242.192 | 7.294 | 11.523 | 4,8% | 261.010 |
Premies werknemersverzekeringen | 71.566 | ‒ 137 | 1671 | 2,3% | 73.099 |
waarvan zorgpremies | 46.269 | ‒ 1024 | 1123 | 2,4% | 46.368 |
Totaal belasting- en premieontvangsten | 313.758 | 7.157 | 13.194 | 4,2% | 334.108 |
In 2022 bedragen de totale belasting- en premieontvangsten op EMU-basis naar verwachting 334,1 miljard euro. Ten opzichte van de geraamde ontvangsten voor 2021 stijgen de ontvangsten in 2022 daarmee met 20,4 miljard euro. De verwachte endogene groei van de belasting- en premieontvangsten in 2022 bedraagt 13,2 miljard euro (4,2 procent). Beleidsmaatregelen zorgen voor 7,2 miljard euro hogere ontvangsten in 2022 ten opzichte van het jaar daarvoor. Het gaat zowel om maatregelen die het kabinet met deze Miljoenennota voorstelt als om maatregelen waartoe dit kabinet en vorige kabinetten eerder hebben besloten. In de volgende paragrafen wordt nader op zowel de endogene als de beleidsmatige ontwikkeling ingegaan. In bijlage 5 van deze Miljoenennota staat een uitgebreidere toelichting op de ramingsmethodiek en wordt ingegaan op de ramingen op transactiebasis zoals opgesteld voor de grootste belastingsoorten.
4.4.1 Endogene ontwikkeling belasting- en premieontvangsten 2022
De endogene ontwikkeling van de ontvangsten wordt toegelicht aan de hand van de relevante economische indicatoren zoals deze geraamd zijn in de Macro Economische Verkenning 2022. Voor 2022 verwacht het Centraal Planbureau (CPB) een waardeontwikkeling van het bbp van 5,3 procent. De endogene groei van de totale belasting- en premieontvangsten in 2022 blijft daar met 4,2 procent wat bij achter.
De endogene groei van de ontvangsten uit de indirecte belastingen in 2022 bedraagt 5,0 procent. Deze ontwikkeling wordt voor een groot deel bepaald door de btw-ontvangsten, verreweg de grootste post bij de indirecte belastingen. De btw-ontvangsten hangen vooral af van de consumptieve bestedingen, de investeringen in woningen en de overheidsinvesteringen. De waardeontwikkeling van de particuliere consumptie groeit in 2022 met 7,8 procent. De consumptie van duurzame goederen groeit in 2022 met 8,8 procent. De investeringen in woningen nemen met 7,6 procent toe, terwijl de overheidsinvesteringen stijgen met 0,9 procent. Daarmee komt de endogene ontwikkeling van de btw-ontvangsten naar verwachting uit op 5,1 procent in 2022. De endogene ontwikkeling van de ontvangsten uit de bpm komt uit op 20,4 procent in 2022. De bpm-ontvangsten hangen af van het aantal autoverkopen en de CO2-uitstoot daarvan. In 2021 blijven de autoverkopen nog achter ten opzichte van het niveau van voor de coronacrisis. De verwachting is dat de verkoop van auto’s in 2022 herstel zal vertonen. De ontvangsten uit de motorrijtuigenbelasting – waarvoor het gewicht van de in Nederland geregistreerde auto’s de grondslag vormt – nemen naar verwachting endogeen met 1,1 procent toe in 2022. De ontvangsten uit de overdrachtsbelasting komen in 2022 19,0 procent hoger uit. Het CPB verwacht dat zowel de transacties als de verkoopprijzen toenemen. De totale WOZ-waarde van sociale huurwoningen vormt de grondslag van de verhuurderheffing. In 2022 nemen de ontvangsten uit de verhuurderheffing naar verwachting met 14,4 procent af. Dit heeft te maken met verminderingen op de verhuurderheffing die van toepassing worden zodra projecten gerealiseerd zijn. Een groei van zowel het volume als de prijs van ingevoerde goederen zorgen voor een toename van de ontvangsten uit invoerrechten met 5,3 procent. De ontvangsten uit de accijnzen nemen 3,7% toe in 2022. De verwachting is dat vooral de accijnzen op lichte en minerale oliën herstellen na 2021, waarin minder woon-werkverkeer plaatsvond vanwege de coronacrisis.
De endogene ontwikkeling van de directe belastingen en de premies volksverzekeringen - de belastingen op inkomen en vermogen - bedraagt 4,6 procent in 2022. De qua omvang belangrijkste directe belastingsoort is de loon- en inkomensheffing.3 Voor de ontwikkeling van de ontvangsten uit deze belastingsoort zijn vooral de verwachte loonontwikkeling, de ontwikkeling van de werkgelegenheid en de ontwikkeling van winsten van zelfstandigen van belang. De grondslag van de loon- en inkomensheffing wordt daarnaast ook beïnvloed door de omvang van de hypotheekrenteaftrek en pensioenpremies. De ontvangsten uit de loon- en inkomensheffing stijgen in 2022 met 4,1 procent, wat lager is dan de groei van het nominale bbp. De contractloonstijging bedraagt 2,1% voor 2022 en het arbeidsvolume neemt met 0,4 procent licht toe. Bij de inkomensheffing leiden toenemende bedrijfswinsten van ondernemers in box 1 en de vermogenstoename in box 3 tot een opwaarts effect. De raming van de dividendbelasting laat een forse toename van 16,3 procent zien in 2022. Ondernemingen keren in 2021 minder dividend uit door lagere winsten en doordat bij het ontvangen van NOW-steun een verbod geldt op het uitkeren van dividend. Dit effect zal in 2022 veel beperkter zijn en bij sommige ondernemingen zal mogelijk sprake zijn van een inhaaleffect.
De ontvangsten uit de premies werknemersverzekeringen – waar ook de zorgpremies onder vallen – nemen endogeen met 2,3 procent toe in 2022. Onderliggend gaat het om een positieve ontwikkeling van de grondslag door met name hogere lonen, net zoals bij de loonheffing.
4.4.2 Het effect van beleidsmaatregelen op de belasting- en premieontvangsten
In 2022 nemen de belasting- en premieontvangsten met 7,2 miljard euro toe als gevolg van beleidsmaatregelen. In tabel 4.4.1 wordt het effect van de beleidsmaatregelen op de ontvangsten in 2022 per belastingsoort getoond. Dit is zowel beleid van vorige kabinetten met in 2022 nog een op- of neerwaarts effect op de inkomsten ten opzichte van 2021, als (nieuw) beleid van het huidige kabinet dat in 2022 effect heeft.
Bij de indirecte belastingen is de beleidsmatige toename per saldo 0,9 miljard euro. Onderliggend nemen de btw-ontvangsten beleidsmatig met 1,3 miljard euro toe ten opzichte van 2021. Dit is een combinatie van extra opbrengst door btw op e-commerce, door het aflopen van de incidentele coronamaatregelen, zoals de btw-verlaging op mondkapjes en inhuur van zorgpersoneel, en de omvorming van ProRail tot zbo in 2022. Daarnaast neemt de opbrengst van de bankbelasting beleidsmatig af met 0,2 miljard euro. Dit volgt uit de incidentele verhoging van de bankbelasting in 2021 ter compensatie van de verruimde aftrekbaarheid van AT1-kapitaal. De opbrengst van de overige indirecte belastingsoorten verandert beleidsmatig slechts beperkt.
Als gevolg van beleidsmaatregelen nemen de ontvangsten uit de directe belastingen en premies volksverzekeringen met 6,4 miljard euro toe in 2022. Dit hangt vooral samen met de in paragraaf 4.3 toegelichte omvorming van ProRail tot zbo. De mutatie bij de loon- en inkomensheffing hangt samen met een groot aantal verschillende maatregelen. Onder andere de verdere afbouw van het aftrektarief voor aftrekposten en de beëindiging van het fiscale coronasteunpakket spelen hierbij een rol.
Tabel 4.4.2 splitst de totale beleidsmatige mutatie in 2022 van 7,2 miljard euro uit naar de opeenvolgende momenten waarop tot beleidsmaatregelen is besloten en wanneer deze in de begroting zijn verwerkt en/of de ramingen zijn geüpdatet. Dit noemen we ook wel de «verticale mutaties» van de beleidsmatige ontwikkeling van de ontvangsten in 2022. Ook wordt zo inzichtelijk dat ook beleid van vóór deze kabinetsperiode in 2022 nog budgettaire effecten heeft.
Beleid vorige kabinetten | 1.892 |
---|---|
zorgpremies | 1.545 |
overig | 347 |
Beleid Startnota 2017 | 203 |
beperken aftrekposten | 371 |
vpb-tarieven | ‒ 411 |
box 2-tarief | ‒ 101 |
zorgpremies | ‒ 40 |
overig | 384 |
Beleid Miljoenennota 2019 | 262 |
BP2019 en augustusbesluitvorming (incl. update ramingen Startnota) | 986 |
- rekening-courant-maatregel | 648 |
- box 2-tarief | 328 |
- vpb-tarieven | ‒ 45 |
- overig | 55 |
zorgpremies | ‒ 722 |
overig | ‒ 2 |
Beleid Miljoenennota 2020 | ‒ 1.147 |
Klimaatakkoord | ‒ 81 |
Pensioenakkoord | ‒ 143 |
vpb-tarieven | ‒ 328 |
hogere arbeidskorting i.c.m. lagere zelfstandigenaftrek | ‒ 501 |
zorgpremies | ‒ 20 |
overig | ‒ 74 |
Beleid Miljoenennota 2021 | ‒ 8.303 |
coronapakketten | ‒ 3.569 |
omvorming ProRail | ‒ 7.170 |
BP2021 en augustusbesluitvorming (incl. update ramingen) | 2.899 |
- vpb-tarieven | 445 |
- vpb-grondslag en tariefgrenzen | 757 |
- hogere arbeidskorting i.c.m. lagere zelfstandigenaftrek | 553 |
- uitspraak Sofina en tegenmaatregel | 1.102 |
- overig | 42 |
zorgpremies | ‒ 415 |
overig | ‒ 46 |
Beleid Miljoenennota 2022 | 14.245 |
coronapakketten | 1.261 |
omvorming ProRail | 14.466 |
BP2022 en augustusbesluitvorming (incl. update ramingen) | 533 |
- niet doorgaan BIK i.c.m. lagere WW-premie | 800 |
- lastenverlichting huishoudens | ‒ 100 |
- overig | ‒ 167 |
uitspraak Sofina en tegenmaatregel | ‒ 780 |
zorgpremies | ‒ 1.373 |
overig | ‒ 390 |
Totaal | 7.157 |
Het in de Startnota verwerkte beleid heeft, op basis van de geboekte beleidsramingen bij de start van het kabinet, in 2022 een lastenverzwarend effect van 0,2 miljard euro. Beleidsbeleidsmaatregelen uit de Miljoenennota 2019 en Miljoenennota 2020 leiden per saldo tot lastenverlichting in 2022 ten opzichte van 2021. De Miljoenennota 2021 en Miljoenennota 2022 hebben echter een veel grotere impact. Dit hangt vooral samen met de budgettaire gevolgen van het fiscale deel van de steunpakketten tijdens de coronacrisis, die grotendeels na 2021 vervallen, en met de omvorming van ProRail. Maatregelen uit de steunpakketten met een budgettair effect in 2022 zijn onder meer de verlaging van het gebruikelijk loon van directeur-grootaandeelhouders, de mogelijkheid tot vorming van een fiscale coronareserve in de vpb, diverse btw-verlagingen in het zorgdomein en uitstel van de rekening-courant-maatregel.
Beleidsmatige lastenontwikkeling | Effect op belastingen en premies op EMU-basis | |
---|---|---|
Omzetbelasting | 161 | 161 |
BPM | ‒ 5 | ‒ 5 |
Accijnzen | ‒ 99 | ‒ 98 |
Overdrachtsbelasting | 11 | 11 |
Motorrijtuigenbelasting | ‒ 41 | ‒ 52 |
Afvalstoffenbelasting | ‒ 16 | ‒ 16 |
Energiebelasting | 35 | 35 |
Opslag duurzame energie | 46 | 0 |
Bankbelasting | ‒ 225 | ‒ 225 |
Verhuurderheffing | ‒ 108 | ‒ 148 |
Vennootschapsbelasting | 1.267 | 969 |
Dividendbelasting | 15 | 521 |
Loon- en inkomensheffing | 1.227 | 1.237 |
Premies werknemersverzekeringen | 801 | 801 |
Zorgpremies | ‒ 1.026 | ‒ 1.026 |
Coronapakketten | 1.133 | ‒ 2.309 |
Overig | 72 | 4 |
Subtotaal | 3.249 | ‒ 139 |
Omvorming ProRail | 0 | 7.296 |
Totaal | 3.249 | 7.157 |
In tabel 4.4.3 wordt een relatie gelegd tussen het effect van beleidsmaatregelen op de belasting- en premieontvangsten op EMU-basis4 en het effect daarvan op de lastenontwikkeling. In het overzicht zijn de omvorming van ProRail en de coronapakketten apart weergegeven. Het verschil tussen het effect op EMU-basis en op de lastenontwikkeling zit bij de coronapakketten voornamelijk in de afwikkeling van de fiscale coronareserve in de VPB. Deze is niet lastenrelevant maar wel EMU-relevant. Hetzelfde geldt in het geheel voor de omvorming van ProRail tot zbo. De overige verschillen ontstaan vooral binnen de vennootschapsbelasting en dividendbelasting. In de vennootschapsbelasting geldt dat op EMU-basis het kasbegrip relevant is, terwijl voor de beleidsmatige lastenontwikkeling het transactiebegrip leidend is. In het bijzonder bij de vennootschapsbelasting zijn verschillen hierbij eerder regel dan uitzondering. Bij de dividendbelasting ontstaat onderscheid door het effect rondom de uitspraak over Sofina en de genomen tegenmaatregel. Het EMU-effect van de incidentele derving is volledig toegerekend aan 2021, waardoor in 2022 een opwaarts effect volgt. Op lastenbasis is de derving juist toegerekend aan de onderliggende transactiejaren waarop eventuele claims betrekking hebben.
4.5 Bijstellingen van het ramingsmodel
Net zoals in de vorige Miljoenennota maakt het ministerie van Financiën ook in deze Miljoenennota de handmatige bijstellingen bij het ramingsproces inzichtelijk. Onderstaande tabel 4.5.1 toont het effect dat deze ramingsbijstellingen (‘expert opinion’) hebben op de ramingen in 2021. Het werkelijke transactiebegrip is als uitgangspunt genomen voor de ontvangsten op EMU-basis. Dat betekent dat een deel van de ontvangsten en teruggaven in de kas van een bepaald jaar worden toegerekend aan het voorgaande jaar op EMU-basis als percentage van de desbetreffende belastingontvangst. Dat is immers relevant voor het EMU-saldo. Daarbij is expert opinion gedefinieerd als de handmatige bijstellingen van de ramingen op kas- of transactiebasis. Daarnaast kan de raming ook nog beïnvloed worden door aanpassing van de kas-transparameters of in het geval van de raming op EMU-basis via de omvang van het kas/EMU-verschil.
De eerste kolom toont de raming voor 2021 zoals eerder toegelicht in miljoenen euro’s. De tweede kolom bevat de verwerkte bijstelling als percentage van de raming in de eerste kolom. Per saldo komt de ontvangstenraming 2,4 procent hoger uit door expert opinion. De belangrijkste verklaring voor deze bijstellingen zijn de gerealiseerde kasontvangsten tot en met de maand juli. Ook speelt het effect van de coronacrisis en de gelieerde steunpakketten een rol: de coëfficiënten van het ramingsmodel zijn namelijk geschat op langjarige data en zijn daarmee indicatief voor een gemiddeld effect van een macro-economische variabele op de ontvangst van een belastingsoort over verschillende stadia van de economische conjunctuur. Dit leidt in uitzonderlijke jaren zoals 2021 tot minder nauwkeurige uitkomsten.
Bij de indirecte belastingen vallen de relatieve bijstellingen in de bpm (+8,5%) en overdrachtsbelasting (-16,3%) op. De bpm hangt in het ramingsmodel samen met de ‘duurzame consumptie’. De autoverkopen zijn in 2020 echter sterker gedaald dan de duurzame consumptie, die nominaal zelfs 0,5 procent steeg. Hierdoor is er binnen de bpm meer ruimte voor herstel dan bij de duurzame consumptie als geheel. De neerwaartse bijstelling in 2021 van de overdrachtsbelasting hangt samen met een anticipatie-effect op nieuwe regelgeving bij deze belastingsoort. Als gevolg hiervan waren er in de eerste maanden van 2021 minder transacties dan gebruikelijk. De kasrealisaties tot en met juli laten hierdoor een beperktere groei zien dan op basis van de stijging van de huizenprijzen te verwachten is. In algemene zin zijn ramingsbijstellingen bij een aantal indirecte belastingsoorten op basis van de kasontvangsten mede toe te schrijven aan de keuze om meer algemene economische variabelen te gebruiken. De ramingsvergelijking van de bpm is daar een voorbeeld van. Ontwikkelingen specifiek op het terrein van autoverkopen zullen daardoor per definitie via bijstellingen in de raming verwerkt moeten worden.
Bij de directe belastingen, die een bijstelling hebben van 2,1 procent op het totaal, vallen de kansspelbelasting (-65,6%) en de dividendbelasting (-36,0%) op. Casino’s zijn langere tijd gesloten of slechts beperkt geopend geweest en dat drukt de kansspelbelasting. Bij de dividendbelasting spelen twee effecten een rol. Ten eerste is een correctie nodig vanwege het grote, incidentele anticipatie-effect van directeur-grootaandeelhouders op de verhoging van het box-2-tarief aan het begin van 2020. Ten tweede bestaat bij het ontvangen van NOW-steun een verbod op het uitkeren van dividend, waardoor de dividendbelasting minder snel toeneemt dan normaal gesproken het geval zou zijn. Dat de bijstelling voor de directe belastingen als geheel toch positief is, hangt samen met de bijstelling van 4,2 procent bij de loon- en inkomensheffing, met afstand de grootste post binnen deze categorie.
Raming 2021 | Bijstelling (% van raming) | |
---|---|---|
Indirecte belastingen | 98.676 | 2,7% |
Invoerrechten | 3.561 | 2,7% |
Omzetbelasting | 62.913 | 4,5% |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.665 | 8,5% |
Accijnzen | 11.776 | 0,7% |
Overdrachtsbelasting | 3.603 | ‒ 16,3% |
Assurantiebelasting | 3.228 | 1,1% |
Motorrijtuigenbelasting | 4.245 | ‒ 3,5% |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.647 | 5,5% |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a. | 277 | 0,0% |
Belasting op zware motorrijtuigen | 211 | 4,2% |
Verhuurderheffing | 1.880 | 0,0% |
Bankbelasting | 672 | 0,0% |
Directe belastingen en premies volksverzekeringen | 143.214 | 2,1% |
Loon- en inkomensheffing | 108.895 | 4,2% |
Dividendbelasting | 4.170 | ‒ 36,0% |
Kansspelbelasting | 250 | ‒ 65,6% |
Vennootschapsbelasting | 27.451 | 1,1% |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0% |
Schenk- en erfbelasting | 2.448 | ‒ 8,2% |
Overige belastingontvangsten | 303 | 0,0% |
Totaal belastingen en premies volksverzekeringen | 242.192 | 2,4% |
Omdat voor de raming van 2022 de raming van 2021 - en niet de gerealiseerde kasontvangsten – het uitgangspunt vormt, werkt de expert opinion in 2021 één-op-één door naar 2022. Dat geldt in principe voor alle belastingsoorten. Bij de ramingen op transactiebasis kan het belang van een bijstelling afnemen door een verschil tussen de kas/transparameters waarmee de aansluiting tussen de raming op transactie- en kasbasis wordt gemaakt. Bij een deel van de belastingen loopt de bijstelling in 2022 verder op ten opzichte van 2021, in lijn met de bijstellingen in 2021 op basis van de kasontvangsten. Bij andere belastingen daalt de omvang van de bijstelling juist, bijvoorbeeld omdat in 2021 sprake is van een incidenteel effect.
Raming 2022 | Bijstelling (% van raming) | |
---|---|---|
Indirecte belastingen | 104.433 | 1,1% |
Invoerrechten | 3.749 | 3,9% |
Omzetbelasting | 67.492 | 2,1% |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 2.000 | 4,6% |
Accijnzen | 12.111 | 2,3% |
Overdrachtsbelasting | 4.298 | ‒ 9,4% |
Assurantiebelasting | 3.409 | ‒ 0,9% |
Motorrijtuigenbelasting | 4.240 | ‒ 6,3% |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.729 | 6,2% |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a. | 280 | 0,0% |
Belasting op zware motorrijtuigen | 218 | 4,1% |
Verhuurderheffing | 1.460 | ‒ 21,7% |
Bankbelasting | 447 | 0,0% |
Directe belastingen en premies volksverzekeringen | 156.274 | 2,7% |
Loon- en inkomensheffing | 115.061 | 5,7% |
Dividendbelasting | 7.107 | ‒ 23,6% |
Kansspelbelasting | 509 | 13,6% |
Vennootschapsbelasting | 31.121 | ‒ 0,9% |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0% |
Schenk- en erfbelasting | 2.476 | ‒ 17,8% |
Overige belastingontvangsten | 303 | 0,0% |
Totaal belastingen en premies volksverzekeringen | 261.010 | 2,1% |
4.6 Meerjarige ontvangstenontwikkeling en raming
De ontwikkeling van de belasting- en premieontvangsten voor de periode 2021-2026 is weergegeven in tabel 4.6.1. De ramingen voor 2021 en 2022 zijn in voorgaande paragrafen toegelicht. Voor 2023 tot en met 2025 betreft dit verwerking van de recentste MLT-raming van het CPB (MEV).
2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | |
---|---|---|---|---|---|
Totaal belasting- en premieontvangsten op EMU-basis | 313,8 | 334,1 | 337,9 | 349,0 | 360,9 |
waarvan belastingen op kasbasis | 199,8 | 223,1 | 223,5 | 231,5 | 236,4 |
Tabel 4.6.2. bevat - in aanvulling op de ramingen voor 2021 en 2022 die reeds besproken zijn – de vertaling van de MLT-raming van het CPB in een raming per belastingsoort voor 2023 tot en met 2025.
2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | |
---|---|---|---|---|---|
Indirecte belastingen | 98.676 | 104.433 | 106.377 | 109.849 | 113.313 |
Invoerrechten | 3.561 | 3.749 | 3.884 | 4.022 | 4.153 |
Omzetbelasting | 62.913 | 67.492 | 68.883 | 71.118 | 73.215 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.665 | 2.000 | 1.879 | 1.857 | 1.925 |
Accijnzen | 11.776 | 12.111 | 12.203 | 12.323 | 12.489 |
Overdrachtsbelasting | 3.603 | 4.298 | 4.655 | 4.910 | 5.052 |
Assurantiebelasting | 3.228 | 3.409 | 3.549 | 3.683 | 3.816 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.245 | 4.240 | 4.261 | 4.258 | 4.318 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.647 | 4.729 | 4.891 | 4.986 | 5.044 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a. | 277 | 280 | 284 | 289 | 293 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 211 | 218 | 221 | 223 | 226 |
Verhuurderheffing | 1.880 | 1.460 | 1.220 | 1.734 | 2.335 |
Bankbelasting | 672 | 447 | 447 | 447 | 447 |
Directe belastingen en premies volksverzekeringen | 143.214 | 156.274 | 153.602 | 157.855 | 163.095 |
Loon- en inkomensheffing | 108.895 | 115.061 | 117.816 | 121.416 | 125.736 |
Dividendbelasting | 4.170 | 7.107 | 5.609 | 5.783 | 6.247 |
Kansspelbelasting | 250 | 509 | 532 | 565 | 606 |
Vennootschapsbelasting | 27.451 | 31.121 | 26.974 | 27.280 | 27.628 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Schenk- en erfbelasting | 2.448 | 2.476 | 2.671 | 2.810 | 2.878 |
Overige belastingontvangsten | 303 | 303 | 303 | 303 | 303 |
Totaal belastingen en premies volksverzekeringen | 242.192 | 261.010 | 260.282 | 268.007 | 276.711 |
Premies werknemersverzekeringen | 71.566 | 73.099 | 77.650 | 80.967 | 84.175 |
waarvan zorgpremies | 46.269 | 46.368 | 48.969 | 51.170 | 53.571 |
Totaal belasting- en premieontvangsten | 313.758 | 334.108 | 337.932 | 348.974 | 360.886 |
4.7 De complete belastingraming 2021-2022 op EMU- en kasbasis
Tabel 4.7.1 bevat een gedetailleerd overzicht van de raming van de belastingen premieontvangsten 2021 en 2022 op EMU-basis.
Vermoedelijke uitkomsten 2021 | Ontwerpbegroting 2022 | |
---|---|---|
Indirecte belastingen | 98.676 | 104.433 |
Invoerrechten | 3.561 | 3.749 |
Omzetbelasting | 62.913 | 67.492 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.665 | 2.000 |
Accijnzen | 11.776 | 12.111 |
- Accijns van lichte olie | 4.152 | 4.268 |
- Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie | 3.672 | 3.826 |
- Tabaksaccijns | 2.809 | 2.850 |
- Alcoholaccijns | 361 | 362 |
- Bieraccijns | 419 | 448 |
- Wijnaccijns | 363 | 356 |
Belastingen van rechtsverkeer | 6.831 | 7.707 |
- Overdrachtsbelasting | 3.603 | 4.298 |
- Assurantiebelasting | 3.228 | 3.409 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.245 | 4.240 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.647 | 4.729 |
- co2-heffing | 0 | 0 |
- Afvalstoffenbelasting | 245 | 241 |
- Energiebelasting | 4.013 | 4.048 |
- Waterbelasting | 308 | 315 |
- Brandstoffenheffingen | 1 | 1 |
- Vliegbelasting | 80 | 125 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken en andere producten | 277 | 280 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 211 | 218 |
Verhuurderheffing | 1.880 | 1.460 |
Bankbelasting | 672 | 447 |
Directe belastingen | 103.513 | 118.060 |
Inkomstenbelasting | 5.676 | 12.057 |
Loonbelasting | 63.518 | 64.790 |
Dividendbelasting | 4.170 | 7.107 |
Kansspelbelasting | 250 | 509 |
Vennootschapsbelasting | 27.451 | 31.121 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 |
Schenk- en erfbelasting | 2.448 | 2.476 |
Overige Belastingontvangsten | 303 | 303 |
waarvan Belasting- en premieontvangsten Caribisch Nederland | 146 | 151 |
Totaal belastingen | 202.492 | 222.795 |
Premies volksverzekeringen | 39.701 | 38.214 |
Premies werknemersverzekeringen | 71.566 | 73.099 |
waarvan zorgpremies | 46.269 | 46.368 |
Totaal belasting- en premieontvangsten | 313.758 | 334.108 |
Tabel 4.7.2 bevat een gedetailleerd overzicht van de raming van de belasting- en premieontvangsten 2021 en 2022 op kasbasis met op de laatste regels de aansluiting naar de totaalraming op EMU-basis.
Vermoedelijke uitkomsten 2021 | Ontwerpbegroting 2022 | |
---|---|---|
Indirecte belastingen | 98.322 | 103.083 |
Invoerrechten | 3.546 | 3.738 |
Omzetbelasting | 62.475 | 66.140 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.650 | 2.007 |
Accijnzen | 11.760 | 12.166 |
- Accijns van lichte olie | 4.167 | 4.291 |
- Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie | 3.676 | 3.837 |
- Tabaksaccijns | 2.807 | 2.867 |
- Alcoholaccijns | 337 | 362 |
- Bieraccijns | 421 | 453 |
- Wijnaccijns | 352 | 356 |
Belastingen van rechtsverkeer | 6.952 | 7.660 |
- Overdrachtsbelasting | 3.746 | 4.267 |
- Assurantiebelasting | 3.206 | 3.393 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.246 | 4.238 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.654 | 4.730 |
- co2-heffing | 0 | 0 |
- Afvalstoffenbelasting | 246 | 241 |
- Energiebelasting | 4.020 | 4.049 |
- Waterbelasting | 308 | 314 |
- Brandstoffenheffingen | 1 | 1 |
- Vliegbelasting | 80 | 125 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken en andere producten | 277 | 279 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 210 | 217 |
Verhuurderheffing | 1.880 | 1.460 |
Bankbelasting | 672 | 447 |
Directe belastingen | 101.205 | 119.740 |
Inkomstenbelasting | 4.729 | 12.644 |
Loonbelasting | 62.116 | 65.700 |
Dividendbelasting | 4.170 | 7.107 |
Kansspelbelasting | 227 | 523 |
Vennootschapsbelasting | 27.514 | 31.289 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 |
Schenk- en erfbelasting | 2.448 | 2.476 |
Overige Belastingontvangsten | 303 | 303 |
waarvan Belasting- en premieontvangsten Caribisch Nederland | 146 | 151 |
Totaal belastingen | 199.830 | 223.126 |
Premies volksverzekeringen | 39.389 | 37.571 |
Premies werknemersverzekeringen | 70.763 | 73.719 |
Aansluiting naar EMU-basis | 3.777 | ‒ 308 |
Totaal belasting- en premieontvangsten op EMU-basis | 313.758 | 334.108 |
5.1 Inleiding
Deze bijlage bevat een nadere toelichting op de raming van belasting- en premieontvangsten. De uitkomsten van de raming op EMU-basis zijn reeds gepresenteerd in paragraaf 2.4 en bijlage 4 van deze Miljoenennota. Deze bijlage gaat in op de methodiek die ten grondslag ligt aan de raming. Het ramingsmodel inclusief de toegepaste ramingsvergelijkingen wordt uitgebreid toegelicht. Vervolgens wordt de endogene en beleidsmatige ontwikkeling van de verschillende belastingsoorten op kasbasis gepresenteerd, waarbij ook ingegaan wordt op de regeling voor bijzonder uitstel van betaling die getroffen is in licht van de coronacrisis. Tot slot besteden we specifiek aandacht aan belastingen en premies die op transactiebasis (naar belastingjaar) geraamd worden en vervolgens naar kasbasis en EMU-basis worden vertaald. Dit betreffen de loon- en inkomensheffing, de omzetbelasting en de vennootschapsbelasting.
5.2 Het belang van een raming van belasting- en premieontvangsten
Het ministerie van Financiën maakt jaarlijks de rijksbegroting op. De raming van de belasting- en premieontvangsten is hierbij een belangrijke bouwsteen. De geraamde ontvangsten zijn immers noodzakelijk om het te verwachten begrotingssaldo (EMU-saldo) te bepalen. De inkomstenraming is bovendien relevant voor de financieringsbehoefte van de Nederlandse Staat.
De belasting- en premieontvangsten zijn, in tegenstelling tot de meeste overheidsuitgaven, zeer gevoelig voor economische ontwikkelingen. Zo leiden toenemende werkgelegenheid en hogere lonen direct tot meer ontvangsten via de loonheffing. Via hogere consumptieve bestedingen van huishoudens stijgen bovendien de btw-ontvangsten. Dalende winsten in een laagconjunctuur kunnen zelfs tot negatieve kasontvangsten bij de vennootschapsbelasting leiden (door verliesverrekening). Onder andere deze gevoeligheid voor macro-economische ontwikkelingen is reden voor het kabinet om niet op het EMU-saldo te sturen bij de opstelling van de begroting maar te kiezen voor een trendmatig begrotingsbeleid. Dit betekent dat de overheidsinkomsten mogen meebewegen met de economische ontwikkeling. Binnen dit begrotingsbeleid leidt een opwaartse bijstelling van de inkomsten, en daarmee van het EMU-saldo, niet tot intensivering van de overheidsuitgaven of lastenverlichting. Dit werkt stabiliserend op de economie. Fiscale beleidsmaatregelen zijn wel begrensd. Met het inkomstenkader houdt het kabinet vast aan een pad van beleidsmatige lastenverlichting of lastenverzwaring over de kabinetsperiode (zie bijlage 3). Dat pad legt het kabinet bij de start van de kabinetsperiode vast in de Startnota.
Een zo trefzeker mogelijke raming kan ervoor zorgen dat het uiteindelijk gerealiseerde EMU-saldo (relatief) in de buurt ligt van de raming in de begroting. Tegelijkertijd is het goed om te beseffen dat het gaat om een raming gebaseerd op een macro-economisch model. De uitkomsten van het belasting- en premiemodel blijven macro-inschattingen en zijn daarmee vooral sterk afhankelijk van de raming van macro-economische variabelen, die als input voor het model gebruikt worden.
5.3 Ramingsmethodiek Ministerie van Financiën
Voor de raming van de belasting- en premieontvangsten gebruikt het ministerie van Financiën een econometrisch geschat ramingsmodel. Input voor dat model vormen ten eerste de gerealiseerde belasting- en premieontvangsten van het meest recente volledige jaar, zoals aangeleverd door de Belastingdienst.
Tweede input zijn de ramingen van relevante macro-economische variabelen voor toekomstige jaren, aangeleverd door het Centraal Planbureau (CPB). Het CPB maakt periodiek een onafhankelijke raming van de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Het kabinet baseert de opstelling van de begroting zowel aan de uitgaven- als de inkomstenkant op deze ramingen van het CPB. Daarmee is gegarandeerd dat er niet politiek gestuurd kan worden op de cijfers over de economie.
Als derde beïnvloeden ook wijzigingen in beleid de belasting- en premieontvangsten. Beleidseffecten worden ingeboekt in een database, waarna het effect per belastingsoort wordt meegenomen bij de raming.
Tot slot speelt zogenoemde ‘expert opinion’ een rol. De uitkomsten van het model – de geraamde ontwikkeling op basis van macro-economische variabelen en beleidswijzigingen – worden gewogen in samenhang met onder andere de gerealiseerde belastingontvangsten in het lopende jaar (als daar sprake van is), informatie over de uitvoering van de Belastingdienst (waaronder opgelegde aanslagen) en meer sectorspecifieke informatie. Ook de trefzekerheid van het model in de meest recente jaren wordt daarbij bezien. Voor de raming van de belasting- en premieontvangsten in deze Miljoenennota zijn voor 2021 de gedetailleerde kasgegevens tot en met juli bekend en meegewogen in de raming. De inkomsten voor 2021 zijn deels dus reeds gerealiseerd. Voor ramingsjaar 2022 zijn daarentegen nog geen kasgegevens beschikbaar. De geraamde belasting- en premieontvangsten voor 2021 vormen daarom de basis voor de raming van 2022.
Een voorbeeld waarbij specifieke uitvoeringsinformatie van de Belastingdienst een rol speelt in recente ramingen, is bij het belastinguitstel. Gerealiseerde kasontvangsten geven door de mogelijkheid van uitstel van betaling geen zuiver beeld van de werkelijke opgelegde belastingclaim. Middels informatie van de Belastingdienst is per belastingsoort in beeld in hoeverre sprake is van corona-uitstel waardoor de raming hiervoor gecorrigeerd kan worden.
Sectorspecifieke informatie speelt een rol bij bijvoorbeeld de raming van de bpm. Naast de op macro-economische variabelen gebaseerde vergelijking wordt gekeken naar het aantal verkochte voertuigen in het lopende jaar in relatie tot de gerealiseerde kasontvangsten en verwachtingen voor de rest van het jaar en het komende jaar. Deze informatie wordt naast de modeluitkomst gehouden en indien nodig wordt de modeluitkomst bijgesteld.
5.4 Ramingsmodel voor de belasting- en premieontvangsten
Het ministerie van Financiën raamt de opbrengst per belasting- en premiesoort. Het ramingsmodel houdt hierbij rekening met beleidsmaatregelen en economische ontwikkelingen. Beleidsmatige keuzes beïnvloeden de hoogte van belastingtarieven en de omvang van belastinggrondslagen. De omvang van belastinggrondslagen wordt bovendien beïnvloedt door economische ontwikkelingen, vooral door de stand van de conjunctuur. Zo raamt het CPB dat de nominale consumptie in 2022 met een relatief hoge 7,8% groeit, wat zich vertaalt in relatief hoge groei van de btw-ontvangsten. Het ramingsmodel bestaat uit meerdere vergelijkingen: elke belastingsoort heeft namelijk een specifieke ramingsvergelijking, aansluitend op de grondslag van de betreffende belastingsoort. Deze vergelijkingen zijn econometrisch geschat.
Bovenstaande kan samengevat worden in de volgende vergelijking:
Tt = Tt-1 * (1 + Et) + At
Tt = Ontvangst van een belastingsoort in jaar t
Tt-1 = Ontvangst van een belastingsoort in jaar t-1
Et = Effect van economische ontwikkeling op ontvangst belastingsoort in jaar t
At = Beleidsmatig effect op ontvangst belastingsoort in jaar t
De geraamde opbrengst van een belastingsoort in een bepaald jaar is gelijk aan de opbrengst van de belastingsoort uit het voorafgaande jaar plus de veranderingen door beleid en als gevolg van economische ontwikkelingen in dat jaar. Het startpunt van de raming in deze Miljoenennota is daarom de gerealiseerde stand van de belasting- en premieontvangsten in 2020. Het Financieel Jaarverslag Rijk 2020 bevat nadere informatie over de gerealiseerde belasting- en premieontvangsten over 2020. Middels de geraamde beleidsmatige en economische ontwikkelingen komt het ministerie vervolgens tot een raming voor de belasting- en premieontvangsten in 2021. Deze raming geldt vervolgens als startpunt voor de raming van belasting- en premieontvangsten in 2022, welke eveneens wordt aangevuld met de beleidsmatige en verwachte economische veranderingen van dat jaar.
Beleidsmatige ontwikkelingenBeleidsmatige ontwikkelingen beïnvloeden de hoogte van de belasting- en premieontvangsten. Een aanpassing van belastingtarieven zorgt bijvoorbeeld voor een verandering van de belastingopbrengsten. Het budgettaire effect van een beleidsmaatregel ex ante wordt vastgesteld met inachtneming van een eerste-orde-gedragseffect. Hoofdstuk 3 van de Miljoenennota 2018 bevat een box over de systematiek van de eerste-orde-gedragseffecten. Deze ex ante-inschatting met eerste-orde-gedragseffect is de best mogelijke inschatting van het effect van beleid op de desbetreffende belastingopbrengst. Mogelijke effecten van het beleid op macro-economische ontwikkelingen spelen hierbij geen rol. Economische ontwikkelingen worden immers apart geraamd: opname hiervan in beleidsramingen zou leiden tot dubbeltelling.
Endogene ontwikkelingDe verdere verandering van de belasting- en premieontvangsten wordt hoofdzakelijk gedreven door economische ontwikkelingen. In de Miljoenennota wordt dit ook de endogene ontwikkeling genoemd. Het gaat hier bijvoorbeeld om hogere belastingopbrengsten door hogere consumptie van huishoudens, of door hogere lonen bij een gunstige economische ontwikkeling. De endogene ontwikkeling van elke belastingsoort wordt geraamd met een model waarin macro-economische variabelen zijn opgenomen. Deze macro-economische variabelen hebben bewezen samenhang met de betreffende belastingsoort. Hierbij maakt het ministerie van Financiën gebruik van de economische raming van het CPB. Bij deze Miljoenennota betreft dit de Macro-economische Verkenning 2022 (MEV 2022).
De relatie tussen een macro-economische variabele en de endogene verandering van de belastingopbrengst is vaak niet één-op-één. Daarom wordt deze relatie vastgesteld op basis van empirische schatting op historische gegevens, deskundigenoordeel, wetenschappelijke inzichten of andere relevante informatie. De relatie wordt weergegeven door een coëfficiënt. Onderstaande tabel met ramingsvergelijkingen geeft de verschillende coëfficiënten weer. Een negatieve coëfficiënt geeft aan dat de macro-economische ontwikkeling en de endogene ontwikkeling van de belastingopbrengst tegen elkaar in bewegen. Een positieve coëfficiënt geeft aan dat de endogene ontwikkeling en de ontwikkeling van de macro-economische variabele in dezelfde richting bewegen. Deze coëfficiënten worden periodiek herzien. In 2019 zijn de vergelijkingen van het model tegen het licht gehouden en herschat. De beschikbaarheid van (specifieke) macro-economische variabelen en de kwaliteit daarvan is een duidelijke randvoorwaarde bij het empirisch schatten van de ramingsvergelijkingen. Zo is bij de bpm en mrb gekozen voor koppeling aan respectievelijk de ontwikkeling van de duurzame consumptie en het bbp in plaats van meer specifieke ‘auto’-gerichte variabelen vanwege de beperkte voorspelkracht van laatstgenoemde variabelen.
De meeste belastingensoorten worden op kasbasis geraamd. Dat wil zeggen dat het moment van betaling bepaalt aan welk jaar de belasting wordt toegerekend. Omdat de begroting en de verantwoording op EMU-basis – doorgaans de één-maands-verschoven-kas – plaatsvindt, wordt deze raming voor de meeste belastingsoorten gecorrigeerd met het verschil tussen de verwachte kasontvangsten in januari van jaar t en jaar t+1.5
De grootste belastingsoorten – de vennootschapsbelasting, de btw, de loonheffing en de inkomensheffing – worden niet op kasbasis geraamd.6 Die belastingsoorten worden op ‘transactiebasis’ geraamd. Dat wil zeggen dat de belastingopbrengsten worden toegerekend aan de jaren waarin de daadwerkelijke economische transactie - waaruit de belastingopbrengst voortkomt - zich heeft voorgedaan. Dat maakt een betere raming mogelijk, omdat zo omvangrijke kasstromen uit eerdere jaren modelmatig gekoppeld worden aan de macro-economische ontwikkeling van het betreffende jaar. De Belastingdienst splitst gerealiseerde kasontvangsten uit in transactiejaren. Door deze systematiek zijn de gerealiseerde belastinginkomsten op transactiebasis pas enkele jaren na afloop van het jaar bekend. Na het maken van de transactiebasisraming vertaalt het ministerie van Financiën deze naar kasontvangsten. Hiertoe maakt het gebruik van kas-transparameters. Deze parameters delen de ontvangsten in een economisch jaar toe aan kasjaren. De grootte van deze parameters is in eerste instantie gebaseerd op historische kaspatronen van de desbetreffende belastingsoort en op uitvoeringsinformatie van de Belastingdienst.
Afkorting | Variabele |
arbvu | Arbeidsvolume in arbeidsjaren, mutatie |
bbpvu | BBP marktprijzen, volumemutatie |
bbpwu | BBP marktprijzen, waardemutatie |
Box2 | Waardemutatie grondslag box 2 |
Box3 | Waardemutatie grondslag box 3 |
clpu | Contractloonstijging |
hznpu | Huizenverkoop prijsmutatie |
hznvu | Huizenverkoop volumemutatie |
ihhyptr | Grondslag hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait |
incpu | Incidentele loonstijging |
iond | Waardemutatie inkomen box 1 ondernemers |
invpu | Invoer, prijsmutatie |
invvu | Invoer, volumemutatie |
ivswu | Investeringen in woningen, waardemutatie |
oiwu | Overheidsinvesteringen, waardemutatie |
pcdvu | Consumptie van duurzame goederen, volumemutatie |
pcdwu | Consumptie van duurzame goederen, waardemutatie |
pcvgvu | Consumptie van voeding en genot, volumemutatie |
pcwu | Particuliere consumptie, waardemutatie |
prpsv | Aftrekbare premies loonheffing, waardemutatie |
tcf | Tabelcorrectiefactor |
verr | Waardemutatie verrekende dividendbelasting en heffingskortingen |
grvpb | Ontwikkeling grondslag vpb |
wozwu | Waardemutatie gemiddelde woz-waarde |
Belastingsoort | Ramingsvergelijking voor Et |
---|---|
Accijns op lichte oliën | 0,19 * bbpvut + 1 * tcft |
Accijns op minerale oliën uitgezonderd lichte oliën | 0,63 * bbpvut + 1 * tcft |
Afvalstoffenbelasting | 1 * bbpvut + 1 * tcft |
Alcoholaccijns | ‒ 0,027 + 1,24 * pcvgvut |
Assurantiebelasting | 1,05 * pcwut |
Bankbelasting | 0 |
Belasting zware motorrijtuigen (bzm) | 0,96 * bbpvut |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen (bpm) | ‒ 0,045 + 4,320 * pcdvut + 1 * tcft |
Bieraccijns | 0,42 * pcvgvut |
Bronbelasting op rente en royalty's | 1 * bbpwut |
CO2-heffing | 1 * bbpvut |
Dividendbelasting | ‒ 0,106 + 5,87 * bbpwut |
Energiebelasting | ‒ 0,03 + 0,62 * bbpvut + 1 * tcft |
Inkomensheffing | |
- Box 1 ondernemers | 1 * iondt |
- Box 2 | 1 * box2t |
- Box 3 | 1 * box3t |
- Eigen woning | 1 * ihhyptrt |
- Inkomensheffing overig | 1 * verrt |
Kansspelbelasting | 1,45 * pcwut |
Loonheffing | 0,6 * arbvut+ 1,53 * clput + 1,13 * incput ‒ 0,62 * tcft ‒ 0,81 * prpsvt |
Motorrijtuigenbelasting (mrb) | 0,77 * bbpvut+ 1 * tcft |
Omzetbelasting (btw) | 0,44* pcwut + 0,29 * pcdwut + 0,18 * ivswut + 0,02 * oiwut |
Overdrachtsbelasting | 1 * hznvut + 1 * hznput |
Rechten bij invoer | 0,63 * invvut+ 0,51 * invput |
Schenk- en erfbelasting | 1 * hznput |
Tabaksaccijns | 0,97 * pcvgvut |
Vennootschapsbelasting | 1 * winstwut |
Verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken | 1,05 * pcvgvut |
Verhuurderheffing | 1 * wozwut |
Vliegbelasting | 1* pcvut |
Waterbelasting | 0,008 + 1 * tcft |
Wijnaccijns | 1,16 * pcvgvut |
Als voorbeeld voor de werking van het ramingsmodel en de totstandkoming van een raming van een belastingsoort nemen we de bieraccijns. Deze belasting wordt geraamd op kasbasis. Volgens bovenstaande vergelijking zijn de geraamde bieraccijnsontvangsten afhankelijk van de volumemutatie van de ‘consumptie van voeding en genot’. De positieve coëfficiënt betekent een positieve relatie: als het CPB een hogere consumptie van voeding en genot raamt, dan leidt dit tot hogere geraamde bieraccijnsontvangsten. De grootte van de coëfficiënt bedraagt 0,42. Dit betekent dat de bieraccijnsontvangsten met 0,42 procent stijgen ten opzichte van voorgaand jaar als het CPB een stijging van het volume van de consumptie van voeding en genot raamt van 1 procent. In dit voorbeeld spelen geen beleidsmatige ontwikkelingen. Voorts wordt deze uitkomst uit het ramingsmodel in vergeleken met reeds gerealiseerde kasontvangsten in het lopende jaar, uitvoeringsinformatie, de voorgaande raming en/of andere relevante (sectorspecifieke) informatie. Zo nodig wordt de uitkomst van het model op basis van expert opinion bijgesteld.
5.5 De belastingramingen voor 2021 en 2022 op kasbasis
De volgende twee tabellen geven de opbouw weer van de belastingramingen op kasbasis. Tabel 5.5.1 toont de ontwikkeling van de realisaties in 2020 naar de Vermoedelijke Uitkomsten in 2021. Tabel 5.5.2 toont vervolgens de ontwikkeling van de Vermoedelijke Uitkomsten in 2021 naar de Ontwerpbegroting 2022. De tabel splitst de verandering per belastingsoort uit naar beleidsmatige mutatie en endogene mutatie. Beleidsmatige mutaties zijn mutaties als gevolg van fiscale beleidsmaatregelen of van overige maatregelen. Endogene mutaties zijn mutaties van de belastingopbrengsten als gevolg van de economische ontwikkeling.
De raming voor de totale belastingontvangsten in 2021 komt op kasbasis 15,2 miljard euro hoger uit dan de realisatie van de totale belastingontvangsten in 2020 (zie tabel 5.5.1). Deze stijging is het totaal van de beleidsmatige mutatie van 3,3 miljard euro en de endogene stijging van 11,9 miljard euro. Voor 2022 geldt een toename van de totale belastingontvangsten op kasbasis met 23,3 miljard euro ten opzichte van 2021. Dit is het saldo van een beleidsmatige mutatie van 6,9 miljard euro en een endogene ontwikkeling van 16,4 miljard euro (zie tabel 5.5.2). De volgende paragrafen lichten deze beleidsmatige en endogene mutaties toe.
2020 | Maatregelen | Endogeen | Endogeen in % | 2021 | |
---|---|---|---|---|---|
Indirecte belastingen | 89.662 | 339 | 8.321 | 9,3% | 98.322 |
Invoerrechten | 3.141 | 0 | 405 | 12,9% | 3.546 |
Omzetbelasting | 55.874 | ‒ 206 | 6.808 | 12,2% | 62.475 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.563 | ‒ 274 | 362 | 23,2% | 1.650 |
Accijnzen | 11.287 | 154 | 319 | 2,8% | 11.760 |
- Accijns van lichte olie | 3.827 | 0 | 339 | 8,9% | 4.167 |
- Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie | 3.391 | 28 | 257 | 7,6% | 3.676 |
- Tabaksaccijns | 3.019 | 126 | ‒ 338 | ‒ 11,2% | 2.807 |
- Alcoholaccijns | 338 | 0 | 0 | ‒ 0,1% | 337 |
- Bieraccijns | 368 | 0 | 53 | 14,5% | 421 |
- Wijnaccijns | 344 | 0 | 8 | 2,4% | 352 |
Belastingen van rechtsverkeer | 6.361 | 716 | ‒ 126 | ‒ 2,0% | 6.952 |
- Overdrachtsbelasting | 3.348 | 718 | ‒ 320 | ‒ 9,6% | 3.746 |
- Assurantiebelasting | 3.013 | ‒ 2 | 195 | 6,5% | 3.206 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.250 | ‒ 49 | 44 | 1,0% | 4.246 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.392 | ‒ 84 | 347 | 7,9% | 4.654 |
- co2-heffing | 0 | 0 | 0 | 0% | 0 |
- Afvalstoffenbelasting | 216 | ‒ 12 | 42 | 19,3% | 246 |
- Energiebelasting | 3.874 | ‒ 292 | 438 | 11,3% | 4.020 |
- Waterbelasting | 301 | 0 | 7 | 2,4% | 308 |
- Brandstoffenheffingen | 1 | 0 | 0 | 2,4% | 1 |
- Vliegbelasting | 0 | 220 | ‒ 140 | 0% | 80 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken en andere producten | 271 | 0 | 6 | 2,2% | 277 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 188 | 5 | 17 | 9,0% | 210 |
Verhuurderheffing | 1.888 | ‒ 147 | 138 | 1.880 | |
Bankbelasting | 447 | 225 | 0 | 0,0% | 672 |
Directe belastingen | 94.684 | 2.961 | 3.560 | 3,8% | 101.205 |
Inkomstenbelasting | 7.124 | ‒ 1.727 | ‒ 667 | ‒ 9,4% | 4.729 |
Loonbelasting | 59.071 | ‒ 1.188 | 4.233 | 7,2% | 62.116 |
Dividendbelasting | 4.811 | ‒ 384 | ‒ 256 | ‒ 5,3% | 4.170 |
Kansspelbelasting | 304 | 10 | ‒ 87 | ‒ 28,6% | 227 |
Vennootschapsbelasting | 21.044 | 6.260 | 210 | 1,0% | 27.514 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Schenk- en erfbelasting | 2.331 | ‒ 10 | 127 | 5,5% | 2.448 |
Overige Belastingontvangsten | 303 | 0 | 0 | 303 | |
Totaal belastingen op kasbasis | 184.649 | 3.300 | 11.881 | 6,4% | 199.830 |
2021 | Maatregelen | Endogeen | Endogeen in % | 2022 | |
---|---|---|---|---|---|
Indirecte belastingen | 98.322 | 730 | 4.031 | 4,1% | 103.083 |
Invoerrechten | 3.546 | 0 | 192 | 5,4% | 3.738 |
Omzetbelasting | 62.475 | 1.262 | 2.402 | 3,8% | 66.140 |
Belasting op personenauto's en motorrijwielen | 1.650 | ‒ 35 | 391 | 23,7% | 2.007 |
Accijnzen | 11.760 | ‒ 57 | 463 | 3,9% | 12.166 |
- Accijns van lichte olie | 4.167 | ‒ 58 | 182 | 4,4% | 4.291 |
- Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie | 3.676 | ‒ 37 | 198 | 5,4% | 3.837 |
- Tabaksaccijns | 2.807 | 37 | 23 | 0,8% | 2.867 |
- Alcoholaccijns | 337 | 0 | 25 | 7,3% | 362 |
- Bieraccijns | 421 | 0 | 32 | 7,5% | 453 |
- Wijnaccijns | 352 | 0 | 4 | 1,0% | 356 |
Belastingen van rechtsverkeer | 6.952 | 89 | 619 | 8,9% | 7.660 |
- Overdrachtsbelasting | 3.746 | 90 | 432 | 11,5% | 4.267 |
- Assurantiebelasting | 3.206 | 0 | 187 | 5,8% | 3.393 |
Motorrijtuigenbelasting | 4.246 | ‒ 51 | 44 | 1,0% | 4.238 |
Belastingen op een milieugrondslag | 4.654 | ‒ 5 | 81 | 1,7% | 4.730 |
- co2-heffing | 0 | 0 | 0 | 0% | 0 |
- Afvalstoffenbelasting | 246 | ‒ 16 | 12 | 4,8% | 241 |
- Energiebelasting | 4.020 | 12 | 18 | 0,4% | 4.049 |
- Waterbelasting | 308 | 0 | 6 | 2,1% | 314 |
- Brandstoffenheffingen | 1 | 0 | 0 | 5,8% | 1 |
- Vliegbelasting | 80 | 0 | 45 | 55,8% | 125 |
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken en andere producten | 277 | 0 | 2 | 0,9% | 279 |
Belasting op zware motorrijtuigen | 210 | 0 | 7 | 3,3% | 217 |
Verhuurderheffing | 1.880 | ‒ 249 | ‒ 171 | 1.460 | |
Bankbelasting | 672 | ‒ 225 | 0 | 0,0% | 447 |
Directe belastingen | 101.205 | 6.151 | 12.384 | 12,2% | 119.740 |
Inkomstenbelasting | 4.729 | 2.243 | 5.672 | 119,9% | 12.644 |
Loonbelasting | 62.116 | ‒ 824 | 4.407 | 7,1% | 65.700 |
Dividendbelasting | 4.170 | 2.259 | 678 | 16,3% | 7.107 |
Kansspelbelasting | 227 | 1 | 296 | 130,2% | 523 |
Vennootschapsbelasting | 27.514 | 2.472 | 1.303 | 4,7% | 31.289 |
Bronbelasting op rente en royalty's | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Schenk- en erfbelasting | 2.448 | 0 | 28 | 1,2% | 2.476 |
Overige Belastingontvangsten | 303 | 0 | 0 | 303 | |
Totaal belastingen op kasbasis | 199.830 | 6.881 | 16.416 | 8,2% | 223.126 |
Beleidsmatige ontwikkelingDe belastingontvangsten in 2021 nemen met 3,3 miljard euro toe als gevolg van fiscale en overige maatregelen. In tabel 5.5.3 staat aangegeven welke wijzigingen sinds de Miljoenennota 2021 hebben plaatsgevonden.
Kas 2021 | |
---|---|
Totaal maatregelen, zoals gemeld in Miljoenennota 2021 (bijlage 5) | 10.377 |
Mutatie vanwege nabetalingen | ‒ 767 |
Mutatie vanwege beleid | ‒ 6.310 |
Totaal maatregelen | 3.300 |
Beleidsmatige wijzigingen vloeien voort uit het Regeerakkoord, maatregelen die het kabinet sindsdien heeft genomen en maatregelen van eerdere kabinetten met effecten in 2021. Daarnaast zijn er mutaties als gevolg van nabetalingen tussen het Rijk en de sociale fondsen. Deze nabetalingen vinden plaats omdat via de inkomensheffing en de loonheffing de belastingen en premies volksverzekeringen geïntegreerd worden geheven. De verdeling van deze ontvangsten tussen het Rijk en de sociale fondsen gebeurt op basis van voorlopige verdeelsleutels. Wanneer de Belastingdienst de gegevens over de feitelijke inkomens van mensen binnen heeft, kan nauwkeurig worden bepaald welk deel van de heffingen het Rijk toekomen en welk deel de sociale fondsen. Bij de loonheffing gebeurt dit na twee jaar, omdat dan het grootste deel van de aanslagen en aangiften is afgehandeld. Bij de inkomensheffing gebeurt dit om dezelfde reden pas na vier jaar. Hierdoor vinden er in de jaren nadat een transactiejaar is afgesloten nog nabetalingen plaats tussen het Rijk en de sociale fondsen. Tabel 5.5.3 laat zien dat dit in 2021 leidt tot een mutatie in de belastingontvangsten voor het Rijk van ‒ 0,8 miljard ten opzichte van wat in Miljoenennota 2021 aan nabetalingen werd verwacht. Omdat het hier onderlinge nabetalingen betreft tussen premieontvangsten (volksverzekeringen) en de ontvangsten uit de loon- en inkomstenbelasting, zijn deze verschuivingen niet relevant voor het EMU-saldo.
Voor 2022 bedraagt de geraamde beleidsmatige mutatie van de belastingontvangsten per saldo 6,9 miljard euro (tabel 5.5.2). Deze mutatie betreft voor 0,9 miljard euro verwachte onderlinge nabetalingen tussen premieontvangsten (volksverzekeringen) en ontvangsten uit de loon- en inkomstenbelasting. Deze verschuivingen zijn niet relevant voor het EMU-saldo. Het voor het EMU-saldo relevante, beleidsmatige deel van de mutatie bij de belastingontvangsten (exclusief premieontvangsten) bedraagt 6,0 miljard euro. Bijlage 4 van deze Miljoenennota licht de beleidsmatige mutatie van de totale belasting- en premieontvangsten toe.
Endogene ontwikkelingDe belastingontvangsten op kasbasis nemen in 2021 met 11,9 miljard euro toe als gevolg van de endogene ontwikkeling. Dit betekent een groei van 6,4 procent. In 2022 nemen de ontvangsten ten opzichte van 2021 toe met 16,4 miljard euro als gevolg van de endogene ontwikkeling, een groei van 8,2 procent. Bijlage 4 van de Miljoenennota bevat een toelichting van de endogene ontwikkeling voor het totaal van de belasting- en premieontvangsten. Dat zijn de totale belastingen inclusief premies volksverzekeringen, premies werknemersverzekeringen en premies zorgverzekeringen.
Bijzonder uitstel van betaling
Inbegrepen in de raming van de belastingontvangsten in 2021 en 2022 op kasbasis is het effect van de regeling voor bijzonder uitstel van betaling vanwege de coronacrisis. Ondernemers kunnen tot 1 oktober 2021 een aanvraag doen voor versoepeld uitstelbeleid voor een groot aantal belastingen, waaronder de loonheffing en de omzetbelasting. Dit leidt tot minder ontvangsten in 2021, en juist meer vanaf 2022. Deze kasschuif is niet relevant voor de bepaling van de ontvangsten op EMU-basis, omdat voor het EMU-begrip aangesloten wordt bij het onderliggende transactiemoment waarop de betalingsverplichting ontstaat.
Aan het einde van 2020 bedroeg de openstaande schuld met betrekking tot vanwege corona uitgestelde belasting 12,9 miljard euro. In 2021 werken twee effecten tegen elkaar in. Enerzijds wordt in 2021 een deel van de uitgestelde belasting die betrekking heeft op 2020 alsnog betaald, anderzijds wordt over 2021 nieuw uitstel aangevraagd dat in 2022 of later alsnog betaald wordt. Per saldo bedraagt de geraamde omvang van de netto kasschuif in 2021 3,5 miljard euro. In 2022 wordt naar verwachting 3,2 miljard euro uitgestelde belasting alsnog betaald, in de jaren 2023-2027 nog eens 12,9 miljard euro. Deze uitstelbedragen zijn verwerkt in tabel 5.5.1 en 5.5.2.
De ontwikkeling van de uitgestelde belasting is sinds de invoering van de maatregel gemonitord. Aan het begin van 2021 bedroeg de stand van openstaande vorderingen 12,9 miljard euro, tot en met begin september is dit opgelopen tot 19,1 miljard euro. Hiervan heeft 10,0 miljard euro betrekking op de loonheffing (inclusief premies werknemersverzekeringen), 5,8 miljard euro op de omzetbelasting, 1,8 miljard euro op de inkomensheffing en 1,5 miljard euro op de vennootschapsbelasting.
Voor het afbetalen van opgebouwde schuld geldt per 1 oktober 2022 een betalingsregeling, waarbij de schuld in 60 maandelijkse termijnen wordt voldaan. Sommige ondernemers betalen echter liever hun schuld zo snel als mogelijk af, anderen zullen er als gevolg van de oplopende invorderingsrente ook voor kiezen om eerder dan noodzakelijk te betalen. Voor de raming van de afbetaling wordt hiermee rekening gehouden, waarbij het precieze tempo waarmee de schuld wordt afbetaald van veel factoren afhankelijk is en daarmee erg onzeker is. Het is daarbij overigens de verwachting dat een deel van de uitgestelde ontvangsten in het geheel niet meer binnenkomt als gevolg van faillissementen. Hiermee is in de raming van de belasting- en premieontvangsten op EMU-basis reeds rekening gehouden.
Figuur 5.5.1 geeft de geraamde ontwikkeling van de openstaande schuld in de periode 2021-2027 weer waar de kas-EMU correcties in het ramingsmodel op gebaseerd zijn. Dit is nadrukkelijk een onzekere prognose, omdat deze afhangt van de ontwikkeling van het coronavirus, de economische ontwikkeling en het gedrag van ondernemers de komende jaren. De grafiek impliceert overigens niet dat alle schuld daadwerkelijk wordt afgelost, maar behandelt betalingen en afschrijvingen beide als een daling van de openstaande schuld.
Figuur 5.5.1 Verwacht verloop openstaand saldo bijzonder uitstel van betaling 2021-2028 (in miljarden euro)
5.6 Nadere toelichting ramingen op transactiebasis
Deze paragraaf bevat een nadere toelichting op de endogene ontwikkeling van de op transactiebasis geraamde belastingsoorten. Dat zijn de vennootschapsbelasting, de loon- en inkomensheffing (de som van het belastingdeel en het premiedeel van de loon- en inkomensheffing) en de omzetbelasting. Deze belastingsoorten vormen samen ruim 80 procent van de totale belastingontvangsten inclusief premies volksverzekeringen.
Vennootschapsbelasting
Voor een nader inzicht in de ontwikkeling van de kasontvangsten volgt een korte toelichting op het proces van aanslagoplegging. De heffing van de vennootschapsbelasting vindt in eerste instantie plaats via voorlopige aanslagen. In januari wordt een inschatting gemaakt van de winst voor dat jaar op basis van winsten uit de afgelopen twee jaren, eventueel gecorrigeerd voor verwachtingen betreffende de winsten van dat jaar zelf. Op basis hiervan worden voorlopige aanslagen verstuurd. Vervolgens kan op basis van tussentijdse inschattingen van de winstontwikkeling een bijstelling van de voorlopige aanslag plaatsvinden. In juli/augustus van het daaropvolgende jaar (t+1) vindt vervolgens de voorlopige aangifte plaats. Dit kan wederom leiden tot een nadere voorlopige aanslag. Afhankelijk van de omvang van het bedrijf en de aard van de aangifte vindt in een van de daaropvolgende jaren de definitieve vaststelling van de winst plaats. Meestal wordt circa driekwart van de uiteindelijke aanslagopleggingen reeds in het eerste jaar via voorlopige aanslagen ontvangen, maar dit percentage fluctueert.
Voor het opstellen van de begroting zijn de kasontvangsten van de vennootschapsbelasting relevant. Daarom is het van belang hoe het verloop van aanslagoplegging zich vertaalt in kasontvangsten. Tabel 5.6.1 toont de ontwikkeling van de totale kasopbrengst per jaar met een opsplitsing naar transactiejaar. Deze tabel laat zien dat het grootste deel van de opbrengst in een bepaald jaar voortkomt uit de voorlopige aanslagen over dat jaar zelf. Deze opbrengst stijgt bovendien door bijstellingen in de voorlopige aanslagen over de twee voorgaande jaren. Maar als gevolg van verliesverrekening is de bijdrage van jaar t-3 en ouder over het algemeen negatief.
2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
---|---|---|---|---|---|---|
Jaar T | 16.720 | 18.312 | 20.515 | 17.844 | 20.767 | 25.167 |
Jaar T-1 | 4.321 | 5.106 | 5.059 | 3.861 | 7.088 | 5.445 |
Jaar T-2 | 629 | 650 | 521 | ‒ 230 | 255 | 754 |
Jaar T-3 | ‒ 102 | ‒ 317 | ‒ 145 | ‒ 247 | ‒ 202 | ‒ 168 |
Jaar T-4 en ouder | ‒ 112 | ‒ 96 | 0 | ‒ 184 | ‒ 395 | 91 |
Totaal kasopbrengst VPB | 21.456 | 23.655 | 25.949 | 21.044 | 27.514 | 31.289 |
Per saldo bedraagt de verwachte endogene mutatie van 2020 naar 2021 0,2 miljard euro. Beleidsmaatregelen hebben in 2021 per saldo een sterk opwaarts effect op de ontvangsten (6,3 miljard euro). De totale stijging in 2021 komt uit op 6,5 miljard euro. In 2022 bedraagt de endogene stijging van de vpb-ontvangsten naar verwachting 1,3 miljard euro. Het beleidsmatige effect is dan 2,5 miljard euro. Per saldo stijgen de vpb-ontvangsten in 2022 afgerond met 3,8 miljard euro.
Loon- en inkomensheffing
De loonheffing is een voorheffing van de inkomensheffing. In eerste instantie wordt door inhoudingsplichtigen maandelijks loonbelasting afgedragen op basis van het loon of de uitkering van de belastingplichtigen. Na het verstrijken van het kalenderjaar dient de belastingplichtige normaal gesproken voor 1 mei van het volgende jaar belastingaangifte te doen (dit jaar is die datum eenmalig verschoven naar 8 mei). Op basis hiervan wordt bepaald hoeveel belasting in totaal verschuldigd is, met inachtneming van andere bronnen van inkomen, belastingkortingen en aftrekposten. Wanneer dit bedrag hoger is dan de reeds betaalde loonheffing, moet men het resterende bedrag aan inkomensheffing voldoen. Wanneer de verschuldigde belasting lager is, krijgt men geld terug van de Belastingdienst. In deze paragraaf wordt gekeken naar de ontwikkeling van de loon- en inkomensheffing. Dit betreft naast de belasting tevens de ontvangsten van de premies volksverzekeringen, welke geïntegreerd worden geheven. Voor analysedoeleinden zijn de ontvangsten op heffingsniveau beter bruikbaar, omdat deze eenvoudiger kunnen worden waargenomen.
Loonheffing
De raming van de loonheffing vindt net als bij de vennootschapsbelasting op transactiebasis plaats. Het ontvangstpatroon van de transactieopbrengst in de kas is bij de loonheffing echter veel stabieler dan bij de vpb. Daarnaast geldt dat de transactieopbrengst ook aanzienlijk sneller wordt ontvangen en binnen drie maanden na afloop van het jaar bijna volledig gerealiseerd is. Hierdoor treden minder grote verschillen op tussen de ontwikkeling van de transactieopbrengst en de kasopbrengst dan bij de vpb.
2020 | 2021 | 2022 | |
---|---|---|---|
Opbrengst op transactiebasis | 103.422 | 105.863 | 109.444 |
Mutatie | 2.440 | 3.581 | |
waarvan endogeen | 4.701 | 3.000 | |
waarvan autonoom | ‒ 2.260 | 580 | |
Endogene groei (in %) | 4,5% | 2,8% |
Tabel 5.6.2 toont de (geraamde) endogene ontwikkeling van de loonheffing in 2021 en 2022. De verwachte endogene ontwikkeling bedraagt in 2021 4,7 miljard euro. In 2022 bedraagt deze 3,0 miljard euro. De ontwikkeling van de loonheffing is afhankelijk van de ontwikkeling van de totale belastbare loonsom. De ontwikkeling van de totale belastbare loonsom wordt bepaald door de groei van het arbeidsvolume, de stijging van de contractlonen, de hoogte van verschillende aftrekbare premies en de ontwikkeling van uitkeringen en pensioenen. Onderstaande tabel 5.6.3 geeft een overzicht van enkele relevante gegevens uit de Macro Economische Verkenning 2022 van het CPB.
2021 | 2022 | |
---|---|---|
arbeidsvolume in arbeidsjaren | 1,7% | 0,4% |
contractloonstijging | 1,9% | 2,1% |
incidentele loonstijging | ‒ 0,8% | 0,2% |
tabelcorrectiefactor | 1,6% | 1,3% |
arbeidsinkomensquote marktsector | 73,3% | 75,0% |
Inkomensheffing
De ontvangsten uit de inkomensheffing zijn het saldo van de belastingontvangsten van particulieren en zelfstandige ondernemers. Voor de particulieren geldt de loonheffing als voorheffing. Bij de inkomensheffing voor particulieren hebben de ontvangsten dan ook betrekking op bijtel- en aftrekposten en heffingskortingen die niet al via de loonheffing zijn verrekend. Bij de zelfstandigen wordt de ontwikkeling daarnaast ook bepaald door de winstontwikkeling.
De raming van de ontvangsten van de inkomensheffing is opgesteld op basis van de beleidsmaatregelen, de geraamde endogene ontwikkeling en de kasrealisaties tot en met juli.
2020 | 2021 | 2022 | |
---|---|---|---|
Inkomensheffing op transactiebasis | 2.877 | 5.454 | 6.346 |
mutatie | 2.577 | 892 | |
waarvan endogeen | 2.390 | ‒ 310 | |
waarvan autonoom | 187 | 1.202 |
De endogene ontwikkeling van de ontvangsten inkomensheffing is in 2021 positief (2,4 miljard euro), maar in 2022 negatief: ‒ 0,3 miljard euro. Onderliggend is in 2021 vooral sprake van stijgende winsten van IB-ondernemers en een kleiner negatief effect van hypotheekrenteaftrek. In 2022 wordt de lichte endogene daling met name veroorzaakt door een toename van de hypotheekrenteaftrek en de overige aftrekposten.
Omzetbelasting
De omzetbelasting is verantwoordelijk voor circa 30 procent van de totale belastingontvangsten. De endogene groei van de omzetbelasting wordt vooral bepaald door de waardeontwikkeling van de bestedingen waarop btw rust, te weten de particuliere consumptie, de overheidsinvesteringen en de investeringen in woningen. De ramingen van het CPB voor deze bestedingscategorieën zijn samengevat in tabel 5.6.5.
2021 | 2022 | ||
---|---|---|---|
particuliere consumptie, waardemutatie | 4,6% | 7,8% | |
investeringen in woningen, waardemutatie | 13,0% | 7,6% | |
overheidsinvesteringen, waardemutatie | 10,1% | 0,9% |
Bij de particuliere consumptie speelt ook de samenstelling van de consumptie een rol, omdat er verschillende bestedingscategorieën zijn waarvoor een verschillend btw-tarief geldt. Bij een laagconjunctuur is het bijvoorbeeld de verwachting dat er een verschuiving plaatsvindt van consumptie waarvoor het normale tarief geldt (inclusief alle «luxe goederen») naar consumptie waarvoor het verlaagde btw-tarief geldt. Hierdoor neemt het gemiddelde btw-tarief over de totale particuliere consumptie af en daarmee de btw-ontvangsten. In hoogconjunctuur is sprake van het omgekeerde. Opvallend is dat deze vuistregel zich gedurende de coronacrisis niet heeft voorgedaan. De consumptie van duurzame goederen is juist relatief goed op peil gebleven. Vermoedelijk leidden de coronamaatregelen tot een (gedwongen) verandering in het consumptiepatroon.
De btw-ontvangsten op transactiebasis bedragen naar verwachting 62,9 miljard euro in 2021. In 2022 wordt een verdere stijging naar 67,5 miljard euro verwacht.
2020 | 2021 | 2022 | |
---|---|---|---|
Omzetbelasting op transactiebasis | 59.481 | 62.913 | 67.492 |
mutatie | 3.432 | 4.579 | |
wv endogeen | 3.622 | 3.230 | |
wv autonoom | ‒ 190 | 1.349 | |
Endogene mutatie in procent | 6,1% | 5,1% |
Tabel 6.1 geeft het EMU-saldo van de hele collectieve sector weer. Dit EMU-saldo - ook wel overheidssaldo genoemd - is de optelsom van alle inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid en de decentrale overheden. De inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid zijn in meer detail te vinden in respectievelijk bijlage 2 en bijlage 4. Om tot het EMU-saldo te komen, moeten enkele correcties worden toegepast op de inkomsten en uitgaven: sommige uitgaven tellen niet mee voor het EMU-saldo en voor sommige posten telt een ander bedrag mee voor het EMU-saldo dan in de Rijksbegroting (op kasbasis) is opgenomen.
(in miljoenen euro, min = tekort) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | bron | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Belasting- en premieontvangsten | 299.833 | 313.759 | 334.108 | 337.932 | 348.974 | 360.886 | 372.392 | Tabel 4.3.1 |
2 | Af: Totale netto-uitgaven | 355.822 | 389.678 | 391.064 | 381.669 | 393.398 | 407.400 | 420.497 | Tabel 2.1 |
3 | Af: Niet EMU-saldo relevante uitgaven | ‒ 24.317 | ‒ 32.610 | ‒ 35.168 | ‒ 35.014 | ‒ 39.934 | ‒ 42.460 | ‒ 44.075 | Tabel 6.2 |
4 | Bij: Kas-transverschillen en overige posten | ‒ 489 | ‒ 5.137 | 2.937 | 48 | ‒ 312 | ‒ 304 | ‒ 143 | Tabel 6.3 |
5 | Bij: EMU-saldo decentrale overheden | ‒ 1.805 | ‒ 2.303 | ‒ 2.425 | ‒ 2.507 | ‒ 2.586 | ‒ 2.664 | ‒ 2.746 | Tabel 6.7 |
6 | EMU-saldo collectieve sector (1-2-3+4+5) | ‒ 33.966 | ‒ 50.748 | ‒ 21.276 | ‒ 11.182 | ‒ 7.387 | ‒ 7.023 | ‒ 6.919 |
De uitgaven die wel op de Rijksbegroting staan maar niet meetellen voor het EMU-saldo staan vermeld in tabel 6.2. Wat er wel en niet meetelt voor het EMU-saldo is vastgesteld door Eurostat. Financiële transacties, zoals het verstrekken van (studie)leningen of het verkopen van staatsbezit, zijn meestal ook niet relevant voor het EMU-saldo. Ook de rente die is ontvangen op renteswaps en uit de verkoop ervan tellen niet mee. De rijksbijdrage aan de sociale fondsen is niet relevant voor het EMU-saldo, omdat dit een transactie vormt tussen twee onderdelen van de collectieve sector: de uitgave van het Rijk is een ontvangst voor de sociale fondsen. Ook de post kasbeheer is een transactie binnen de collectieve sector. Deze bestaat uit de toe- of afname van het geld dat de deelnemers aan het schatkistbankieren bij het Rijk aanhouden.
(in miljoenen euro, plus = uitgave) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Verstrekking studieleningen1 | 2.718 | 3.049 | 3.363 | 3.577 | 3.564 | 3.550 | 3.569 |
Aflossing studieleningen | ‒ 954 | ‒ 1.065 | ‒ 1.139 | ‒ 1.191 | ‒ 1.229 | ‒ 1.267 | ‒ 1.305 |
Coronagerelateerde leningen | 1.648 | 1.921 | ‒ 107 | ‒ 129 | ‒ 182 | ‒ 364 | ‒ 1.170 |
Rijksbijdragen aan de sociale fondsen | 32.453 | 37.614 | 39.007 | 40.340 | 43.542 | 45.460 | 47.897 |
Kasbeheer | ‒ 6.985 | ‒ 8.113 | ‒ 5.661 | ‒ 7.384 | ‒ 5.778 | ‒ 4.963 | ‒ 4.610 |
Rente-ontvangsten derivaten | ‒ 1.012 | ‒ 864 | ‒ 921 | ‒ 604 | ‒ 380 | ‒ 308 | ‒ 300 |
Voortijdige beëindigen derivaten | ‒ 3.520 | ‒ 386 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Aan- en verkoop staatsdeelnemingen | ‒ 31 | 460 | 507 | 477 | 476 | 443 | 87 |
Diverse leningen | ‒ 56 | ‒ 19 | 9 | ‒ 159 | ‒ 154 | ‒ 150 | ‒ 146 |
Exportkredietverzekering | 4 | ‒ 1 | 97 | 72 | 62 | 47 | 47 |
Overig | 54 | 13 | 12 | 15 | 14 | 11 | 7 |
Totaal | 24.317 | 32.610 | 35.168 | 35.014 | 39.934 | 42.460 | 44.075 |
Het CBS boekt vanaf dit jaar prestatiebeurzen, inclusief de OV-jaarkaarten, als EMU-relevante uitgaven op het moment van verstrekking in plaats van op het moment van omzetting (van lening naar gift). Dit beïnvloedt de berekening van het EMU-saldo. Op de OCW-begroting worden prestatiebeurzen op het moment van verstrekking, conform de Wet Studiefinanciering 2000, als lening en dus niet EMU-relevante uitgaven geboekt en pas op het moment van omzetting (van lening naar gift) als relevante uitgaven geboekt. Bij jaarafsluiting 2020 van de Rijksbegroting is een correctiepost opgenomen om het EMU-saldo aan te sluiten op de berekening van het CBS. Voor toekomstige ramingen wordt bezien op welke wijze de berekeningen van het CBS en de Rijksbegroting op elkaar aangesloten kunnen worden.
Tabel 6.3 geeft de posten weer die wel meetellen voor het EMU-saldo, maar die niet, of niet op dezelfde manier in de Rijksbegroting staan. Voor een deel ervan geldt dat voor het EMU-saldo wordt gerekend met de uitgaven en ontvangsten op transactiebasis, terwijl de Rijkbegroting op kasbasis wordt opgesteld. Om tot het EMU-saldo te komen, moet daarom bovenop de uitgave of ontvangst op kasbasis ook nog het kas-transverschil worden meegeteld. Daarnaast is er een aantal posten die niet op de Rijkbegroting staan maar wel meetellen voor het EMU-saldo, zoals bijvoorbeeld het positieve of negatieve saldo van agentschappen en de kosten van zorgverzekeraars.
(in miljoenen euro, plus = saldoverbeterend) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
KTV Veilingopbrengsten (UMTS, 4G, 5G) | ‒ 551 | ‒ 124 | 284 | 284 | 284 | 284 | 284 |
KTV EU-afdrachten | 659 | ‒ 514 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV Publiek private samenwerking (DBFM-contracten) | ‒ 351 | ‒ 260 | ‒ 30 | 133 | 69 | 68 | 273 |
KTV NOW (corona) | ‒ 1.084 | ‒ 1.071 | 2.575 | 236 | ‒ 86 | ‒ 48 | ‒ 12 |
KTV TVL (corona) | ‒ 960 | 375 | 540 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV Tozo (corona) | 0 | ‒ 710 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV OV-beschikbaarheidsvergoeding (corona) | ‒ 268 | 247 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV OV-jaarkaart | ‒ 75 | 225 | ‒ 1.050 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV IDA/Wereldbank | ‒ 180 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV Toeslagen | ‒ 157 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
KTV Defensie | 723 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Overige kas-transverschillen | 462 | ‒ 546 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Mutatie begrotingsreserves | 1.363 | ‒ 1.131 | 116 | ‒ 334 | ‒ 284 | ‒ 34 | ‒ 234 |
EMU-saldo agentschappen en rest centrale overheid | 302 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Overig | ‒ 384 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Subtotaal Rijk | ‒ 501 | ‒ 3.510 | 2.435 | 320 | ‒ 17 | 270 | 312 |
Eigen risico dragers WGA/ZW | 330 | 344 | 367 | 393 | 418 | 436 | 454 |
Zorgbemiddelingskosten | ‒ 1.082 | ‒ 1.972 | 135 | ‒ 664 | ‒ 713 | ‒ 1.010 | ‒ 909 |
Overig | 764 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Subtotaal sociale fondsen | 12 | ‒ 1.628 | 502 | ‒ 271 | ‒ 295 | ‒ 574 | ‒ 455 |
Totaal | ‒ 489 | ‒ 5.137 | 2.937 | 48 | ‒ 312 | ‒ 304 | ‒ 143 |
Tabel 6.4 geeft de uitsplitsing van het EMU-saldo over de verschillende onderdelen van de collectieve sector weer. In tabel 6.5 tot en met tabel 6.7 wordt het EMU-saldo per onderdeel van de collectieve sector nader uitgesplitst.
(in miljoenen euro, min = tekort) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
EMU-saldo Rijk | ‒ 37.481 | ‒ 57.597 | ‒ 24.324 | ‒ 15.306 | ‒ 8.982 | ‒ 8.652 | ‒ 8.132 |
EMU-saldo sociale fondsen | 5.320 | 9.151 | 5.473 | 6.630 | 4.180 | 4.294 | 3.959 |
EMU-saldo decentrale overheden | ‒ 1.805 | ‒ 2.303 | ‒ 2.425 | ‒ 2.507 | ‒ 2.586 | ‒ 2.664 | ‒ 2.746 |
EMU-saldo collectieve sector | ‒ 33.966 | ‒ 50.748 | ‒ 21.276 | ‒ 11.182 | ‒ 7.387 | ‒ 7.023 | ‒ 6.919 |
EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp) | ‒ 4,3 | ‒ 6,0 | ‒ 2,4 | ‒ 1,2 | ‒ 0,8 | ‒ 0,7 | ‒ 0,7 |
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | bron |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Belastingontvangsten | 193.347 | 202.492 | 222.795 | 220.092 | 229.941 | 235.946 | 242.769 | Tabel 4.7.1 |
Netto begrotingsgefinancierde uitgaven | ‒ 222.191 | ‒ 251.575 | ‒ 245.715 | ‒ 230.390 | ‒ 235.298 | ‒ 241.868 | ‒ 247.391 | Tabel 2.1 |
Af: niet EMU-saldo relevante uitgaven | 24.317 | 32.610 | 35.168 | 35.014 | 39.934 | 42.460 | 44.075 | Tabel 6.2 |
Betaalde rijksbijdrage en rente aan sociale fondsen | ‒ 32.453 | ‒ 37.614 | ‒ 39.007 | ‒ 40.340 | ‒ 43.542 | ‒ 45.460 | ‒ 47.897 | Tabel 6.2 |
Kas-transverschillen en overige posten Rijk | ‒ 501 | ‒ 3.510 | 2.435 | 320 | ‒ 17 | 270 | 312 | Tabel 6.3 |
EMU-saldo Rijk (centrale overheid ) | ‒ 37.481 | ‒ 57.597 | ‒ 24.324 | ‒ 15.306 | ‒ 8.982 | ‒ 8.652 | ‒ 8.132 |
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | bron |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Premie-ontvangsten | 106.486 | 111.267 | 111.313 | 117.840 | 119.033 | 124.940 | 129.623 | Tabel 4.3.1 |
Ontvangen rijksbijdragen en rente | 32.453 | 37.614 | 39.007 | 40.340 | 43.542 | 45.460 | 47.897 | Tabel 6.2 |
Premiegefinancierde uitgaven | ‒ 133.630 | ‒ 138.103 | ‒ 145.349 | ‒ 151.279 | ‒ 158.100 | ‒ 165.533 | ‒ 173.105 | Tabel 2.1 |
Eigen risico dragers WGA/ZW | 330 | 344 | 367 | 393 | 418 | 436 | 454 | Tabel 6.3 |
Zorgbemiddelingskosten | ‒ 1.082 | ‒ 1.972 | 135 | ‒ 664 | ‒ 713 | ‒ 1.010 | ‒ 909 | Tabel 6.3 |
Overige uitgaven | 764 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | Tabel 6.3 |
EMU-saldo sociale fondsen | 5.320 | 9.151 | 5.473 | 6.630 | 4.180 | 4.294 | 3.959 |
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 |
---|---|---|---|---|---|---|
Belastinginkomsten | 10.904 | 11.557 | 12.059 | 12.537 | 12.989 | 13.429 |
Rijksbijdragen | 85.149 | 87.575 | 90.175 | 88.854 | 91.458 | 94.319 |
Overige inkomsten | 14.239 | 14.516 | 13.507 | 14.623 | 14.639 | 14.495 |
Uitgaven decentrale overheden | ‒ 112.097 | ‒ 115.951 | ‒ 118.167 | ‒ 118.520 | ‒ 121.672 | ‒ 124.907 |
EMU-saldo decentrale overheden | ‒ 1.805 | ‒ 2.303 | ‒ 2.425 | ‒ 2.507 | ‒ 2.586 | ‒ 2.664 |
Het overheidssaldo komt in 2022 naar verwachting uit op een tekort van 2,4 procent van het bbp. Tabel 6.8 toont hoe dit saldo zich verhoudt tot het saldo dat is geraamd voor het lopende begrotingsjaar 2021.
(min = tekort) | Miljarden euro | Procenten bbp |
---|---|---|
EMU-saldo 2021 | ‒ 50,7 | ‒ 6,0% |
Noemereffect | 0,3% | |
Uitgaven aan Rijksbegroting | 12,8 | 1,4% |
Uitgaven aan Sociale Zekerheid | 3,1 | 0,3% |
Uitgaven aan Zorg | ‒ 5,3 | ‒ 0,6% |
Niet plafondrelevante uitgaven | ‒ 9,4 | ‒ 1,1% |
Inkomsten | 20,3 | 2,3% |
Kastransverschillen | 5,9 | 0,7% |
Overig | 2,0 | 0,2% |
EMU-saldo 2022 | ‒ 21,3 | ‒ 2,4% |
Ten opzichte van de Miljoenennota van vorig jaar is het saldo voor 2021 naar beneden bijgesteld terwijl het saldo voor 2022 naar boven is bijgesteld. Dit wordt zichtbaar wanneer de verandering van het saldo niet van jaar op jaar (horizontaal) wordt bekeken, maar als ontwikkeling sinds vorige Miljoenennota (verticaal). Deze verticale ontwikkeling is weergeven in tabel 6.9.
(in procenten bbp, min = tekort) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|
EMU-saldo Miljoenennota 2021 | ‒ 5,5% | ‒ 3,7% | ‒ 2,5% | ‒ 2,2% | ‒ 1,9% | |
Noemereffect (ontwikkeling bbp) | 0,2% | 0,2% | 0,1% | 0,1% | 0,1% | |
Belasting- en premieinkomsten | 2,4% | 4,1% | 2,7% | 2,8% | 2,8% | |
Nood- en steunmaatregelen corona (uitgaven op kasbasis) | ‒ 3,2% | ‒ 1,2% | ‒ 0,2% | 0,0% | 0,0% | |
Besluitvorming netto-uitgaven onder het plafond | ‒ 0,6% | ‒ 1,2% | ‒ 0,9% | ‒ 0,7% | ‒ 0,7% | |
Loon- en prijsontwikkeling uitgaven | ‒ 0,1% | ‒ 0,3% | ‒ 0,5% | ‒ 0,7% | ‒ 0,8% | |
Niet-beleidsmatige mutaties WW en Bijstand | 0,4% | 0,4% | 0,3% | 0,2% | 0,1% | |
Overige uitgavenmutaties met plafondcorrectie | 0,0% | ‒ 0,1% | ‒ 0,1% | ‒ 0,2% | ‒ 0,2% | |
Niet-plafondrelevante uitgaven en correcties van EMU-saldo | 0,5% | ‒ 0,4% | 0,1% | 0,0% | ‒ 0,1% | |
EMU-saldo decentrale overheden | ‒ 0,1% | ‒ 0,1% | ‒ 0,1% | ‒ 0,1% | ‒ 0,1% | |
EMU-saldo Miljoenennota 2022 | ‒ 6,0% | ‒ 2,4% | ‒ 1,2% | ‒ 0,8% | ‒ 0,7% | ‒ 0,7% |
Tabel 6.10 bevat een overzicht van de gerealiseerde EMU-saldi vanaf 2006 en de verwachte EMU-saldi tot en met het jaar 2026, uitgedrukt in zowel miljarden euro als in procenten van het bbp.
(in miljarden euro, min = tekort) | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
EMU-saldo | ‒ 0,1 | ‒ 1,3 | 0,7 | ‒ 32,3 | ‒ 34,0 | ‒ 29,0 | ‒ 26,2 |
BBP | 584,5 | 619,2 | 647,2 | 624,8 | 639,2 | 650,4 | 653,0 |
EMU-saldo (in procenten bbp) | 0,0 | ‒ 0,2 | 0,1 | ‒ 5,2 | ‒ 5,3 | ‒ 4,5 | ‒ 4,0 |
2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | |
EMU-saldo | ‒ 19,8 | ‒ 15,2 | ‒ 14,4 | 0,1 | 9,7 | 11,1 | 14,0 |
BBP | 660,5 | 671,6 | 690,0 | 708,3 | 738,1 | 774,0 | 813,1 |
EMU-saldo (in procenten bbp) | ‒ 3,0 | ‒ 2,3 | ‒ 2,1 | 0,0 | 1,3 | 1,4 | 1,7 |
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
EMU-saldo | ‒ 34,0 | ‒ 50,7 | ‒ 21,3 | ‒ 11,2 | ‒ 7,4 | ‒ 7,0 | ‒ 6,9 |
BBP | 799 | 850 | 895 | 925 | 954 | 983 | 1.013 |
EMU-saldo (in procenten bbp) | ‒ 4,3 | ‒ 6,0 | ‒ 2,4 | ‒ 1,2 | ‒ 0,8 | ‒ 0,7 | ‒ 0,7 |
Tabel 7.1 geeft het financieringssaldo van het Rijk weer. Het financieringssaldo is het bedrag dat het Rijk op kasbasis in een jaar tekort komt of juist over heeft. Het financieringssaldo is daarmee dus ook het bedrag dat in een jaar extra moet worden geleend of, bij een overschot, waarmee schulden kunnen worden afgelost. Waar het EMU-saldo berekend wordt op transactiebasis, wordt het financieringssaldo berekend op kasbasis. Om tot het fincieringssaldo te komen, moet er naast het optellen van de belastingontvangsten en de uitgaven ook nog een aantal correcties worden toegepast. Ten eerste zijn de belastingen zoals die meetellen voor het EMU-saldo berekend op transactiebasis. Om tot de belastingen op kasbasis te komen, moet het kas-transverschil hier dus vanaf worden getrokken. Hetzelfde geldt voor posten op de rijksbegroting die niet op kasbasis zijn. Allereerst is dat de rente op de staatsschuld: deze staan in de rijksbegroting op transactiebasis, terwijl voor het financieringssaldo alleen de kasuitgaven meetellen. Daarnaast wordt geld storten in (of opnemen uit) een begrotingsreserve op de begroting gezet als uitgave of ontvangst, terwijl het geld niet daadwerkelijk de schatkist verlaat of binnenkomt. Voor deze post wordt dus ook gecorrigeerd.
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Belastinginkomsten (kasbasis) | 184.649 | 199.830 | 223.125 | 223.451 | 231.460 | 236.423 | 243.246 |
Netto begrotingsgefinancierde uitgaven | ‒ 222.191 | ‒ 251.575 | ‒ 245.715 | ‒ 230.390 | ‒ 235.298 | ‒ 241.868 | ‒ 247.391 |
Af: kas-transverschil rentelasten | ‒ 555 | ‒ 1.010 | ‒ 860 | ‒ 1.590 | ‒ 830 | ‒ 700 | ‒ 710 |
Mutatie begrotingsreserves | 1.363 | ‒ 1.131 | 116 | ‒ 334 | ‒ 284 | ‒ 34 | ‒ 234 |
Mutatie derdenrekeningen | 184 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
Overbruggingskrediet Fortis/ABN Amro | 100 | 250 | 0 | 0 | 0 | 0 | 300 |
Financieringssaldo Rijksoverheid | ‒ 36.450 | ‒ 53.636 | ‒ 23.334 | ‒ 8.863 | ‒ 4.952 | ‒ 6.178 | ‒ 4.789 |
Het financieringssaldo werkt één op één door in de staatsschuld. Voor een financieringstekort moet immers geleend worden, terwijl een overschot gebruikt kan worden om schulden af te lossen. Tabel 7.2 geeft de opbouw van de EMU-schuld weer. De EMU-schuld is de schuld van de hele collectieve sector, dus ook het tekort van decentrale overheden en agentschappen telt mee voor de EMU-schuld.
(in miljoenen euro, min = kasoverschot) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | bron |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
EMU-schuld begin jaar | 394.670 | 434.931 | 490.869 | 516.628 | 527.998 | 535.535 | 544.378 | |
Financieringssaldo Rijksoverheid | 36.450 | 53.636 | 23.334 | 8.863 | 4.952 | 6.178 | 4.789 | Tabel 7.1 |
EMU-saldo decentrale overheden | 1.805 | 2.303 | 2.425 | 2.507 | 2.586 | 2.664 | 2.746 | Tabel 6.4 |
EMU-saldo rest centrale overheid | ‒ 211 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Schatkistbankieren decentrale overheden | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Overig | 2.217 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
EMU-schuld einde jaar | 434.931 | 490.869 | 516.628 | 527.998 | 535.535 | 544.378 | 551.913 | |
EMU-schuldquote (in procenten bbp) | 54,5 | 57,8 | 57,7 | 57,1 | 56,1 | 55,4 | 54,5 |
Tabel 7.3 toont de ontwikkeling van de EMU-schuld uitgedrukt als percentage van het bbp. Dit wordt de EMU-schuldquote genoemd. Behalve het begrotingstekort of -overschot heeft ook de ontwikkeling van het bbp zelf invloed op de schuldquote. Als het bbp groeit, daalt ceteris paribus de schuldquote. Dit is het noemereffect.
(in procenten bbp, plus = toename schuld) | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
EMU-schuldquote begin jaar | 48,6 | 54,5 | 57,8 | 57,7 | 57,1 | 56,1 | 55,4 |
Noemereffect bbp | 0,8 | ‒ 3,3 | ‒ 2,9 | ‒ 1,9 | ‒ 1,7 | ‒ 1,7 | ‒ 1,6 |
Financieringssaldo Rijksoverheid | 4,6 | 6,3 | 2,6 | 1,0 | 0,5 | 0,6 | 0,5 |
EMU-saldo decentrale overheden | 0,2 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,3 | 0,3 |
EMU-saldo rest centrale overheid | ‒ 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
Schatkistbankieren decentrale overheden | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
Overig | 0,3 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 | 0,0 |
EMU-schuldquote einde jaar | 54,5 | 57,8 | 57,7 | 57,1 | 56,1 | 55,4 | 54,5 |
De EMU-schuld komt eind 2022 naar verwachting uit op 57,7 procent van het bbp. Vergeleken met de verwachte EMU-schuld eind 2021 betekent dit per saldo een lichte daling van de schuld. Voor deze daling zijn verschillende oorzaken. Deze oorzaken zijn uitgesplitst in tabel 7.4.
(plus = toename schuld) | Miljarden euro | Procenten bbp |
---|---|---|
EMU-schuld ultimo 2021 | 490,9 | 57,8% |
Noemereffect | ‒ 2,9% | |
EMU-saldo | 21,3 | 2,4% |
Coronagerelateerde leningen | ‒ 0,1 | 0,0% |
Schatkistbankieren | ‒ 0,2 | 0,0% |
Aan- en verkoop staatsdeelnemeingen | 0,5 | 0,1% |
Studieleningen | 2,2 | 0,2% |
Opbrengst/kosten derivaten | ‒ 0,9 | ‒ 0,1% |
Overige kastransverschillen | 2,8 | 0,3% |
Overige financiële transacties | 0,1 | 0,0% |
EMU-schuld ultimo 2022 | 516,6 | 57,7% |
Tabel 7.5 toont dat de raming van de verwachte schuld naar beneden is bijgesteld sinds de Miljoenennota van vorig jaar. De verwachte schuld aan het eind van 2021 wordt nu geraamd op 57,8 procent en de schuldverwachting voor het eind van 2022 bedraagt 57,7 procent van het bbp.
(in procenten bbp, plus = toename schuld) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|
EMU-schuld Miljoenennota 2021 | 61,1% | 62,7% | 64,0% | 64,9% | 65,3% | |
Noemereffect | ‒ 2,0% | ‒ 3,2% | ‒ 3,5% | ‒ 3,8% | ‒ 3,9% | |
Doorwerking schuld t-1 | ‒ 3,3% | ‒ 1,2% | ‒ 1,7% | ‒ 3,3% | ‒ 4,8% | |
Mutatie EMU-saldo | 0,7% | ‒ 1,2% | ‒ 1,2% | ‒ 1,3% | ‒ 1,1% | |
Opbrengst/kosten derivaten | 0,1% | 0,1% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | |
Aan- en verkoop deelnemingen | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | |
Schatkistbankieren | 0,5% | 0,1% | ‒ 0,1% | ‒ 0,2% | ‒ 0,1% | |
Corona-leningen (netto) | 0,2% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | |
Studieleningen (netto) | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | |
Kastransactieverschillen | 0,6% | 0,4% | ‒ 0,4% | ‒ 0,2% | ‒ 0,1% | |
Overige financiële transacties | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | 0,0% | |
EMU-schuld Miljoenennota 2022 | 57,8% | 57,7% | 57,1% | 56,1% | 55,4% | 54,5% |
Tabel 7.6 geeft een overzicht van de gerealiseerde EMU-schuld vanaf 2006 en de verwachte EMU-schuld tot en met het jaar 2026, uitgedrukt in zowel miljarden euro als in procenten van het bbp.
(in miljarden euro) | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
EMU-schuld | 264 | 266 | 354 | 355 | 379 | 401 | 432 |
BBP | 585 | 619 | 647 | 625 | 639 | 650 | 653 |
EMU-schuld (in procenten bbp) | 45,2 | 43,0 | 54,7 | 56,8 | 59,2 | 61,7 | 66,2 |
2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | |
EMU-schuld | 447 | 456 | 446 | 438 | 420 | 406 | 395 |
BBP | 660 | 672 | 690 | 708 | 738 | 774 | 813 |
EMU-schuld (in procenten bbp) | 67,7 | 67,9 | 64,6 | 61,9 | 56,9 | 52,4 | 48,5 |
2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | |
EMU-schuld | 435 | 491 | 517 | 528 | 536 | 544 | 552 |
BBP | 799 | 850 | 895 | 925 | 954 | 983 | 1013 |
EMU-schuld (in procenten bbp) | 54,5 | 57,8 | 57,7 | 57,1 | 56,1 | 55,4 | 54,5 |
Inleiding
Nederland kent een lange traditie van het in kaart brengen van het vermogen van de Staat. Kort na de Tweede Wereldoorlog begon Minister van Financiën Lieftinck met het samenstellen van de balans van de (rechtspersoon) Staat der Nederlanden. De directe aanleiding was de wens om inzicht te krijgen in hoe de Staat er financieel voor stond na de Tweede Wereldoorlog. Deze staatsbalans presenteerde voor de meeste jaren een negatief vermogen.
In 2013 besloot het kabinet om over te stappen van de publicatie van een staatsbalans naar de publicatie van een overheidsbalans. Aan deze overstap lagen meerdere overwegingen ten grondslag. Een belangrijke overweging was om aan te sluiten bij de reikwijdte van het EMU-saldo en de EMU-schuld. De reikwijdte van saldo en schuld is de gehele overheid (general government) en omvat naast het Rijk ook de sociale fondsen, de lokale overheden en overheidsinstellingen. Daarmee laat de overheidsbalans een vollediger beeld zien van de financiële positie van de (rijks)overheid. Immers, de rijksoverheid gaat ook schulden aan, waarbij de bezittingen die daaruit voortvloeien voor een groot gedeelte elders in de collectieve sector neerslaan. Dit kan bijvoorbeeld bij decentrale overheden, zelfstandige bestuursorganen of scholen zijn.
Wat is een overheidsbalans?
De onderstaande overheidsbalans geeft inzicht in het totaal van bezittingen, schulden en het vermogen van de centrale overheid, decentrale overheden en de sociale-verzekeringsinstellingen als geheel. De activa (bezittingen) bestaan uit financiële activa, zoals uitgezette leningen, en niet-financiële activa, zoals wegen en gebouwen. De passivazijde van de balans bestaat uit de schulden en het vermogen van de overheid.
De overheidsbalans is een momentopname van het netto-vermogen van de overheid op een specifieke datum. Het netto-vermogen is het saldo van de bezittingen en schulden van de overheid. Voorwaardelijke verplichtingen en rechten maken geen onderdeel uit van de balans. Daarmee ontbreken dus toekomstige belastingopbrengsten en AOW-verplichtingen op de overheidsbalans. De houdbaarheidsstudies van het Centraal Planbureau (CPB) houden daarentegen wel rekening met dergelijke toekomstige posten. Bij deze studies maakt het CPB gebruik van een aantal posten van de overheidsbalans.
Overheidsbalans 2017-2020
Tabel 8.1 omvat de overheidsbalans van de jaren 2017 tot en met 2020. Het vermogen van de overheid is het saldo van activa en schulden. Bij een positief vermogen zijn de bezittingen groter dan de schulden. In de periode 2017-2020 neemt het vermogensoverschot toe. Toch daalt het vermogensoverschot in 2020 ten opzichte van 2019 en komt het uit op 215,8 miljard euro. Deze afname komt met name voort uit het omvangrijke overheidstekort in 2020 ten gevolge van de coronacrisis. Na de tabel volgt een korte toelichting op de verschillende posten op de overheidsbalans.
Bedragen in miljoenen euro | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Activa | 719.306 | 735.990 | 752.820 | 773.992 | ||
Niet-financiele activa | 473.564 | 490.180 | 494.736 | 499.732 | ||
Vaste activa | 418.318 | 432.344 | 446.464 | 458.338 | ||
Voorraden | 2.108 | 2.016 | 2.009 | 2.412 | ||
Olie- en gasreserves | 17.546 | 18.652 | 9.340 | 2.917 | ||
Grond | 35.592 | 37.168 | 36.923 | 36.065 | ||
Financiële activa | 245.742 | 245.810 | 258.084 | 274.260 | ||
Aandelen en overige deelnemingen | 103.023 | 103.016 | 112.468 | 108.867 | ||
Leningen | 53.969 | 55.687 | 57.710 | 62.015 | ||
Handelskredieten en transitorische posten | 54.743 | 56.151 | 56.322 | 70.386 | ||
Schuldbewijzen | 7.335 | 8.458 | 7.157 | 6.332 | ||
Chartaal geld en deposito's | 14.858 | 14.275 | 14.977 | 20.667 | ||
Financiële derivaten | 11.814 | 8.223 | 9.450 | 5.993 | ||
Passiva | 719.306 | 735.990 | 752.820 | 773.992 | ||
Financiële passiva | 523.517 | 511.386 | 506.584 | 558.165 | ||
Schuldbewijzen | 386.405 | 377.591 | 373.045 | 424.404 | ||
Leningen | 85.579 | 80.685 | 82.545 | 77.247 | ||
Handelskredieten en transitorische posten | 49.557 | 51.500 | 49.305 | 54.895 | ||
Deposito's | 1.974 | 1.608 | 1.688 | 1.618 | ||
Vermogenssaldo | 195.789 | 224.604 | 246.236 | 215.827 | ||
Bron: Centraal Bureau voor Statistiek (2021) |
Toelichting posten overheidsbalans
Hieronder volgt een korte toelichting op de activa en de passiva van de overheidsbalans. In de Miljoenennota van 20207 is een uitgebreide toelichting op de overheidsbalans gepubliceerd.
Activa (bezittingen)
De activa zijn onder te verdelen in niet-financiële activa en financiële activa. De niet-financiële activa omvatten onder meer gebouwen, grond en minerale reserves. De financiële activa bestaan uit alle financiële bezittingen van de overheid, zoals aandelen in ondernemingen en leningen aan financiële instellingen.
De niet-financiële activa zijn met 26,2 miljard euro in waarde toegenomen tussen 2017 en 2020. De hoofdzakelijke redenen hiervoor zijn dat de vaste activa afgelopen periode gestegen zijn met 40 miljard euro terwijl de olie- en gasreserves daalden met 14,6 miljard euro. Onder de vaste activapost worden onder andere de grond-, weg- en waterbouwkundige werken in bezit van de overheid geschaard. Deze zijn afgelopen vier jaar met meer dan 27 miljard euro in waarde toegenomen. De olie- en gasreserves zijn daarentegen afgenomen vanwege het politieke besluit om de gaswinning in Groningen af te bouwen.
De financiële activa zijn met 28,5 miljard euro toegenomen in de periode 2017-2020. Deze toename is het resultaat van diverse plussen en minnen. De grootste post betreft de toename van de handelskredieten en transitorische posten met 15,6 miljard euro. Onder deze laatste post valt de uitstel van betaling van belastingen in 2020 vanwege de impact van de coronacrisis. Daarnaast is het bedrag aan uitgegeven leningen tussen 2017-2020 gestegen met 8 miljard euro. Tussen 2019 en 2020 is het bedrag aan leningen sterker toegenomen dan in voorgaande jaren vanwege coronagerelateerde steunmaatregelen zoals de Tozo en KLM-lening.
Passiva (schulden)
De passiva bevatten de schulden van de overheid die in het verleden zijn opgebouwd. De overheid gaat deze schulden onder meer aan ter financiering van overheidstekorten.
Tussen 2017 en 2020 zijn de verschillende soorten financiële passiva in waarde gestegen met 34,6 miljard euro. Deze stijging komt hoofdzakelijk door de toename van de schuldbewijzen gedurende die periode met 38,0 miljard euro. Van 2017 tot en met 2019 nam het bedrag aan schuldbewijzen af, waarna het in 2020 toenam met 51,4 miljard euro. De toename van de waarde van de schuldbewijzen in 2020 is groter dan het overheidstekort van dat jaar (33,4 miljard euro). Dit komt vooral doordat door de coronacrisis en de daarmee samenhangende onzekerheid rondom inkomsten en uitgaven, het saldo dat de Staat aanhoudt bij de DNB hoger is uitgekomen dan voorheen.
9.1 Inleiding
Deze bijlage besteedt aandacht aan fiscale regelingen. Het belastingstelsel kent verschillende soorten fiscale regelingen die de belastingopbrengst verminderen, zoals zoals aftrekposten, vrijstellingen, heffingskortingen en verlaagde tarieven.8 Het monitoren van de budgettaire kosten van fiscale regelingen is van belang voor transparante Rijksfinanciën. De regelingen kosten immers geld in de vorm van lagere belastingontvangsten. Deze bijlage besteedt daarnaast aandacht aan de evaluaties die afgelopen jaren zijn uitgevoerd en de evaluaties die gepland staan voor komende jaren. Het evalueren van fiscale regelingen is essentieel om het beleid te kunnen verbeteren. Dit jaar is een tabel met de kern van de evaluatie-uitkomsten vanaf 2010 toegevoegd.
Dit jaar is een aantal regelingen toegevoegd aan het overzicht: de vrijstelling overdrachtsbelasting voor terugkoop VoV woningen, het lage vpb-tarief, de stakingsverliesregeling in de vpb, de stadsverwarmingsregeling, de inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking en de inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking. De inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik was eerder onderdeel van de vrijstellingen energie-intensieve processen, maar wordt nu afzonderlijk weergegeven. Meer informatie over deze en andere fiscale regelingen is te vinden in bijlage 10 "Toelichting op de fiscale regelingen." Fiscale regelingen die verplicht zijn op basis van Europese wet- en regelgeving of een budgettair belang van minder dan 5 miljoen euro hebben, worden niet in deze bijlage vermeld, maar worden wel benoemd in bijlage 10.
In paragraaf 9.2 worden de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van fiscale regelingen samengevat. Het budgettaire overzicht is opgenomen in paragraaf 9.3. De twee daaropvolgende paragrafen maken inzichtelijk welke factoren bijdragen aan opvallende ontwikkelingen in het budgettaire belang. Paragraaf 9.4 gaat in op de budgettaire effecten van de beleidsmaatregelen die in het pakket Belastingplan 2022 worden aangekondigd en andere maatregelen die zijn genomen sinds de vorige Miljoenennota. Paragraaf 9.5 presenteert de benchmarktoets en gaat in op de belangrijkste endogene ontwikkelingen en (technische) bijstellingen van het budgettaire belang. Paragraaf 9.6 besteedt aandacht aan de evaluaties van fiscale regelingen. Daarin wordt eerst ingegaan op de toezegging van de Minister van Financien om structureel meer aandacht te besteden aan evaluaties van fiscale regelingen. Vervolgens wordt in deze paragraaf een korte samenvatting gegeven van evaluaties die sinds de Miljoenennota 2021 zijn afgerond en de evaluaties die gepland staan voor de periode 2021-2025. Tot slot gaat paragraaf 9.7 in op de beleidsmatige evaluatie- en onderzoeksagenda op het terrein van belastingen en toeslagen.
9.2 Samenvatting
Over het algemeen is sprake van een beheerste groei van de budgettaire omvang van fiscale regelingen tussen 2017 en 2022. Dit jaar zijn van veel regelingen realisatiecijfers bekend tot en met 2019 op basis van aangiftegegevens (met name voor de inkomstenbelasting). Slechts bij enkele regelingen is er naar verwachting tussen 2018 en 2022 een sterke endogene (niet-beleidsmatige) ontwikkeling van het belang. Dit betreft met name de regelingen voor nulemissievoertuigen, de middelingsregeling, de verminderingen in de verhuurderheffing, en regelingen in de energiebelasting. Enkele beleidsmaatregelen op het terrein van de fiscale regelingen met een substantieel budgettair effect zijn de aanpassing van de verhuurderheffing, de verlaging van de IACK en de versobering van de korting in de bijtelling voor EV. Daarnaast is bij Koninklijk Besluit geregeld dat de aftrek voor scholingsuitgaven per 1 januari 2022 wordt afgeschaft, uitgezonderd bestaand overgangsrecht. Verder neemt het budgettaire belang van een aantal fiscale regelingen in de energiebelasting behoorlijk toe als gevolg van de stijging van ODE tarieven in met name de hogere verbruiksschijven voor gas.
9.3 Overzicht van het budgettaire belang van fiscale regelingen
Tabel 9.3.1 geeft inzicht in het budgettaire belang van fiscale regelingen van 2017 tot en met 2022. De laatste kolom geeft de gemiddelde jaarlijkse procentuele groei weer tussen 2017 en 2022. De groei kan zowel het gevolg zijn van beleidsmaatregelen als van endogene ontwikkelingen. Endogene ontwikkelingen zijn de ontwikkelingen die niet het directe gevolg zijn van beleidsmaatregelen, maar van andere factoren die het gebruik van een regeling beïnvloeden, zoals de economische ontwikkeling.
2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | Gemiddeld % groei ‘17-‘222 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Persoonsgebonden aftrek | |||||||
Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten) | 233 | 246 | 224 | 238 | 253 | 23 | ‒ 37,1% |
Giftenaftrek inkomstenbelasting | 421 | 467 | 388 | 384 | 387 | 390 | ‒ 1,5% |
Aftrek specifieke zorgkosten | 274 | 282 | 266 | 260 | 257 | 257 | ‒ 1,3% |
Onderhoudsverplichtingen aftrek | 322 | 315 | 314 | 292 | 280 | 268 | ‒ 3,6% |
Belaste ontvangen alimentatie | ‒ 201 | ‒ 197 | ‒ 189 | ‒ 186 | ‒ 186 | ‒ 186 | ‒ 1,6% |
Inkomensvoorzieningen | |||||||
Pensioen niet-belaste premie | 17.743 | 18.918 | 19.498 | 20.211 | 21.822 | 22.633 | 5,0% |
Pensioen belaste uitkering | ‒ 12.453 | ‒ 12.698 | ‒ 12.419 | ‒ 12.594 | ‒ 12.814 | ‒ 13.132 | 1,1% |
Pensioen vrijstelling box 3 | 7.209 | 7.128 | 7.254 | 7.417 | 7.106 | 7.305 | 0,3% |
Lijfrente premieaftrek | 549 | 585 | 561 | 578 | 623 | 647 | 3,3% |
Lijfrente belaste uitkering | ‒ 395 | ‒ 400 | ‒ 360 | ‒ 365 | ‒ 372 | ‒ 381 | ‒ 0,7% |
Lijfrente vrijstelling box 3 | 229 | 224 | 211 | 215 | 206 | 212 | ‒ 1,5% |
Nettopensioen en nettolijfrente | 4 | 5 | 6 | 6 | 8 | 9 | 20,6% |
FOR aftrek | 190 | 198 | 201 | 204 | 212 | 220 | 3,0% |
FOR belaste afneming | ‒ 96 | ‒ 102 | ‒ 103 | ‒ 104 | ‒ 108 | ‒ 112 | 3,2% |
Arbeidsongeschiktheidsverzekering premieaftrek | 525 | 526 | 538 | 545 | 564 | 578 | 2,0% |
Arbeidsongeschiktheidsverzekering belaste uitkering | ‒ 402 | ‒ 399 | ‒ 394 | ‒ 405 | ‒ 418 | ‒ 429 | 1,3% |
Reisaftrek OV | 9 | 9 | 9 | 5 | 6 | 7 | ‒ 4,6% |
Middelingsregeling3 | 87 | 110 | 125 | 161 | 185 | 210 | 19,3% |
(Eigen) woning | |||||||
Hypotheekrenteaftrek | 11.770 | 10.986 | 10.036 | 9.318 | 8.748 | 8.858 | ‒ 5,5% |
Aftrek financieringskosten eigen woning | 218 | 210 | 216 | 229 | 230 | 230 | 1,1% |
Aftrek periodieke betalingen erfpacht, opstal en beklemming | 30 | 31 | 31 | 31 | 31 | 31 | 0,9% |
Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning | 26 | 21 | 16 | 15 | 14 | 13 | ‒ 12,7% |
Eigenwoningforfait | ‒ 3.346 | ‒ 3.328 | ‒ 3.086 | ‒ 3.129 | ‒ 2.873 | ‒ 3.110 | ‒ 1,5% |
Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld | 634 | 647 | 544 | 524 | 517 | 507 | ‒ 4,4% |
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning | 195 | 195 | 195 | 195 | 195 | 195 | 0,0% |
OVB Verlaagd tarief woning niet-starters4 | 2.454 | 2.737 | 2.715 | 3.198 | 2.084 | 2.402 | ‒ 0,4% |
OVB Vrijstelling woning starters | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | 1.364 | 1.337 | n.v.t. |
OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen | ‒ | ‒ | ‒ | ‒ | 6 | 36 | |
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen | |||||||
Vermindering verhuurderheffing3 | 47 | 76 | 177 | 172 | 197 | 603 | 66,6% |
Kamerverhuurvrijstelling | 11 | 11 | 10 | 10 | 10 | 11 | ‒ 0,1% |
Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3 | 949 | 857 | 855 | 780 | 808 | 747 | ‒ 4,7% |
Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden box 3 | 27 | 25 | 26 | 25 | 27 | 27 | 0,0% |
Vrijstelling groen beleggen box 3 | 45 | 40 | 45 | 44 | 50 | 54 | 3,6% |
Heffingskorting groen beleggen box 3 | 27 | 26 | 29 | 30 | 31 | 35 | 5,2% |
Heffingvrij vermogen box 3 | 1.182 | 963 | 944 | 888 | 1.280 | 1.288 | 1,7% |
Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet | 37 | 37 | 37 | 37 | 38 | 39 | 1,2% |
Verlaging lastendruk in de winstsfeer | |||||||
Zelfstandigenaftrek | 1.769 | 1.882 | 1.873 | 1.731 | 1.608 | 1.559 | ‒ 2,5% |
Extra zelfstandigenaftrek starters | 99 | 108 | 108 | 102 | 97 | 100 | 0,3% |
Meewerkaftrek | 8 | 8 | 8 | 7 | 8 | 7 | ‒ 1,5% |
Stakingsaftrek | 16 | 18 | 17 | 15 | 15 | 15 | ‒ 1,2% |
Aftrek speur- en ontwikkelingswerk | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | ‒ 1,6% |
Willekeurige afschrijving starters | 8 | 8 | 8 | 7 | 7 | 7 | ‒ 3,2% |
Doorschuiving stakingswinst | 264 | 274 | 278 | 283 | 295 | 307 | 3,1% |
Doorschuifregelingen inkomen uit aanmerkelijk belang box 2 | 102 | 104 | 106 | 114 | 119 | 121 | 3,5% |
Mkb-winstvrijstelling | 1.864 | 2.031 | 2.145 | 1.894 | 2.081 | 2.165 | 3,0% |
Terbeschikkingstellingsvrijstelling | 18 | 21 | 21 | 20 | 20 | 20 | 1,7% |
Laag vpb-tarief | 1.082 | 1.089 | 1.392 | 1.992 | 2.829 | 3.425 | 25,9% |
Innovatiebox | 1.581 | 1.646 | 1.597 | 1.636 | 1.410 | 1.433 | ‒ 1,9% |
Liquidatie- en stakingsverliesregeling | 593 | 695 | 721 | 748 | 758 | 741 | 4,6% |
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek | 393 | 429 | 443 | 400 | 412 | 410 | 0,9% |
Energie-investeringsaftrek (EIA) | 135 | 160 | 127 | 145 | 149 | 149 | 2,0% |
Milieu-investeringsaftrek (MIA) | 114 | 139 | 126 | 75 | 114 | 144 | 4,8% |
VAMIL | 27 | 19 | 20 | 15 | 25 | 25 | ‒ 1,5% |
Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart | 120 | 120 | 119 | 117 | 115 | 112 | ‒ 1,4% |
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer | 951 | 854 | 769 | 664 | 598 | 538 | ‒ 10,8% |
Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer | 7 | 8 | 8 | 8 | 10 | 10 | 7,2% |
OVB Vrijstelling cultuurgrond | 118 | 123 | 128 | 133 | 184 | 191 | 10,1% |
OVB Vrijstelling bedrijfsoverdracht in familiesfeer | 16 | 16 | 16 | 17 | 22 | 22 | 6,7% |
Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit | 517 | 481 | 481 | 481 | 481 | 481 | ‒ 1,4% |
Schenk- en erfbelasting Faciliteiten ANBI’s | 211 | 215 | 219 | 223 | 228 | 232 | 1,9% |
Giftenaftrek vennootschapsbelasting | 8 | 7 | 8 | 8 | 9 | 9 | 3,0% |
Loonbelasting | |||||||
Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO | 1.182 | 1.074 | 1.182 | 1.226 | 1.438 | 1.336 | 2,5% |
Verlaagd gebruikelijk loon voor dga’s van startups | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0,0% |
30%-regeling | 968 | 1.056 | 1.062 | 1.100 | 702 | 703 | ‒ 6,2% |
Afdrachtvermindering zeevaart | 108 | 109 | 109 | 108 | 108 | 108 | 0,0% |
Vrijstelling uitkering wegens 25- of 40-jarig dienstverband | 119 | 122 | 123 | 124 | 128 | 132 | 2,1% |
Heffingskortingen | |||||||
Algemene heffingskorting | 19.389 | 19.915 | 21.778 | 23.746 | 24.604 | 24.914 | 5,1% |
Arbeidskorting | 18.564 | 19.834 | 19.427 | 21.817 | 24.519 | 25.030 | 6,2% |
Inkomensafhankelijke combinatiekorting | 2.004 | 1.985 | 1.753 | 1.735 | 1.648 | 1.580 | ‒ 4,6% |
Jonggehandicaptenkorting | 178 | 179 | 180 | 182 | 184 | 186 | 0,9% |
Alleenstaande ouderenkorting | 484 | 454 | 432 | 457 | 449 | 463 | ‒ 0,9% |
Ouderenkorting | 3.008 | 3.330 | 3.788 | 3.910 | 4.115 | 4.216 | 7,0% |
Energiebelasting | |||||||
Verlaagd tarief glastuinbouw | 127 | 115 | 114 | 138 | 136 | 131 | 0,7% |
Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit | 29 | 30 | 34 | 37 | 37 | 37 | 5,2% |
Teruggaaf energie-intensieve industrie5 | 6 | 8 | 8 | 9 | 0 | 0 | ‒ 100,0% |
Salderingsregeling | 156 | 215 | 252 | 303 | 330 | 355 | 17,9% |
Vrijstellingen voor energie-intensieve processen | 76 | 84 | 95 | 116 | 135 | 139 | 12,8% |
Belastingvermindering per aansluiting | 2.441 | 2.443 | 2.133 | 3.509 | 3.693 | 3.701 | 8,7% |
Stadsverwarmingsregeling | 45 | 49 | 59 | 67 | 71 | 74 | 10,2% |
Inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking | 290 | 310 | 388 | 687 | 729 | 741 | 20,7% |
Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking | 148 | 129 | 86 | 86 | 86 | 84 | ‒ 10,7% |
Inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik | 27 | 26 | 25 | 25 | 26 | 26 | ‒ 0,6% |
Omzetbelasting | |||||||
Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water | 7.819 | 8.117 | 6.822 | 6.641 | 6.830 | 7.199 | ‒ 1,6% |
Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen | 1.554 | 1.624 | 1.397 | 1.493 | 1.461 | 1.438 | ‒ 1,5% |
Verlaagd tarief culturele goederen en diensten | 1.017 | 1.052 | 984 | 708 | 708 | 942 | ‒ 1,5% |
Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten | 964 | 1.034 | 849 | 828 | 886 | 966 | 0,0% |
Verlaagd tarief overig | 2.055 | 2.180 | 1.821 | 1.268 | 1.382 | 1.728 | ‒ 3,4% |
Kleineondernemersregeling | 159 | 177 | 194 | 180 | 210 | 222 | 6,9% |
Auto | |||||||
BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen | 4 | 10 | 24 | 28 | 30 | 26 | 45,4% |
MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen | 12 | 20 | 41 | 84 | 139 | 172 | 71,0% |
IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's | 84 | 149 | 283 | 416 | 504 | 495 | 42,6% |
IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht) | 510 | 374 | 88 | ‒ | ‒ | ‒ | n.v.t. |
BPM Teruggaaf taxi's en openbaar vervoer | 90 | 74 | 136 | ‒ | ‒ | ‒ | n.v.t. |
MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer | 48 | 50 | 53 | 51 | 51 | 51 | 1,3% |
BPM Teruggaaf diverse voertuigen | 13 | 15 | 14 | 12 | 13 | 14 | 1,5% |
MRB Vrijstelling diverse voertuigen | 25 | 27 | 26 | 27 | 28 | 29 | 3,0% |
BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers | 757 | 837 | 838 | 721 | 862 | 941 | 4,4% |
MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers | 826 | 873 | 924 | 959 | 998 | 1.038 | 4,7% |
MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten | 15 | 15 | 15 | 16 | 16 | 17 | 2,5% |
MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar | 58 | 64 | 69 | 75 | 81 | 87 | 8,3% |
MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988 | 19 | 17 | 15 | 13 | 12 | 11 | ‒ 10,4% |
MRB Kwarttarieven | 141 | 152 | 161 | 151 | 195 | 206 | 7,9% |
MRB Halftarief plug-in hybride auto’s | 37 | 38 | 35 | 35 | 40 | 46 | 4,5% |
Assurantiebelasting | |||||||
Vrijstelling Brede Weersverzekering | ‒ | ‒ | ‒ | 5 | 6 | 6 | n.v.t. |
[-] = regeling is in dat jaar niet van toepassing; [0] = budgettair belang van de regeling bedraagt in dat jaar afgerond nihil.
Als de regeling nog niet bestond in 2017 of het budgettair belang van 2017 is niet bekend, is de gemiddelde jaarlijkse groei gegeven vanaf het jaar dat de regeling bestaat.
Het budgettaire belang van de teruggaafregeling voor elektriciteit gebruikt door energie-intensieve ondernemingen is vanaf 2021 op nihil geraamd. Dit heeft ermee te maken dat de teruggaafregeling momenteel geen toepassing meer vindt. Dit is het gevolg van het aflopen van de energiebesparingsconvenanten MEE en MJA3 per 1 januari 2021. Deze convenanten gelden namelijk als voorwaarde voor toepassing van de teruggaafregeling.
De interpretatie van de gepresenteerde cijfers vergt aandacht. De recht gedrukte cijfers zijn schattingen van het budgettaire belang die gebaseerd zijn op concreet bronmateriaal over het gebruik van een regeling. Meestal betreft dit realisatiecijfers die volgen uit de aangiftegegevens van de Belastingdienst. Deze cijfers geven in redelijke mate een definitieve inschatting van het budgettaire belang. De cursieve cijfers zijn ramingen. Hierbij is (nog) geen (volledige) informatie beschikbaar voor dat jaar en is op basis van trendramingen of aannames het budgettaire belang bepaald. Over de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek zijn bijvoorbeeld tot en met 2018 aangiftegegevens beschikbaar, waarmee het budgettaire belang kan worden geschat – deze cijfers staan recht gedrukt. De groei van het gebruik van de regeling na 2018 wordt verondersteld gelijk te zijn aan de groei van de investeringen in vaste activa en op basis van deze aanname worden de ramingen voor de jaren vanaf 2019 gemaakt – deze cijfers staan cursief.
De informatiebasis, ook wel ramingsgrond, verschilt van post tot post en staat per regeling vermeld in de bijlage «Toelichting op de fiscale regelingen». In het ene uiterste volgt het budgettaire belang direct uit de aangiften (zoals de afdrachtverminderingen voor de loonbelasting), in het andere uiterste is er geen kwantitatieve informatie over het feitelijke gebruik, omdat het gebruik niet hoeft te worden aangegeven (zoals bijvoorbeeld de doorschuifregeling voor stakingswinst) en ook cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en andere gegevensbronnen weinig aanknopingspunten bieden voor een benadering van het budgettaire belang. Tussen deze twee uitersten zitten regelingen waarvan het budgettaire belang is berekend op basis van rekenregels, zoals bijvoorbeeld de aftrekposten in de inkomstenbelasting. De aftrekpost blijkt uit de belastingaangiften en het budgettaire belang wordt berekend door de belastingheffing met en zonder de aftrekpost met elkaar te vergelijken. Deze rekenregel impliceert dat voor elke aftrekpost wordt aangenomen dat die aftrekpost de laatste is. Doordat belastingplichtigen meerdere aftrekposten kunnen hebben, is met deze wijze van berekenen het budgettaire belang van de aftrekposten feitelijk niet optelbaar.9 Er wordt ook op gewezen dat het hier vermelde budgettaire belang niet hetzelfde is als de opbrengst in het geval dat een regeling wordt afgeschaft. Het budgettaire belang geldt voor het feitelijke gebruik en houdt geen rekening met gedragseffecten als de regeling zou worden afgeschaft. Ook kan bij afschaffing sprake zijn van samenhang met andere regelingen.
9.4 Beleidsmaatregelen
Tabel 9.4.1 bevat een overzicht van de nieuwe beleidsmaatregelen die betrekking hebben op de fiscale regelingen. De genoemde bedragen hebben soms betrekking op meerdere regelingen binnen een domein. Zo heeft de verlaging van de cap in de bijtelling voor elektrische auto's invloed op zowel de bijtelling als de vrijstellingen in de BPM en MRB voor elektrische voertuigen. Voor een inhoudelijke uitleg van de maatregelen wordt verwezen naar de memorie van toelichting bij de betreffende wetsvoorstellen.
2021 | 2022 | 2023 | structureel | |
---|---|---|---|---|
Pakket Belastingplan 2022 | ||||
IACK buitenlandse belastingplichtigen | 12 | 12 | 12 | |
IACK dekking betaald ouderschapsverlof | 130 | 130 | 130 | |
Verlagen cap in de bijtelling van elektrische auto's | 36 | 72 | 0 | |
Verlagen afbouwpercentage arbeidskorting | ‒ 100 | ‒ 100 | ‒ 100 | |
Vrijstelling overdrachtsbelasting voor terugkoop van VoV-woningen | ‒ 6 | ‒ 36 | ‒ 36 | ‒ 36 |
Wijziging bieraccijns en afschaffen verlaagde tarief kleine bierbrouwerijen | 0 | 2 | 2 | |
Overig | ||||
Tijdelijk ophogen budget MIA/VAMIL | 30 | 30 | 0 |
[+] = opbrengst, het budgettaire belang van de regeling neemt af; [–] = derving, het budgettaire belang van de regeling neemt toe.
Naast de regelingspecifieke maatregelen kunnen ook algemene tariefsmaatregelen invloed hebben op het budgettaire belang van fiscale regelingen. Zo verandert het budgettaire belang van een aftrekpost in de inkomstenbelasting als het belastingtarief verandert. Het totale effect van specifieke en algemene beleidsmaatregelen op het budgettaire belang is terug te vinden in de bijlage "Toelichting op de fiscale regelingen".
9.5 Benchmarktoets en opvallende ontwikkelingen
Tabel 9.5.1 biedt inzicht in opvallende (endogene) ontwikkelingen in de ramingen van fiscale regelingen. De endogene ontwikkeling laat zien hoe het budgettair belang zich ontwikkelt zonder invloed van beleidsmaatregelen. De tabel presenteert de raming van het budgettaire belang dat voor 2017 werd geraamd bij de start van het huidige demissionaire kabinet in de Miljoenennota 2018 (de benchmark). Vervolgens wordt de bijstelling van de raming voor 2017 vermeld. Deze bijstelling werkt door in de raming voor de kabinetsjaren. Vervolgens wordt de absolute endogene groei en de gemiddelde procentuele endogene groei per jaar tussen 2017 en 2022 gegeven. De tabel bevat de fiscale regelingen waarbij de geraamde endogene ontwikkeling in die periode gemiddeld (absoluut) groter dan 8% per jaar is en/of de bijstelling voor 2017 (absoluut) groter dan 8% is. Bijstellingen en ontwikkelingen kleiner dan 5 miljoen euro zijn buiten beschouwing gelaten, evenals bijstellingen die zien op het verschil tussen realisatie en budget van een regeling. Hieronder wordt een aantal posten waarbij er een aanwijsbare oorzaak is voor de opvallende ontwikkeling, nader toegelicht.
Benchmark 2017 | Bijstelling 2017 | Bijstelling in % | Endogeen 2018-2022 | Endogeen in % per jaar | |
---|---|---|---|---|---|
Persoonsgebonden aftrek | |||||
Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten) | 212 | 21 | 9,9% | 40 | 3,2% |
Giftenaftrek inkomstenbelasting | 362 | 59 | 16,4% | 18 | 0,8% |
Inkomensvoorzieningen | |||||
FOR aftrek | 160 | 30 | 18,5% | 41 | 4,0% |
Arbeidsongeschiktheidsverzekering premieaftrek | 574 | ‒ 50 | ‒ 8,7% | 82 | 2,9% |
Arbeidsongeschiktheidsverzekering belaste uitkering | ‒ 460 | 58 | ‒ 12,7% | ‒ 49 | 2,3% |
Middelingsregeling | 86 | 1 | 1,2% | 123 | 19,3% |
(Eigen) woning | |||||
Hypotheekrenteaftrek | 10.648 | 1.123 | 10,5% | ‒ 1.500 | ‒ 2,7% |
Aftrek financieringskosten eigen woning | 280 | ‒ 62 | ‒ 22,1% | 31 | 2,7% |
Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning | 27 | ‒ 1 | ‒ 5,3% | ‒ 11 | ‒ 10,6% |
OVB Verlaagd tarief woning niet-starters | 2.944 | ‒ 490 | ‒ 16,6% | ‒ 52 | ‒ 0,4% |
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen | |||||
Vermindering verhuurderheffing | 23 | 24 | 104,3% | 336 | 52,2% |
Verlaging lastendruk in de winstsfeer | |||||
Extra zelfstandigenaftrek starters | 108 | ‒ 9 | ‒ 8,2% | 17 | 3,3% |
Mkb-winstvrijstelling | 1.635 | 229 | 14,0% | 615 | 5,9% |
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer | 1.109 | ‒ 158 | ‒ 14,3% | ‒ 386 | ‒ 9,9% |
Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit | 383 | 134 | 35,0% | ‒ 36 | ‒ 1,4% |
Loonbelasting | |||||
Verlaagd gebruikelijk loon voor dga’s van startups | 29 | ‒ 29 | ‒ 100,0% | 0 | 0,0% |
Energiebelasting | |||||
Verlaagd tarief glastuinbouw | 121 | 6 | 4,7% | ‒ 45 | ‒ 8,5% |
Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit | 24 | 5 | 23,2% | 0 | 0,0% |
Salderingsregeling | 120 | 36 | 30,1% | 183 | 16,8% |
Omzetbelasting | |||||
Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen | 1.830 | ‒ 276 | ‒ 15,1% | 339 | 4,0% |
Verlaagd tarief culturele goederen en diensten | 1.568 | ‒ 551 | ‒ 35,2% | 119 | 2,2% |
Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten | 660 | 304 | 46,1% | 214 | 4,1% |
Verlaagd tarief overig | 1.877 | 178 | 9,5% | 132 | 1,3% |
Auto | |||||
BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen | 4 | 0 | 10,8% | 18 | 40,8% |
MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen | 12 | 0 | 0,0% | 135 | 65,7% |
IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's | 86 | ‒ 2 | ‒ 2,3% | 374 | 40,4% |
IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht) | 529 | ‒ 19 | ‒ 3,6% | ‒ 305 | ‒ 16,6% |
BPM Teruggaaf taxi's en openbaar vervoer | 51 | 39 | 78,1% | 60 | 10,8% |
MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar | 58 | 0 | 0,0% | 34 | 9,5% |
MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988 | 19 | 0 | 0,0% | ‒ 8 | ‒ 10,4% |
[-] = regeling is in dat jaar niet van toepassing; [0] = budgettair belang van de regeling bedraagt in dat jaar afgerond nihil.
Middelingsregeling
Het budgettaire belang van de middelingsregeling varieerde jarenlang tussen 80 en 90 miljoen euro, maar loopt sinds 2018 fors op. Dit bedrag (op kasbasis) is opgelopen tot 125 miljoen euro en 161 miljoen euro in 2020. In het eerste half jaar van 2021 is wederom een forse stijging zichtbaar. Naar verwachting bedraagt het budgettaire beslag in 2021 185 miljoen euro en stijgt dit in 2022 door tot 210 miljoen euro.
Uit een nadere analyse blijkt dat niet zozeer het aantal middelingsverzoeken oploopt, maar vooral het gemiddelde bedrag per middelingsverzoek. Dit was in 2016 nog circa 1600 euro, maar in 2020 al circa 3100 euro. Uit de evaluatie van deze regeling bleek onder andere dat het budgettaire beslag van deze regeling vier keer zo groot zou kunnen zijn bij volledige benutting. Het is dus waarschijnlijk dat burgers die recht hebben op een hoog middelingsbedrag, de afgelopen jaren vaker de regeling ook daadwerkelijk benut hebben.
Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning
De aftrek voor rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning betreft een tijdelijke crisismaatregel die afliep in 2017. Het budgettaire belang vanaf 2018 betreft de gevallen die gebruik maken van de mogelijkheid om na 2017 voor een periode van maximaal vijftien jaar verkoopkosten (zoals makelaarskosten) en renten van geldleningen voor een restschuld van een verkochte eigen woning af te trekken. Dit budgettair belang neemt geleidelijk af tot 0 in 2033.
Vermindering verhuurderheffing
De heffingsverminderingen worden pas na realisatie definitief toegekend. Hierdoor zijn de kosten van de oude heffingsverminderingen op kasbasis in de eerste jaren vanaf invoering in 2014 gering en gemiddeld veel lager dan ingeboekt. Vanaf 2018 zijn de kosten juist gemiddeld veel hoger dan ingeboekt. Dit verklaart de hoge endogene groei over de jaren 2018-2021. In 2022 wordt een grote realisatie verwacht van de heffingsvermindering nieuwbouw.
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer
Reguliere waardestijgingen van landbouwgrond (WEVAB) zijn vrijgesteld van inkomstenbelasting door de landbouwvrijstelling. Door veel gebruik van herwaardering van gronden naar de WEVAB-waarde was er tot en met 2015 sprake van een hoog budgettair belang. Cijfers over 2016-2018 laten een aanzienlijke daling van het budgettaire belang zien, vermoedelijk omdat de bulk aan herwaarderingen achter de rug is. Voorlopige cijfers over 2019 suggereren dat die trend doorzet. Aangenomen wordt dat het budgettaire belang na 2018 met 10% per jaar daalt. Na enkele jaren zal een nieuw min of meer structureel niveau van het budgettaire belang zijn bereikt.
Verlaagd gebruikelijk loon voor dga's van startups
De kosten van de gebruikelijkloonregeling innovatieve start-ups zijn bij invoering in 2017 geraamd op structureel 29 miljoen euro per jaar. Uit nader onderzoek blijkt dat sinds de invoering slechts heel beperkt gebruik wordt gemaakt van de regeling. De kosten worden nu vanaf invoering geraamd op jaarlijks 0 miljoen euro, afgerond op miljoenen.
Energiebelasting
De budgettaire omvang van de salderingsregeling in de energiebelasting blijft net als voorgaande jaren hard groeien. Het budgettaire belang van de regeling stijgt doordat op basis van de prognose uit de Klimaat- en Energieverkenning 2020 blijkt dat jaarlijks meer zonne-energie wordt opgewekt door kleinverbruikers.
Auto
Door de opkomst van elektrisch rijden in Nederland, loopt het budgettaire belang van de fiscale regelingen op dit gebied ten opzichte van 2017 elk jaar op. In 2020 zijn, ondanks corona, met name aan het einde van het jaar nog veel volledig elektrische auto’s verkocht in anticipatie op de verlaging van de korting op de bijtelling en de aanscherping van de cap in de bijtelling voor volledig elektrische auto’s per 2021. Dit werkt voor de bijtelling ook door in de jaren na 2020 doordat auto’s gemiddeld circa vier jaar in de bijtelling zitten. Het kabinet kiest ervoor om de stimulering van elektrische auto’s meer te richten op de goedkopere personenauto’s in de bijtelling door de cap in de bijtelling te verlagen. Daarnaast wordt de stimulering meer gericht op de particuliere markt door extra aanschafsubsidie (SEPP) beschikbaar te stellen. Hierdoor wordt in anticipatie hierop in 2021 een iets hoger aantal nieuwverkopen van zakelijke elektrische auto’s verwacht, maar lagere aantallen (en daarmee ook een lager budgettair belang) in de periode erna dan zonder deze aanpassing. De extra SEPP leidt tot extra particuliere nieuwverkopen. Daardoor neemt het budgettaire belang van de bpm- en mrb-vrijstelling verder toe. Voor zuinige auto’s is de korting op de bijtelling afgeschaft per 2016 met overgangsrecht, waardoor het budgettaire belang geleidelijk afneemt. De teruggaaf van bpm voor taxi’s en openbaar vervoer kende een uitschieter naar boven in 2017 door met name de verkoop van bestelauto’s op aardgas die een hoge bpm hebben. Het budgettaire belang is weer terugzakt naar een lager niveau in 2018 dan in 2017, maar is nog wel hoger dan in 2016. De teruggaafregeling bpm voor taxi’s is afgeschaft per 2020. De teruggaafregeling bpm voor taxi’s wordt gerespecteerd voor voertuigen die vóór 2020 gekocht zijn, waardoor met name in 2019 extra aankopen (anticipatie-effecten) hebben plaatsgevonden. Door corona zijn in 2020 minder nieuwe conventionele auto’s verkocht. Hierdoor loopt het budgettair belang van de betreffende bpm-posten in 2020 terug. In 2021 wordt voor deze bpm-posten een herstel verwacht van het aantal nieuwverkopen.
9.6 Evaluaties
In deze paragraaf wordt verslag gedaan van evaluaties van fiscale regelingen. Bij evaluaties van fiscale regelingen dient het toetsingskader fiscale regelingen te worden doorlopen, waarbij de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) van toepassing is. Dit betekent onder meer dat de instrumentkeuze voor een fiscale regeling opnieuw tegen het licht moet worden gehouden, de doeltreffendheid en doelmatigheid moet worden onderzocht en worden bepaald of een horizonbepaling aan de orde is. Op hoofdlijnen wordt aandacht geschonken aan de conclusies en eventuele beleidsconsequenties die het kabinet heeft getrokken op basis van de uitgevoerde evaluaties. Eerst wordt kort aandacht besteed aan de beleidsdoorlichting, het verantwoordingsonderzoek 2020 van de Algemene Rekenkamer en evaluaties in de periode 2010-2021. Daarna volgt een samenvatting van de evaluaties die sinds de vorige Miljoenennota zijn uitgebracht. In de bijlage «Toelichting op de fiscale regelingen» is per regeling de vindplaats van de evaluatie vermeld. Tot slot komt de evaluatieprogrammering voor de periode 2021-2025 aan bod.
Evaluaties 2010-2021
In 2019 is een beleidsdoorlichting uitgevoerd van alle evaluaties in de periode 2010-2018. Het rapport biedt inzicht in de toegevoegde waarde van het evalueren van fiscale regelingen. In de doorlichting wordt aan de hand van de 31 evaluaties van fiscale regelingen tussen 2010 en 2018 geïnventariseerd welke informatie de evaluaties opleveren en wat hiermee wordt gedaan in de beleidsvorming. Uit de doorlichting blijkt dat de meeste evaluaties pogen de doeltreffendheid en doelmatigheid vast te stellen, maar onder andere door gebrek aan data en variatie vaak alleen voorzichtige conclusies kunnen worden getrokken. De oorspronkelijke gemaakte keuze voor een fiscale regeling als instrument om het gewenste doel te bereiken, wordt zelden tegen het licht gehouden in de evaluaties. Aanbevelingen in onderzoeksrapporten ontbreken mede daardoor vaak of blijven tamelijk veilig, waardoor de toegevoegde waarde niet groot is. De kabinetsreacties gaan soms verder dan de aanbevelingen, maar doen in andere gevallen juist weinig met de bevindingen. Uiteindelijk is het aan de politiek de afweging te maken, waarbij een evaluatie als basis kan dienen. In de onderzoeksperiode zijn slechts enkele regelingen fundamenteel gewijzigd naar aanleiding van een evaluatie.
In het verantwoordingsonderzoek Ministerie van Financiën en Nationale Schuld 2020 heeft de Algemene Rekenkamer onderzoek gedaan naar fiscale regelingen. De Algemene Rekenkamer concludeert dat fiscale regelingen te vaak en te makkelijk worden ingezet. Op grond van de analyse pleit de Algemene Rekenkamer fiscale regelingen alleen in te zetten als dit onvermijdelijk is (bijvoorbeeld als zij onlosmakelijk verbonden zijn aan de heffingsstructuur) of wanneer ministers aantonen dat fiscale regelingen evident de voorkeur verdienen boven alternatieve regelingen.
In het verantwoordingsdebat is toegezegd om de Kamer meer systematisch te informeren over de uitkomsten van evaluaties. Het kabinet stuurt uitgevoerde evaluaties naar de Kamer, vergezeld van een kabinetsstandpunt. Aanvullend daarop bevat deze bijlage een korte samenvatting van alle uitgevoerde evaluaties sinds de voorgaande Miljoenennota. Nieuw is dat in bijlage 10 een toelichting van alle fiscale regelingen, naast een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie, ook een korte duiding wordt gegeven van de resultaten van de evaluatie op een zestal punten. Ten eerste de conclusies van de evaluatie betreffende de doeltreffendheid en doelmatigheid, voorts of sprake is van een horizonbepaling en de vraag of aandacht is geschonken aan de argumentatie voor de fiscale regelingen als instrumentkeus en tot slot de beleidsaanbevelingen en de beleidsconclusies die het kabinet daar aan verbonden heeft. Een gecomprimeerde weergave hiervan staat in tabel 9.6.1. De uitkomsten bij de evaluaties t/m 2018 zijn zoals gepresenteerd in de beleidsdoorlichting fiscale regelingen en zijn aangevuld met de nadien gereedgekomen evaluaties 2019-2021. Op deze wijze zal voortaan elk jaar in de bijlagen van de Miljoenennota integraal de informatie beschikbaar van alle uitgevoerde evaluaties vanaf 2010. Conform de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer zal worden bezien of de uitkomsten van evaluaties op dezelfde wijze aan de begrotingen van de vakdepartementen kan worden toegevoegd, waar de fiscale regelingen op hun beleidsterrein nu al extracomptabel worden vermeld. Zoals de Algemene Rekenkamer stelt: «Daarmee worden fiscale regelingen nadrukkelijker onderwerp van gesprek tussen het parlement en de vakminister over de verantwoording. Daarin kunnen de ‘kosten’ van het beleid worden afgewogen tegen de maatschappelijke resultaten ervan. Dit kan een gedegen afweging van de inzet van het instrument en de kritische evaluatie ervan ten goede komen.»
Jaar | Evaluatie | Doeltreffend | Doelmatig | Instrumentkeuze | Aanbevelingen | Beleids-uitwerking |
---|---|---|---|---|---|---|
2011 | Fiscale stimulering (zeer) zuinige auto's | Ja | Nee | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2012 | Evaluatie WBSO 2006–2010 | Ja | Ja | Nee | Vervolgonderzoek | Verbetering binnen regeling |
2012 | Evaluatie van de afdrachtvermindering onderwijs 2006-2012 | Deels | Nee | Nee | Verbetering binnen regeling | Omzetting naar uitgavenkant |
2013 | Evaluatie Energie Investeringsaftrek 2006 ‒ 2011 | Ja | Deels | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2013 | Evaluatie MIA en VAMIL 2005 ‒ 2010 + Onderdeel effectiviteit | Ja | Ja | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2014 | Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht | Deels | Deels | Nee | Vervolgonderzoek | Vervolgonderzoek |
2014 | Beleidsevaluatie van de Natuurschoonwet 1928 | Ja | Deels | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2014 | Evaluatie autogerelateerde belastingen 2008–2013 en vooruitblik automarktontwikkelingen tot 2020 | Ja | Nee | Nee | Geen aanbevelingen | Verbetering binnen regeling |
2014 | Evaluatie van de fiscale maatregelen in het zeescheepvaartbeleid | Deels | Deels | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2014 | Evaluatie van de verhoging van het btw-tarief op podiumkunsten | Geen uitspraak | Geen uitspraak | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2015 | Budgettaire opbrengst van de oldtimermaatregel | Geen uitspraak | Geen uitspraak | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2016 | Evaluatie verhuurderheffing | Niet onderzocht | Niet onderzocht | Nee | Geen aanbevelingen | Intensivering |
2016 | Evaluatie energiebelastingtarief glastuinbouw | Ja | Geen uitspraak | Ja | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2016 | Evaluatie innovatiebox 2010 tot 2012 | Deels | Deels | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2016 | Onderzoek naar gebruik aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten | Deels | Nee | Deels | Geen aanbevelingen | Nieuwe evaluatie 2022 |
2016 | Onderzoek efficiencyverbetering van de fiscale regelingen MIA en VAMIL | Geen uitspraak | Geen uitspraak | Ja | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2016 | Evaluatie aftrekpost scholingsuitgaven | Nee | Nee | Deels | Geen aanbevelingen | Omzetting naar uitgavenkant |
2017 | Evaluatie vrijstelling wegenbouw | Nee | Deels | Ja | Afschaffen | Geen wijzigingen |
2017 | Evaluatie kamerverhuurvrijstelling | Geen uitspraak | Geen uitspraak | Nee | Vervolgonderzoek | Vervolgonderzoek |
2017 | Evaluatie WOM-regeling | Deels | Geen uitspraak | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2017 | De historische impact van salderen | Ja | Nee | Nee | Geen aanbevelingen | Uitwerking is nog bezig |
2017 | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen | Geen uitspraak | Geen uitspraak | Nee | Vervolgonderzoek | Geen wijzigingen |
2017 | Evaluatie fiscale vrijstellingen bos en natuur | Ja | Geen uitspraak | Deels | Verbetering binnen regeling | Geen wijzigingen |
2017 | Evaluatie 30%-regeling | Ja | Ja | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2017 | Evaluaties giftenaftrek en de evaluatie van de praktijk rondom ANBI's en SBBI's | Deels | Nee | Ja | Verbetering binnen regeling | Intensivering |
2018 | Beleidsevaluatie Energie Investeringsaftrek (EIA) 2012-2017 | Ja | Deels | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2018 | Evaluatie regeling verlaagd tarief lokaal opgewekte duurzame energie | Ja | Nee | Nee | Omzetten naar uitgavenkant | Omzetting naar uitgavenkant |
2018 | Evaluatie teruggaafregeling LNG in de accijnzen | Deels | Deels | Deels | Geen aanbevelingen | Afschaffen |
2018 | Evaluatie Wet uitwerking Autobrief II | Niet onderzocht | Niet onderzocht | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2018 | Evaluatie Middelingsregeling | Deels | Deels | Nee | Afschaffen | Geen wijzigingen |
2018 | Beleidsevaluatie van de Milieu-investeringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil) | Ja | Ja | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2019 | Evaluatie WBSO | Ja | Ja | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen hypotheekrenteaftrek | Deels | Nee | Nee | Afschaffen/verbetering binnen regeling | Voor nieuw kabinet |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen eigenwoningforfait | Deels | Nee | Nee | Afschaffen/verbetering binnen regeling | Voor nieuw kabinet |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen Hillen | Deels | Nee | Nee | Geen aanbeveling | Geen wijzigingen/werd al afgeschaft |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen bijleenregeling | Geen uitspraak | Geen uitspraak | Nee | Geen aanbevelingen | Voor nieuw kabinet |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen toptarief | Ja | Ja | Nee | Geen aanbevelingen | Voor nieuw kabinet |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen aflossingseis | Ja | Ja | Nee | Overgangsrecht versneld uitfaseren | Voor nieuw kabinet |
2019 | Evaluatie Eigenwoningregelingen tariefsmaatregel | Deels | Ja | Nee | Geen aanbevelingen | Voor nieuw kabinet |
2020 | Evaluatie Assurantiebelasting | Deels | Ja | Nee | Geen aanbevelingen | Voor nieuw kabinet |
2020 | Evaluatie van de vrijstelling en de heffingskorting in box 3 voor groen beleggen | Ja | Ja | Nee | Verbetering binnen regeling | Verbetering binnen regeling |
2020 | Evaluatie heffingsverminderingen verhuurderheffing’ | Deels | Deels | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2020 | Evaluatie van de vrijstelling voor nettopensioen en nettolijfrente | Ja | Grotendeels | Nee | Verbeteringen binnen regeling | Verbetering binnen regeling en verbetering door brede pensioenhervorming |
2021 | Evaluatie Energiebelasting teruggaaf kerken & nonprofit | Redelijk | Ja | Nee | Zorgvuldig uitfaseren | Momenteel geen beleidsuitwerking |
2021 | Evaluatie Energiebelasting teruggaaf intensieve industrie | Beperkt | Ja | Nee | Zorgvuldig uitfaseren | Momenteel geen beleidsuitwerking |
2021 | Evaluatie Energiebelasting vrijstellingen intensieve industrie | Waarschijnlijk | Beperkt | Nee | Verbetering binnen regelingen en zorgvuldig uitfaseren | Momenteel geen beleidsuitwerking |
2021 | Evaluatie Energiebelasting stadsverwarmingsregeling | Ja | Grotendeels | Nee | Verbetering binnen regeling | Momenteel geen beleidsuitwerking |
2021 | Evaluatie Energiebelasting WKK-inputvrijstelling | Neemt af | Grotendeels | Nee | Zorgvuldig uitfaseren | Momenteel geen beleidsuitwerking |
2021 | Evaluatie Energiebelasting verlaagd tarief GTB | Ja | Ja | Nee | Zorgvuldig uitfaseren | Momenteel geen beleidsuitwerking |
2021 | Evaluatie Energiebelasting belastingvermindering | Redelijk | Beperkt | Nee | Geen aanbevelingen | Geen wijzigingen |
2021 | Evaluatie schenkingsvrijstelling | Niet of beperkt | Nee | Nee | Geen aanbevelingen | Uitwerking is nog bezig |
Gerealiseerde evaluaties sinds de Miljoenennota 2021
In april 2021 heeft de Staatssecretaris van Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst de evaluatie Energiebelasting aan de Tweede Kamer aangeboden. Deze evaluatie is door onderzoeksbureau CE Delft uitgevoerd. Er is in deze evaluatie met name aandacht besteed aan het onderzoeken van de fiscale regelingen in de energiebelasting (EB) en de tariefstructuur. Beide onderdelen zijn op doeltreffendheid en doelmatigheid onderzocht. Daarnaast is de interactie van de energiebelasting met de energietransitie onderzocht. De evaluatie richt zich op de periode van de introductie van de EB (1996) tot en met 2019. Voor de relatie van de EB met de energietransitie is de zichtperiode 2020-2030 aangehouden. De uitkomsten van de evaluatie EB dienen in samenhang te worden bezien met die van de evaluatie en toekomstverkenning van de Opslag Duurzame Energie (ODE) alsmede de resultaten van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Financiering Energietransitie. Deze onderzoeken zijn tevens in het voorjaar door de minister van Economische Zaken en Klimaat bij de Tweede Kamer aangeboden.
Een belangrijk inzicht uit de evaluatie EB is volgens CE Delft dat de EB een substantiële bijdrage heeft geleverd aan de daling van het gasverbruik en dat de EB de stijging van het elektriciteitsverbruik heeft geremd. De inschatting van de onderzoekers is dat zonder de EB en ODE het aardgasverbruik gemiddeld zo’n 9% hoger zou hebben gelegen en het elektriciteitsverbruik zo’n 8% hoger. Zij geven daarbij aan dat de EB met name doeltreffend is bij huishoudens en kleine ondernemingen met een laag energiegebruik. Het effect is minder sterk bij grootverbruikers door de lagere schijftarieven en specifieke regelingen. Ook bij een laag tarief draagt de EB nog bij aan het besparen van energie, maar die prikkel is in de hogere verbruiksschijven minder groot. In de evaluatie van de EB zijn de verschillende fiscale regelingen in de EB getoetst op doeltreffendheid en doelmatigheid. De regelingen blijken in veel gevallen doeltreffend, met name omdat ze bijdragen aan een meer gelijk speelveld met de ons omringende landen waar veelal vergelijkbare vrijstellingen gelden. Tegelijkertijd zijn ze in veel gevallen niet doelmatig vanuit het perspectief van de energietransitie, aangezien meerdere regelingen de inzet van fossiele energiedragers stimuleren. Verder constateren de onderzoekers dat de doelmatigheid van de EB zou kunnen verbeteren door de tarieven op gas en elektriciteit beter in balans te brengen in relatie tot de externe kosten. Dat zou betekenen dat de EB voor aardgas omhoog moet ten opzichte van elektriciteit en de tarieven in de hogere schijven stijgen ten opzichte van in de lagere schijven. Vanwege de koppeling tussen de EB en de ODE is het daarbij van belang om een eventuele aanpassing van de tarieven in samenhang te bezien. Daarnaast wordt geconcludeerd dat het met het oog op de energietransitie wenselijk is zoveel mogelijk energiegebruikers te beprijzen met gelijke tarieven per eenheid CO₂ en meerdere specifieke regelingen stapsgewijs uit te faseren. Daarbij geldt volgens CE Delft wel dat uitfasering van regelingen en vermindering van de degressiviteit van de tarieven bij voorkeur gezamenlijk en zorgvuldig met de andere lidstaten op Europees niveau plaatsvindt met het oog op mogelijke weglekeffecten. Naar aanleiding van deze evaluatie is besloten om in deze bijlage van de Miljoenennota voortaan van een tweetal extra regelingen in de EB het budgettaire belang structureel te gaan monitoren. Het betreft hier de inputvrijstelling in de EB voor elektriciteitsopwekking en de stadsverwarmingsregeling.
In 2021 is de evaluatie schenkingsvrijstelling eigen woning afgerond. De evaluatie is uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek en richt zich op de verruimde schenkingsvrijstelling eigen woning van € 100.000 (geïndexeerd) zoals deze geldt vanaf 2017. De vraagstelling die in het onderzoek centraal staat is: in hoeverre is de verruimde schenkingsvrijstelling eigen woning doeltreffend en doelmatig. De vrijstelling is in 2017 structureel verruimd met als doel het verminderen van de eigenwoningschuld en het verlagen van het percentage onderwaterhypotheken. Uit het onderzoek blijkt ten aanzien van de doeltreffendheid van de verruimde schenkingsvrijstelling dat de regeling hoogstens een beperkt effect heeft op de totale hypotheekschuld in Nederland. Ontvangers die al een woning hebben, hebben hun hypotheekschuld maar in beperkte mate verkleind ten opzichte van vergelijkbare huishoudens die geen schenking ontvangen. Een deel gaat duurder wonen. Starters gebruiken de schenking deels om minder te lenen dan op basis van hun inkomen had gekund, maar ook om een duurdere woning te kopen dan starters zonder schenking. Bovendien is de financiële uitgangspositie van huishoudens die een schenking ontvangen al relatief gunstig ten opzichte van huishoudens zonder schenking. Dit vergroot de vermogensongelijkheid binnen generaties.
Daarnaast zijn volgens de onderzoekers de oorspronkelijke beleidsdoelen van de schenkingsvrijstelling eigen woning minder relevant geworden. De hypotheekschuld is de afgelopen jaren gedaald ten opzichte van het nationale inkomen en het percentage onderwaterhypotheken nam sterk af. Dit komt met name door verlaging van de maximale Loan-to-Value naar 100 procent, invoering van de fiscale aflossingseis en de gestegen huizenprijzen. Met betrekking tot de doelmatigheid stelt SEO dan ook dat er al ander beleid gevoerd wordt dat beter aansluit bij de doelstellingen van de regeling en minder nadelige neveneffecten met zich meebrengt.
Eind 2020 is de evaluatie verlaging overdrachtsbelasting 2011-2012 uitgevoerd door het Centraal Planbureau (CPB). Volgens de onderzoekers is het niet mogelijk om het effect van de verlaging van de overdrachtsbelasting in 2011 op het aantal woningtransacties te bepalen. Het belangrijkste probleem is dat een controlegroep ontbreekt. Een andere complicerende factor is dat er in dezelfde periode veel meer wijzigingen in het woningmarktbeleid werden ingevoerd, waardoor het effect van de verlaging van de overdrachtsbelasting niet geïsoleerd kan worden. Huishoudens lijken in juni 2012 wel het moment van aankoop van een huis te hebben verschoven om nog gebruik te maken van, het toen tijdelijk, verlaagde tarief. In die maand waren er twee keer zoveel transacties dan verwacht, in de maanden erna juist minder.
Evaluatieprogrammering 2021-2025
Hieronder wordt een overzicht gegeven van de evaluaties van fiscale regelingen die gepland staan voor de periode 2021-2025. Deze programmering is erop gericht om met een gerichte inzet van de beschikbare capaciteit relevante evaluaties af te leveren die voorzien in de informatiebehoefte van het parlement. De evaluaties van fiscale regelingen zijn ook onderdeel van de Strategische Evaluatieagenda (SEA), die in de begrotingen van de verschillende ministeries terug te vinden is.
Uitgangspunt is dat evaluaties voldoen aan de eisen van de Regeling Periodiek Onderzoek (RPE). Voor fiscale regelingen geldt bovendien dat bij evaluaties het Toetsingskader fiscale regelingen wordt doorlopen. In het licht van de onvolkomendheid die de Algemene Rekenkamer heeft geconstateerd, namelijk dat het toetsingskader onvoldoende wordt toegepast, zal bij komende evaluaties beter worden toegezien op het doorlopen van het toetsingskader. Voor evaluaties van fiscale regelingen zijn het Ministerie van Financiën en het betreffende vakdepartement beide verantwoordelijk en altijd samen betrokken. Het ministerie van Financiën bezien vanuit de verantwoordelijkheid voor het belastingstelsel en de begroting, het beleidsdepartement bezien vanuit de (specifieke) beleidsdoelen.
In de bijlage «Toelichting op de fiscale regelingen» bij deze Miljoenennota is per regeling aangegeven wanneer de volgende evaluatie gepland staat.
Evaluaties per departement | Begrotingsartikel | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 |
---|---|---|---|---|---|---|
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties | ||||||
Eenmalige vrijstelling schenk- en erfbelasting t.b.v. de eigen woning* | 3: Woningmarkt | X | ||||
Fiscale regelingen eigen woning | 3: Woningmarkt | X | ||||
Vermindering verhuurderheffing | 3: Woningmarkt | X | ||||
Differentiatie OVB starters | 3: Woningmarkt | X | ||||
Financiën | ||||||
Fiscale regelingen energiebelasting* | 1: Belastingen | X | ||||
Wijziging kleine ondernemersregeling btw | 1: Belastingen | X | ||||
Fiscale regelingen bedrijfsopvolging | 1: Belastingen | X | ||||
Fiscale regelingen BPM en MRB | 1: Belastingen | X | ||||
Btw verlaagd tarief alle goederen en diensten | 1: Belastingen | X | ||||
Tussenevaluatie Klimaatakkoord (mobiliteit) | 1: Belastingen | X | ||||
Heffingskortingen/tariefsstructuur box 1 | 1: Belastingen | X | ||||
Middelingsregeling | 1: Belastingen | X | ||||
Werkkostenregeling | 1: Belastingen | X | ||||
Giftenaftrek | 1: Belastingen | X | ||||
Faciliteiten ANBI's | 1: Belastingen | X | ||||
30%-regeling | 1: Belastingen | X | ||||
Vrijstelling wegens 25- of 40-jarig dienstverband | 1: Belastingen | X | ||||
Vrijstelling vergoeding extraterritoriale kosten | 1: Belastingen | X | ||||
Infrastructuur en Waterstaat | ||||||
Fiscale regelingen zeeschepen | 18: Scheepvaart en Havens | X | ||||
Tussenevaluatie Klimaatakkoord (mobiliteit) | X | |||||
Reisaftrek OV | 16: Openbaar vervoer en Spoor | X | ||||
Millieu investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving millieu-investeringen (Vamil) | 21: Duurzaamheid | X | ||||
Economische Zaken en Klimaat | ||||||
Verlaagd gebruikelijk loon dga's startups | 2: Bedrijvenbeleid | X | ||||
Fiscale regelingen energiebelasting* | 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering | X | ||||
Fiscale regelingen bedrijfsopvolging | 2: Bedrijvenbeleid | X | ||||
Fiscale regelingen ondernemerschap | 2: Bedrijvenbeleid | X | ||||
Energie investeringsaftrek (EIA) | 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering | X | ||||
Fiscale regelingen speur- en ontwikkelingswerk | 2: Bedrijvenbeleid | X | ||||
Innovatiebox | 2: Bedrijvenbeleid | X | ||||
Sociale Zaken en Werkgelegenheid | ||||||
Heffingskortingen/tariefsstructuur box 1 | 1: Arbeidsmarkt | X | ||||
Btw verlaagd tarief alle goederen en diensten | 1: Arbeidsmarkt | X | ||||
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit | ||||||
Fiscale regelingen energiebelasting* | 21: Land- en tuinbouw | X | ||||
Btw verlaagd tarief alle goederen en diensten | 21: Land- en tuinbouw | X | ||||
Landbouwvrijstelling | 21: Land- en tuinbouw | X | ||||
Volksgezondheid, Welzijn en Sport | ||||||
Aftrek specifieke zorgkosten | 8: Tegemoetkoming specifieke kosten | X | ||||
Btw verlaagd tarief alle goederen en diensten | Financieel Beeld Zorg | X | ||||
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap | ||||||
Btw verlaagd tarief alle goederen en diensten | 14: Cultuur | X |
9.7 Beleidsmatige evaluatie- en onderzoeksagenda belasting- en toeslagenstelsel
Deze paragraaf bevat een overzicht van de onderzoeken en evaluaties op fiscaal terrein, naast de in voorgaande paragraaf behandelde evaluaties van fiscale regelingen. Naast deze evaluaties worden vanaf deze Miljoenennota alle andere onderzoeken en evaluaties op fiscaal terrein die de komende jaren zijn gepland in de SEA gepresenteerd. De relevante overkoepelende thema's worden hieronder geduid en toegelicht. Daarop volgt het overzicht met de evaluatie- en onderzoeksagenda voor de komende jaren.
De onderzoeken en evaluaties voor de komende jaren zijn ingedeeld naar voor het belastingstelsel relevante aandachtspunten. Deels zijn de thema’s bestaande knelpunten van het belastingstelsel zoals die ook in de Bouwstenen voor een beter belastingstelsel aan de orde komen. In die gevallen is vervolgonderzoek wenselijk. Tevens is het de moeite waard om de toegevoegde waarde van een impact assessment van meer fundamentele stelselwijzigingen voor substantiële beleids- of stelselwijzigingen te onderzoeken met oog op doelmatigheid en doeltreffendheid. Het doenvermogen van burgers en bedrijven en uitvoerbaarheid door belastingdienst en andere instanties zijn daarbij belangrijke aspecten. Ten slotte vormen de Evaluaties van fiscale regelingen een belangrijk deel van deze agenda. Hierna wordt elk thema kort toegelicht.
Meer aandacht voor de belastingplichtige en toeslaggerechtigde
Het belasting en toeslagenstelsel is complex. Burgers en ondernemers zijn niet altijd volledig rationeel of wilskrachtig. Daaraan toegevoegd dat het belastingstelsel complex is, kan ertoe leiden dat ze niet of verkeerd gebruikmaken van fiscaleregelingen, aftrekposten en/of toeslagen. Hierbij spelen zowel persoonskenmerken en situationele factoren zoals armoede, stress en life events zoals baanverlies en echtscheidingen een rol. Inzichten en onderzoeksmethoden uit de gedragswetenschappen kunnen helpen om ons belasting- en toeslagenstelsel beter hierop te laten aansluiten. Dit raakt nadrukkelijk ook aan de uitvoering van beleid. Er zal onder andere onderzoek gedaan worden naar de complexiteit van het belastingstelsel vanuit particulieren en ondernemers bezien alsmede het niet-gebruik van toeslagen. In 2022 vind een evaluatie plaats van de uitvoering van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen(AWIR) en de dienstverlening toeslagen.
Aanpak van belastingontwijking
De afgelopen jaren is nationaal en internationaal de aandacht toegenomen voor belastingontwijking door multinationals en extreem rijke particulieren. Nederland heeft een open en exportgerichte economie wat een belangrijk uitgangspunt vormt voor ons belastingstelsel. De ruimte voor nationaal beleid neemt daarbij steeds verder af. De Europese Unie is één markt en belastingstelsels in Europa zijn zoveel mogelijk op elkaar afgestemd. Dit is nog niet voldoende om belastingontwijking, belastingconcurrentie en het verschuiven van activiteiten tussen landen aan te kunnen pakken. Nader onderzoek kan het inzicht in welke bedrijven wel of juist geen vennootschapsbelasting betalen vergroten en meer licht werpen op de effectiviteit van de huidige aanpak van belastingontwijking. Dat laatste staat centraal in deze subcategorie: meer inzicht in de doeltreffendheid en doelmatigheid van de aanpak van belastingontwijking. Er wordt daarbij nog nader gekeken naar de coherentie en de voortschrijdende inzichtbehoefte.
Vergroening belastingstelsel
De schade aan klimaat en milieu door vervuiling en opwarmen van de aarde worden op dit moment onvoldoende beprijsd. Consumenten en bedrijven houden daardoor te weinig rekening met de maatschappelijke kosten van uitstoot van CO2, stikstof en fijnstof. Dit geldt tevens voor de maatschappelijke kosten rond mobiliteit zoals filevorming. Belastingen kunnen zorgen voor andere keuzes en bijdragen aan het ‘de vervuiler betaalt’-principe. Ook groeit de aandacht voor een internationale aanpak van klimaatproblemen en het belasten van milieuvervuilende activiteiten van bedrijven. De komende jaren zullen verschillende onderdelen van het klimaatakkoord worden geëvalueerd. Bezien wordt of gestelde doelen op een doeltreffende en doelmatige wijze zijn bereikt. Daarnaast wordt op deelterreinen verdiepend onderzoek gedaan naar effectieve vergroening van het belastingstelsel.
Beter belasten vermogen
De wijze waarop Nederland vermogen belast is zeer divers en pakt daarmee niet neutraal uit. Verschillend belasten van verschillende (inkomen uit) vermogens en vermogensoverdrachten draagt bij aan belastingontwijking en een ongelijkere vermogensverdeling. Het gaat hier om alle vormen van vermogen zoals spaar- en beleggingstegoeden, de eigen woning, overig vastgoed, het aanmerkelijk belang en ander (ondernemings)vermogen en pensioenen. Tevens gaat het over het belasten van vermogensoverdrachten en dus om de schenk- en erfbelasting. Vanuit de maatschappij is er steeds breder aandacht voor de verdeling van vermogens over huishoudens. Vanuit de Kamer komt daarbij ook de roep om meer te doen met vermogensongelijkheid in de jaarlijkse begrotingsbesluitvorming. Ook internationaal neemt de aandacht voor vermogensongelijkheid toe, zoals recente OESO-rapporten laten zien. De data over vermogen wordt steeds beter. Recent heeft het CBS met een verbeterde methodiek de omvang van ab-vermogen aanzienlijk hoger vastgesteld waardoor de verdeling van het ab-vermogen nog schever is dan eerder gedacht. Er zijn nog steeds verbeteringen mogelijk om tot een beter integraal vermogensbeeld en de verdeling daarvan te komen. Nader onderzoek zorgt voor gedetailleerder inzicht in vermogens en vermogensvorming, hoe de fiscaliteit daarin een rol speelt en welke verbeteringen mogelijk zijn.
Fiscale steunmatregelen Coronacrisis
De steunmaatregelen vanwege de Coronacrisis betreffen een interdepartementaal evaluatiethema. In deze onderzoeks- en evaluatiekalender zijn deze geclusterd als Fiscale Steunmaatregelen Coronacrisis. De tijdelijke maatregelen hebben als doel om (1) werkgelegenheid te behouden en (2) ondernemers en zelfstandigen in getroffen sectoren te ondersteunen door op het peil houden van liquiditeit. De fiscale maatregelen zijn snel te nemen maatregelen om in liquiditeit te voorzien. Bekeken wordt in hoeverre de maatregelen aan dit doel hebben bijgedragen en of deze effectief en efficiënt zijn geweest.
Betere beleidsvoorbereiding
Dit thema betreft onder andere onderzoek naar nut en noodzaak van impact assessments van meer fundamentelere stelselwijzigingen. Dat onderzoek kan ook plaatsvinden in de vorm van een pilot. Daarnaast staan hier onderzoek naar efficiënte crisismaatregelen en onderzoek naar het terugdringen van fiscale regelingen in de planning. Tot slot valt ook de (rijksbrede) herziening van het integraal afwegingskader binnen deze categorie. Onderzoeken genoemd onder het betreffende subthema zorgen voor meer aandacht voor doelmatig en doeltreffend beleid gedurende de beleidsvoorbereiding. Daarbij gaat het ook nadrukkelijk om het doenvermogen van burgers en bedrijven en uitvoerbaarheid.
Overig Belastingstelsel
Dit subthema bestaat uit verschillende onderzoeken op fiscaalterrein die voorzien in een kennisbehoefte of evaluatie van een onderdeel van de uitgebreide belastingwetgeving en zich niet laten scharen onder de andere thema’s.
Thema | Jaartal | Onderzoek/evaluatie |
---|---|---|
Meer aandacht voor de belastingplichtige | 2021* | Commissie praktische rechtsbescherming |
2021* | Toepassing witte loontabel op uitkeringen van structureel bezwarende functies | |
2021 | Evaluatie van artikel 17, tweede lid, van de Invorderingswet | |
2022 | Eenvoud in het belastingstelsel vanuit perspectief burger | |
2022 | Evaluatie AWIR, uitvoering en dienstverlening toeslagen | |
2022 | Onderzoek niet-gebruik toeslagen | |
2024 | Monitoring van de openbaarmaking fiscale vergrijpboetes | |
2025 | Evaluatie hersteloperatie toeslagen | |
Aanpak van belastingontwijking | Jaarlijks | Monitoring royalty, dividend en rentestromen FDI |
2021* | Onderzoek vermogensaftrek/beperking aftrekbaarheid vreemd vermogen Vpb | |
2021 | Adviescommissie doorstroomvennootschappen (Ter Haar 2) | |
2021 | Analyse Country-by-country reporting NL (CbCR) | |
2021 | Nader onderzoek belastingdruk multinationals: structureel verlieslatende bedrijven en betaalde belasting | |
2021 | Nader onderzoek belastingdruk multinationals: verschillen tussen fiscale en commerciële winstbepaling | |
2021 | Nader onderzoek belastingdruk multinationals: het beperken van de aftrekbaarheid van aandeelhouders/-hoofdkantoorkosten en/of royalty's | |
2021 | Nader onderzoek effecten (OESO-) voorstellen belasten digitale onderdelen economie | |
2022 | Vervolgonderzoek structureel verliesgevende bedrijven | |
2023 | Effectmeting bronbelasting | |
2023 | Onderzoek belang verdragennetwerk | |
2023 | Monitoring van het overtredersbegrip (art. 67o AWR) | |
2024 | Onderzoek naar effecten maatregelen tegen belastingontwijking: generieke renteaftrekbeperking, aanvullende CFC-maatregel en maatregelen tegen hybride mismatches. | |
Vergroening belastingstelsel | Jaarlijks | Monitoring stimulering elektrische auto’s ‘hand aan de kraan’ |
2021* | Keuzewijzer autobelastingen | |
2021* | Onderzoek belasting op plastic | |
2021* | Onderzoek uitsplitsing bedrijfsmatig energieverbruik | |
2021* | Ex-ante onderzoek carbon border adjustment mechanism | |
2021* | Onderzoek autonome vergroening BPM 2022-2025 | |
2021 | Onderzoeken normenkader in de BPM en actualisatie forfaits | |
2021 | Onderzoek gedragseffecten WLTP-implementatie | |
2021 | Onderzoek onbelaste reiskostenvergoeding | |
2022 | Tussenevaluatie klimaatakkoord mobiliteit | |
2022 | Vervolgonderzoek elasticiteiten energiebelasting (effect vlakkere tariefsstructuur) | |
2022 | Onderzoek naar prikkels in de energiebelasting bij de overstap van bedrijven van fossiele energiebronnen naar een schonere en meer duurzame economie’ | |
2023 | Evaluatie afvalstoffenbelasting | |
2024 | Eindevaluatie klimaatakkoord mobiliteit | |
2024 | Evaluatie CO2-heffing industrie | |
2025 | Evaluatie vliegbelasting | |
2025 | Evaluatie Co2-minimumprijs | |
Beter belasten vermogen | 2021* | Onderzoek box 3 heffen werkelijk rendement |
2021* | Onderzoek box 3 tegenbewijsregeling | |
2021* | Onderzoek neutrale behandeling van ondernemers in de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting | |
2021 | Nader onderzoek vermogensstatistieken en aanmerkelijk belang | |
2021 | Verkenning naar vrijstellingen overdrachtsbelasting | |
2022 | Evaluatie Vpb vrijgestelde en fiscale beleggingsinstelling | |
2022 | Onderzoek naar brede vermogensbelasting incl vastgoed (relatie met IBO) | |
2022 | Toekomst schenk- en erfbelasting | |
2022 | Evaluatie gebruikelijkloonregeling | |
2022 | IBO vermogensverdeling | |
2022 | Onderzoek actualisatie leegwaarderatio verhuurde woningen | |
2025 | Evaluatie box 3 (vermogensparameters) | |
Fiscale steunmaatregelen Coronacrisis | 2021 | Monitoring crisismaatregelen Corona |
2023 | Evaluatie fiscale crisismaatregelen Corona | |
Betere beleidsvoorbereiding | 2021* | Onderzoek actualisatie forfaits in belastingwetgeving |
2021 | Herziening integraal afwegingskader (IAK) | |
2022 | Onderzoek actualisatie forfaits op basis van rekenrente en levensverwachting | |
2022 | Nader onderzoek fiscale regelingen | |
2022 | Pilot toegevoegde waarde nationale impact assessment | |
2023 | Onderzoek fiscaal crisis- en stimuleringsbeleid | |
Overig | 2021* | Commissie draagkracht |
2021* | Onderzoek (grens)effecten verhoging tabaksaccijns | |
2021* | Onderzoek investeringsklimaat (motie Lodders c.s.) | |
2021 | Evaluatie Bankenbelasting | |
2022 | Vervolgonderzoek (grens)effecten verhoging tabaksaccijns | |
2024 | Evaluatie KOA (kansspelen op afstand) | |
2026 | Evaluatie artikelen 3:4 en 3:5 van de Algemene douanewet | |
2026 | Monitor opbrengst minimumkapitaalregel banken en verzekeraars |
10.1 Inleiding
In deze bijlage wordt de ontwikkeling van het budgettaire belang van de fiscale regelingen nader uitgeplitst (10.2), gevolgd door een kwalitatieve duiding van de fiscale regelingen in 10.3. Met ingang van deze Miljoenennota wordt er extra aandacht besteed aan de evaluaties van fiscale regelingen. In 10.3 wordt per regeling een duiding gegeven van de resultaten die volgden uit evaluaties.
Het overzicht van fiscale regelingen in 10.3 is uitgebreider dan in bijlage 9 «Fiscale regelingen». Naast de regelingen die daar vermeld staan, bevat deze bijlage ruim twintig regelingen die in het verleden ook in die bijlage stonden, maar niet meer structureel worden gekwantificeerd, vanwege het beperkte beleidsmatige of budgettaire belang. Deze regelingen zijn verplicht op basis van Europese wet- en regelgeving of hebben een budgettair belang van kleiner dan € 5 miljoen.
10.2 Nadere uitsplitsing van de budgettaire ontwikkeling van fiscale regelingen
De tabel presenteert de ontwikkeling tot en met 2022 inclusief de bijstelling ten opzichte van de benchmark. De benchmark is de raming voor het jaar 2017 ten tijde van de start van dit kabinet en is de basis voor de beoordeling van de ontwikkeling van de regelingen in de jaren die volgen. De raming voor 2017 verandert ook nog gedurende de jaren, deze aanpassing is zichtbaar in de kolom «bijstelling 2017.» De kolom ‘Beleid 2018 ‒ 2022’ omvat alle maatregelen omtrent de regeling zelf en substantiële wijzigingen in de primaire heffingsstructuur (zoals het verleggen van een schijfgrens of het wijzigen van een tarief) die in die jaren invloed hebben op het budgettaire belang van de regeling. De kolom ‘Endogeen 2018-2022’ geeft de ontwikkeling van het budgettaire belang ten gevolge van verwachte veranderingen in het gebruik van de regeling die niet het gevolg zijn van beleidsmaatregelen.
Benchmark 2017 | 2022 MN2022 | Mutatie | waarvan bijstelling 2017 | waarvan beleid 2018-2022 | waarvan endogeen 2018-2022 | |
---|---|---|---|---|---|---|
Persoonsgebonden aftrek | ||||||
Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten) | 212 | 23 | ‒ 189 | 21 | ‒ 250 | 40 |
Giftenaftrek inkomstenbelasting | 362 | 390 | 28 | 59 | ‒ 49 | 18 |
Aftrek specifieke zorgkosten | 282 | 257 | ‒ 25 | ‒ 8 | ‒ 26 | 9 |
Onderhoudsverplichtingen aftrek | 336 | 268 | ‒ 68 | ‒ 14 | ‒ 53 | ‒ 1 |
Belaste ontvangen alimentatie | ‒ 201 | ‒ 186 | 15 | 0 | 11 | 4 |
Inkomensvoorzieningen | ||||||
Pensioen niet-belaste premie | 19.178 | 22.633 | 3.455 | ‒ 1.435 | ‒ 968 | 5.858 |
Pensioen belaste uitkering | ‒ 13.175 | ‒ 13.132 | 42 | 722 | 763 | ‒ 1.443 |
Pensioen vrijstelling box 3 | 7.288 | 7.305 | 16 | ‒ 79 | 229 | ‒ 134 |
Lijfrente premieaftrek | 549 | 647 | 98 | 0 | ‒ 29 | 126 |
Lijfrente belaste uitkering | ‒ 394 | ‒ 381 | 13 | ‒ 1 | 22 | ‒ 8 |
Lijfrente vrijstelling box 3 | 218 | 212 | ‒ 6 | 11 | 7 | ‒ 23 |
Nettopensioen en nettolijfrente | ‒ | 9 | ‒ | 0 | 5 | |
FOR aftrek | 160 | 220 | 60 | 30 | ‒ 10 | 41 |
FOR belaste afneming | ‒ 101 | ‒ 112 | ‒ 11 | 5 | 6 | ‒ 22 |
Arbeidsongeschiktheidsverzekering premieaftrek | 574 | 578 | 4 | ‒ 50 | ‒ 28 | 82 |
Arbeidsongeschiktheidsverzekering belaste uitkering | ‒ 460 | ‒ 429 | 32 | 58 | 22 | ‒ 49 |
Reisaftrek OV | 10 | 7 | ‒ 3 | ‒ 1 | 0 | ‒ 1 |
Middelingsregeling | 86 | 210 | 124 | 1 | 0 | 123 |
(Eigen) woning | ||||||
Hypotheekrenteaftrek | 10.648 | 8.858 | ‒ 1.789 | 1.123 | ‒ 1.412 | ‒ 1.500 |
Aftrek financieringskosten eigen woning | 280 | 230 | ‒ 50 | ‒ 62 | ‒ 19 | 31 |
Aftrek periodieke betalingen erfpacht, opstal en beklemming | 31 | 31 | 0 | ‒ 1 | ‒ 4 | 5 |
Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning | 27 | 13 | ‒ 14 | ‒ 1 | ‒ 2 | ‒ 11 |
Eigenwoningforfait | ‒ 3.280 | ‒ 3.110 | 170 | ‒ 66 | 627 | ‒ 391 |
Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld | 631 | 507 | ‒ 124 | 3 | ‒ 142 | 15 |
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning | 190 | 195 | 5 | 5 | 0 | 0 |
OVB Verlaagd tarief woning | 2.944 | 2.402 | ‒ 542 | ‒ 490 | 0 | ‒ 52 |
OVB Vrijstelling woning starters | 1.337 | ‒ | 0 | ‒ 27 | ||
OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen | ‒ | 36 | ‒ | ‒ | ‒ | |
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen | ||||||
Vermindering verhuurderheffing | 23 | 603 | 580 | 24 | 219 | 336 |
Kamerverhuurvrijstelling | 10 | 11 | 1 | 1 | ‒ 1 | 1 |
Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3 | 979 | 747 | ‒ 231 | ‒ 30 | 0 | ‒ 202 |
Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden box 3 | 27 | 27 | 0 | 0 | ‒ 1 | 1 |
Vrijstelling groen beleggen box 3 | 41 | 54 | 13 | 5 | ‒ 3 | 11 |
Heffingskorting groen beleggen box 3 | 27 | 35 | 8 | 0 | 0 | 8 |
Heffingvrij vermogen box 3 | 1.160 | 1.288 | 128 | 22 | 161 | ‒ 55 |
Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet | ‒ | 39 | ‒ | ‒ 6 | 8 | |
Verlaging lastendruk in de winstsfeer | ||||||
Zelfstandigenaftrek | 1.720 | 1.559 | ‒ 161 | 49 | ‒ 502 | 292 |
Extra zelfstandigenaftrek starters | 108 | 100 | ‒ 8 | ‒ 9 | ‒ 16 | 17 |
Meewerkaftrek | 8 | 7 | ‒ 1 | 0 | ‒ 1 | 1 |
Stakingsaftrek | 14 | 15 | 2 | 3 | ‒ 2 | 1 |
Aftrek speur- en ontwikkelingswerk | 6 | 5 | ‒ 1 | ‒ 1 | ‒ 1 | 0 |
Willekeurige afschrijving starters | 8 | 7 | ‒ 1 | 0 | ‒ 1 | 0 |
Doorschuiving stakingswinst | 262 | 307 | 45 | 2 | ‒ 14 | 57 |
Doorschuifregelingen inkomen uit aanmerkelijk belang box 2 | 102 | 121 | 19 | 0 | 8 | 11 |
Mkb-winstvrijstelling | 1.635 | 2.165 | 530 | 229 | ‒ 315 | 615 |
Terbeschikkingstellingsvrijstelling | 17 | 20 | 3 | 1 | ‒ 4 | 5 |
Laag vpb-tarief1 | 1.082 | 3.425 | 2.343 | 0 | 1.906 | 437 |
Innovatiebox | 1.687 | 1.433 | ‒ 254 | ‒ 106 | ‒ 380 | 232 |
Liquidatie- en stakingsverliesregeling | 741 | ‒ | ‒ 63 | 212 | ||
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek | 405 | 410 | 5 | ‒ 12 | ‒ 62 | 79 |
Energie-investeringsaftrek (EIA) | 164 | 149 | ‒ 15 | ‒ 29 | ‒ 15 | 29 |
Milieu-investeringsaftrek (MIA) | 97 | 114 | 17 | 17 | 17 | ‒ 17 |
VAMIL | 40 | 25 | ‒ 15 | ‒ 13 | ‒ 15 | 13 |
Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart | 120 | 112 | ‒ 8 | 0 | ‒ 8 | 0 |
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer | 1.109 | 538 | ‒ 571 | ‒ 158 | ‒ 27 | ‒ 386 |
Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer | 6 | 10 | 4 | 1 | ‒ 2 | 4 |
OVB Vrijstelling cultuurgrond | 118 | 191 | 73 | 0 | 46 | 27 |
OVB Vrijstelling bedrijfsoverdracht in familiesfeer | 16 | 22 | 6 | 0 | 6 | 1 |
Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit | 383 | 481 | 98 | 134 | 0 | ‒ 36 |
Schenk- en erfbelasting Faciliteiten ANBI’s | 211 | 232 | 21 | 0 | 0 | 21 |
Giftenaftrek vennootschapsbelasting | 7 | 9 | 2 | 1 | ‒ 1 | 2 |
Loonbelasting | ||||||
Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO | 1.205 | 1.336 | 131 | ‒ 23 | 233 | ‒ 79 |
Verlaagd gebruikelijk loon voor dga’s van startups | 29 | 0 | ‒ 29 | ‒ 29 | 0 | 0 |
30%-regeling | 901 | 586 | ‒ 315 | 67 | ‒ 477 | 95 |
Afdrachtvermindering zeevaart | 111 | 108 | ‒ 3 | ‒ 3 | 0 | 1 |
Vrijstelling uitkering wegens 25- of 40-jarig dienstverband | 121 | 132 | 11 | ‒ 2 | ‒ 6 | 19 |
Heffingskortingen | ||||||
Algemene heffingskorting | 20.163 | 24.914 | 4.751 | ‒ 774 | 3.918 | 1.607 |
Arbeidskorting | 18.207 | 25.030 | 6.823 | 357 | 3.038 | 3.428 |
Inkomensafhankelijke combinatiekorting | 2.003 | 1.580 | ‒ 423 | 1 | ‒ 371 | ‒ 53 |
Jonggehandicaptenkorting | 178 | 186 | 8 | 0 | 0 | 8 |
Alleenstaande ouderenkorting | 510 | 463 | ‒ 47 | ‒ 26 | ‒ 20 | ‒ 1 |
Ouderenkorting | 2.971 | 4.216 | 1.245 | 37 | 716 | 492 |
Energiebelasting | ||||||
Verlaagd tarief glastuinbouw | 121 | 131 | 10 | 6 | 50 | ‒ 45 |
Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit | 24 | 37 | 14 | 5 | 9 | 0 |
Teruggaaf energie-intensieve industrie | 6 | 0 | ‒ 6 | 0 | 3 | ‒ 9 |
Salderingsregeling | 120 | 355 | 235 | 36 | 15 | 183 |
Vrijstellingen voor energie-intensieve processen | 71 | 139 | 68 | 5 | 46 | 16 |
Belastingvermindering per aansluiting | 2.493 | 3.701 | 1.208 | ‒ 52 | 1.231 | 29 |
Stadsverwarmingsregeling | ‒ | 74 | ‒ | 28 | 0 | |
Inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking | ‒ | 741 | ‒ | 452 | 0 | |
Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking | ‒ | 84 | ‒ | ‒ 64 | 0 | |
Inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik | ‒ | 26 | ‒ | ‒ 1 | 0 | |
Omzetbelasting | ||||||
Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water | 8.069 | 7.199 | ‒ 870 | ‒ 250 | ‒ 1.705 | 1.086 |
Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen | 1.830 | 1.438 | ‒ 392 | ‒ 276 | ‒ 455 | 339 |
Verlaagd tarief culturele goederen en diensten | 1.568 | 942 | ‒ 627 | ‒ 551 | ‒ 216 | 141 |
Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten | 660 | 966 | 306 | 304 | ‒ 212 | 214 |
Verlaagd tarief overig | 1.877 | 1.728 | ‒ 150 | 178 | ‒ 459 | 132 |
Kleineondernemersregeling | 160 | 222 | 62 | ‒ 1 | 0 | 63 |
Auto | ||||||
BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen | 4 | 26 | 22 | 0 | 4 | 18 |
MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen | 12 | 172 | 160 | 0 | 25 | 135 |
IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's | 86 | 495 | 409 | ‒ 2 | 37 | 374 |
IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht) | 529 | ‒ | ‒ | ‒ 19 | ‒ 157 | ‒ 305 |
BPM Teruggaaf taxi's en openbaar vervoer | 51 | ‒ | ‒ | 39 | ‒ 14 | 60 |
MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer | 48 | 51 | 3 | 0 | ‒ 8 | 11 |
BPM Teruggaaf diverse voertuigen | 16 | 14 | ‒ 2 | ‒ 3 | ‒ 2 | 3 |
MRB Vrijstelling diverse voertuigen | 25 | 29 | 4 | 0 | 0 | 4 |
BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers | ‒ | 941 | ‒ | ‒ 126 | 310 | |
MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers | 834 | 1.038 | 204 | ‒ 8 | 0 | 212 |
MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten | 15 | 17 | 2 | 0 | 0 | 2 |
MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar | 58 | 87 | 29 | 0 | ‒ 5 | 34 |
MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988 | 19 | 11 | ‒ 8 | 0 | 0 | ‒ 8 |
MRB Kwarttarieven | 142 | 206 | 64 | ‒ 1 | 0 | 65 |
MRB Halftarief plug-in hybride auto’s | 38 | 46 | 8 | ‒ 1 | 0 | 9 |
Assurantiebelasting | ||||||
Vrijstelling Brede Weersverzekering | ‒ | 6 | ‒ | 7 | 0 |
10.3 Toelichting individuele fiscale regelingen
Voor elke regeling bevat onderstaande toelichting een korte beschrijving, de doelstelling, de ramingsgrond, het ministerie dat verantwoordelijk is voor het beleidsterrein waar de regeling betrekking op heeft en informatie over de laatst uitgevoerde en/of geplande beleidsevaluatie. Naast een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie wordt met ingang van deze Miljoenennota ook een korte duiding gegeven van de resultaten van de evaluaties die sinds 2010 zijn uitgevoerd op een zestal punten, namelijk: de conclusies van de evaluatie betreffende de doeltreffendheid en doelmatigheid; of er sprake is van een horizonbepaling en de vraag of aandacht is geschonken aan de argumentatie voor de fiscale regelingen als instrumentkeus; de beleidsaanbevelingen en de beleidsconclusies die het kabinet daar aan verbonden heeft. Voor de evaluaties van 2010 tot 2018 is aangesloten bij de resultaten uit de beleidsdoorlichting fiscale regelingen.
Het departement dat bij elke regeling vermeld staat, is het departement dat verantwoordelijk is voor het beleidsterrein waar de regeling betrekking op heeft. De Staatsecretaris van Financiën en de bewindspersonen van het betreffende departement dragen ieder verantwoordelijkheid voor de regeling en de evaluatie daarvan, vanuit de invalshoek van hun eigen beleidsterrein. Het Ministerie van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de fiscale wetgeving, de uitvoering van het fiscale beleid en de budgettaire verantwoording. Conform de rijksbegrotingsvoorschriften wordt het budgettaire belang van de fiscale regelingen ook extracomptabel op de departementale begrotingen opgenomen.
Tenzij anders vermeld, hebben bedragen en tarieven in de toelichting betrekking op het belastingjaar 2022. Bij indexatie van de bedragen is gerekend met een tabelcorrectiefactor van 1,3% voor 2022. De jaartallen onder het kopje ‘Evaluatie’ betreffen het beoogde jaar waarin de evaluatie wordt afgerond. Bij de meeste regelingen waar geen evaluatie is voorzien in de komende jaren, staat vermeld dat deze in de periode 2025-2028 worden geëvalueerd. In enkele gevallen wordt geen evaluatie gepland, vanwege het beperkte beleidsmatige of budgettaire belang van de regeling. Dit geldt bijvoorbeeld voor de regelingen die verplicht zijn op basis van Europese wet- en regelgeving of geen zogenoemd outcomedoel hebben. In een aantal gevallen worden fiscale regelingen gezamenlijk geëvalueerd.
De informatiebasis, ook wel ramingsgrond, verschilt van post tot post en staat per regeling vermeld. In het ene uiterste volgt het budgettaire belang direct uit de aangiften (zoals de afdrachtverminderingen voor de loonbelasting), in het andere uiterste is er geen enkele informatie over het feitelijke gebruik, omdat het gebruik niet hoeft te worden aangegeven (zoals de doorschuifregeling voor stakingswinst) en ook cijfers van het CBS en andere gegevensbronnen weinig aanknopingspunten bieden voor een benadering van het budgettaire belang. Tussen deze twee uitersten zitten regelingen waarvan het budgettaire belang is berekend op basis van rekenregels, zoals de aftrekposten in de inkomstenbelasting. De aftrekpost blijkt uit de belastingaangiften en het budgettaire belang wordt berekend door de belastingheffing met en zonder de aftrekpost met elkaar te vergelijken. Deze rekenregel impliceert dat voor elke aftrekpost wordt aangenomen dat die aftrekpost de laatste is. De bedragen van de aftrekposten zijn daarom feitelijk niet optelbaar.10 Er wordt ook op gewezen dat het hier vermelde budgettaire belang niet hetzelfde is als de opbrengst in het geval een regeling wordt afgeschaft. Het budgettaire belang geldt voor het feitelijke gebruik en houdt geen rekening met gedragseffecten als de regeling zou worden afgeschaft. Ook kan bij afschaffing sprake zijn van samenloop met andere regelingen. Bij regelingen die niet in de bijlage «Fiscale regelingen» zijn opgenomen, staat geen ramingsgrond vermeld.
Persoonsgebonden aftrek | |
Regeling: | Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten) |
Beschrijving: | Uitgaven boven € 250 ter zake van een opleiding of studie voor het verwerven van inkomen uit werk en woning kunnen onder voorwaarden worden afgetrokken. Het bedrag dat mag worden afgetrokken is, buiten de standaardstudieperiode, maximaal € 15.000. Als onderdeel van het Belastingplanpakket 2020 is voorgesteld de fiscale aftrek van scholingsuitgaven, conform de daarover gemaakte afspraak in het regeerakkoord af te schaffen. De inwerkingtreding van deze maatregel vindt plaats zodra de vervangende subsidieregeling (de Subsidieregeling STAP-budget) in werking treedt. Dit gebeurt per 1 maart 2022. Inmiddels is bij Koninklijk Besluit geregeld dat de fiscale regeling vervalt per 1 januari 2022. Op grond van bestaand overgangsrecht (artikel 10a.16 Wet IB 2001) kunnen scholingsuitgaven die voor 1 juli 2015 zijn gedaan en die destijds niet tot aftrek leidden omdat recht bestond op een prestatiebeurs, alsnog (forfaitair) in aftrek kunnen worden gebracht als scholingsuitgaven indien in een jaar – na afloop van de diplomatermijn - de prestatiebeurs definitief niet wordt omgezet in een gift. Dit overgangsrecht blijft in stand tot dit materieel is uitgewerkt (2031). |
Doelstelling: | Vergroten van de Nederlandse kennisinfrastructuur. |
Ministerie: | OCW, artikel 4: Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. |
Evaluatie: | Evaluatie aftrekpost scholingsuitgaven, CPB, 2016. Notitie Evaluatie aftrekpost scholingsuitgaven. Geen volgende evaluatie beoogd, vanwege voorgestelde afschaffing van de regeling. |
Doeltreffend: | nee |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | Omzetting naar uitgavenkant |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Giftenaftrek inkomstenbelasting |
Beschrijving: | Giften aan onder andere algemeen nut beogende instellingen (ANBI) zijn aftrekbaar. Periodieke giften geschieden op basis van een bij notariële of onderhandse akte vastgelegde verplichting om gedurende ten minste 5 jaren met onzekerheidsvereiste schenkingen te doen. Voor overige giften aan uitsluitend ANBI’s geldt een drempel van 1% en plafond van 10% van het verzamelinkomen. Er geldt een multiplier voor giften aan culturele ANBI’s. |
Doelstelling: | Bevorderen van schenkingen aan bepaalde instellingen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie giftenaftrek, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 77. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | ja |
Aanbeveling | verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | intensivering |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Aftrek specifieke zorgkosten |
Beschrijving: | Bepaalde zorgkosten mogen worden afgetrokken. Hiervoor komt in aanmerking het deel van de kosten dat uitkomt boven het drempelbedrag en waarvoor geen vergoeding is gekregen van bijvoorbeeld de (aanvullende) zorgverzekering of de bijzondere bijstand. Onder omstandigheden geldt een verhoging van het in aftrek te brengen bedrag. |
Doelstelling: | Tegemoetkoming van chronisch zieken en gehandicapten. |
Ministerie: | VWS, artikel 8: Tegemoetkoming specifieke kosten. |
Evaluatie: | Onderzoek naar gebruik aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten, FIN, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 34 550 IX, nr. 4. De volgende evaluatie is beoogd in 2022. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | nieuwe evaluatie 2022 |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Onderhoudsverplichtingen aftrek en belaste ontvangen alimentatie |
Beschrijving: | Dit betreft het betalen en ontvangen van partneralimentatie. Omdat hierbij sprake is van inkomensoverheveling is betaalde alimentatie bij de alimentatieplichtige aftrekbaar en is ontvangen alimentatie bij de ontvanger van alimentatie belast. Ook de aftrekbaarheid van bepaalde andere onderhoudsverplichtingen zit verwerkt in de cijfers. |
Doelstelling: | Het aansluiten bij draagkracht. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | De regeling is onderdeel van het heffen naar draagkracht en heeft verder geen beleidsmatig doel. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Persoonsgebonden aftrekpost durfkapitaal |
Beschrijving: | Deze persoonsgebonden aftrekpost biedt de mogelijkheid om geleden verliezen op beleggingen in durfkapitaal in aftrek te brengen. Deze faciliteit is per 1 januari 2011 vervallen met inachtneming van een overgangsbepaling. |
Doelstelling: | Stimuleren van investeringen in bedrijven van startende ondernemers en het bevorderen van de ondernemingszin. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie van de durfkapitaalregeling, Bureau Bartels B.V., 2005. Kamerstukken 2005-2006, 30 300 XIII, nr. 57. Geen volgende evaluatie beoogd, omdat de regeling is afgeschaft. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Inkomensvoorzieningen | |
Regeling: | Pensioen fiscale faciliteiten |
Beschrijving: | Het werkgeversdeel van de pensioenpremie wordt niet tot het belastbare loon van de werknemer gerekend en het werknemersdeel van de pensioenpremie wordt in mindering gebracht bij het bepalen van het belastbare loon. Daar staat tegenover dat de pensioenuitkeringen wel tot het belastbare loon worden gerekend en daarmee in de belastingheffing worden betrokken. Het opgebouwde pensioenvermogen valt niet in box 3. Deze faciliteiten gelden voor pensioenopbouw over pensioengevend loon tot de aftoppingsgrens. |
Doelstelling: | Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving. |
Ministerie: | SZW, artikel 8: Oudedagsvoorziening. |
Evaluatie: | Deze regelingen lopen mee in de besluitvorming over het pensioenstelsel in den brede. Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd. |
Ramingsgrond: | Uitkomsten van MIMOSI voor de pensioenpremies en pensioenuitkeringen. Gegevens van het CBS voor pensioenvermogen tot 2015 dan wel 2012 en uitkomsten van MIMOSI voor de ontwikkeling van het pensioenvermogen daarna. |
Regeling: | Lijfrente fiscale faciliteiten |
Beschrijving: | Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een lijfrenteproduct betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht, binnen wettelijk bepaalde begrenzingen. Het opgebouwde vermogen valt niet in box 3. De uitkeringen worden belast in box 1. Onder lijfrenteproduct worden voorzieningen begrepen zoals een (tijdelijke) oudedagslijfrente, een nabestaandenlijfrente, lijfrenterekeningen, lijfrentebeleggingsrechten en lijfrenten voor meerderjarige invalide kinderen of kleinkinderen. Deze lijfrenteproducten dienen ter compensatie van een pensioentekort. De faciliteiten gelden voor lijfrenteopbouw over inkomen tot de aftoppingsgrens. |
Doelstelling: | Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving. |
Ministerie: | SZW, artikel 8: Oudedagsvoorziening. |
Evaluatie: | Deze regelingen lopen mee in de besluitvorming over het pensioenstelsel in den brede. Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019 voor premieaftrek en uitkomsten van MIMOSI voor uitkeringen en vermogens. |
Regeling: | Nettopensioen en nettolijfrente |
Beschrijving: | Bij deze oudedagsvoorzieningen voor het inkomen boven de aftoppingsgrens is de waarde van de aanspraak vrijgesteld in box 3. Bij het nettopensioen en de nettolijfrente wordt de premie of inleg betaald uit het netto-inkomen of nettovermogen. De uit de aanspraak op een nettopensioen of nettolijfrente voortvloeiende uitkering wordt niet belast in box 1. |
Doelstelling: | Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening voor het inkomen boven de aftoppingsgrens. |
Ministerie: | SZW, artikel 8: Oudedagsvoorziening. |
Evaluatie: | Evaluatie vrijstelling voor nettopensioen en nettolijfrente, Willis Towers Watson, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 32 043, nr. 547. De volgende evaluatie zal worden gepland na de besluitvorming over het pensioenstelsel in den brede. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | grotendeels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbeteringen binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling en verbetering door brede pensioenhervorming |
Ramingsgrond: | Gegevens AFM voor belegd vermogen in 2018, belastingdienst voor vermogensverdeling en vermogensontwikkeling uit MIMOSI. |
Regeling: | FOR aftrek en belaste afneming |
Beschrijving: | De FOR (fiscale oudedagsreserve) is een voorziening die ondernemers die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt (onder voorwaarden) kunnen gebruiken om maximaal 9,44%, met een maximum van € 9.270, van de winst opzij te zetten om een oudedagsvoorziening op te bouwen. Uiterlijk bij staking van de onderneming kan deze FOR belastingvrij worden omgezet in een lijfrente. Als bij staking van (een gedeelte van) de onderneming of bij het bereiken van de AOW-leeftijd van de ondernemer blijkt dat de oudedagsreserve het ondernemingsvermogen overtreft, wordt het verschil beschouwd als afneming van de oudedagsreserve. Toevoegingen aan de FOR zijn aftrekbaar bij de bepaling van de belastbare winst. Afnemingen van de FOR worden als bijtelpost meegenomen bij de bepaling van de belastbare winst. De in het kader van de afneming van de FOR eventueel betaalde premies voor lijfrenten kunnen worden afgetrokken als uitgaven voor inkomensvoorzieningen. De latere lijfrente-uitkeringen zijn belast. |
Doelstelling: | Het creëren van de mogelijkheid voor ondernemers om een oudedagsvoorziening binnen de onderneming op te bouwen. Als direct lijfrenten worden aangekocht, verlaat de premie de onderneming, ten koste van het ondernemingsvermogen. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Arbeidsongeschiktheidsverzekering fiscale faciliteiten |
Beschrijving: | Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht. De uitkeringen worden belast in box 1. |
Doelstelling: | Het stimuleren van de opbouw van een inkomensvoorziening ter zake van invaliditeit, ziekte of ongeval. |
Ministerie: | SZW, artikel 3: Arbeidsongeschiktheid. |
Evaluatie: | De regeling is onderdeel van het heffen naar draagkracht en heeft verder geen beleidsmatig doel. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019 voor premieaftrek en loonontwikkeling uit MIMOSI |
Regeling: | Reisaftrek OV |
Beschrijving: | Onder bepaalde voorwaarden mogen belastingplichtigen een forfaitair bedrag aan reiskosten voor per openbaar vervoer afgelegde woon-werkkilometers aftrekken in de inkomstenbelasting. Het forfait wordt verminderd met de ontvangen reiskostenvergoeding. |
Doelstelling: | Stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer voor woon-werkverkeer. |
Ministerie: | IenW, artikel 16: Openbaar Vervoer en Spoor. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2022. (check) |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Middelingsregeling |
Beschrijving: | Een belastingplichtige met wisselende jaarinkomens kan op verzoek inkomstenbelasting terugkrijgen door de verschuldigde belasting te herrekenen uitgaande van een gelijkmatige toedeling van het inkomen van drie opeenvolgende kalenderjaren aan die jaren. Teruggaaf wordt alleen verleend voor zover het verschil tussen de geheven belasting over het middelingstijdvak en de herrekende belasting over deze drie jaren meer bedraagt dan € 545. |
Doelstelling: | Beperken van het progressienadeel bij (sterk) wisselende jaarinkomens. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie middelingsregeling, FIN, 2018. Kamerstukken II 2018-2019, 32 140, nr. 49. De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | afschaffen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aanslagen inkomstenbelasting t/m 2020. Budgettair belang is op kasbasis. |
(Eigen) woning | |
Regeling: | Hypotheekrenteaftrek |
Beschrijving: | Over eigenwoningschuld betaalde rente is aftrekbaar van het inkomen (hypotheekrenteaftrek). De afgelopen jaren is een aantal beperkende maatregelen doorgevoerd: sinds 2013 dienen nieuwe leningen in dertig jaar volledig en minimaal annuïtair afgelost te worden om in aanmerking te komen voor renteaftrek en sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd. |
Doelstelling: | Het bevorderen van eigenwoningbezit. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. De hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait zijn als geheel geëvalueerd. De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | defiscalisering/naar box 3 |
Beleidsuitwerking | uitwerking is nog bezig |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Aftrek financieringskosten eigen woning |
Beschrijving: | Kosten van geldleningen die behoren tot de eigenwoningschuld zijn aftrekbaar van het inkomen. Sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd. |
Doelstelling: | Het bevorderen van eigenwoningbezit. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Aftrek periodieke betalingen erfpacht, opstal en beklemming |
Beschrijving: | Periodieke betalingen op grond van de rechten van erfpacht, opstal en beklemming, met betrekking tot de eigen woning zijn aftrekbaar van het inkomen. Sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd. |
Doelstelling: | Het bevorderen van eigenwoningbezit. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning |
Beschrijving: | Als aftrekbare kosten met betrekking tot een eigen woning worden voor een periode van vijftien jaar na het tijstip van vervreemding van een eigen woning mede aangemerkt de renten en kosten van geldleningen voor een restschuld van die vervreemde woning. Van een restschuld is sprake, wanneer bij een vervreemding van een eigen woning in de periode van 29 oktober 2012 tot en met 31 december 2017 de op deze woning betrekking hebbende schuld tot een negatief vervreemdingssaldo heeft geleid. Het budgettaire belang vanaf 2018 betreft de gevallen die gebruik maken van de mogelijkheid om na 2017 voor een periode van maximaal vijftien jaar de aftrek toe te blijven passen. Sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd. |
Doelstelling: | Tijdelijke crisismaatregel ter bevordering van de doorstroming op de woningmarkt. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, aangezien de regeling afloopt na 2017. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Eigenwoningforfait |
Beschrijving: | Huishoudens met een eigen woning dienen afhankelijk van de hoogte van de WOZ-waarde een percentage van de WOZ-waarde bij het belastbaar inkomen op te tellen. Deze regeling is de keerzijde van de aftrekbaarheid van rente en kosten voor de eigen woning. |
Doelstelling: | Het doelmatig belasten van het voordeel in natura (het woongenot) van een eigen woning, door een forfaitaire benadering. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. De hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait zijn als geheel geëvalueerd. De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | defiscalisering/naar box 3 |
Beleidsuitwerking | uitwerking is nog bezig |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste post is. |
Regeling: | Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld |
Beschrijving: | Aan eigenwoningbezitters zonder eigenwoningschuld of met een lage eigenwoningschuld wordt een aftrek toegekend ter hoogte van een deel van het verschil tussen het eigenwoningforfait en de daarop drukkende aftrekbare kosten. De regeling wordt vanaf 2019 in een periode van dertig jaar uitgefaseerd. In 2021 bedraagt dat deel 90%. Hierdoor hoeven eigenwoningbezitters met geen of een lage eigenwoningschuld in 2021 alleen over 10% van het verschil tussen het eigenwoningforfait en de daarop drukkende aftrekbare kosten belasting te betalen. |
Doelstelling: | Bevordering aflossing eigenwoningschuld en lastenverlichting eigenaar-bewoners met geen of een lage eigenwoningschuld. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. Geen volgende evaluatie beoogd, omdat de regeling wordt afgeschaft. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | Afschaffen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning |
Beschrijving: | Voor schenkingen aan personen tussen de 18 en 40 jaar ten behoeve van de eigen woning geldt een eenmalige vrijstelling. De vrijstelling bedraagt € 105.302. |
Doelstelling: | Verminderen van de eigenwoningschuld van Nederlandse huishoudens. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie schenkingsvrijstelling eigen woning, SEO, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 35 572, nr. 95. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | niet of beperkt |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | uitwerking is nog bezig |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2018. Het gegeven budgettaire belang is het bedrag dat belastingplichtigen in dat jaar zouden moeten betalen als de vrijstelling niet van toepassing was. Het is dus de fictief verschuldigde schenkbelasting over de schenkingen in dat jaar, gegeven de omvang van de schenkingen. |
Regeling: | OVB Verlaagd tarief woning niet-starters |
Beschrijving: | Het reguliere belastingtarief in de overdrachtsbelasting bedraagt tot en met 2020 6%. In afwijking hiervan geldt voor woningen een tarief van 2%. Dit tarief is uitsluitend van toepassing op de verkrijging van woningen of van rechten waaraan deze zijn onderworpen. Onder woningen wordt in dit kader verstaan onroerende zaken die naar hun aard zijn bestemd voor bewoning door particulieren. Het maakt geen verschil of de verkrijger de woning zelf gaat bewonen of dat de verkrijger de woning verhuurt aan een particulier. Met ingang van 2021 bedraagt het reguliere belastingtarief 8% en wordt het verlaagde tarief van 2% beperkt tot verkrijging van woningen door natuurlijke personen die de woning als hoofdverblijf gaan gebruiken. |
Doelstelling: | Structureel bevorderen van de doorstroming op de woningmarkt. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie verlaging overdrachtsbelasting 2011-2012, CPB, 2020. https://www.cpb.nl/evaluatie-verlaging-overdrachtsbelasting-2011-2012. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Totale ontvangsten overdrachtsbelasting volgens raming CPB. |
Regeling: | OVB Vrijstelling woning starters |
Beschrijving: | Eenmalige vrijstelling voor aankoop van een woning door een persoon die meerderjarig is en jonger dan 35 jaar en de woning zelf gaat bewonen. Vanaf 1 april 2021 geldt bovendien een woningwaardegrens van € 400.000. Bij verkrijging boven deze grens geldt over het gehele bedrag het tarief van 2%. |
Doelstelling: | Verbeteren van de positie van starters op de woningmarkt ten opzichte van beleggers. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | De evaluatie is beoogd in 2025. |
Ramingsgrond: | Data Kadaster |
Regeling: | OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen |
Beschrijving: | Het terugkopen van een VoV (verkoop onder voorwaarden)-woning van een particulier door een VoV-aanbieder wordt onder specifieke voorwaarden vrijgesteld van overdrachtsbelasting. |
Doelstelling: | Het aantrekkelijk houden voor VoV-aanbieders om, ook na invoering van de wet differentiatie overdrachtsbelasting, VoV-woningen met gunstige voorwaarden te verkopen aan koopstarters. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Deze maatregel wordt in 2022 ingevoerd. Voorlopig is nog geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Cijfers van Opmaat, de grootste aanbieder van verkoop onder voorwaarden producten, over het aantal licentiehouders en aantal verkopen per jaar. |
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen | |
Regeling: | Vermindering verhuurderheffing |
Beschrijving: | Deze regeling is beschikbaar voor belastingplichtigen in het kader van de verhuurderheffing, die onder andere investeren in huurwoningen met een huurprijs onder de liberalisatiegrens. Het bedrag aan heffingsvermindering dat genoemd is in de investeringsverklaring van RVO, wordt van de verhuurderheffing afgetrokken. Het budget is € 698,5 miljoen over de jaren 2014 tot en met 2021. Met ingang van 2019 is een nieuwe heffingsvermindering geïntroduceerd. Het doel hiervan is het stimuleren van de verduurzaming van huurwoningen door verhuurders. Het beschikbare budget voor deze nieuwe heffingsvermindering loopt jaarlijks op met € 26 miljoen tot structureel € 104 miljoen in 2022. Per 2020 wordt in de verhuurderheffing aanvullend een structurele heffingsvermindering van € 100 miljoen per jaar opgenomen voor nieuwbouw van woningen in regio’s waar de druk op de woningmarkt het grootst is. |
Doelstelling: | Stimulering van maatschappelijk gewenste investeringen (zoals sloop, renovatie, transformatie en nieuwbouw van huurwoningen). |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie heffingsverminderingen verhuurderheffing, Ecorys, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 27 926, nr. 321. De volgende evaluatie is beoogd in 2025. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | invullen |
Beleidsuitwerking | invullen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2020. Raming 2021 en 2022 op basis van gegevens investeringsverklaringen RVO t/m juli 2021. Budgettair belang is op kasbasis. |
Regeling: | Kamerverhuurvrijstelling |
Beschrijving: | Indien de inkomsten uit verhuur - anders dan voor korte duur - van woonruimte die geen zelfstandige woning vormt en onderdeel is van het hoofdverblijf van de verhuurder, niet meer bedragen dan € 5.668 per jaar, blijft het verhuurde deel van de eigen woning vallen onder de fiscale behandeling van de eigen woning, in plaats van de forfaitaire vermogensrendementsheffing in box 3. Het maximumhuurbedrag wordt jaarlijks op basis van de huurontwikkeling geïndexeerd. |
Doelstelling: | Vergroten van het particuliere kameraanbod, met name voor studenten. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie kamerverhuurvrijstelling, BZK, 2017. Kamerstukken II 2017-2018, 33 104, nr. 12. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028 |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | vervolgonderzoek |
Ramingsgrond: | Raming zonder recente gegevensbron. Laatst gebruikte bron betreft cijfers VROM uit 2006 over aantal kamers. |
Regeling: | Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3 |
Beschrijving: | In het overgangsrecht van de Wet IB 2001 zijn vrijstellingen voor bepaalde kapitaalverzekeringen, spaarrekeningen en beleggingsrechten opgenomen. Onder voorwaarden geldt een box 1-vrijstelling voor het voordeel (de uitgekeerde rente of het rendement op de premie/inleg) uit een kapitaalverzekering eigen woning (KEW), spaarrekening eigen woning (SEW) en beleggingsrecht eigen woning (BEW) waardoor deze niet in box 3 vallen. Per 1 april 2013 is de faciliteit vervallen en voor bestaande contracten ondergebracht in het overgangsrecht. Het kapitaal dan wel de inleg kunnen niet meer worden verhoogd en de looptijd kan niet worden verlengd. Tevens gelden er vrijstellingen voor andersoortige kapitaalverzekeringen waarvan de inkomsten vrijgesteld waren onder de Wet IB 1964. |
Doelstelling: | Eerbiedigen van bestaande rechten op bepaalde vrijstellingen kapitaalsuitkeringen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, want de regeling is vervallen voor nieuwe gevallen. |
Ramingsgrond: | Gegevens van DNB (tot en met 2015) en het Verbond van Verzekeraars (tot en met 2016) over levensverzekeringen. |
Regeling: | Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden box 3 |
Beschrijving: | Rechten op prestaties uit levensverzekering in verband met het overlijden van de belastingplichtige worden tot een bedrag van maximaal € 7.348 vrijgesteld van de rendementsgrondslag. De prestaties kunnen de vorm hebben van een kapitaalsuitkering of een uitkering in natura (het verzorgen van de uitvaart van de verzekeringnemer). |
Doelstelling: | Sociaal beleid (aangezien sprake is van financiering van een begrafenis of crematie) en doelmatigheid (het voorkomen van administratieve lasten voor polissen met een financieel beperkte omvang). |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatierapport Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkeringen bij overlijden in box 3, FIN, 2005. Kamerstukken II 2005-2006, 30 375, nr. 2, bijlage 11. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2023-2026 |
Ramingsgrond: | Gegevens van DNB over overlijdensverzekeringen t/m 2015. |
Regeling: | Vrijstelling groen beleggen box 3 |
Beschrijving: | Op grond van deze regeling is € 60.429 aan groene beleggingen vrijgesteld van de rendementsgrondslag van de vermogensrendementsheffing. Beleggers met een fiscale partner hebben gezamenlijk recht op een vrijstelling van € 120.858. Het bedrag van de vrijstelling wordt jaarlijks geïndexeerd. |
Doelstelling: | Stimuleren van investeringen en beleggingen in groenprojecten. |
Ministerie: | IenW, artikel 21: Duurzaamheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Regeling groenprojecten 2016, RVO, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 30 196, nr. 709. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2018. |
Regeling: | Heffingskorting groen beleggen box 3 |
Beschrijving: | De heffingskorting voor groene beleggingen sluit aan op de vrijstelling in box 3 voor groene beleggingen. De korting bedraagt 0,7% van het bedrag dat is vrijgesteld van de vermogensrendementsheffing. |
Doelstelling: | Stimuleren van investeringen en beleggingen in groenprojecten. |
Ministerie: | IenW, artikel 21: Duurzaamheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Regeling groenprojecten 2016, RVO, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 30 196, nr. 709. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2018. |
Regeling: | Heffingvrij vermogen box 3 |
Beschrijving: | Een algemene vrijstelling in box 3 van € 50.000 per belastingplichtige. Bij een rendementsgrondslag groter dan het heffingvrije vermogen, wordt het meerdere in de heffing betrokken. Het bedrag aan heffingvrij vermogen wordt jaarlijks geïndexeerd en wordt in 2021 beleidsmatig verhoogd. |
Doelstelling: | Doelmatigheid (vermindering van aantal belastingplichtigen). |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | De regeling loopt mee in de besluitvorming over box 3 en de lastenverdeling in den brede. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Regeling: | Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet |
Beschrijving: | De Natuurschoonwet 1928 voorziet in fiscale tegemoetkomingen in de schenk- en erfbelasting, overdrachtsbelasting, inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting en onroerendzaakbelasting aan eigenaren van onroerende zaken als deze eigenaren hun onroerend goed als landgoed in stand houden en daarmee het natuurschoon bevorderen. Er zijn extra faciliteiten indien het landgoed voor het publiek wordt opengesteld. |
Doelstelling: | Het natuurschoon en cultureel erfgoed behouden door landgoederen als geheel te bewaren en versnippering tegen te gaan. Stimuleren van particulier natuurbeheer en realisatie van nieuwe natuur en bos door particulieren op landbouwgrond. Openstelling van landgoederen voor het publiek. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Beleidsevaluatie van de Natuurschoonwet 1928, Ecorys, 2014. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 90. De volgende evaluatie is beoogd in 2033. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Aantal gerangschikte landgoederen volgens RVO t/m 2020. Geen aangiftecijfers beschikbaar, dus het budgettaire belang wordt voor alle jaren geraamd aan de hand van inschattingen van de Belastingdienst. |
Regeling: | Vrijstelling voorwerpen van kunst en wetenschap box 3 |
Beschrijving: | Voorwerpen van kunst en wetenschap vallen niet in de rendementsgrondslag van de vermogensrendementsheffing ook indien deze niet voor persoonlijke doeleinden worden gebruikt. Voorwerpen van kunst en wetenschap die hoofdzakelijk ter belegging worden aangehouden, zijn uitgezonderd van de vrijstelling om een ongerechtvaardigde bevoordeling ten opzichte van andere beleggingen te voorkomen. |
Doelstelling: | Het particuliere kunstbezit en de kunstuitleen van particulieren aan musea in Nederland stimuleren. |
Ministerie: | OCW, artikel 14: Cultuur. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, vanwege het beperkte budgettaire belang van de regeling. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | Vrijstelling bos- en natuurterreinen box 3 |
Beschrijving: | Deze regeling bewerkstelligt dat voor de forfaitaire rendementsheffing de volgende bezittingen van de grondslag worden uitgezonderd: bossen, bepaalde natuurterreinen en de volgens de Natuurschoonwet als zodanig aangewezen landgoederen. Gebouwde eigendommen vallen niet onder de vrijstelling. |
Doelstelling: | Ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. De regeling zal in 2021 worden behandeld in de beleidsdoorlichting van artikel 12, waarna een volgende evaluatie zal worden gepland in de periode 2023-2026. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Verlaging lastendruk in de winstsfeer | |
Regeling: | Zelfstandigenaftrek |
Beschrijving: | De zelfstandigenaftrek is een aftrek in de IB van € 6.670 voor ondernemers die voldoen aan het urencriterium en die aan het begin van het kalenderjaar de pensioengerechtige leeftijd nog niet hebben bereikt. Na de pensioengerechtigde leeftijd wordt de zelfstandigenaftrek gehalveerd. Vanaf 2020 wordt de zelfstandigenaftrek stapsgewijs verlaagd, tot € 3.240 in 2036. |
Doelstelling: | Het stimuleren van ondernemerschap. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Extra zelfstandigenaftrek starters |
Beschrijving: | Startende ondernemers in de IB die in één of meer van de vijf voorgaande jaren geen ondernemer waren en bij wie in die periode niet meer dan tweemaal de zelfstandigenaftrek is toegepast, hebben recht op een extra zelfstandigenaftrek van € 2.123. |
Doelstelling: | Het stimuleren van ondernemerschap en het bevorderen van de bereidheid om startersrisico te lopen. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid |
Beschrijving: | De startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid in de IB wordt geboden in de startfase van de onderneming ingeval niet aan het normale urencriterium van 1.225 uur wordt voldaan, maar wel aan een verlaagd urencriterium van 800 uur. De aftrekpost bedraagt € 12.000 voor het eerste jaar, € 8.000 voor het tweede jaar en € 4.000 voor het derde jaar. De aftrek kan niet hoger zijn dan de genoten winst. |
Doelstelling: | Stimuleren van het starten van een onderneming vanuit een uitkering inzake arbeidsongeschiktheid. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei en SZW, artikel 3: Arbeidsongeschiktheid. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | Meewerkaftrek |
Beschrijving: | Indien de partner van een ondernemer in de IB meewerkt in diens onderneming zonder hiervoor een vergoeding te ontvangen, heeft de ondernemer die voldoet aan het urencriterium recht op de meewerkaftrek. De aftrek is afhankelijk van het aantal door de partner gewerkte uren in de onderneming en bedraagt tussen de 1,25% van de winst (indien ten minste 525 uur wordt meegewerkt) en 4% van de winst (indien ten minste 1.750 uur wordt meegewerkt). |
Doelstelling: | Fiscaal faciliteren van arbeid in de onderneming van de partner zonder de verplichting tot het aangaan van een arbeidsovereenkomst. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Stakingsaftrek |
Beschrijving: | Bij de staking van een onderneming of een deel ervan is van de behaalde stakingswinst maximaal € 3.630 vrijgesteld van belastingheffing in de IB. Op de in een kalenderjaar berekende stakingsaftrek wordt de in het verleden genoten stakingsaftrek in mindering gebracht. |
Doelstelling: | De stakingsaftrek beoogt een verzachting van belastingheffing te geven over de stakingswinst. De stakingsaftrek is de voortzetting – zij het op een lager niveau – van de stakingsvrijstelling van de Wet IB 1964. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, SEO, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 32 637, nr. 158. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | vervolgonderzoek |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Aftrek speur- en ontwikkelingswerk |
Beschrijving: | Ondernemers in de IB die voldoen aan het urencriterium en in het kalenderjaar ten minste 500 uur hebben besteed aan werk dat bij een zogenoemde S&O-verklaring kwalificeert als speur- en ontwikkelingswerk, hebben recht op een aftrek van € 13.188. Voor starters wordt deze aftrek onder voorwaarden verhoogd met € 6.598. |
Doelstelling: | Bevorderen van technologische vernieuwingen. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie WBSO 2011–2017, Dialogic, 2019. Kamerstukken II 2018-2019, 32 637, nr. 358. De volgende evaluatie is beoogd in 2024 |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Willekeurige afschrijving starters |
Beschrijving: | Startende ondernemers in de IB kunnen op basis van deze regeling willekeurig afschrijven op bedrijfsmiddelen die zijn aangeschaft in een kalenderjaar waarover voor hen de extra zelfstandigenaftrek starters van toepassing was. |
Doelstelling: | Het stimuleren van ondernemerschap. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Raming zonder gegevensbron, de budgettaire kosten zijn gebaseerd op een veronderstelling van het aantal gebruikers en hun investeringen. |
Regeling: | Doorschuiving stakingswinst |
Beschrijving: | Op verzoek is onder voorwaarden doorschuiving van stakingswinst zonder inkomstenbelastingheffing mogelijk in het kader van overdracht van (een deel van) de onderneming. Hiervan is sprake in geval van overlijden, echtscheiding, overdracht van de onderneming aan alle medeondernemers die gedurende drie jaar een gezamenlijke onderneming drijven, of in geval van inbreng van de onderneming in een naamloze vennootschap of besloten vennootschap. De belastingplichtige voor wiens rekening de onderneming zal worden voortgezet, is verplicht de oude boekwaarden van de overgedragen vermogensbestanddelen over te nemen. |
Doelstelling: | Ondersteunen van de continuïteit van de onderneming, in het kader van liquiditeitsproblemen die kunnen ontstaan als gevolg van de fiscale claim die rust op een bedrijfsoverdracht. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, SEO, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 32 637, nr. 158. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | vervolgonderzoek |
Ramingsgrond: | Raming zonder gegevensbron, gebaseerd op rekenveronderstellingen. |
Regeling: | Doorschuifregelingen inkomen uit aanmerkelijk belang box 2 |
Beschrijving: | Onder voorwaarden wordt (op verzoek) een overgang krachtens huwelijksvermogensrecht, erfrecht of schenking, van een aanmerkelijk belang niet als vervreemding aangemerkt. De verkrijgingprijs van de aandelen van de overdrager wordt dan doorgeschoven naar de overnemer. |
Doelstelling: | Het waarborgen van de continuïteit van de onderneming, doordat op het moment van overgang niet hoeft te worden afgerekend over het verschil tussen de waarde in het economische verkeer en de verkrijgingsprijs van de aandelen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, SEO, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 32 637, nr. 158. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | vervolgonderzoek |
Ramingsgrond: | Raming zonder gegevensbron, gebaseerd op rekenveronderstellingen. |
Regeling: | Mkb-winstvrijstelling |
Beschrijving: | De mkb-winstvrijstelling is een vrijstelling van een deel van de winst voor ondernemers in de IB. Sinds 2014 bedraagt de mkb-winstvrijstelling 14% van de winst nadat de winst is verminderd met de ondernemersaftrek. |
Doelstelling: | Stimuleren van ondernemerschap. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Terbeschikkingstellingsvrijstelling |
Beschrijving: | De terbeschikkingstellingsvrijstelling bedraagt 12% van het gezamenlijke bedrag van het resultaat uit terbeschikkingstellingswerkzaamheden, te weten het ter beschikking stellen van vermogensbestanddelen aan een verbonden onderneming, werkzaamheid of vennootschap. |
Doelstelling: | Het voorkomen van arbitrage tussen de verschillende boxen en een beter evenwicht in fiscale behandeling tussen enerzijds ondernemers en anderzijds houders van een aanmerkelijk belang. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Laag vpb-tarief |
Beschrijving: | Tot 2018 gold een lager tarief van 20% voor winsten tot € 200.000. In 2019 is dit lager tarief verlaagd naar 19% en in 2020 naar 16,5%. In 2021 is het lager tarief verder verlaagd naar 15% en is de schijfdrempel verhoogd naar € 245.000. Vanaf het jaar 2022 wordt de schijfdrempel verder verhoogd tot € 395.000. |
Doelstelling: | Lager belasten van bedrijven met lagere fiscale winsten |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Voorlopig is geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2018. CPB raming (KMEV) basis voor ramingen. |
Regeling: | Innovatiebox |
Beschrijving: | Op verzoek en onder voorwaarden worden winsten uit zelf-ontwikkelde immateriële activa belast in de vennootschapsbelasting tegen een effectief tarief van 7%. Tot en met 2017 bedroeg het effectieve tarief 5%. Er kan gekozen worden voor toepassing van de forfaitaire regeling voor maximaal 3 jaar. Hierbij wordt van een belastingplichtige met een zelf-ontwikkeld immaterieel activum 25% van de winst aangemerkt als winsten uit immateriële activa met een maximum van € 25.000. |
Doelstelling: | Stimuleren, aantrekken en behouden van speur- en ontwikkelingswerk en bevorderen vestigingsklimaat. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie innovatiebox 2010 tot 2012, Dialogic, 2016. Kamerstukken II 2015-2016, 34 302, nr. 111. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2018. |
Regeling: | Liquidatie- en stakingsverliesregeling |
Beschrijving: | Onder toepassing van de deelnemingsvrijstelling zijn winsten en verliezen die een belastingplichtige behaalt door middel van een deelneming vrijgesteld in de vennootschapsbelasting. De liquidatieverliesregeling vormt een uitzondering hierop op grond waarvan het verlies op een deelneming – onder voorwaarden – toch in aftrek kan worden gebracht als de deelneming wordt ontbonden. |
Doelstelling: | Het kunnen verrekenen van verliezen van deelnemingen en op deze wijze bevorderen vestigingsklimaat. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Voorlopig is geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2018. |
Regeling: | Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek |
Beschrijving: | De kleinschaligheidsinvesteringsaftrek vormt, als onderdeel van de investeringsaftrek in de IB en Vpb, een extra aftrek over een gedeelte van het investeringsvolume. De hoogte van de aftrek is afhankelijk van de hoogte van de investering. De aftrek bedraagt maximaal € 16.568. |
Doelstelling: | Bevorderen van investeringen van relatief geringe omvang, die in het algemeen gedaan zullen worden in het midden- en kleinbedrijf. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2022 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomsten- en vennootschapsbelasting t/m 2018. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. Geraamde endogene groei vanaf 2019 is gelijk aan groei investeringen overige vaste activa volgens de augustusraming 2020 van het CPB. |
Regeling: | Energie-investeringsaftrek (EIA) |
Beschrijving: | De EIA vormt, als onderdeel van de investeringsaftrek in de IB en Vpb, een extra aftrek op de fiscale winst verleend voor door de Minister van EZK aangewezen investeringen in nieuwe energiebesparende bedrijfsmiddelen en maatregelen. De aftrek bedraagt vanaf 2021 45,5%. De EIA is een gebudgetteerde regeling met een systematiek van meerjarige budgetegalisatie. |
Doelstelling: | Stimuleren van investeringen ten behoeve van een doelmatig energiegebruik. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Beleidsevaluatie Energie-investeringsaftrek 2012-2017, CE Delft, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 34 785, nr. 91. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Investeringsbedragen volgens RVO t/m 2020 en rekenveronderstellingen. Cijfer 2021 en 2022 is budget. |
Regeling: | Milieu-investeringsaftrek (MIA) |
Beschrijving: | De MIA vormt, als onderdeel van de investeringsaftrek in de IB en Vpb, een extra aftrek op de fiscale winst voor milieu-investeringen die bij ministeriële regeling worden aangewezen. Er zijn drie verschillende categorieën op de Milieulijst, waarbij respectievelijk 36%, 27% en 13,5% aftrek wordt verleend. De MIA is een gebudgetteerde regeling met een systematiek van meerjarige budgetegalisatie. |
Doelstelling: | Stimuleren van investeringen ter bescherming van het milieu. |
Ministerie: | IenW, artikel 21: Duurzaamheid. |
Evaluatie: | Beleidsevaluatie MIA\Vamil, CE Delft, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 34 785, nr. 89. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Investeringsbedragen volgens RVO t/m 2020 en rekenveronderstellingen. Cijfer 2021 en 2022 is budget. |
Regeling: | VAMIL |
Beschrijving: | Op basis van de willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL) mag willekeurig worden afgeschreven op door de Minister van IenW aangewezen milieu-investeringen (Milieulijst) tot 75% van de aanschaf- of voortbrengingskosten. Deze regeling in de IB en Vpb leidt voor de belastingplichtige tot een liquiditeits- en rentevoordeel. De VAMIL is een gebudgetteerde regeling met een systematiek van meerjarige budgetegalisatie. |
Doelstelling: | Stimuleren van investeringen ter bescherming van het milieu. |
Ministerie: | IenW, artikel 21: Duurzaamheid. |
Evaluatie: | Beleidsevaluatie MIA\Vamil, CE Delft, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 34 785, nr. 89. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Investeringsbedragen volgens RVO t/m 2020 en rekenveronderstellingen. Cijfer 2021 en 2022 is budget. |
Regeling: | Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart |
Beschrijving: | Op verzoek van de belastingplichtige wordt, in afwijking van het algemeen systeem van winstbepaling in de IB en Vpb, de winst uit zeescheepvaart op basis van deze regeling forfaitair bepaald. Uitgangspunt hierbij vormt de tonnage van de schepen waarmee die winst wordt behaald. Als voor een schip voor de tonnageregeling wordt gekozen, geldt dit voor een periode van 10 jaar. |
Doelstelling: | Bevorderen en stimuleren van de zeescheepvaart in Nederland. |
Ministerie: | IenW, artikel 18: Scheepvaart en Havens. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale maatregelen in het zeescheepvaartbeleid, Panteia, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 31 409, nr. 67. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Raming zonder actuele gegevensbron; de raming is een conjunctuurvrije, gemiddelde schatting die gemaakt is ten behoeve van de laatste evaluatie. |
Regeling: | Willekeurige afschrijving zeeschepen |
Beschrijving: | Deze regeling in de IB en Vpb biedt de mogelijkheid om vervroegd af te schrijven op zeeschepen. De regeling kan uitsluitend worden toegepast indien niet wordt gekozen voor de forfaitaire winstbepaling en bedraagt per jaar maximaal 20% van de af te schrijven aanschaffings- en voortbrengingskosten. |
Doelstelling: | Het stimuleren van ondernemerschap. |
Ministerie: | IenW, artikel 18: Scheepvaart en Havens. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale maatregelen in het zeescheepvaartbeleid, Panteia, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 31 409, nr. 67. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | Landbouwvrijstelling in de winstsfeer |
Beschrijving: | Op grond van deze regeling worden voordelen uit een landbouwbedrijf die verband houden met de waardeverandering van de grond, niet tot de fiscale winst (IB en Vpb) gerekend. De regeling is niet van toepassing als de waardeverandering optreedt in het kader van de bedrijfsuitoefening. Een waardestijging van de grond die de gebruikelijke waarde binnen een landbouwbedrijf te boven gaat is belast. |
Doelstelling: | Instandhouding van de fiscale behandeling van grond ten behoeve van voordelen uit een landbouwbedrijf. |
Ministerie: | LNV, artikel 21: Land- en tuinbouw. |
Evaluatie: | IBO Agro-, visserij- en voedselketens, EZ, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 30 991, nr. 25. De volgende evaluatie is beoogd in 2022. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomsten- en vennootschapsbelasting t/m 2019. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Regeling: | Bosbouwvrijstelling |
Beschrijving: | Deze regeling in de IB en Vpb houdt in dat voor- en nadelen uit bosbouwbedrijf niet tot de winst worden gerekend. Het staat de belastingplichtige vrij te opteren voor het buiten toepassing laten van de vrijstelling. Toepassing van de facultatieve regeling blijft, indien gebruik wordt gemaakt van de optie, gelden voor een periode van ten minste 10 jaar. |
Doelstelling: | Ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. De regeling en de uitkomsten van de vorige evaluatie zullen in 2021 worden behandeld in de beleidsdoorlichting van artikel 12, waarna een volgende evaluatie zal worden gepland in de periode 2023-2026. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Inkomensschattingen LEI. |
Regeling: | Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer |
Beschrijving: | Deze regeling in de IB en Vpb voorziet in een (gedeeltelijke) vrijstelling voor aangewezen subsidieregelingen ten behoeve van de ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur (SVNL en SKNL). |
Doelstelling: | Ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. De regeling en de uitkomsten van de vorige evaluatie zullen in 2021 worden behandeld in de beleidsdoorlichting van artikel 12, waarna een volgende evaluatie zal worden gepland in de periode 2023-2026. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Subsidiebedragen provincies SVNL en SKNL tot en met 2020. Cijfer 2021 en 2022 is budget. |
Regeling: | OVB Vrijstelling cultuurgrond |
Beschrijving: | Vrijgesteld is de verkrijging van cultuurgrond – daaronder begrepen de rechten van erfpacht of beklemming daarop – die ten behoeve van de landbouw bedrijfsmatig wordt geëxploiteerd. Voorwaarde is dat de exploitatie van de cultuurgrond voor een aaneensluitende periode van tien jaar wordt voortgezet. |
Doelstelling: | Versterken van de economische structuur van de land- en tuinbouwsector. |
Ministerie: | LNV, artikel 21: Land- en tuinbouw. |
Evaluatie: | IBO Agro-, visserij- en voedselketens, EZ, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 30 991, nr. 25. In 2021 vindt er een verkenning plaats, naar aanleiding hiervan wordt bepaald of verder onderzoek nodig is. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2013. |
Regeling: | OVB Vrijstelling bedrijfsoverdracht in familiesfeer |
Beschrijving: | Vrijgesteld van overdrachtsbelasting is de verkrijging door een familielid van goederen die behoren tot en dienstbaar zijn aan (de continuering) van een onderneming. De regeling vindt slechts toepassing indien de overdragende ondernemer een ouder of grootouder betreft en de onderneming in haar geheel (al dan niet in fasen) wordt voortgezet door het verkrijgende familielid. |
Doelstelling: | Stimuleren van overdracht onderneming aan de volgende generatie. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, SEO, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 32 637, nr. 158. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | vervolgonderzoek |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2013. |
Regeling: | Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit |
Beschrijving: | Voor een geërfde of geschonken onderneming geldt, indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan, een voorwaardelijke vrijstelling van erfbelasting respectievelijk schenkbelasting voor het ondernemingsvermogen. Indien de geërfde of geschonken onderneming voor een periode van 5 jaar wordt voortgezet, wordt de voorwaardelijke vrijstelling definitief. De vrijstelling bedraagt 100% van de going-concernwaarde van de onderneming tot een bedrag van € 1.119.845. Voor het meerdere geldt een vrijstelling van 83%. |
Doelstelling: | Bevorderen continuïteit van de onderneming. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, SEO, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 32 637, nr. 158. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | vervolgonderzoek |
Beleidsuitwerking | vervolgonderzoek |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2017. |
Regeling: | Schenk- en erfbelasting Faciliteiten ANBI’s |
Beschrijving: | ANBI’s zijn per 2006 geheel vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. Voor sociaal belang behartigende instellingen (SBBI’s) is de vrijstelling ingegaan per 2010. |
Doelstelling: | Bevorderen van schenken en nalaten aan ANBI’s en SBBI’s. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie van de praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 77. De volgende evaluatie is uiterlijk in 2025 beoogd. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | ja |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Intensivering |
Ramingsgrond: | Raming zonder gegevensbron. Laatste cijfers Belastingdienst uit 2005 toen het nog niet volledig was vrijgesteld. Trend is doorgetrokken. |
Regeling: | Giftenaftrek vennootschapsbelasting |
Beschrijving: | Giften aan onder andere ANBI's zijn aftrekbaar. De totale aftrek bedraagt ten hoogste 50% van de winst met een maximum van € 100.000. Er geldt een multiplier voor giften aan culturele ANBI’s. |
Doelstelling: | Bevorderen van schenkingen aan bepaalde instellingen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie giftenaftrek, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 77. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | ja |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Intensivering |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2018 definitief, t/m 2019 voorlopig. |
Regeling: | RDA (m.i.v. 2016 geïntegreerd in WBSO) |
Beschrijving: | De Research & Development aftrek (RDA) was een extra aftrekpost voor kosten en investeringen, zoals apparatuur en materialen, voor de ontwikkeling van innovatieve producten en diensten. De RDA was een gebudgetteerde regeling. Vanaf 2016 is het budget van de RDA geïntegreerd in de WBSO. |
Doelstelling: | Bevordering van speur- en ontwikkelingswerk in het bedrijfsleven. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, omdat de regeling is afgeschaft. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomsten- en vennootschapsbelasting t/m 2015. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. |
Loonbelasting | |
Regeling: | Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO |
Beschrijving: | De afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) is van toepassing op werknemers die direct betrokken zijn bij speur- en ontwikkelingswerk. De afdrachtvermindering bedraagt 32% van het S&O-loon van die werknemers (40% voor starters). Voor zover het S&O-loon meer bedraagt dan € 350.000, bedraagt de vermindering 14% van het loon. De WBSO is een gebudgetteerde regeling. Eventuele overschrijdingen of onderuitputtingen van het budget uit t-1 worden ten laste/bate van het budget in t+1 gebracht. Vanaf 2016 is het budget van de RDA geïntegreerd in de WBSO. |
Doelstelling: | Bevordering van speur- en ontwikkelingswerk in het bedrijfsleven. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Evaluatie WBSO 2011–2017, Dialogic, 2019. Kamerstukken II 2018-2019, 32 637, nr. 358. De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst uit loonbelastingaangiften over gebruik WBSO t/m 2020. Cijfer 2021 en 2022 is budget. |
Regeling: | Verlaagd gebruikelijk loon voor dga’s van startups |
Beschrijving: | Voor dga’s van startups gelden niet de normale regels voor de bepaling van het zogenoemde gebruikelijk loon. Zij mogen het gebruikelijk loon op het wettelijk minimumloon vaststellen. |
Doelstelling: | Het stimuleren van startups. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | De regeling heeft een horizonbepaling en loopt af op 1 januari 2023. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | Raming gebaseerd op aantal bedrijven met S&O-startersverklaring op basis van raming RVO, en andere rekenveronderstellingen. |
Regeling: | Vrijstelling aandelenopties werknemers van startups |
Beschrijving: | Indien tussen de werknemer en de startup aandelenopties worden overeengekomen, zorgt de vrijstelling ervoor dat het genoten voordeel uit de vervreemding of uitoefening van deze aandelenopties slechts voor 75% als loon wordt belast, voor zover het genoten voordeel niet meer bedraagt dan € 50.000. Daarnaast dient de toekenning van het optierecht reeds twaalf maanden geleden te hebben plaatsgevonden en geldt de mogelijkheid tot toepassing van de vrijstelling voor de duur van vijf kalenderjaren na toekenning van het optierecht. |
Doelstelling: | Het stimuleren van het door werknemers investeren in de startup waar zij werkzaam zijn door middel van de aanvaarding van aandelenopties in plaats van regulier loon. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | Op dit moment is geen evaluatie gepland vanwege de heroverweging van de regeling. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | 30%-regeling |
Beschrijving: | De werkgever mag aan ingekomen en uitgezonden werknemers onder voorwaarden een forfaitaire onbelaste vergoeding geven van maximaal 30% van het loon inclusief die vergoeding. Deze forfaitaire vergoeding komt in de plaats van de mogelijkheid om de werkelijke extraterritoriale kosten onbelast te vergoeden. Naast deze forfaitaire vergoeding kan de werkgever aan deze werknemers ook de schoolgelden voor internationale scholen onbelast vergoeden of verstrekken. Vanaf 2019 is de maximale looptijd van de 30%-regeling ingekort tot vijf jaar. Voor werknemers die vóór 1 januari 2019 gebruik maakten van de 30%-regeling geldt overgangsrecht tot 1 januari 2021. |
Doelstelling: | De 30%-regeling dient ter compensatie van extra kosten van tijdelijk verblijf buiten het land van herkomst in het kader van de dienstbetrekking van ingekomen en uitgezonden werknemers. De regeling heeft als doel:(a) het aantrekken van werknemers uit het buitenland met een specifieke deskundigheid die op de Nederlandse arbeidsmarkt niet of schaars aanwezig is;(b) een bijdrage leveren aan het aantrekkelijk en competitief houden van het Nederlandse vestigingsklimaat; en(c) verminderen van administratieve lasten voor werkgevers en werknemers. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie 30%-regeling, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 84. De volgende evaluatie is beoogd in 2024. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Verbetering binnen regeling |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2020. De opbrengst bij afschaffing van de regeling is lager dan het vermelde budgettair belang, aangezien zonder de regeling de werkelijke kosten belastingvrij vergoed kunnen worden. |
Regeling: | Afdrachtvermindering zeevaart |
Beschrijving: | Deze vermindering mag worden toegepast ter zake van het loon van zeevarenden die werken op een Nederlands schip. De vermindering bedraagt 40% van het loon voor zeevarenden die in Nederland of in een ander EU- of EER-land wonen. Voor overige zeevarenden die onderworpen zijn aan de loonbelasting of premieplichtig zijn voor de volksverzekeringen is het percentage vastgesteld op 10%. |
Doelstelling: | Ondersteunen van de sector met de daaraan verbonden werkgelegenheid en het in stand houden van een vloot onder Nederlandse vlag. |
Ministerie: | IenW, artikel 18: Scheepvaart en Havens. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale maatregelen in het zeescheepvaartbeleid, Panteia, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 31 409, nr. 67. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst aangifte loonbelasting t/m 2020. |
Regeling: | Vrijstelling uitkering wegens 25- of 40-jarig dienstverband |
Beschrijving: | De werkgever mag onder voorwaarden maximaal een maandsalaris belastingvrij uitkeren na het bereiken van een diensttijd van ten minste 25 jaar en opnieuw na een diensttijd van ten minste 40 jaar. |
Doelstelling: | Sociaal beleid (uitkering bij jubilea buiten de heffing te laten). |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2025. |
Ramingsgrond: | Raming zonder gegevensbron, gebaseerd op rekenveronderstellingen en CBS-tabellen over banen, leeftijdsklassen en anciënniteit. |
Regeling: | Levensloopverlofkorting |
Beschrijving: | Om de aantrekkelijkheid van de levensloopregeling als alternatief voor het spaarloon te vergroten, werd aan werknemers per jaar waarin een voorziening in het kader van een levensloopregeling is opgebouwd een bij de opname van het tegoed te verzilveren tegemoetkoming toegekend in de vorm van een levensloopverlofkorting. De levensloopregeling is per 1 januari 2012 afgeschaft voor nieuwe gevallen. Voor deelnemers aan de levensloopregeling die op 31 december 2011 een aanspraak ingevolge levensloopregeling hebben opgebouwd waarvan de waarde in het economische verkeer minimaal € 3.000 bedroeg, geldt een overgangsregeling tot en met 31 december 2021. Onderdeel van deze overgangsregeling is dat sinds 1 januari 2012 bij inleg in de levensloopregeling geen levensloopverlofkorting meer wordt opgebouwd, maar dat de op 31 december 2011 opgebouwde rechten op de levensloopverlofkorting niet vervallen en nog steeds kunnen worden verzilverd bij de opname van het levenslooptegoed. Het bedrag van de levensloopverlofkorting wordt ook na 2011 nog steeds geïndexeerd en bedraagt in 2020 € 219 per jaar waarin vóór 1 januari 2012 een voorziening in het kader van een levensloopregeling is opgebouwd, verminderd met de reeds verzilverde bedragen. |
Doelstelling: | Respecteren bestaande rechten. |
Ministerie: | SZW, artikel 1: Arbeidsmarkt. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, omdat de oorspronkelijke regeling is afgeschaft en er slechts sprake is van toepassing van overgangsrecht. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Overdrachtsbelasting (OVB) | |
Regeling: | OVB Vrijstelling stedelijke herstructurering |
Beschrijving: | De vrijstelling stedelijke herstructurering bestaat uit drie onderdelen, te weten:(a) de vrijstelling die het mogelijk maakt voor wijkontwikkelingsmaatschappijen huizen te verkrijgen zonder overdrachtsbelasting;(b) de vrijstelling die het voor woningcorporaties mogelijk maakt om ter financiering van stedelijke herstructurering huizen zonder overdrachtsbelasting over te dragen aan een landelijk werkende toegelaten instelling; en(c) de vrijstelling die ertoe strekt de verkrijging van onroerende zaken van wijkontwikkelings-maatschappijen door de deelnemers in een dergelijke maatschappij in bepaalde situaties vrij te stellen van overdrachtsbelasting. |
Doelstelling: | Stimulering van stedelijke herstructurering. |
Ministerie: | BZK, artikel 3: Woningmarkt. |
Evaluatie: | Evaluatie WOM-regeling, Companen, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 79. In 2021 vindt er een verkenning plaats, naar aanleiding hiervan wordt bepaald of verder onderzoek nodig is. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | OVB Vrijstelling inrichting landelijk gebied |
Beschrijving: | Vrijgesteld zijn verkrijgingen krachtens de Wet inrichting landelijk gebied. De vrijstelling bevordert de overdracht van de onroerende zaken via kavelruil en herverkaveling doordat de overdracht zonder overdrachtsbelasting kan plaatsvinden. Dit maakt het eenvoudiger om wegen, waterlopen en overige infrastructuur aan te leggen en gronden van eigenaren kunnen zo dichter bij elkaar worden gebracht. |
Doelstelling: | Structuurverbetering van het landelijk gebied. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. In 2021 vindt er een verkenning plaats, naar aanleiding hiervan wordt bepaald of verder onderzoek nodig is. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | OVB Vrijstelling Bureau Beheer Landbouwgronden |
Beschrijving: | Vrijgesteld zijn verkrijgingen door het Bureau Beheer Landbouwgronden. Per 01-01-2019 is het Bureau Beheer Landbouwgronden gestopt met haar werkzaamheden. |
Doelstelling: | Structuurverbetering van het landelijk gebied. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. In 2021 vindt er een verkenning plaats, naar aanleiding hiervan wordt bepaald of verder onderzoek nodig is. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | OVB Vrijstelling natuurgrond |
Beschrijving: | Vrijgesteld is de verkrijging van natuurgrond, daaronder begrepen de rechten van erfpacht of beklemming daarop. De vrijstelling is beperkt tot grond. Voor zover er opstallen aanwezig zijn, is de vrijstelling niet van toepassing. Als voorwaarde voor de vrijstelling geldt dat tot minimaal tien jaar na de verkrijging de natuurgrond nog steeds behouden en ontwikkeld wordt. |
Doelstelling: | Bevorderen en behoud van natuurschoon in handen van private partijen. |
Ministerie: | LNV, artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken. |
Evaluatie: | Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2016. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. In 2021 vindt er een verkenning plaats, naar aanleiding hiervan wordt bepaald of verder onderzoek nodig is. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Heffingskortingen | |
Regeling: | Algemene heffingskorting |
Beschrijving: | De algemene heffingskorting is een heffingskorting op de inkomstenbelasting en de premie voor de volksverzekeringen. Iedereen heeft recht op de korting, maar de hoogte is inkomensafhankelijk. De korting bedraagt maximaal € 2.837. Vanaf een belastbaar inkomen van € 68.507 bedraagt de korting nul. |
Doelstelling: | Inkomensondersteuning. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1 |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Regeling: | Arbeidskorting |
Beschrijving: | De arbeidskorting is een heffingskorting op de inkomstenbelasting en de premie voor de volksverzekeringen voor werkenden. De hoogte van de korting hangt af van de hoogte van het arbeidsinkomen. De korting bedraagt maximaal € 4.205 en bedraagt nul vanaf een belastbaar inkomen van € 105.735. |
Doelstelling: | Stimuleren van arbeidsparticipatie en daarmee samenhangend, het verkleinen van de armoedeval. |
Ministerie: | SZW, artikel 1: Arbeidsmarkt. |
Evaluatie: | In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1 |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Regeling: | Inkomensafhankelijke combinatiekorting |
Beschrijving: | De inkomensafhankelijke combinatiekorting is een heffingskorting voor ouders met een arbeidsinkomen boven een bepaalde drempel. Een ouder komt in aanmerking als deze een werkende alleenstaande is of de minstverdienende van twee werkende partners, en als deze in het belastingjaar ten minste zes maanden een kind dat aan het begin van het belastingjaar jonger dan 12 jaar oud was, op zijn woonadres heeft staan ingeschreven. De korting bedraagt maximaal € 2.815. |
Doelstelling: | Stimuleren van arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen. |
Ministerie: | SZW, artikel 1: Arbeidsmarkt. |
Evaluatie: | In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1 |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Regeling: | Jonggehandicaptenkorting |
Beschrijving: | De jonggehandicaptenkorting is een heffingskorting voor belastingplichtigen die recht hebben op een uitkering volgens de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong-uitkering) of op ondersteuning bij het vinden van werk volgens de wet Wajong. De korting vervalt als de belastingplichtige ouderenkorting krijgt. De korting bedraagt € 761. |
Doelstelling: | Inkomensondersteuning jonggehandicapten. |
Ministerie: | SZW, artikel 4: Jonggehandicapten. |
Evaluatie: | In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1 |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Regeling: | Alleenstaande ouderenkorting |
Beschrijving: | De alleenstaande ouderenkorting is een heffingskorting voor belastingplichtigen die een AOW-uitkering voor een alleenstaande ontvangen, of die een AOW-uitkering voor een alleenstaande zouden ontvangen als ze minimaal één jaar verzekerd zouden zijn geweest voor de AOW. De korting bedraagt € 443. |
Doelstelling: | Inkomensondersteuning alleenstaande ouderen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1 |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Regeling: | Ouderenkorting |
Beschrijving: | De ouderenkorting is een heffingskorting voor belastingplichtigen die op 31 december van het belastingjaar de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. De korting bedraagt € 1.703 voor verzamelinkomens tot en met € 37.970 en wordt voor verzamelinkomens daarboven met 15% afgebouwd tot € 0. |
Doelstelling: | Inkomensondersteuning ouderen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1 |
Ramingsgrond: | MIMOSI. |
Energiebelasting | |
Regeling: | EB Verlaagd tarief glastuinbouw |
Beschrijving: | Voor verbruik van aardgas in de glastuinbouw geldt in de eerste twee schijven een verlaagd tarief in de energiebelasting. |
Doelstelling: | Het voorkomen van een onbedoelde lastenverzwaring voor de relatief kleinschalige energie-intensieve glastuinbouwsector bij de invoering van de energiebelasting, zoals deze met de degressieve tariefstructuur werd bereikt voor de andere energie-intensieve sectoren. |
Ministerie: | LNV, artikel 21: Land- en tuinbouw. |
Evaluatie: | Evaluatie energiebelastingtarief glastuinbouw, LEI Wageningen UR en CE Delft, 2016 en Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | ja |
Aanbeveling | Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie, in samenhang met uitfaseren degressieve stelsel. |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2020. |
Regeling: | EB Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit |
Beschrijving: | Non-profitinstellingen en kerkgebouwen die ten dienste staan van de openbare eredienst of het houden van openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard, hebben recht op teruggaaf van de helft van de betaalde energiebelasting. |
Doelstelling: | Bieden van compensatie aan de beheerders van dergelijke gebouwen, aangezien kerken e.d. weinig betaald personeel hebben en geen vennootschapsbelasting betalen waardoor enig voordeel in de vorm van een terugsluis deze doelgroep niet bereikt. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | redelijk |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2020. |
Regeling: | EB Teruggaaf energie-intensieve industrie |
Beschrijving: | Teruggaaf van energiebelasting voor het elektriciteitsgebruik bij een verbruik van meer dan 10 miljoen kWh voor energie-intensieve bedrijven die deelnemen aan een convenant ter verbetering van de energie-efficiëntie. |
Doelstelling: | Primair maakt de regeling deel uit van de beleidsarme implementatie van de Richtlijn Energiebelastingen per 2004. Secundair wordt deelname aan een convenant ter verbetering van de energie-efficiëntie bevorderd. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | beperkt |
Doelmatig: | ja |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2020. |
Regeling: | EB Salderingsregeling |
Beschrijving: | De salderingsregeling in de energiebelasting geldt voor kleinverbruikers die duurzame energie opwekken, bijvoorbeeld met zonnepanelen. Per kalenderjaar wordt de van het net afgenomen elektriciteit weggestreept tegen de teruggeleverde elektriciteit. Voor salderen is de bovengrens het eigen jaarlijkse verbruik. Voor de geproduceerde elektriciteit boven het eigen verbruik ontvangt de kleinverbruiker van zijn energieleverancier een terugleververgoeding. |
Doelstelling: | Stimuleren van energieopwekking middels zonnepanelen en het in overeenstemming brengen van de toepassing van energiebelasting met de praktijk van terugdraaimeters. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | De historische impact van salderen, PwC, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 239, nr. 251. Geen volgende evaluatie beoogd. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | nee |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | Raming op basis van cijfers PBL over elektriciteitsproductie uit zon-PV (KEV 2020). |
Regeling: | EB Vrijstellingen voor energie-intensieve processen |
Beschrijving: | Deze post omvat de vrijstelling voor verbruik van aardgas voor metallurgische en mineralogische procedés in de energiebelasting, de vrijstelling voor verbruik van elektriciteit voor metallurgische en elektrolytische processen en chemische reductie in de energiebelasting en de vrijstellingen voor duaal verbruik van elektriciteit |
Doelstelling: | Beschermen van internationale concurrentiepositie. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | waarschijnlijk |
Doelmatig: | beperkt |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Verbetering binnen regeling en zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | Realisatiecijfers t/m 2019 op basis van cijfers CBS over energieverbruik. |
Regeling: | EB Belastingvermindering per aansluiting |
Beschrijving: | Per elektriciteitsaansluiting geldt een belastingvermindering. De vermindering geldt alleen voor onroerende zaken met eenverblijfsfunctie (zoals een huis of kantoor). |
Doelstelling: | Ondersteunen van de basisbehoefte aan energie en ter compensatie van de invoering van het capaciteitstarief (een vast tarief voor transport van elektriciteit in plaats van een tarief per kWh). |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | redelijk |
Doelmatig: | beperkt |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst t/m 2020. |
Regeling: | EB Stadsverwarmingsregeling |
Beschrijving: | De stadsverwarmingsregeling geldt voor installaties voor stadsverwarming die grotendeels gebruik maken van restwarmte. De stadsverwarmingsregeling regelt dat het degressieve tarief in de energiebelasting van toepassing is op het aardgas dat wordt gebruikt voor deze installaties voor stadsverwarming. Zonder de regeling zou dat aardgas worden belast tegen het (hogere) blokverwarmingstarief. |
Doelstelling: | Stimuleren van nuttige inzet restwarmte. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | ja |
Doelmatig: | grotendeels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | verbetering binnen regeling |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | EB Verlaagd tarief openbare laadpalen |
Beschrijving: | Voor elektriciteit geleverd aan laadpalen met een zelfstandige aansluiting geldt over de eerste 10.000 kWh tijdelijk het lagere tarief van de tweede schijf in plaats van het hogere reguliere tarief van de eerste schijf. Verder geldt een nihiltarief voor de elektriciteit voor laadpalen met een zelfstandige aansluiting op het distributienet in de Wet opslag duurzame energie. De regeling zou oorspronkelijk vier jaar van toepassing zijn, van 2017 tot en met 2020, maar wordt verlengd tot en met 2022. |
Doelstelling: | De businesscase voor openbare laadpalen verbeteren. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, vanwege beoogde afschaffing na 2022. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | EB Inputvrijstelling voor elektriciteitsopwekking |
Beschrijving: | Aardgas of kolen die worden gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit in een installatie met een elektrisch rendement van minstens 30% en een elektrisch vermogen van tenminste 60 kilowatt zijn vrijgesteld van energie- en kolenbelasting. De gedachte hierachter is dat de opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting. |
Doelstelling: | Voorkomen van dubbele energiebelasting. Opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028. |
Doeltreffend: | neemt af |
Doelmatig: | grotendeels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie |
Beleidsuitwerking | Momenteel geen beleidsuitwerking |
Ramingsgrond: | Realisatiecijfers t/m 2019 op basis van cijfers CBS over energieverbruik. |
Regeling: | EB Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking |
Beschrijving: | Aardgas of kolen die worden gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit in een installatie met een elektrisch rendement van minstens 30% en een elektrisch vermogen van tenminste 60 kilowatt zijn vrijgesteld van energie- en kolenbelasting. De gedachte hierachter is dat de opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting. |
Doelstelling: | Voorkomen van dubbele energiebelasting. Opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Voorlopig is geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Realisatiecijfers t/m 2019 op basis van cijfers CBS over energieverbruik. |
Regeling: | EB Inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik |
Beschrijving: | Voor kolen die duaal (als brandstof én voor een ander doel) worden gebruikt geldt een vrijstelling in de kolenbelasting. |
Doelstelling: | Beschermen van internationale concurrentiepositie. |
Ministerie: | EZK, artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering. |
Evaluatie: | Voorlopig is geen evaluatie beoogd. |
Ramingsgrond: | Realisatiecijfers t/m 2019 op basis van cijfers CBS over energieverbruik. |
Omzetbelasting (BTW) | |
Regeling: | BTW Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water |
Beschrijving: | In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor bepaalde leveringen en diensten met betrekking tot water en de levering van voedingsmiddelen die voldoen aan de eisen van de Warenwetgeving, inclusief niet-alcolhoudende dranken, het verlaagde btw-tarief van 9%. Tot en met 2018 bedroeg het verlaagde tarief 6%. |
Doelstelling: | Ondersteunen van de basisbehoefte aan voeding en water. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | In 2022 wordt het lage btw-tarief geëvalueerd. |
Ramingsgrond: | Bestedingscijfers CBS t/m 2018 definitief, t/m 2020 voorlopig. |
Regeling: | BTW Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen |
Beschrijving: | In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van geneesmiddelen die voldoen aan de definitie uit de Geneesmiddelenwet, voorbehoedsmiddelen, infusievloeistoffen en voor geneeskundige doeleinden bestemde inhalatiegassen het lage btw-tarief van 9%. Ook geldt voor specifiek genoemde medische hulpmiddelen het lage btw-tarief van 9%. Tot en met 2018 bedroeg het verlaagde tarief 6%. |
Doelstelling: | Ondersteunen van de basisbehoefte aan zorg. |
Ministerie: | VWS, Financieel Beeld Zorg. |
Evaluatie: | In 2022 wordt het lage btw-tarief geëvalueerd. |
Ramingsgrond: | Bestedingscijfers CBS t/m 2018 definitief, t/m 2020 voorlopig. |
Regeling: | BTW Verlaagd tarief culturele goederen en diensten |
Beschrijving: | In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van specifieke culturele goederen of diensten het verlaagde btw-tarief van 9%. Het gaat bijvoorbeeld om de levering en verhuur van boeken, tijdschriften, week- en dagbladen en kunstvoorwerpen en toegangverlening tot musea, kermissen, attractieparken, sportwedstrijden en -accommodatie, circussen, bioscopen, theaters, concerten, e.d. Vanaf 2020 vallen ook bepaalde digitale publicaties onder het verlaagde tarief. Tot en met 2018 bedroeg het verlaagde tarief 6%. |
Doelstelling: | Bevorderen van cultuur, kennisvermeerdering, recreatie en sport c.q. ondersteuning van de desbetreffende sectoren. |
Ministerie: | OCW, artikel 14: Cultuur. |
Evaluatie: | Evaluatie van de verhoging van het btw-tarief op podiumkunsten, OCW, 2014. Kamerstukken I 2013-2014, 33 752 M. In 2022 wordt het lage btw-tarief geëvalueerd. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Bestedingscijfers CBS t/m 2018 definitief, t/m 2020 voorlopig. |
Regeling: | BTW Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten |
Beschrijving: | In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor bepaalde arbeidsintensieve diensten het verlaagde btw-tarief van 9%. Het gaat om de diensten van kappers, fietsenmakers, schoenmakers, kleermakers en schoonmakers van woningen. Het verlaagde btw-tarief geldt tevens voor het schilderen, stukadoren, isoleren en behangen van woningen ouder dan twee jaar. Tot en met 2018 bedroeg het verlaagde tarief 6%. |
Doelstelling: | Bevorderen van werkgelegenheid in de desbetreffende sectoren, aanpakken problemen op de woningmarkt en bestrijding van het zwarte circuit. |
Ministerie: | SZW, artikel 1: Arbeidsmarkt. |
Evaluatie: | Monitor effecten btw-verlaging arbeidsintensieve diensten, Research voor Beleid, 2002. Contra-expertise effecten btw-verlaging arbeidsintensieve diensten, CPB, 2003. Kamerstukken II 2002-2003, 28 600 IXB, nr. 24. In 2022 wordt het lage btw-tarief geëvalueerd. |
Ramingsgrond: | Bestedingscijfers CBS t/m 2018 definitief, t/m 2020 voorlopig. |
Regeling: | BTW Verlaagd tarief overig |
Beschrijving: | In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor bepaalde goederen en diensten het verlaagde btw-tarief van 9%. Deze categorie «overig» ziet onder andere op de sierteelt, het vervoer van personen en logiesverstrekking. Tot en met 2018 bedroeg het verlaagde tarief 6%. |
Doelstelling: | Bevorderen van werkgelegenheid in de desbetreffende sectoren. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Beleidsevaluatie btw-regeling sierteeltproducten, LEI, 2007. Kamerstukken II 2007-2008, 31 200 XIV, nr. 157. In 2022 wordt het lage btw-tarief geëvalueerd. |
Ramingsgrond: | Bestedingscijfers CBS t/m 2018 definitief, t/m 2020 voorlopig. |
Regeling: | BTW Kleineondernemersregeling |
Beschrijving: | De vroegere Kleineondernemersregeling (KOR) bestond uit twee onderdelen: een degressieve belastingvermindering indien de verschuldigde omzetbelasting niet meer bedroeg dan € 1.883, en een mogelijke ontheffing van bepaalde administratieve verplichtingen indien de verschuldigde omzetbelasting niet meer bedroeg dan € 1.345. Per 1 januari 2020 is de nieuwe KOR in werking getreden. Deze kent een facultatieve vrijstelling van omzetbelasting bij een omzet van maximaal € 20.000. De kleine ondernemers die hiervoor kiezen zijn ontheven van het doen van btw-aangifte en de daarbij horende administratieve verplichtingen. |
Doelstelling: | Stimuleren en ondersteunen van kleine ondernemers en verminderen van administratieve lasten. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | Cijfers btw-aangifte en aanvullende informatie van de Belastingdienst t/m 2020. |
Regeling: | BTW Nultarief internationaal personenvervoer |
Beschrijving: | In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor het vervoer van personen met schepen en luchtvaartuigen als de plaats van bestemming of de plaats van vertrek buiten Nederland ligt, het nultarief in de btw. Het nultarief geldt ook voor de diensten voor door de passagiers meegenomen bagage, personenauto's en motoren en bij bemiddeling bij de genoemde diensten. |
Doelstelling: | Nultarief uit praktische overwegingen, ter voorkoming van administratieve lasten. Het deel van internationale reizen dat over Nederlands grondgebied gaat is over het algemeen te verwaarlozen. |
Ministerie: | IenW, artikel 17: Luchtvaart en artikel 18: Scheepvaart en Havens. |
Evaluatie: | Voorlopig is geen evaluatie beoogd, in het licht van de invoering van een nationale vliegbelasting en de internationale gesprekken over belastingen op luchtvaart. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstelling sportclubs |
Beschrijving: | Vrijgesteld zijn de diensten van niet-winstbeogende organisaties die zich de beoefening van sport of de bevordering daarvan ten doel stellen. Het gaat met name om contributie en lesgelden. Deze vrijstelling is binnen de Europese Unie verplicht. Per 2019 wordt de sportvrijstelling verruimd zodat deze ook van toepassing is op sportgerelateerde prestaties door niet-winstbeogendesportorganisaties aan niet-leden, zoals het ter beschikking stellen van sportaccommodaties. |
Doelstelling: | Stimuleren c.q. ondersteunen van sportclubs en verminderen van administratieve lasten. |
Ministerie: | VWS, artikel 6: Sport en bewegen. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstelling post |
Beschrijving: | Vrijgesteld zijn diensten met betrekking tot de levering van brieven tot een bepaald gewicht, bedoeld in artikel 16 van de Postwet 2009. De vrijstelling geldt alleen voor een verlener van de universele postdienst. Binnen de Europees Unie is een vrijstelling voor openbare postdiensten verplicht. |
Doelstelling: | Voorkomen van administratieve lasten. |
Ministerie: | EZK, artikel 1: Goed functionerende economie en markten. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstelling vakbonden, werkgeversorganisaties, politieke partijen, kerken |
Beschrijving: | Vrijgesteld zijn de diensten en daarmee nauw samenhangende leveringen door werkgevers- en werknemersorganisaties, alsmede door organisaties van politieke, godsdienstige, vaderlandslievende, levensbeschouwelijke of liefdadige aard aan hun leden tegen een statutair vastgestelde contributie. Deze vrijstelling is binnen de Europese Unie verplicht. |
Doelstelling: | Stimuleren of ondersteunen van hierboven bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstelling fondswerving |
Beschrijving: | Deze regeling voorziet in een vrijstelling voor bijkomstige activiteiten van reeds vrijgestelde organisaties. Het gaat met name om activiteiten die zij ontplooien ter verwerving van de benodigde middelen voor hun vrijgestelde doelstelling. Om te waarborgen dat deze prestaties geen ernstige verstoring van concurrentieverhoudingen veroorzaken, is de vrijstelling beperkt tot omzetgrenzen van € 68.067 per jaar voor leveringen en € 22.689 per jaar voor diensten (€ 50.000 voor sportorganisaties). |
Doelstelling: | Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstellingen medische zorg |
Beschrijving: | Vrijgesteld van btw zijn medische handelingen die gericht zijn op de persoonlijke gezondheidskundige verzorging van de mens, alsmede voor de zorg verleend door instellingen waar men is opgenomen en de zorg op grond van de Wmo 2015 en de Jeugdwet. |
Doelstelling: | Ondersteunen van de basisbehoefte aan medische zorg. |
Ministerie: | VWS, Financieel Beeld Zorg. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstelling componisten, schrijvers en journalisten |
Beschrijving: | Vrijgesteld van btw zijn diensten die naar hun aard diensten zijn door een journalist, schrijver of componist. |
Doelstelling: | Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten. |
Ministerie: | OCW, artikel 14: Cultuur. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2023–2026. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstelling lijkbezorging |
Beschrijving: | Leveringen door lijkbezorgers die in een rechtstreeks verband staan met de door hen verrichte kenmerkende en essentiële diensten zijn vrijgesteld van btw. |
Doelstelling: | Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd, vanwege het beperkte budgettaire belang van de regeling. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | BTW Vrijstellingen overig |
Beschrijving: | Deze categorie «overig» ziet onder andere op de btw-vrijstelling voor verhuur van onroerende zaken, betalingsverkeer, handelingen inzake waardepapieren, beheer van gemeenschappelijke beleggingsfondsen. |
Doelstelling: | Diversen, bijvoorbeeld om de moeilijkheden in verband met de vaststelling van de belastbare grondslag te verhelpen of omdat het elders belast is. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Auto | |
Regeling: | BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen |
Beschrijving: | Voertuigen met een CO2– uitstoot van 0 gram per kilometer zijn vrijgesteld van BPM. Deze vrijstelling geldt tot 1 januari 2025. |
Doelstelling: | Stimuleren van emissievrij rijden. |
Ministerie: | IenW, artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Wet uitwerking Autobrief II, FIN, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 32 800, nr. 44. De regeling zal worden meegenomen in de tussenevaluatie van het Klimaatakkoord in 2022 en in de integrale evaluatie in 2024. |
Doeltreffend: | niet onderzocht |
Doelmatig: | niet onderzocht |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Data over nieuwverkopen van de RDW, cijfers van de Belastingdienst en de publicatie «Mobiliteit in Cijfers Auto’s 2020/21» van de Stichting BOVAG-RAI. |
Regeling: | MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen |
Beschrijving: | Voor alle voertuigen met een CO2– uitstoot van 0 gram per kilometer geldt in de MRB een nihiltarief. In 2025 geldt een kwarttarief en vanaf 2026 geldt het volle tarief. |
Doelstelling: | Stimuleren van emissievrij rijden. |
Ministerie: | IenW, artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Wet uitwerking Autobrief II, FIN, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 32 800, nr. 44. De regeling zal worden meegenomen in de tussenevaluatie van het Klimaatakkoord in 2022 en in de integrale evaluatie in 2024. |
Doeltreffend: | niet onderzocht |
Doelmatig: | niet onderzocht |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's |
Beschrijving: | Bij privégebruik van een auto van de zaak geldt voor nieuwe auto’s vanaf 2017 een bijtelling in de loon- en/of inkomstenbelasting van 22% van de catalogusprijs. Bij privégebruik van een nulemissieauto van de zaak geldt in 2017 en 2018 een korting van 18% op de bijtelling. Hierdoor komt de bijtelling voor nulemissieauto’s in feite uit op 4%. In 2019 is de korting van 18% gemaximeerd op € 9.000. Vanaf 2020 wordt het kortingspercentage en het maximum afgebouwd. Vanaf 2026 verdwijnt de korting op de bijtelling. |
Doelstelling: | Stimulering van emissievrij rijden. |
Ministerie: | IenW, artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Wet uitwerking Autobrief II, FIN, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 32 800, nr. 44. De regeling zal worden meegenomen in de tussenevaluatie van het Klimaatakkoord in 2022 en in de integrale evaluatie in 2024. |
Doeltreffend: | niet onderzocht |
Doelmatig: | niet onderzocht |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Data over nieuwverkopen van de RDW, cijfers van de Belastingdienst en de publicatie «Mobiliteit in Cijfers Auto’s 2020/21» van de Stichting BOVAG-RAI. |
Regeling: | IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht) |
Beschrijving: | Bij privégebruik van een auto van de zaak geldt voor auto’s van voor 2017 een bijtelling in de loon- en/of inkomstenbelasting van 25% van de catalogusprijs. Bij auto’s met lagere CO2– uitstoot dan bepaalde grenzen kan in 2017 en latere jaren door overgangsrecht een korting op de bijtelling van toepassing zijn. |
Doelstelling: | Bevorderen van het gebruik van milieuvriendelijke auto’s. |
Ministerie: | IenW, artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Wet uitwerking Autobrief II, FIN, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 32 800, nr. 44. De regeling zal worden meegenomen in de tussenevaluatie van het Klimaatakkoord in 2022 en in de integrale evaluatie in 2024. |
Doeltreffend: | niet onderzocht |
Doelmatig: | niet onderzocht |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Data over nieuwverkopen van de RDW, cijfers van de Belastingdienst en de publicatie «Mobiliteit in Cijfers Auto’s 2020/21» van de Stichting BOVAG-RAI. |
Regeling: | BPM Teruggaaf en MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer |
Beschrijving: | Teruggaaf van belasting wordt onder voorwaarden verleend voor personenauto’s die zijn bestemd om geheel of nagenoeg geheel te worden gebruikt voor het verrichten van openbaar vervoer of taxivervoer. De BPM-teruggaaf voor taxi's is afgeschaft vanaf 2020. |
Doelstelling: | Stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer en taxivervoer. |
Ministerie: | IenW, artikel 16: Openbaar Vervoer en Spoor. |
Evaluatie: | Evaluatierapport Openbaar vervoer en taxivervoer in de MRB en BPM, IenM, 2006. Kamerstukken II 2005-2006, 30 300 IXB, nr. 32. De evaluatie van de MRB-vrijstelling taxi’s en openbaar vervoer is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | BPM: Cijfers Belastingdienst tot medio 2019. MRB: Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | BPM Teruggaaf en MRB Vrijstelling diverse voertuigen |
Beschrijving: | In de BPM en MRB geldt voor diverse voertuigen een vrijstelling of teruggaafregeling. In de MRB betreft dit (voertuigen voor) politie, defensie, brandweer, ambulance, vervoer van een stoffelijk overschot, dierenambulances, vuilniswagens, aftrek voor het gewicht van een voor rolstoelinstallatie en voertuigen waar gewoonlijk slechts over een geringe afstand van de weg gebruikt gemaakt wordt. In de BPM betreft het (voertuigen voor) politie, defensie, brandweer, ambulance, vervoer van een stoffelijk overschot, dierenambulances, invalidenwagens en vervoer van rolstoelgebruikers in groepsverband. |
Doelstelling: | Deze regelingen kennen diverse doelstellingen, waaronder het dienen van het algemeen belang. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Het beperkte en ondergeschikte gebruik van de weg in de MRB, FIN, 2007. Kamerstukken II 2006-2007, 30 800 IXB, nr. 17. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | BPM: Cijfers Belastingdienst tot medio 2019. MRB: Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers |
Beschrijving: | Voor ondernemers die een bestelauto meer dan bijkomstig (meer dan 10% van het totale gebruik van de bestelauto) in het kader van hun onderneming gebruiken, geldt een vrijstelling van BPM. |
Doelstelling: | Stimulering ondernemerschap. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over MRB over juni t/m 2021 en cijfers van de RDW. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers |
Beschrijving: | Voor ondernemers die een bestelauto meer dan bijkomstig (meer dan 10% van het totale gebruik van de bestelauto) in het kader van hun onderneming gebruiken, geldt een verlaagd tarief in de MRB. Dit tarief wordt van 2021 tot en met 2024 jaarlijks met gemiddeld € 24 verhoogd en in 2025 met gemiddeld € 24 verlaagd. |
Doelstelling: | Stimulering ondernemerschap. |
Ministerie: | EZK, artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten |
Beschrijving: | Een verlaagd MRB-tarief is van toepassing op een bestelauto die wordt gebruikt voor het vervoer van een gehandicapte persoon in de cabine van het voertuig en voor het gelijktijdig vervoeren van een niet-opvouwbare rolstoel van die persoon. |
Doelstelling: | Tegemoetkoming voor gehandicapten. |
Ministerie: | VWS, Financieel Beeld Zorg. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar |
Beschrijving: | Motorrijtuigen van 40 jaar en ouder zijn vrijgesteld van MRB. |
Doelstelling: | Stimulering behoud van mobiel historisch erfgoed. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Budgettaire opbrengst van de oldtimermaatregel, FIN, 2015. Kamerstukken II 2014-2015, 34 002, nr. 100. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988 |
Beschrijving: | Voor personen- en bestelauto’s rijdend op benzine, motorrijwielen, bussen en vrachtauto’s die op 1 januari 2014 26 jaar of ouder zijn maar nog geen 40 jaar, geldt een kwarttarief met een maximum van € 129 onder de voorwaarde dat er in de maanden januari, februari en december niet van de openbare weg gebruik wordt gemaakt. |
Doelstelling: | Behouden van cultureel rijdend erfgoed in deze leeftijdsgroep waarmee niet dagelijks gebruik wordt gemaakt van de weg. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Budgettaire opbrengst van de oldtimermaatregel, FIN, 2015. Kamerstukken II 2014-2015, 34 002, nr. 100. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Doeltreffend: | geen uitspraak |
Doelmatig: | geen uitspraak |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Regeling: | MRB Kwarttarieven |
Beschrijving: | Voor kampeerauto’s, voertuigen voor particulier paardenvervoer, kermis- en circusvoertuigen, rijdende werktuigen en rijdende werkplaatsen geldt een kwarttarief in de MRB. Het overgrote deel hiervan betreft kampeerauto’s. |
Doelstelling: | Ontzien van voertuigen waarmee beperkt gebruik wordt gemaakt van de weg. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Het beperkte en ondergeschikte gebruik van de weg in de MRB, FIN, 2007. Kamerstukken II 2006-2007, 30 800 IXB, nr. 17. De volgende evaluatie is beoogd in 2021. |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni en december. |
Regeling: | MRB Halftarief plug-in hybride auto’s |
Beschrijving: | Voor auto’s met een CO2– uitstoot van meer dan 0 gram per kilometer maar minder dan 50 gram per kilometer geldt een halftarief in de MRB. In 2025 wordt het tarief verhoogd naar een driekwarttarief en vanaf 2026 geldt het volle tarief. |
Doelstelling: | Stimuleren gebruik plug-in hybride auto. |
Ministerie: | IenW, artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid. |
Evaluatie: | Evaluatie Wet uitwerking Autobrief II, FIN, 2018. Kamerstukken II 2017-2018, 32 800, nr. 44. De regeling zal worden meegenomen in de tussenevaluatie van het Klimaatakkoord in 2022 en in de integrale evaluatie in 2024. |
Doeltreffend: | niet onderzocht |
Doelmatig: | niet onderzocht |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | nee |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | geen wijzigingen |
Ramingsgrond: | Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2021. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni. |
Assurantiebelasting | |
Regeling: | ASB Vrijstelling Brede Weersverzekering |
Beschrijving: | De brede weersverzekering is een instrument voor agrariërs om weerrisico’s af te dekken. Deze verzekering is met ingang van 2020 vrijgesteld van assurantiebelasting. |
Doelstelling: | Met de introductie van de vrijstelling van assurantiebelasting wordt beoogd de deelname van agrariërs aan de brede weersverzekering te stimuleren. |
Ministerie: | LNV, artikel 21: Land- en tuinbouw. |
Evaluatie: | De volgende evaluatie is beoogd in 2023, als onderdeel van de beleidsevaluatie Brede Weersverzekering. |
Ramingsgrond: | Expertraming subsidiebenutting voor de premie brede weersverzekering. Informatie hieromtrent afkomstig van RVO. |
Accijns | |
Regeling: | Accijnzen Vrijstelling tabak, alcohol en motorbrandstof diplomatiek personeel en medewerkers internationale organisaties |
Beschrijving: | Diplomatiek en consulair personeel en medewerkers van internationale organisaties (IO’s) genieten in Nederland bepaalde fiscale privileges, waaronder, afhankelijk van de functie van de betreffende functionaris en onder toepassing van quota, vrijstellingen van accijns op tabak, alcohol en motorbrandstof. Waar bepaalde fiscale privileges verplicht door Nederland dienen te worden verleend, geldt dat niet voor deze specifieke vrijstellingen. Dit zijn zogenoemde courtoisieprivileges. |
Doelstelling: | Attractiviteit van Nederland als gastland voor diplomatieke missies en IO’s en hun personeel bevorderen. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie | Evaluatierapport Belastinguitgaven op het terrein van de accijnzen, FIN, 2008. Kamerstukken II 2007-2008, 31 200 IXB, nr. 18. Geen evaluatie beoogd. De regeling komt voort uit internationale verdragen, dus het is niet doelmatig om te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | Accijns Vrijstelling communautaire wateren |
Beschrijving: | Op grond van artikel 14, eerste lid, onderdeel c, van Richtlijn 2003/96/EG moet voor leveringen van motorbrandstof aan de commerciële zeescheepvaart vrijstelling van accijns worden verleend. Op grond van een internationaal verdrag, de Akte van Mannheim, moet vrijstelling van accijns ook worden verleend voor motorbrandstof voor de commerciële scheepvaart op de binnenwateren van de verdragslanden. |
Doelstelling: | Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen veroorzaakt door accijnzen op brandstof voor vaartuigen. |
Ministerie: | IenW, artikel 18: Scheepvaart en Havens. |
Evaluatie: | Evaluatierapport Belastinguitgaven op het terrein van de accijnzen, FIN, 2008. Kamerstukken II 2007-2008, 31 200 IXB, nr. 18. Geen evaluatie beoogd. De regeling komt voort uit internationale verdragen, dus het is niet doelmatig om te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | Accijns Vrijstelling luchtvaartuigen |
Beschrijving: | Op grond van artikel 14, eerste lid, onderdeel b, van Richtlijn 2003/96/EG en internationale verdragen moet voor motorbrandstof voor de commerciële luchtvaart vrijstelling van accijns worden verleend. Binnenlandse vluchten kunnen wel worden belast, hetgeen in Nederland in de periode van 1 januari 2005 tot 1 januari 2012 ook gebeurde. |
Doelstelling: | Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen veroorzaakt door accijnzen op brandstof voor luchtvaartuigen. |
Ministerie: | IenW, artikel 17: Luchtvaart. |
Evaluatie: | Evaluatierapport Belastinguitgaven op het terrein van de accijnzen, FIN, 2008. Kamerstukken II 2007-2008, 31 200 IXB, nr. 18. Geen evaluatie beoogd. De regeling komt voort uit internationale verdragen, dus het is niet doelmatig om te evalueren. |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Regeling: | Accijnzen overige regelingen |
Beschrijving: | Overige regelingen die de accijns verminderen, zoals het verlaagd tarief voor kleine brouwerijen. |
Doelstelling: | Verschilt per regeling. |
Ministerie: | FIN, artikel 1: Belastingen. |
Evaluatie: | Evaluatie teruggaafregeling LNG in de accijnzen, Ecorys, 2018. Kamerstukken II 2018-2019, 32 800, nr. 45. Geen volgende evaluatie beoogd, vanwege het beperkte budgettaire belang van de regeling. |
Doeltreffend: | deels |
Doelmatig: | deels |
Horizonbepaling: | nee |
Instrumentkeus: | deels |
Aanbeveling | geen aanbevelingen |
Beleidsuitwerking | Afschaffen |
Ramingsgrond: | n.v.t. |
Afkortingen | |
ASB | Assurantiebelasting |
BPM | Belasting van personenauto’s en motorrijwielen |
BTW | Belasting over de toegevoegde waarde |
EB | Energiebelasting |
IB | Inkomstenbelasting |
LB | Loonbelasting |
MIMOSI | Microsimulatiemodel van het Centraal Planbureau (CPB) |
MRB | Motorrijtuigenbelasting |
OVB | Overdrachtsbelasting |
VPB | Vennootschapsbelasting |
Uitgangspunten
Gemeenten en provincies beschikken over verschillende inkomstenbronnen om de uitgaven voor hun taken te financieren. Eén van de belangrijkste inkomstenbronnen voor decentrale overheden is de algemene uitkering uit het Gemeentefonds en het Provinciefonds.
De normeringsystematiek ‘samen trap op, samen trap af’ bestaat sinds 1994 en bewerkstelligt een evenredig, actuele, inzichtelijke en beheersbare indexatie van het Gemeentefonds en Provinciefonds. Doel van de systematiek is dat budgettaire lusten of lasten op rijksniveau evenredig worden doorvertaald naar de ontwikkeling van de fondsen voor decentrale overheden. Het betreft één integrale indexatie voor zowel loon-, prijs- als volumeontwikkelingen. Beleidsintensiveringen, ombuigingen, mee- en tegenvallers en nominale ontwikkelingen op de Rijksbegroting hebben via de normeringsystematiek direct invloed op de omvang van de fondsen (‘samen de trap op, samen de trap af’). De jaarlijkse toe- en afname van het Gemeentefonds en het Provinciefonds die voortvloeit uit de koppeling aan de rijksuitgaven wordt het accres genoemd.
Actualiteiten
De afgelopen jaren hebben fluctuaties in het accres regelmatig tot discussie geleid over de stabiliteit van de huidige normeringssystematiek. Deze fluctuaties worden onder andere veroorzaakt door het uitstellen van investeringen of intensiveringen in beleid. Tegen de achtergrond hiervan is na het uitbreken van de coronacrisis door het kabinet, in overleg met de VNG en IPO, besloten om het accres voor 2020 en 2021 vast te zetten op de standen uit de Voorjaarsnota 2020/Meicirculaire 2020. Voor de jaren vanaf 2022 wordt het accres conform afspraken geactualiseerd op basis van de bestaande normeringssystematiek. Deze accrestranches zijn dus gebaseerd op de actuele groei van de accresrelevante uitgaven en grondslag in de betreffende jaren. Het is aan een nieuw kabinet om in overleg met gemeenten en provincies te besluiten hoe in de toekomst met het accres om te gaan.
Presentatie en berekening van de accresontwikkeling
Bij de bepaling van de omvang van accresrelevante uitgaven (aru) vormen de netto uitgaven van het Rijk onder het uitgavenplafond het startpunt. Netto wil zeggen dat de rijksuitgaven worden gesaldeerd met de niet-belastingontvangsten. Op de netto uitgaven onder het uitgavenplafond (A) worden correcties (B) doorgevoerd voor verschillende posten zoals het Gemeentefonds en Provinciefonds zelf. Het saldo (C) geeft de accresrelevante uitgaven (aru) en vormt de basis voor de accresberekening. Het accres (G) is vervolgens het product van de grondslag (E en H) en de aru in procenten (D).
(in miljoenen euro, tenzij anders aangegeven) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|
Uitgaven Rijksbegroting | 184.499 | 171.677 | 164.831 | 163.252 | 166.216 | 169.595 |
Uitgaven Sociale zekerheid | 96.393 | 93.285 | 93.602 | 96.718 | 100.753 | 104.614 |
Uitgaven Zorg | 76.032 | 81.358 | 84.630 | 88.642 | 92.784 | 97.173 |
A) Netto uitgaven onder uitgavenplafond | 356.923 | 346.321 | 343.062 | 348.612 | 359.753 | 371.382 |
B) Correcties | ‒ 84.858 | ‒ 60.541 | ‒ 50.551 | ‒ 49.192 | ‒ 50.472 | ‒ 52.029 |
w.v. Gemeentefonds, Provinciefonds en BTW-Compensatiefonds | ‒ 36.836 | ‒ 38.117 | ‒ 36.790 | ‒ 37.513 | ‒ 38.581 | ‒ 39.833 |
w.v. overige Rijksbijdragen aan gemeenten en provincies | ‒ 10.590 | ‒ 10.469 | ‒ 10.508 | ‒ 10.672 | ‒ 10.780 | ‒ 10.828 |
w.v. overboekingen met GF, PF en BCF | 868 | 766 | 218 | 184 | 178 | 178 |
w.v. financieringsverschuivingen | 667 | ‒ 1.068 | ‒ 800 | ‒ 800 | ‒ 799 | ‒ 799 |
w.v. correcties corona-noodmaatregelen op uitgavenplafond | ‒ 38.337 | ‒ 11.263 | ‒ 2.405 | 27 | 40 | 12 |
w.v. overige correcties | ‒ 630 | ‒ 389 | ‒ 266 | ‒ 419 | ‒ 530 | ‒ 760 |
C) Accresrelevante uitgaven (aru) = A+B | 272.066 | 285.780 | 292.512 | 299.420 | 309.281 | 319.353 |
D) Ontwikkeling aru (%) = (Ct - Ct-1)/Ct-1 | 5,04% | 2,36% | 2,36% | 3,29% | 3,26% | |
Gemeentefonds | ||||||
E) Grondslag (t-1) | 29.620 | 31.471 | 30.105 | 30.676 | 31.530 | |
F) Accres (= E * D) | 1.493 | 741 | 711 | 1.010 | 1.027 | |
G) accres cumulatief | 1.493 | 2.234 | 2.945 | 3.956 | 4.982 | |
Provinciefonds | ||||||
H) Grondslag (t-1) | 2.520 | 2.541 | 2.591 | 2.643 | 2.719 | |
I) Accres (= H * D) | 127 | 60 | 61 | 87 | 89 | |
J) accres cumulatief | 127 | 187 | 248 | 335 | 424 |
(in miljoenen euro) | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|
tranche 2022 | 1.493 | 1.493 | 1.493 | 1.493 | 1.493 |
tranche 2023 | 741 | 741 | 741 | 741 | |
tranche 2024 | 711 | 711 | 711 | ||
tranche 2025 | 1.010 | 1.010 | |||
tranche 2026 | 1.027 |
(in miljoenen euro) | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|
tranche 2022 | 127 | 127 | 127 | 127 | 127 |
tranche 2023 | 60 | 60 | 60 | 60 | |
tranche 2024 | 61 | 61 | 61 | ||
tranche 2025 | 87 | 87 | |||
tranche 2026 | 89 |
Bepaling accresrelevante uitgaven (aru)
Om de aru te berekenen wordt uitgegaan van de netto rijksuitgaven onder het uitgavenplafond inclusief drie typen standaardcorrecties en een bijzondere correctie voor corona-noodmaatregelen:
1. Rijksuitgaven aan gemeenten en provincies
Uitgaven onder het uitgavenplafond die het Rijk overmaakt naar gemeenten en provincies worden uit de aru gecorrigeerd. Deze overdrachten zijn immers bestemd voor de financiering van uitgaven door gemeenten en provincies zelf en maken derhalve geen onderdeel uit van de rijksuitgaven waarop de trap-op-trap-af van toepassing is. Het corrigeren van de overdrachten is ook nodig om een onbedoelde doorwerking van accres op accres in hetzelfde jaar te voorkomen. Rijksuitgaven die op deze wijze gecorrigeerd worden zijn onder andere de algemene, decentralisatie- en integratie-uitkeringen van het Gemeentefonds en Provinciefonds, de uitgaven van het Btw-compensatiefonds, de bijstand en de integratie-uitkering sociaal domein.
2. Uitgavenmutaties in de WW als gevolg van conjunctuur
In de begrotingsregels van het kabinet Rutte III is afgesproken dat gedurende de regeerperiode het uitgavenplafond gecorrigeerd wordt voor mutaties in de WW-uitgaven als gevolg van de conjunctuur. Het Rijk hoeft zodoende mee- en tegenvallers in de WW-uitgaven als gevolg van conjunctuur niet op te vangen binnen het uitgavenplafond en zijn om deze reden ook niet accresrelevant.
3. Financieringsverschuivingen gedurende de kabinetsperiode
Financieringsverschuivingen zijn verschuivingen van geldstromen binnen het Rijk die niet tot meer of minder bestedingsruimte van het Rijk leiden, maar zonder correctie wel effect zouden hebben op het accres. Dit zijn dus schuiven tussen accresrelevante uitgaven en niet-accresrelevante uitgaven. Bij een schuif is per saldo geen sprake van meer of minder uitgaven op rijksniveau, maar is alleen sprake van een andere financieringsbron. Denk bijvoorbeeld aan overhevelingen van departementale begrotingen naar het Gemeentefonds en Provinciefonds en financieringsverschuivingen tussen de inkomsten- en de uitgavenkant.
4. Corona-noodmaatregelen
Gegeven de uitzonderlijke situatie als gevolg van het coronavirus heeft het kabinet besloten uitgaven voor coronamaatregelen buiten het reguliere uitgavenplafond te behandelen. Dit betekent dat de extra uitgaven niet ten koste gaan van andere uitgaven, maar dat ze zorgen voor een verslechtering van het EMU-saldo en een verhoging van de EMU-schuld. Omdat het reguliere uitgavenplafond niet geldt voor deze uitgaven leiden ze ook niet tot een effect op het accres.
Grondslag
De normeringsystematiek is van toepassing op alle middelen die worden verantwoord onder het Gemeentefonds en Provinciefonds en vallen onder het uitgavenplafond Rijksbegroting (voorheen genaamd: uitgavenkader Rijksbegroting in enge zin). Daarmee is de grondslag waarover de normeringsystematiek wordt uitgekeerd dus breder dan alleen de algemene uitkering van beide fondsen.
Voor de berekening van het accres in jaar t wordt de grondslag van het voorgaande jaar (t-1) genomen. Het accrespercentage in jaar t betreft immers ook de groei van de aru ten opzichte van het voorgaande jaar (t-1). Als de aru met x% stijgen in jaar t groeien het Gemeentefonds en het Provinciefonds via het accres in jaar t ook met x%. Hiermee wordt het principe van trap-op-trap-af gewaarborgd.
Dit heeft tot gevolg dat mutaties in de grondslag altijd met een jaar vertraging doorwerken in de normeringsystematiek. Via taakmutaties kunnen departementen geld toevoegen of onttrekken aan één van beide fondsen; dit werkt door als grondslagmutatie. Uitgangspunt is dat bij taakmutaties geen jaren zijn zonder indexatie van deze overgehevelde budgetten. Dat betekent dat bij overheveling van of naar het Gemeentefonds of Provinciefonds het verantwoordelijke departement een reeks overhevelt met indexatie over het lopende jaar.
Het BTW-compensatiefonds
Gemeenten en provincies kunnen de door hen betaalde btw onder voorwaarden terugvragen uit het Btw-compensatiefonds (BCF). Hierdoor speelt btw geen rol meer in de afweging tussen in- of uitbesteden. De bijdrage van het Rijk aan het BCF is geplafonneerd. Dit plafond groeit jaarlijks mee met de uitkomst van de normeringssystematiek. Als er minder geclaimd wordt uit het fonds dan het plafond, dan wordt de ruimte onder het plafond gestort in het Gemeente- en Provinciefonds. Als er meer wordt geclaimd uit het fonds dan het plafond, dan wordt het bedrag boven het plafond teruggevorderd uit het Gemeente- en Provinciefonds. Hierdoor zijn het BCF en het Gemeente- en Provinciefonds communicerende vaten.
Wanneer het Rijk een taak decentraliseert naar een gemeente of provincie, dan wordt er ook een toevoeging gedaan aan het BCF. Hierdoor hebben decentralisaties geen effect op de ruimte onder het plafond van het BCF. Deze toevoeging aan het BCF wordt ex ante berekend en staat daarna vast.
(in duizenden euro) | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 |
---|---|---|---|---|---|---|
Plafond | 3.905.197 | 4.001.909 | 4.093.885 | 4.193.766 | 4.331.829 | 4.472.638 |
Grondslag | 3.812.354 | 3.953.710 | 4.062.880 | 4.176.655 | 4.307.762 | 4.307.762 |
w.v. overhevelingen i.v.m. taakmutaties | 92.843 | 2.668 | 381 | 384 | 329 | 72 |
w.v. accres | 0 | 45.531 | 30.624 | 16.727 | 23.738 | 164.804 |
Uitgaven | 3.662.029 | 3.663.678 | 3.661.856 | 3.661.856 | 3.661.856 | 3.661.856 |
w.v. Gemeenten | 3.252.267 | 3.253.916 | 3.252.094 | 3.252.094 | 3.252.094 | 3.252.094 |
w.v. Provincies | 409.762 | 409.762 | 409.762 | 409.762 | 409.762 | 409.762 |
Ruimte onder plafond | 243.168 | 338.231 | 432.029 | 531.910 | 669.973 | 810.782 |
w.v. Gemeenten | 215.959 | 300.402 | 383.685 | 472.389 | 595.003 | 720.055 |
w.v. Provincies | 27.209 | 37.829 | 48.344 | 59.521 | 74.970 | 90.727 |
In tabellen 12.1 t/m 12.5 wordt een totaaloverzicht gegeven van de verschillende soorten risicoregelingen van het Rijk. Voor details over onderstaande garantieregelingen en achterborgstellingen wordt verwezen naar begrotingen van de betreffende vakdepartementen.
Garanties
Een garantie is een voorwaardelijke, financiële verplichting van het Rijk aan een derde buiten het Rijk, die pas tot uitbetaling komt als zich bij de wederpartij een bepaalde omstandigheid (realisatie van een risico) voordoet. Garantieregelingen worden als verplichting opgenomen in de begroting van het betreffende vakdepartement.
Onderstaande tabellen 12.1 en 12.2 bevatten alle garantieregelingen van het Rijk aan partijen buiten het Rijk. Alle regelingen met een uitstaand risico, een risicoplafond en mutaties kleiner dan 100 miljoen euro zijn samengevat in de post «Overig». Het overzicht bevat alle garanties met de stand van het uitstaand risico in 2020, 2021 en 2022. Ontwikkelingen sinds eind augustus zijn niet in het overzicht opgenomen. Deze worden meegenomen in het overzicht van risicoregelingen bij het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2021.
In het overzicht worden achtereenvolgens de begroting (b), het begrotingsartikel (a) en de omschrijving van de garantie weergegeven. Daarachter staat onder het kopje «uitstaande garanties» het bedrag dat daadwerkelijk als voorwaardelijke verplichting is verleend dan wel door de Tweede Kamer is geautoriseerd. Onder de uitstaande garanties vallen ook garanties die in eerdere jaren zijn verstrekt. In 2022 worden er garanties verleend, maar komen er ook garanties te vervallen. Dit is terug te lezen in de kolommen «te verlenen garanties» en «te vervallen garanties».
Een garantieregeling van het Rijk kent (in principe) altijd een maximum, het zogenaamde garantieplafond. Dit plafond kan een jaarlijks plafond zijn (per jaar mag een maximaal bedrag aan garanties worden verleend) of een totaalplafond (er mogen nooit meer garanties verleend worden dan het plafond). In tabel 12.1 is onderscheid gemaakt tussen beide soorten plafonds. Bij internationale organisaties is ervoor gekozen om het garantieplafond gelijk te stellen aan de uitstaande garanties. Hiervan is sprake bij de Europese garanties (EFSF, EFSM, ESM en NGEU) en de garanties aan een aantal internationale financiële instellingen (IMF en Wereldbank). Het uitstaand risico bij de internationale garanties is in 2021 fors afgenomen omdat de garantie aan DNB aangaande de SDR-allocatie van het IMF komt te vervallen11. Bij regelingen waar geen plafond is afgesproken, is het totaalplafond gelijkgesteld aan de uitstaande garanties.
Om de risico’s voor de overheidsfinanciën te beheersen, en een goede afweging tussen verschillende beleidsinstrumenten te bevorderen, hanteert het kabinet een ‘nee-tenzij’-beleid ten aanzien van risicoregelingen. Dit beleid is vastgelegd in de begrotingsregels12 en houdt in dat het kabinet terughoudend is met het aangaan van nieuwe en verruimingen van bestaande regelingen. Soms kan het verstandig zijn om nieuwe risico’s aan te gaan – bijvoorbeeld tijdens de coronacrisis - maar hier is een goede onderbouwing voor noodzakelijk. Deze controle aan de poort heeft concreet vorm gekregen in het Toetsingskader Risicoregelingen13, dat eveneens is vastgelegd in de begrotingsregels. Dit toetsingskader zorgt ervoor dat we ook in onzekere tijden een degelijke afweging blijven maken. Bij consequente toepassing in de toekomst zullen de risico’s na de crisis naar verwachting weer afnemen.
Naast de reguliere garanties (tabel 12.1) heeft het kabinet besloten om een aantal tijdelijke garanties te verlenen ter bestrijding van de coronacrisis. Het uitstaand risico van deze risicoregelingen worden getoond in tabel 12.2. De coronagerelateerde garantieregelingen verschillen van de reguliere garantieregelingen wat betreft de financiering en de dekking. Waar uitgaven en ontvangen van reguliere garantieregelingen op een departementale begroting plaatsvinden, geldt voor coronagerelateerde garantieregelingen dat eventuele schades worden gefinancierd vanuit de staatsschuld. Indien er een premie wordt gevraagd vloeit deze ook in de staatsschuld. Mede als gevolg van de ondersteuning van het Rijk tijdens de coronacrisis, is het totale uitstaand risico in 2020 gestegen met circa 50 miljard euro. De coronagerelateerde garanties bedragen in 2022 naar verwachting nog circa 41 miljard euro, waarvan 33,2 miljard euro bestaat uit de internationale garantie SURE en NGEU. Uit tabel 12.2 blijkt dat het totaalbedrag aan uitstaande garanties van het Rijk in 2022 naar verwachting 210,9 miljard euro bedraagt. In 2020 was dit bedrag 233,4 miljard euro, waarvan 183,2 miljard euro reguliere garanties betrof (zie tabel 12.1).
b | a | Omschrijving | 2020 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Uitstaande garanties | Geraamd te verlenen | Geraamd te vervallen | Uitstaande garanties | Garantie-plafond | Geraamd te verlenen | Geraamd te vervallen | Uitstaande garanties | Garantie-plafond | Totaal-plafond | |||
b | a | Omschrijving | 2020 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | |
V | 3 | Raad van Europa | 176,7 | 176,7 | 176,7 | 176,7 | ||||||
VIII | 7 | Bouwleningen academische ziekenhuizen | 138,5 | 138,5 | 138,5 | 176,6 | ||||||
VIII | 14 | Achterborgovereenkomst NRF | 350,9 | 27,4 | 17,3 | 361,0 | 361,0 | 380,0 | ||||
VIII | 14 | Indemniteitsregeling | 70,9 | 140,8 | 37,1 | 174,6 | 174,6 | 300,0 | ||||
IXB | 2 | Single Resolution Fund | 4.163,5 | 4.163,5 | 4.163,5 | 4.163,5 | ||||||
IXB | 2 | WAKO (kernongevallen) | 9.768,9 | 568,9 | 9.200,0 | 9.200,0 | 9.200,0 | |||||
IXB | 3 | Financieringsmaatschappij voor ontwikkelingslanden (FMO) | 5.507,0 | 5.507,0 | 5.507,0 | 5.507,0 | ||||||
IXB | 4 | Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) | 672,3 | 6,6 | 678,9 | 678,9 | 678,9 | |||||
IXB | 4 | DNB - deelneming in kapitaal IMF | 43.152,4 | 14.832,1 | 28.320,3 | 28.320,3 | 28.320,3 | |||||
IXB | 4 | European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) | 589,1 | 589,1 | 589,1 | 589,1 | ||||||
IXB | 4 | European Financial Stabilisation Mechnism (EFSM) | 2.771,6 | 2,7 | 2.774,3 | 2.774,3 | 2.774,3 | |||||
IXB | 4 | European Financial Stability Facility (EFSF) | 34.154,2 | 34.154,2 | 34.154,2 | 34.154,2 | ||||||
IXB | 4 | European Investment Bank (EIB) | 11.796,0 | 11.796,0 | 11.796,0 | 11.796,0 | ||||||
IXB | 4 | European Stability Mechanism (ESM) | 35.423,7 | 60,1 | 35.363,7 | 24,7 | 35.338,9 | 35.363,7 | ||||
IXB | 4 | Kredieten EU-betalingsbalanssteun | 3.712,0 | 64,0 | 3.776,0 | 3.776,0 | 3.776,0 | |||||
IXB | 4 | Wereldbank | 4.932,1 | 48,6 | 4.980,7 | 4.980,7 | 4.980,7 | |||||
IXB | 5 | Exportkredietverzekering | 18.842,1 | 10.000,0 | 10.000,0 | 18.842,1 | 10.000,0 | 10.000,0 | 10.000,0 | 18.842,1 | 10.000,0 | |
XIII | 2 | Borgstelling MKB Kredieten (BMKB) | 1.806,7 | 765,0 | 401,1 | 2.170,5 | 765,0 | 765,0 | 438,1 | 2.497,4 | 765,0 | |
XIII | 2 | Garantie Ondernemingsfinanciering (GO) | 404,0 | 400,0 | 46,2 | 757,8 | 400,0 | 400,0 | 60,5 | 1.097,3 | 400,0 | |
XIII | 2 | Microkredieten | 130,0 | 17,4 | 17,4 | 130,0 | 13,9 | 116,1 | 130,0 | |||
XIII | 2 | MKB-financiering | 228,2 | 0,0 | 228,2 | 228,2 | 268,2 | |||||
XIII | 4 | Aardwarmte | 12,6 | 66,6 | 79,2 | 66,6 | 44,2 | 123,4 | 44,2 | |||
XIV | 21 | Borgstelling MKB- Landbouwkredieten (BL, BL plus en landbouwinnovatie) | 329,4 | 78,2 | 33,0 | 374,6 | 78,2 | 78,2 | 38,0 | 414,8 | 78,2 | |
XIV | 22 | Garantie voor natuurgebieden en landschappen | 305,3 | 20,4 | 284,9 | 20,1 | 264,8 | 305,3 | ||||
XVI | 2&3 | Instellingen voor de gezondheidszorg | 195,4 | 29,8 | 165,6 | 27,6 | 138,0 | 165,6 | ||||
XVII | 1 | Garantie Dutch Good Growth Fund (DGGF) | 124,3 | 50,0 | 174,3 | 50,0 | 224,3 | 675,0 | ||||
XVII | 1 | Garantie DRIVE | 52,4 | 52,4 | 55,0 | 52,4 | 55,0 | |||||
XVII | 1 | Dutch Trade and Investment Fund (DTIF) | 18,9 | 24,0 | 42,9 | 24,0 | 66,9 | 140,0 | ||||
XVII | 3 | International Finance Facility for Education (IFFEd) | 222,5 | 222,5 | 222,5 | 222,5 | ||||||
XVII | 5 | Garanties Regionale Ontwikkelingsbanken | 3.063,8 | 14,6 | 3.049,2 | 10,2 | 3.039,1 | 3.067,3 | ||||
Overig | 291,9 | 46,0 | 14,7 | 323,2 |