Datum publicatie	Organisatie	Vergaderjaar	Dossier- en ondernummer
19-09-2023 15:46	Tweede Kamer der Staten-Generaal	2023-2024	36410 nr. 2

Tweede Kamer der Staten-Generaal

36 410 Nota over de toestand van 's rijks financiën

Nr. 2 NOTA OVER DE TOESTAND VAN 'S RIJKS FINANCIËN

Ontvangen 19 september 2023

Vergaderjaar 2023‒2024

1 BUDGETTAIRE KERNGEGEVENS

1.1 Budgettaire kerngegevens

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste budgettaire kerngegevens tot en met 2028. Deze cijfers zijn gebaseerd op de begrotingen en op de Macro Economische Verkenning (MEV) van het Centraal Planbureau (CPB). Het kabinet verwacht in 2024 402,9 miljard euro aan inkomsten op te halen via belasting- en premieontvangsten. De geraamde rijksuitgaven bedragen 433,6 miljard euro in 2024.

Tabel 1.1 Budgettaire kerngegevens
(in miljarden euro, tenzij anders aangegeven)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028

Inkomsten (belastingen en sociale premies)	350,5	386,5	402,9	430,8	442,9	461,5	478,7

Reguliere netto-uitgaven onder het uitgavenplafond	345,9	375,7	413,1	440,6	463,9	484,3	508,7
Rijksbegroting	162,3	170,9	176,2	189,2	195,2	202,8	213,9
Sociale zekerheid	88,5	98,9	108,9	115,2	123,0	130,2	136,5
Zorg	81,2	87,8	97,8	102,5	108,7	114,9	120,6
Investeringen	13,8	18,1	30,3	33,7	36,9	36,4	37,7
Steunmaatregelen corona relevant voor het EMU-saldo (uitgaven)	11,2	3,0	0,5	0,1	0,0	‒ 0,1	0,0
Overige netto-uitgaven en correcties relevant voor het EMU-saldo	‒ 5,6	23,1	19,9	21,4	19,8	7,7	8,2
Totale netto-uitgaven relevant voor het EMU-saldo	351,5	401,8	433,6	462,1	483,7	491,9	516,9

EMU-saldo centrale overheid	‒ 1,0	‒ 15,3	‒ 30,6	‒ 31,3	‒ 40,8	‒ 30,4	‒ 38,2
EMU-saldo decentrale overheden	1,1	‒ 1,0	‒ 1,1	‒ 1,1	‒ 1,2	‒ 1,2	‒ 1,3

EMU-saldo collectieve sector	0,1	‒ 16,4	‒ 31,7	‒ 32,4	‒ 42,0	‒ 31,7	‒ 39,4
EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp)	0,0%	‒ 1,6%	‒ 2,9%	‒ 2,9%	‒ 3,6%	‒ 2,6%	‒ 3,2%

EMU-schuld collectieve sector	480,1	489,9	509,5	542,9	585,8	618,9	661,8
EMU-schuld collectieve sector (in procenten bbp)	51,0%	47,6%	47,3%	48,6%	50,4%	51,3%	52,9%

Bruto binnenlands product (bbp)	941	1.028	1.078	1.116	1.162	1.207	1.250

Het feitelijk EMU-tekort van de centrale overheid bedraagt 15,3 miljard euro in 2023 en 30,6 miljard euro in 2024. De decentrale overheden - onder andere de gemeenten, provincies en waterschappen - komen naar verwachting uit op een tekort van 1,0 miljard euro in 2023 en 1,1 miljard euro in 2024. Het EMU-saldo van de overheid als geheel (centrale overheid en decentrale overheden) komt daarmee naar verwachting uit op een tekort van 16,4 miljard euro in 2023 en 31,7 miljard euro in 2024. Dit komt overeen met respectievelijk ‒ 1,6% en ‒ 2,9% van het bbp. De schuld bereikt aan het eind van 2024 een niveau van 47,3% van het bbp.

1.2 Aansluiting visuele samenvatting met begrotingen en bijlagen Miljoenennota

De visuele samenvatting bij de Miljoenennota biedt een toegankelijk overzicht van de belangrijkste cijfers voor het Miljoenennotajaar 2023. De presentatie in de visuele samenvatting verschilt echter op een aantal punten van de begrotingssystematiek zoals die wordt gehanteerd in de rest van de Miljoenennota en bijlagen. Deze bijlage behandelt de samenhang tussen de cijfers uit de visuele samenvatting en de rest van de Miljoenennota en geeft deze aansluiting weer in tabel 1.3.

De visuele samenvatting gaat uit van een netto-uitgavenbegrip. Dat wil zeggen, de bruto-uitgaven (tabel 2.2 in bijlage 2) verminderd met de zogenaamde niet-belastingontvangsten (tabel 2.3 in bijlage 2). Dit zijn ontvangsten die tot de uitgavenkant van de begroting worden gerekend, zoals boete-opbrengsten, leges en teruggevorderde toeslagen.

Een ander verschil in presentatie tussen de visuele samenvatting en de Miljoenennota betreft de individuele begrotingsposten. De visuele samenvatting gaat uit van een thematische indeling die niet exact aansluit bij de afzonderlijke begrotingshoofdstukken. Zo wordt het Btw-compensatiefonds in de visuele samenvatting samengevoegd met het Gemeentefonds en het Provinciefonds, terwijl het begrotingstechnisch wordt verantwoord op de begroting van Financiën. Een meer complex voorbeeld is de verwerking van de middelen bestemd voor internationale samenwerking (ook wel Homogene groep internationale samenwerking (HGIS) genoemd). In de visuele samenvatting worden de HGIS-middelen gegroepeerd onder de uitgavenpost ‘Buitenlandse Zaken/Internationale Samenwerking’, omdat het ministerie van Buitenlandse Zaken deze middelen coördineert. In de begrotingssystematiek staan deze middelen echter verspreid op verschillende begrotingshoofdstukken, waaronder die van Justitie en Veiligheid en Defensie. Het overzicht van de toewijzing van deze middelen is terug te vinden in tabel 2.10 in bijlage 2.

Tabel 1.2 Aansluiting visuele samenvatting met begrotingen en bijlagen Miljoenennota
(in miljarden euro)	2024	Bron
Inkomsten	402,9	Tabel 4.4.1

Uitgaven
Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt	110,9
Plafond S totaal begrotings- en premiegefinancierd	108,9	Tabel 2.2.4
Plafond R Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid	2,0	Tabel 2.2.3
Plafond I Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid	0,0	Tabel 2.2.6
af: HGIS Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid	0,0	Tabel 2.10 bijlagen MN
Zorg	111,3
Plafond Z totaal begrotings- en premiegefinancierd	97,8	Tabel 2.2.5
Plafond R Volksgezondheid, Welzijn en Sport	6,5	Tabel 2.2.3
Zorgtoeslag en TSZ	7,0	Hoofdstuk 16 artikel 8
Plafond I Volksgezondheid, Welzijn en Sport	0,1	Tabel 2.2.6
af: HGIS Volksgezondheid, Welzijn en Sport	0,0	Tabel 2.10 bijlagen MN
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	50,0
Plafond R Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	49,8	Tabel 2.2.3
Plafond I Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	0,3	Tabel 2.2.6
af: HGIS Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	0,1	Tabel 2.10 bijlagen MN
Gemeentefonds, Provinciefonds en Btw-compensatiefonds	47,5
Plafond R Gemeentefonds en accres Gemeentefonds	40,0	Tabel 2.2.3
Plafond R Provinciefonds en accres Provinciefonds	3,5	Tabel 2.2.3
Btw-compensatiefonds	4,0	Hoofdstuk 9 artikel 6
Buitenlandse Zaken en Internationale Samenwerking	14,4
Plafond R Buitenlandse Zaken	3,7	Tabel 2.2.3
EU-afdrachten Invoerrechten	5,0	Hoofdstuk 5 artikel 3.1.10
af: HGIS Buitenlandse Zaken	2,5	Tabel 2.10 bijlagen MN
bij: totale plafondrelevante uitgaven Internationale Samenwerking (HGIS)	8,2	Tabel 2.10 bijlagen MN
Justitie en Veiligheid	21,3
Plafond R Justitie en Veiligheid	19,4	Tabel 2.2.3
Oekraïne uitgaven	3,2	Tabel 23 bijlagen MN
af: HGIS Justitie en Veiligheid	1,3	Tabel 2.10 bijlagen MN
Defensie	19,8
Plafond R Defensie	9,4	Tabel 2.2.3
Plafond I Defensie	10,6	Tabel 2.2.6
af: HGIS Defensie	0,2	Tabel 2.10 bijlagen MN
Infrastructuur en Waterstaat	14,5
Plafond R Infrastructuur en Waterstaat	2,8	Tabel 2.2.3
Plafond I Infrastructuur en Waterstaat	11,7	Tabel 2.2.6
af: HGIS Infrastructuur en Waterstaat	0,0	Tabel 2.10 bijlagen MN
Rentelasten	7,8
Rentelasten staatsschuld	6,4	Hoofdstuk 9A artikel 11
Rentelasten schatkistbankieren	1,3	Hoofdstuk 9A artikel 12
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	10,8
Plafond R Binnenlandse Zaken	9,5	Tabel 2.2.3
Plafond R Koninkrijksrelaties	0,2	Tabel 2.2.3
Plafond R BES-fonds	0,1	Tabel 2.2.3
Plafond I Koninkrijksrelaties	1,1	Tabel 2.2.6
af: HGIS Binnenlandse Zaken	0,0	Tabel 2.10 bijlagen MN
Economische Zaken en Klimaat	7,9
Plafond R Economische Zaken en Klimaat	4,0	Tabel 2.2.3
Plafond I Economische Zaken en Klimaat	3,9	Tabel 2.2.6
af: HGIS EZK	0,0	Tabel 2.10 bijlagen MN
Financiën	3,1
Plafond R Financiën	7,4	Tabel 2.2.3
af: Btw-compensatiefonds	4,0	Hoofdstuk 9B artikel 6
af: HGIS Financiën	0,3	Tabel 2.10 bijlagen MN
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	2,7
Plafond R Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	2,3	Tabel 2.2.3
Plafond I Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	0,5	Tabel 2.2.6
af: HGIS LNV	0,0	Tabel 2.10 bijlagen MN
Overig	11,6

1. Totaal inkomsten	402,9	Budgettaire kerngegevens, poster en visuele samenvatting
2. Totale netto-uitgaven relevant voor het EMU-saldo	433,6	Budgettaire kerngegevens, poster en visuele samenvatting

3. EMU-saldo centrale overheid (=1-2)	‒ 30,6	Tabel 1.1 Budgettaire kerngegevens

2 UITGAVEN EN NIET-BELASTINGONTVANGSTEN

Deze bijlage biedt verschillende overzichten van de uitgaven en de niet-belastingontvangsten van de Rijksoverheid. De overheidsuitgaven kunnen op kasbasis, maar ook op transactiebasis worden geregistreerd. In het eerste geval worden uitgaven geboekt in de periode waarin de daadwerkelijke betalingen vanaf de bankrekeningen van het Rijk plaatsvinden. In het tweede geval worden de uitgaven geboekt in de periode waarin de rechten en verplichtingen zijn ontstaan. Op de departementale begrotingen worden de uitgaven op kasbasis geregistreerd. Het saldo van de overheid (EMU-saldo) wordt echter niet berekend op basis van de uitgaven op kasbasis, maar op transactiebasis. Bij de tabellen hieronder worden de gebruikte begrippen verder toegelicht.

Tabel 2.1 bevat alle netto-uitgaven van de Rijksoverheid. De netto-uitgaven zijn de uitgaven minus de niet-belastingontvangsten. Om de uitgaven te beheersen is er een jaarlijks uitgavenplafond. Het uitgavenplafond is gesplitst in vier deelplafonds: het plafond Rijksbegroting, het plafond Sociale Zekerheid, het plafond Zorg en het plafond Investeringen. De meeste netto-uitgaven vallen onder een van deze vier plafonds. Er zijn echter ook uitgaven en ontvangsten die niet onder een plafond vallen. Deze worden de niet-plafondrelevante uitgaven en ontvangsten genoemd.

Voorts zijn de uitgaven in tabel 2.1 uitgesplitst in begrotingsgefinancierde en premiegefinancierde uitgaven. De begrotingsgefinancierde uitgaven worden betaald uit de belastingen en zijn de optelling van alle uitgaven en niet-belastingontvangsten op de departementale begrotingen. Dit zijn de uitgaven waarvoor het parlement autorisatie verleent door de begrotingen aan te nemen. Naast de begrotingsgefinancierde uitgaven zijn er ook premiegefinancierde uitgaven. De uitgaven aan zorg en sociale zekerheid worden voor een groot deel gefinancierd uit sociale premies. In het onderste deel van de tabel zijn de begrotings- en premiegefinancierde uitgaven per plafond opgeteld.

Tabel 2.1 Netto-uitgaven naar type en plafond
(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	bron
Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven
Plafond Rijksbegroting	175.791	174.448	176.696	189.367	195.255	202.721	213.910	Tabel 2.5
Plafond Sociale Zekerheid	21.889	26.918	31.252	32.646	34.808	36.856	38.589	Tabel 2.6
Plafond Zorg	2.033	2.114	2.482	2.406	2.543	2.561	2.545	Tabel 2.7
Plafond Investeringen	13.821	18.090	30.287	33.654	36.872	36.384	37.707	Tabel 2.8
Netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond	33.424	47.032	55.368	60.475	63.336	55.061	60.014	Tabel 2.9
Totaal begrotingsgefinancierde netto-uitgaven	246.958	268.603	296.086	318.548	332.814	333.583	352.765	Tabel 2.4

Premiegefinancierde netto-uitgaven
Plafond Sociale Zekerheid	64.060	71.326	77.657	82.578	88.205	93.386	97.952	Tabel 2.6
Plafond Zorg	79.481	85.747	95.270	100.122	106.178	112.340	118.008	Tabel 2.7
Totaal premiegefinancierde netto-uitgaven	143.540	157.073	172.927	182.700	194.383	205.726	215.960
Totaal netto-uitgaven	376.678	407.586	438.726	467.594	490.325	502.926	531.018

Plafond Rijksbegroting	175.791	174.448	176.696	189.367	195.255	202.721	213.910	Tabel 2.5
Plafond Sociale Zekerheid	85.949	98.244	108.909	115.224	123.013	130.242	136.541	Tabel 2.6
Plafond Zorg	81.513	87.861	97.752	102.528	108.721	114.902	120.553	Tabel 2.7
Plafond Investeringen	13.821	18.090	30.287	33.654	36.872	36.384	37.707	Tabel 2.8
Totaal netto-uitgaven onder het uitgavenplafond	357.075	378.644	413.644	440.772	463.861	484.248	508.710

Netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond	33.424	47.032	55.368	60.475	63.336	55.061	60.014	Tabel 2.9
Totaal netto-uitgaven	390.499	425.676	469.013	501.248	527.197	539.309	568.725

Tabel 2.2 geeft alle uitgaven weer zoals die vermeld zijn in de individuele begrotingshoofdstukken van de Rijksbegroting. In die hoofdstukken zelf zijn de uitgaven verdeeld over verschillende beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen, maar in de tabel wordt alleen het totaal per hoofdstuk weergegeven. Deze tabel bevat dus alle geraamde uitgaven waarvoor het parlement goedkeuring geeft door het betreffende begrotingswetvoorstel aan te nemen. Deze uitgaven worden daarom ook wel de begrotingsgefinancierde uitgaven genoemd. Voor vrijwel alle begrotingshoofdstukken geldt dat de genoemde bedragen ook de raming is van wat de rijksoverheid op kasbasis denkt te gaan uitgeven. Alleen voor het begrotingshoofdstuk van Nationale Schuld geldt dat die begroting deels op transactiebasis wordt opgesteld. De uitgaven aan het aflossen van de staatsschuld zijn niet in deze tabel opgenomen. Deze zijn opgenomen in bijlage 6 EMU-saldo.

Tabel 2.2 Uitgaven begrotingen
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	De Koning	50	56	56	56	56	56	56
2A	Staten-Generaal	215	240	239	233	237	230	228
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	175	183	183	178	168	177	168
3	Algemene Zaken	84	94	97	94	97	97	97
4	Koninkrijksrelaties	375	167	223	173	173	193	156
5	Buitenlandse Zaken	12.900	12.795	12.790	13.941	14.318	14.705	18.608
6	Justitie en Veiligheid	18.229	22.975	24.116	21.252	21.361	18.871	18.762
7	Binnenlandse Zaken	7.275	10.435	11.200	10.279	9.439	9.393	9.562
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	53.199	57.050	55.467	57.542	55.937	55.712	55.547
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	7.060	10.811	12.719	13.661	15.324	17.358	18.922
9B	Financiën	11.679	14.846	11.827	10.652	10.064	9.845	9.393
10	Defensie	12.846	15.352	21.298	20.684	20.280	19.748	19.576
12	Infrastructuur en Waterstaat	12.078	12.407	14.652	23.544	14.262	13.504	12.890
13	Economische Zaken en Klimaat	25.908	16.722	12.245	10.482	12.433	12.127	13.212
14	Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid	2.115	3.040	2.863	3.058	2.208	1.846	1.711
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	46.013	48.723	58.022	58.391	60.060	61.411	61.711
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	31.401	48.216	35.268	34.859	37.026	38.605	39.700
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	3.658	3.690	3.641	3.820	4.097	5.312	5.893
19	Nationaal Groeifonds	0	0	0	0	0	0	‒
50	Gemeentefonds	39.981	41.897	42.874	42.259	38.414	38.281	38.097
51	Provinciefonds	2.844	3.108	3.341	3.216	2.930	2.891	2.891
55	Infrastructuurfonds	7.786	8.715	10.246	19.325	9.989	9.732	9.185
58	Diergezondheidsfonds	83	44	31	31	31	31	31
64	BES-fonds	67	73	71	59	58	57	57
65	Deltafonds	1.382	1.952	1.819	1.908	2.030	1.808	1.822
66	Defensiematerieelbegrotingsfonds	4.954	6.282	10.724	10.946	10.852	10.261	10.155
70	Nationaal Groeifonds	0	10	1.572	1.471	1.792	2.080	3.253
AP	Aanvullende posten	0	‒ 4.622	9.746	24.751	47.435	47.534	56.133
90	Consolidatie1	‒ 13.430	‒ 14.824	‒ 23.698	‒ 32.870	‒ 23.979	‒ 23.163	‒ 23.695
HGIS	Internationale Samenwerking2	(7.857)	(9.500)	(9.554)	(9.090)	(9.184)	(9.492)	9.824
	Totaal	288.929	320.437	333.631	353.995	367.090	368.703	384.119

X Noot

In deze en volgende tabel betreft dit een correctie voor dubbeltellingen die ontstaan door het bruto boeken van bijdragen tussen departementen onderling. Het bruto boeken houdt in dat zowel het departement dat bijdraagt als het departement dat ontvangt de uitgaven op zijn begroting opneemt.

X Noot

In deze en volgende tabellen zijn de uitgaven aan Internationale samenwerking (HGIS) toegerekend aan de begrotingen waarop deze worden verantwoord. De totale uitgaven aan HGIS zijn tussen haken vermeld en lopen niet mee in de totaaltelling.

Tabel 2.3 bevat alle niet-belastingontvangsten op de verschillende begrotingshoofdstukken van de Rijksbegroting. Het betreft hier alle ontvangsten die geen belasting- of premie-ontvangst zijn. Denk bijvoorbeeld aan het dividend dat uitgekeerd wordt door staatsdeelnemingen, terugbetaalde studieschulden of de opbrengst uit boetes en schikkingen. Ook hier geldt dat alle bedragen op kasbasis zijn, behalve de begroting van Nationale Schuld, die deels op transactiebasis is opgesteld. De ontvangsten vanuit het uitgeven van nieuwe staatschuld zijn niet meegeteld in deze tabel. Deze ontvangsten zijn opgenomen in bijlage 6 EMU-saldo.

Tabel 2.3 Niet-belastingontvangsten begrotingen
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	De Koning	2	2	2	2	2	2	2
2A	Staten-Generaal	12	9	4	4	4	4	4
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	6	7	6	6	6	6	6
3	Algemene Zaken	9	8	8	8	8	8	8
4	Koninkrijksrelaties	104	54	50	187	204	128	219
5	Buitenlandse Zaken	1.339	1.376	4.076	2.646	3.104	1.533	1.593
6	Justitie en Veiligheid	1.363	1.669	1.484	1.521	1.693	1.760	1.788
7	Binnenlandse Zaken	772	935	631	523	511	507	500
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	1.791	1.869	2.038	2.221	2.293	2.369	2.446
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	12.786	27.193	15.409	16.348	14.956	14.154	12.260
9B	Financiën	3.738	3.625	4.548	2.936	2.901	3.023	2.827
10	Defensie	181	194	229	189	225	342	143
12	Infrastructuur en Waterstaat	64	65	87	41	35	29	29
13	Economische Zaken en Klimaat	11.181	9.969	5.620	5.351	4.924	7.856	6.230
14	Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	182	147	78	74	89	90	101
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	6.244	3.375	2.342	2.354	2.380	2.336	2.235
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	1.258	260	183	170	178	179	169
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	101	69	58	53	48	45	43
50	Gemeentefonds	0	0	0	0	0	0	0
51	Provinciefonds	0	0	0	0	0	0	0
55	Infrastructuurfonds	7.837	8.424	10.246	19.325	9.989	9.732	9.185
58	Diergezondheidsfonds	73	41	32	31	31	31	31
64	BES-fonds	0	0	0	0	0	0	0
65	Deltafonds	1.328	1.720	1.819	1.908	2.030	1.808	1.822
66	Defensiematerieelbegrotingsfonds	5.029	5.636	10.724	10.946	10.852	10.261	10.155
70	Nationaal Groeifonds	0	10	1.572	1.471	1.792	2.080	3.253
AP	Aanvullende posten	0	0	0	0	0	0	0
90	Consolidatie	‒ 13.430	‒ 14.824	‒ 23.698	‒ 32.870	‒ 23.979	‒ 23.163	‒ 23.695
HGIS	Internationale Samenwerking	(212)	(212)	(340)	(260)	(237)	(350)	(149)
	Totaal	41.970	51.833	37.545	35.447	34.276	35.119	31.354

Tabel 2.4 geeft de netto-uitgaven per begrotingshoofdstuk weer. Dit zijn de uitgaven uit tabel 2.2 minus de niet-belastingontvangsten uit tabel 2.3.

Tabel 2.4 Netto-uitgaven begrotingen
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	De Koning	48	54	54	54	54	54	54
2A	Staten-Generaal	203	231	235	230	233	226	224
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	169	176	176	172	162	171	162
3	Algemene Zaken	74	86	89	86	89	89	89
4	Koninkrijksrelaties	271	113	173	‒ 14	‒ 31	65	‒ 63
5	Buitenlandse Zaken	11.562	11.419	8.715	11.295	11.214	13.172	17.015
6	Justitie en Veiligheid	16.866	21.306	22.632	19.730	19.668	17.111	16.974
7	Binnenlandse Zaken	6.503	9.500	10.569	9.756	8.928	8.886	9.062
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	51.408	55.181	53.429	55.321	53.645	53.343	53.101
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	‒ 5.726	‒ 16.382	‒ 2.690	‒ 2.687	367	3.204	6.661
9B	Financiën	7.941	11.221	7.279	7.716	7.164	6.822	6.566
10	Defensie	12.665	15.158	21.070	20.494	20.055	19.406	19.432
12	Infrastructuur en Waterstaat	12.014	12.342	14.566	23.503	14.227	13.475	12.861
13	Economische Zaken en Klimaat	14.727	6.753	6.625	5.131	7.508	4.270	6.982
14	Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	1.933	2.893	2.785	2.984	2.119	1.756	1.610
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	39.769	45.349	55.681	56.037	57.681	59.075	59.477
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	30.143	47.956	35.085	34.690	36.848	38.427	39.531
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	3.557	3.621	3.583	3.767	4.049	5.267	5.850
19	Nationaal Groeifonds	0	0	0	0	0	0	0
50	Gemeentefonds	39.981	41.897	42.874	42.259	38.414	38.281	38.097
51	Provinciefonds	2.844	3.108	3.341	3.216	2.930	2.891	2.891
55	Infrastructuurfonds	‒ 50	291	0	0	0	0	0
58	Diergezondheidsfonds	10	3	‒ 1	0	0	0	0
64	BES-fonds	67	73	71	59	58	57	57
65	Deltafonds	55	232	0	0	0	0	0
66	Defensiematerieelbegrotingsfonds	‒ 75	646	0	0	0	0	0
AP	Aanvullende posten	0	‒ 4.622	9.746	24.751	47.435	47.534	56.133
HGIS	Internationale Samenwerking	(7.645)	(9.288)	(9.214)	(8.830)	(8.947)	(9.142)	(9.675)
	Totaal	246.958	268.603	296.086	318.548	332.814	333.583	352.765

De tabellen 2.5 tot en met 2.8 tonen de netto-uitgaven per deelplafond, uitgesplitst naar begrotingshoofdstuk en type (begrotingsgefinancierd of premiegefinancierd).

Tabel 2.5 Netto-uitgaven onder plafond Rijksbegroting
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
1	De Koning	48	54	54	54	54	54	54
2A	Staten-Generaal	203	231	235	230	233	226	224
2B	Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten van de Gouverneurs	169	176	176	172	162	171	162
3	Algemene Zaken	74	86	89	86	89	89	89
4	Koninkrijksrelaties	94	76	169	117	116	136	99
5	Buitenlandse Zaken	6.845	6.634	3.731	6.046	5.728	7.456	11.056
6	Justitie en Veiligheid	16.025	18.116	19.384	19.730	19.668	17.112	16.974
7	Binnenlandse Zaken	6.319	8.853	9.528	8.733	8.491	8.575	8.734
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	49.702	52.308	49.842	52.295	51.033	51.076	51.219
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	4.314	6.416	7.788	8.607	10.072	11.796	12.989
9B	Financiën	8.745	11.002	7.425	7.831	7.612	7.548	7.377
10	Defensie	7.629	8.667	9.422	9.530	9.432	9.491	9.437
12	Infrastructuur en Waterstaat	3.439	2.834	2.817	2.696	2.470	2.338	2.271
13	Economische Zaken en Klimaat	18.742	6.705	3.992	3.047	6.159	6.629	7.478
14	Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	1.716	2.315	2.267	2.171	1.737	1.566	1.449
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	978	1.327	1.971	1.548	1.586	1.308	1.052
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	7.742	6.981	6.547	6.130	5.643	5.115	4.797
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	3.580	3.641	3.599	3.782	4.061	5.276	5.858
50	Gemeentefonds	36.518	38.315	39.354	38.804	35.029	34.961	34.841
51	Provinciefonds	2.844	3.108	3.341	3.216	2.930	2.891	2.891
55	Infrastructuurfonds	0	0	0	0	0	0	0
60	Accres Gemeentefonds	0	0	671	3.427	5.228	7.253	9.100
61	Accres Provinciefonds	0	0	129	348	544	719	883
64	BES-fonds	67	73	71	59	58	57	57
65	Deltafonds	0	0	0	0	0	0	0
66	Defensiematerieelbegrotingsfonds	0	0	0	0	0	0	0
80	Prijsbijstelling	0	0	1.019	1.730	2.207	2.816	3.502
81	Arbeidsvoorwaarden	0	0	4.177	7.989	11.897	15.269	18.596
86	Algemeen	0	‒ 3.470	‒ 1.103	990	3.016	2.794	2.723
HGIS	Internationale Samenwerking	(7.502)	(8.284)	(8.175)	(8.754)	(9.041)	(9.350)	(9.683)
	Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven	175.791	174.448	176.696	189.367	195.255	202.721	213.910

	Totaal netto-uitgaven onder plafond Rijksbegroting	175.791	174.448	176.696	189.367	195.255	202.721	213.910

Tabel 2.6 Netto-uitgaven onder plafond Sociale Zekerheid
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	19.924	24.981	27.226	27.427	28.152	28.907	29.419
50	Gemeentefonds	1.965	1.941	1.878	1.813	1.741	1.677	1.613
AP	Aanvullende posten	0	‒ 3	2.149	3.406	4.915	6.272	7.556
	Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven	21.889	26.918	31.252	32.646	34.808	36.856	38.589

40	Sociale verzekeringen	64.060	71.326	77.657	82.578	88.205	93.386	97.952
	Premiegefinancierde netto-uitgaven	64.060	71.326	77.657	82.578	88.205	93.386	97.952

	Totaal netto-uitgaven onder plafond Sociale zekerheid	85.949	98.244	108.909	115.224	123.013	130.242	136.541

Tabel 2.7 Netto-uitgaven onder plafond Zorg
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2027
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	535	468	464	463	484	516	497
50	Gemeentefonds	1.498	1.641	1.642	1.643	1.643	1.643	1.643
AP	Aanvullende posten	0	5	376	300	415	402	405
	Begrotingsgefinancierde netto-uitgaven	2.033	2.114	2.482	2.406	2.543	2.561	2.545

41	Zorg	79.481	85.747	95.270	100.122	106.178	112.340	118.008
	Premiegefinancierde netto-uitgaven	79.481	85.747	95.270	100.122	106.178	112.340	118.008

	Totaal netto-uitgaven onder plafond Zorg	81.513	87.861	97.752	102.528	108.721	114.902	120.553

Tabel 2.8 Netto-uitgaven onder plafond Investeringen
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2027
6	Justitie en Veiligheid	0	‒ 0	‒ 1	‒ 0	‒ 0	‒ 0	‒ 0
7	Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	155	605	1.074	1.056	470	343	318
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	9	172	259	163	78	46	21
9B	Financiën	0	0	1	1	1	0	0
10	Defensie	4.870	5.464	10.592	10.873	10.703	10.114	9.995
12	Infrastructuur en Waterstaat	8.536	9.468	11.709	11.962	11.757	11.137	10.569
13	Economische Zaken en Klimaat	103	1.765	3.908	3.787	3.346	3.156	4.030
14	Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	217	578	518	813	382	190	160
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	3	6	5	2	0	0	0
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	0	15	73	9	16	18	10
19	Nationaal Groeifonds	0	0	0	0	0	0	0
55	Mobiliteitsfonds	‒ 50	291	0	0	0	0	0
65	Deltafonds	55	232	0	0	0	0	0
66	Defensiematerieelbegrotingsfonds	‒ 75	648	0	0	2	0	0
70	Nationaal Groeifonds	0	0	0	0	0	0	0
80	Prijsbijstelling	0	0	713	1.205	1.733	2.207	2.723
81	Arbeidsvoorwaarden	0	0	247	553	1.234	1.717	2.150
86	Algemeen	0	‒ 1.153	1.189	3.230	7.152	7.455	7.730
		0	0	0	0	‒ 0	‒ 0	0
	Totaal netto-uitgaven onder plafond Investeringen	13.821	18.090	30.287	33.654	36.872	36.384	37.707

Tabel 2.9 geeft per begrotingshoofdstuk de netto-uitgaven weer die niet meetellen voor het uitgavenplafond. Het gaat hier bijvoorbeeld om uitgaven die niet meetellen in het overheidstekort (EMU-saldo), zoals het verstrekken van leningen, de bijdrage van het Rijk aan de sociale fondsen of de opbrengst van het verkopen van staatsdeelnemingen. Daarnaast zijn er uitgaven die wel EMU-saldorelevant zijn, maar buiten het uitgavenplafond zijn geplaatst, zoals de uitgaven aan de zorgtoeslag.

Tabel 2.9 Netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
4	Koninkrijksrelaties	177	36	5	‒ 131	‒ 148	‒ 71	‒ 162
5	Buitenlandse Zaken	4.716	4.785	4.984	5.249	5.486	5.716	5.959
6	Justitie en Veiligheid	841	3.190	3.248	0	0	0	0
7	Binnenlandse Zaken	29	43	‒ 33	‒ 33	‒ 33	‒ 33	10
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	1.697	2.701	3.328	2.863	2.534	2.220	1.861
9A	Nationale Schuld (Transactiebasis)	‒ 10.040	‒ 22.797	‒ 10.478	‒ 11.294	‒ 9.705	‒ 8.592	‒ 6.328
9B	Financiën	‒ 804	219	‒ 146	‒ 116	‒ 449	‒ 726	‒ 811
10	Defensie	167	1.027	1.055	92	‒ 80	‒ 199	0
12	Infrastructuur en Waterstaat	40	40	40	8.845	0	0	20
13	Economische Zaken en Klimaat	‒ 4.117	‒ 1.717	‒ 1.276	‒ 1.703	‒ 1.996	‒ 5.514	‒ 4.526
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	18.864	19.035	26.478	27.059	27.942	28.860	29.005
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	21.866	40.491	28.001	28.087	30.704	32.778	34.227
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	‒ 23	‒ 21	‒ 16	‒ 16	‒ 12	‒ 9	‒ 8
19	Nationaal Groeifonds	0	0	0	0	0	0	0
55	Infrastructuurfonds	0	0	0	0	0	0	0
58	Diergezondheidsfonds	10	3	‒ 1	0	0	0	0
66	Defensiematerieelbegrotingsfonds	0	‒ 2	0	0	‒ 2	0	0
AP	Aanvullende posten	0	0	179	1.573	9.095	630	766
HGIS	Internationale Samenwerking	(142)	(1.004)	(1.039)	(76)	(94)	(208)	(8)

	Totaal netto-uitgaven buiten het uitgavenplafond	33.424	47.032	55.368	60.475	63.336	55.061	60.014

Tabel 2.10 geeft een overzicht van de uitgaven aan de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) per begrotingshoofdstuk. Dit zijn alle uitgaven die betrekking hebben op internationale samenwerking. De HGIS-uitgaven staan op verschillende begrotingen maar worden gecoördineerd door de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Deze stelt ook de HGIS-nota op. De HGIS-nota wordt gelijktijdig met de Miljoenennota gepubliceerd en geeft gedetailleerd inzicht in de HGIS-uitgaven.

Tabel 2.10 Overzicht netto-uitgaven HGIS per begrotingshoofdstuk
	(in miljoenen euro)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
5	Buitenlandse Zaken	2.424	2.602	2.451	2.387	2.447	2.443	2.480
6	Justitie en Veiligheid	884	1.186	1.339	1.734	1.740	645	645
7	Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties	0,649	1	0	0	0	0	0
8	Onderwijs, Cultuur en Wetenschap	107	115	112	108	108	108	108
9B	Financiën	265	370	341	368	374	566	285
10	Defensie	151	221	217	205	205	206	207
12	Infrastructuur en Waterstaat	26	43	36	36	27	27	22
13	Economische Zaken en Klimaat	27	54	31	31	31	30	30
14	Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit	32	42	41	41	41	41	41
15	Sociale Zaken en Werkgelegenheid	1	1	1	1	1	1	1
16	Volksgezondheid, Welzijn en Sport	6	9	8	7	6	6	6
17	Buitenlandse Handel & Ontwikkelingssamenwerking	3.580	3.641	3.599	3.782	4.061	5.276	5.858
86	Algemeen	0	0	0	53	0	0	0
	Totaal plafondrelevante netto-uitgaven HGIS	7.502	8.284	8.175	8.754	9.041	9.350	9.683

9B	Financiën	0	0	0	0	0	0	0
10	Defensie	165	1.025	1.055	92	‒ 82	‒ 199	0
17	Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking	‒ 23	‒ 21	‒ 16	‒ 16	‒ 12	‒ 9	‒ 8
	Totaal niet-plafondrelevante netto-uitgaven HGIS	142	1.004	1.039	76	‒ 94	‒ 208	‒ 8

3 INKOMSTENKADER

1. Uitleg inkomstenkader tijdens kabinetsperiode

In het Regeerakkoord en de Startnota zijn de financiële afspraken en het begrotingsbeleid van het kabinet vastgelegd in het inkomstenkader. Het inkomstenkader speelt een belangrijke rol voor de budgettaire beheersing van de inkomsten en de automatische stabilisatie binnen het trendmatig begrotingsbeleid. Naast het inkomstenkader geeft het kabinet ook een beleidsmatige lastenontwikkeling weer (blo).1 Deze blo laat de lastendruk voor burgers en bedrijven zien gedurende de kabinetsperiode.

Gedurende de kabinetsperiode kunnen er om verschillende redenen wijzigingen optreden in het inkomstenkader:

1. Nieuw beleid dat van na het Regeerakkoord dateert (tariefs- dan wel grondslagwijzigingen). Bij additionele lastenverlichting is compenserende lastenverzwaring nodig, en vice versa.
2. Zorgpremies (de nominale premie en de iab-premie) zijn inkomstenkaderrelevant. Fluctuaties in zorgpremies hebben in de huidige systematiek geen gevolgen voor het EMU-saldo, omdat zowel de zorguitgaven als zorgpremies zijn ingekaderd en de uitgaven voor de Zvw lastendekkend zijn gefinancierd. Deze kabinetsperiode is er een nieuwe systematiek in de Startnota vastgelegd waarbij er wordt gekeken naar een eventuele mee- of tegenvaller van de Zvw-uitgaven in het voorjaar. Een Zvw-meevaller leidt tot ruimte onder het uitgavenplafond. Het kabinet kan dan besluiten om dit in te zetten aan de uitgavenkant of niet. Indien er voor wordt gekozen een eventuele meevaller in te zetten aan de uitgavenkant, dient er een lastenverzwaring in het inkomstenkader tegenover te staan.
3. Maatregelen uit het Regeerakkoord en nieuwe maatregelen die onderdeel uitmaken van het inkomstenkader worden, voordat ze worden omgezet in wetgeving, eenmaal opnieuw geraamd (‘herijkt’). Het CPB certificeert deze herijkte raming. Zo wordt geborgd dat in de wet een zo goed mogelijke raming van de maatregel staat. Eventuele verschillen tussen de oorspronkelijke raming en de herijkte raming moet volgens de begrotingsregels binnen het inkomstenkader worden gecompenseerd.

Het inkomstenkader beheerst alleen de beleidsmatige keuzes van lasten. Wijzigingen in de lasten door beleid moeten gecompenseerd worden met tegengestelde lastenmaatregelen om te borgen dat het inkomstenkader per saldo weer sluit, zowel binnen de kabinetsperiode als structureel.

Verschillen in de (geraamde) belasting- en premiekomsten die niet het gevolg zijn van hierboven genoemde oorzaken, maar veroorzaakt worden doordat de conjunctuur zich anders ontwikkelt dan verwacht ten tijde van de Startnota, lopen in het saldo. Een toename van de werkgelegenheid bijvoorbeeld leidt tot hogere inkomsten uit de inkomstenbelasting en hoeft niet gecompenseerd te worden binnen het inkomstenkader.

2. Inkomstenkader sinds najaar 2022

In onderstaande tabel de stand van het inkomstenkader op basis van de besluitvorming in 2023. Aangezien in het voorjaar geen definitieve besluitvorming over de lasten heeft plaatsgevonden, en het inkomstenkader toen niet is gesloten, zijn in deze tabel zowel de maatregelen uit het voorjaar als de nieuwe maatregelen uit augustus opgenomen.

De maatregelen en herijkingen resulteren van 2022 tot en met 2025 in een beperkt cumulatief tekort in het inkomstenkader van ‒ 102 miljoen euro en een structureel overschot van 453 miljoen euro. Onder de tabel zijn toelichtingen te vinden per maatregel. De toelichtingen op maatregelen uit het voorjaar zijn te vinden in de Voorjaarsnota 2023.

Tabel 3.1 Inkomstenkader
#	In standen, in mln. «–» is saldoverslechterend	2022	2023	2024	2025	Struc.
K	Koopkracht
K0	Kadercorrectie koopkrachtmaatregelen uitgaven	0	‒ 160	‒ 2006	‒ 2061	‒ 1738
K1	Jonggehandicaptenkorting: schrappen verlaging	0	0	‒ 56	‒ 111	‒ 111
K5	Arbeidskorting: verhogen korting tweede knikpunt met 115 euro	0	0	‒ 200	‒ 200	‒ 200
K9	Toptarief IB: verder beperken indexatie aanvangspunt (stijgt met 3,55% i.p.v. 9,9%)	0	0	1570	1570	1570
K10	Tarief tweede schijf voor gepensioneerden: verder beperken indexatie aanvangspunt (stijgt met 3,55% i.p.v. 9,9%)	0	0	236	239	337
K11	Eenmalig indexeren accijnzen alcohol met tcf van 2022	0	0	60	60	60
K12	Gedeeltelijk gelijkstellen accijns op rooktabak met de accijns op sigaretten	0	0	28	46	46
K	Overschot klimaatpakket voorjaar
K13	Meeropbrengst EB (exclusief herijking)	0	0	0	68	347
K14	Afschaffen vrijstelling duaal verbruik kolen (inclusief non-energetisch)	0	0	0	0	5
K15	Resterende envelop grondslagerosie	0	0	0	0	‒ 271
1	Pijler 2
1a	Lagere opbrengst Pijler 2 (vpb)	0	0	‒ 551	‒ 549	‒ 534
1b	Verhogen Aof hoog tarief met 0,09%	0	0	198	198	198
1c	Verlagen mkb-winstvrijstelling van 14% naar 12,7%	0	0	180	180	180
1d	Verhogen tabaksaccijns sigaretten en shag met respectievelijk 60 en 117 cent per pakje	0	0	55	90	90
1e	Eenmalig indexeren accijnzen alcohol met tcf van 2023	0	0	93	93	93
2	Taakstelling belastingconstructies en fiscale regelingen
2a	Resterende taakstelling belastingconstructies en fiscale regelingen	0	0	‒ 146	‒ 225	‒ 348
2b	Afschaffen verlaagd btw-tarief op agrarische input-goederen en diensten	0	0	0	43	43
2c	Mrb: Kampeerauto naar halftarief	0	0	0	0	80
2d	Mrb: Afschaffen kwarttarief paardenvervoer	0	0	0	0	2
2e	Mrb: Versoberen vrijstelling oldtimers vanaf 2028 naar vrijstelling voor auto's met bouwjaar tot 1988	0	0	0	0	126
2f	Bpm: Afschaffen teruggave geldtransport	0	0	0	0	0
2g	Mrb: Afschaffen nihiltarief OV-autobussen op liquified petroleum gas (LPG) of aardgas	0	0	0	0	0
2h	Mrb: Afschaffen verlaagde brandstoftoeslag personen- en bestelauto's op CNG, LNG of LPG	0	0	0	0	57
2i	Verhoging tarief eerste schijf box 1	0	0	146	182	71
3	Uitstel box 3 stelsel
3a	Uitstel nieuwe box 3 stelsel van 2026 naar 2027	0	0	0	0	0
3b	Box 3: Heffingsvrij vermogen niet indexeren in 2024 en tarief enkel in 2024 +1%-punt	0	0	235	89	0
	Overig inkomstenkader
5a	EIA tekorten in 2022, 2023 en 2024	‒ 54	‒ 84	‒ 48	0	0
5b	EIA aanpassingen t.b.v. langjarig budgettair evenwicht	0	0	0	99	0
6a	Kadercorrectie inzet envelop loondoorbetaling bij ziekte (LDBZ) aan lastenkant	0	0	0	221	150
6b	Uitzondering WW-premie voltijdcontracten	0	0	0	‒ 16	‒ 16
6c	Intensivering afdrachtvermindering S&O (WBSO)	0	0	‒ 17	‒ 56	‒ 56
6d	Verhoging budget EIA	0	0	0	‒ 132	‒ 53
6e	Verhoging budget MIA	0	0	0	0	‒ 25
7a	Zorgpremie ontwikkeling n.a.v. Zvw-uitgaven	0	0	‒ 240	‒ 231	‒ 204
7b	Doorwerking ontwikkeling zorgpremies op zorgtoeslag	0	0	46	44	39
7c	Dekking via tarief eerste schijf (TES)	0	0	114	110	82
7d	Dekking via premie arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof)	0	0	80	77	58
7e	Kadercorrectie ivm lastenverlichting vanuit restant Zvw-uitgaven meevaller	0	0	0	0	25
8a	Ruimere vormgeving aanpassing minimumkapitaalregel interne treasury	0	0	‒ 13	‒ 13	‒ 13
8b	Verhogen percentage minimumkapitaalregel	0	0	13	13	13
9a	Wijzigen ouderschapsregeling inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) naar aanleiding van arrest Hoge Raad	‒ 2	‒ 2	0	0	0
9b	Introduceren materiële toets IACK als uitzondering op formele inschrijvingseis	0	0	0	‒ 1	0
10	Wetsvoorstel Belastingplan Caribisch Nederland 2024	0	0	3	3	3
11	Wetsvoorstel Fiscaal kwalificatiebeleid rechtsvormen	0	0	0	0	0
12	Aanpassen schenken vanuit vennootschap	0	0	0	‒ 6	‒ 24
13	Onbelaste reiskostenvergoeding verhogen met 1 cent	0	0	‒ 109	‒ 109	‒ 109
14	Verhogen accijns op stookolie	0	0	26	26	26
15	Beperken van het afschrijven van gebouwen in de IB	0	0	106	106	106
16a	Korten verhoging MIA budget t.b.v. uitvoeringskosten	0	0	2	0	0
16b	Kadercorrectie inzet verlaging MIA budget t.b.v. uitvoeringskosten (uitgaven)	0	0	‒ 2	0	0
17a	Maatregelen alleenverdienersproblematiek	0	0	0	0	‒ 18
17b	Kadercorrectie tbv uitvoeringskosten structurele oplossing	0	0	0	0	‒ 2
18	Aanvullende verhoging budget EIA	0	0	‒ 10	‒ 10	‒ 10
19	CO2-heffing glastuinbouw	0	0	0	3	13
20a	Vaststelling lagere Whk premie 2024	0	0	‒ 567	‒ 567	‒ 567
20b	Verhoging Aof-premie ter compensatie voor lagere Whk premie	0	0	567	567	567
21a	Verbetermaatregel toeslagpartnerschap samengestelde gezinnen (Zorgtoeslag deel)	0	0	0	‒ 3	‒ 3
21b	Dekking door verlaging zorgtoeslag met €0,66 per jaar	0	0	0	3	3
22	Budgettair effect TES parameter aanpassing	0	0	‒ 29	25	84
H	Herijkingen
H1	Verhoging vaste voet bpm met 200 euro	0	0	0	16	31
H2	Afschaffen betalingskorting IH	0	0	31	31	31
H3	Vbi - aansluiten bij icbe-definitie	0	0	0	47	47
H4	Vastgoedmaatregel fbi vennootschapsbelasting	0	0	0	‒ 8	‒ 8
H5	Inframarginale heffing	0	33	0	0	0
H6	Vereenvoudigen vrijstelling OV-abonnement van loonheffing	0	0	3	3	3
H7	Aanpak vastgoedaandelentransacties met overgangsrecht	0	0	0	0	2
H8	Verlagen vrijstellingspercentage BOR naar 70% boven 1,5 mln euro	0	0	24	2	0
H9	Overige maatregelen BOR/DSR	0	0	0	‒ 3	5
H10	Standaard aanmerken van aan derden verhuurde onroerende zaken (vastgoed) als beleggingsvermogen in de BOR en DSR	0	0	‒ 11	‒ 10	4
H11	Herijking meeropbrengst EB	0	0	0	20	‒ 39
H12	Correcties Voorjaarsnota 2023	0	17	‒ 1	0	0
V	Voorjaarsnota 2023 maatregelen
V1	Aanpak vastgoedaandelentransacties met overgangsrecht	0	0	0	0	62
V2	Standaard aanmerken van verhuurd vastgoed als beleggingsvermogen in de BOR	0	0	16	16	16
V3	Dividendstripping (geen lastenrelevante opbrengst)	0	0	0	0	0
V4	Verlagen drempel earningstrippingmaatregel voor vastgoedlichamen met (aan derden) verhuurd vastgoed	0	0	0	50	50
V5	Verlagen vrijstellingspercentage BOR naar 70% boven 1,5 mln euro ondernemingsvermogen	0	0	0	12	49
V6	Overige maatregelen BOR/DSR	0	0	0	9	25
V7	Afboeken placeholder taakstelling (TES)	0	0	‒ 16	‒ 87	‒ 202
V8	Verfijning: voorkomen dubbele belasting	0	58	60	62	0
V9	Verfijning: aandelen in VvE scharen onder spaargeld	0	‒ 25	‒ 25	‒ 26	0
V10	Verfijning: derdenrekening notaris scharen onder spaargeld	0	‒ 5	‒ 5	‒ 5	0
V11	Verfijning: Defiscaliseren onderlinge vorderingen en schulden	0	‒ 4	‒ 4	‒ 4	0
V12	Vereenvoudigen vrijstelling OV-abonnement van loonheffing	0	0	‒ 21	‒ 21	‒ 21
V13	Actualisering wetgeving duurzame warmtebronnen	0	0	‒ 3	‒ 3	‒ 7
V14	Verhogen belastingvrije som Caribisch Nederland	0	‒ 9	‒ 9	‒ 9	‒ 9
V15	Verruiming herinvesteringsreserve inzake stoppersregelingen	0	0	‒ 1	‒ 1	0
V16	Afschaffen betalingskorting inkomstenbelasting	0	0	59	59	59
V17	Zorgpremie ontwikkeling n.a.v. Zvw-uitgaven	0	0	‒ 87	‒ 214	‒ 211
V18	Doorwerking ontwikkeling zorgpremie op zorgtoeslag	0	0	16	41	40
V19	Dekking via tarief eerste schijf (TES)	0	0	41	102	101
V20	Dekking via premie arbeidsongeschiktheidsfonds (Aof)	0	0	29	71	70
V21	Aanvullende margeregeling omzetbelasting virtuele diensten	0	0	0	18	18
V22	Pensioen - Uitstel bedrag ineens met half jaar	0	‒ 12	0	0	0
V23	Aanpassing minimumkapitaalregel interne treasury	0	0	‒ 60	‒ 60	‒ 60
V24	Verhogen percentage minimumkapitaalregel	0	0	60	60	60
V25	ETS inclusie lucht- en zeevaart n.a.v. Fit for 55	0	0	144	‒ 110	96
	Herijkingen
V26	Aanpassen forfaits bpm	0	2	‒ 24	‒ 24	‒ 24
V27	Indexatie WBSO	0	0	14	19	26
V28	Tijdelijke verruiming vrije ruimte werkkostenregeling	0	65	0	0	0
V29	Tijdelijk willekeurig afschrijven bedrijfsmiddelen	0	0	1	2	0
V30	Correctie reeks OVB verhoging 8% naar 10,4%	0	63	63	63	63
V31	Uitbreiding kring belastingplichtigen frisdrankbelasting	0	0	3	3	3
V32	Aanpassen voorschotsystematiek energiebelasting	0	0	‒ 3	‒ 3	‒ 3
V33	Afschaffen schenkingsvrijstelling eigen woning	0	‒ 8	‒ 8	‒ 8	4
	Totaal inkomstenkader	‒ 56	‒ 71	50	‒ 25	453

Toelichting per maatregel

K0 Kadercorrectie koopkrachtmaatregelen uitgaven

Een aantal in augustus genomen koopkrachtmaatregelen vallen budgettair aan de uitgavenkant van de Rijksbegroting. Voorbeelden zijn aanpassing van dubbele AHK in de bijstand, aanpassing van het Kindgebonden budget en verhoging van de huurtoeslag. Deze extra uitgaven zijn gedekt met lastenverhogingen. Bij een dergelijke schuif tussen lasten en uitgaven worden de budgettaire kaders aangepast door middel van een kadercorrectie.

K1 Jonggehandicaptenkorting: schrappen verlaging

In de startnota is de maatregel aangekondigd tot het halveren van de jonggehandicaptenkorting, de heffingskorting voor Wajong-ontvangers en personen die recht hebben bij het vinden van werk volgens de wet Wajong. Deze maatregel van het verlagen van de jonggehandicaptenkorting wordt teruggedraaid. Dit betekent dat de jonggehandicaptenkorting in 2024 en 2025 niet beleidsmatig wordt verlaagd.

K5 Arbeidskorting: verhogen korting tweede knikpunt met € 115

De arbeidskorting wordt beleidsmatig verhoogd met € 115 bij het tweede knikpunt. Dit is een belastingverlaging van werknemers met een inkomen rond het wettelijk minimumloon.

K9 Toptarief IB: beperken indexatie aanvangspunt (stijgt met 3,55% i.p.v. 9,9%)

Ter dekking van de maatregelen wordt de het aangrijpingspunt van het toptarief in de inkomstenbelasting niet volledig geïndexeerd. Deze wordt geïndexeerd met 3,55% in plaats van 9,9%.

K10 Tweede schijf voor gepensioneerden: beperken indexatie aanvangspunt (stijgt met 3,55% i.p.v. 9,9%)

Ter dekking van de maatregelen wordt de het aangrijpingspunt van de tweede schijf voor gepensioneerden in de inkomstenbelasting niet volledig geïndexeerd. Deze wordt geïndexeerd met 3,55% in plaats van 9,9%.

K11 Eenmalig indexeren accijnzen alcohol met tcf van 2022

Met deze maatregel wordt de alcoholaccijns eenmalig geïndexeerd met de tabelcorrectiefactor over 2022 (6,3%). Gezamenlijk met maatregel 1e wordt de alcoholaccijns in totaal met 16,2% verhoogd.

K12 Gedeeltelijk gelijkstellen accijns op rooktabak met de accijns op sigaretten

Met deze maatregel wordt de accijns op rooktabak verhoogd met €2,93 per pakje om het verschil met de accijns op sigaretten te verkleinen. Deze maatregel komt bovenop de verhoging uit maatregel 1d.

K13 Meeropbrengst EB

In het Coalitieakkoord is afgesproken om onderstaande maatregelen te nemen m.b.t. de energiebelasting:

– Afschaffen vrijstelling metallurgische en mineralogische processen
– Afschaffen verlaagd tarief glastuinbouw
– Beperken vrijstelling elektriciteitsproductie

De ramingen van deze maatregelen zijn in het voorjaar geactualiseerd. Met name vanwege zogeheten interactie-effecten tussen de verschillende maatregelen leveren deze meer belastinginkomsten op dan is opgenomen in het coalitieakkoord.

K14 Afschaffen vrĳstelling duaal verbruik kolen (inclusief non-energetisch)

Het kabinet schaft de vrijstelling in de kolenbelasting voor duaal gebruik van kolen per 2028 af, inclusief de vrijstelling voor non-energetisch gebruik kolen (art. 44, lid 1). Dit levert 84 miljoen op in 2028 en deze opbrengst loopt af naar 5 miljoen euro structureel. Duaal gebruik van kolen vindt in Nederland plaats bij cokesproductie en bij ijzer- en staalproductie in hoogovens. Het doel is om het uitfaseren van kolengebruik in Nederland te bevorderen. Ten opzichte van de voorjaarsbesluitvorming is de vrijstelling non-energetisch gebruik nieuw, omdat in de uitwerking bleek dat bij afschaffing van alleen de vrijstelling voor duaal verbruik, belastingplichtigen (waaronder de staalproductie) mogelijk alsnog gebruik kunnen maken van deze vrijstelling.

K15 Resterende envelop grondslagerosie

Het gehele augustuspakket heeft conform tabel 3 structurele overdekking en een beperkt incidenteel tekort. De structurele overdekking van de maatregelen binnen het koopkrachtdomein zit echter ver in de toekomst (beginnend na 2036) en is daarmee niet materieel ingezet voor dekking van maatregelen op de korte termijn. Voor de overdekking volgend uit het klimaatpakket uit het voorjaar geldt dat deze dekking al op kortere termijn optreedt richting 2030. Een beperkt deel daarvan is gebruikt ter dekking voor de incidentele kosten van het koopkrachtpakket in de komende jaren. Het overblijvende deel (271 miljoen) is structureel gereserveerd in een ‘Envelop grondslagerosie’. Deze envelop kan gebruikt worden als dekking voor de grondslagerosie in het mobiliteitsdomein die in de toekomst op kan treden in het kader van de klimaatopgave.

1a Lagere opbrengst Pijler 2 (vpb)

Invoering van Pijler 2 vanaf 2024 levert minder op dan voorzien in het Coalitieakkoord: structureel 466 miljoen euro in plaats van 1.000 miljoen euro.

1b Verhogen Aof hoog tarief met 0,09%

Het hoge Aof-tarief wordt met 0,09% verhoogd.

1c Verlagen mkb-winstvrijstelling van 14% naar 12,7%

De mkb-winstvrijstelling binnen de inkomstenbelasting wordt per 2024 verlaagd van 14% naar 12,7%.

1d Verhogen tabaksaccijns sigaretten en shag met respectievelijk 60 en 117 cent per pakje

De tabaksaccijns op sigaretten wordt verhoogd naar € 373,92 per 1.000 sigaretten. De verhoging gaat in per 1 april 2024. In het BP23 was voor 1 april 2024 reeds een verhoging aangekondigd van € 293,58 naar € 343,92. De tabaksaccijns op rooktabak wordt verhoogd naar € 290,38 per kg. De verhoging gaat in per 1 april 2024. In het BP23 was voor 1 april 2024 reeds een verhoging aangekondigd van € 216,64 naar € 266,98 per kg.

1e Eenmalig indexeren accijnzen alcohol met tcf van 2023

Met deze maatregel wordt de alcoholaccijns eenmalig geïndexeerd met de tabelcorrectiefactor over 2023 (9,9%). Gezamenlijk met maatregel K11 wordt de alcoholaccijns in totaal met 16,2% verhoogd.

2a Resterende taakstelling belastingconstructies en fiscale regelingen

Het kabinet heeft in de Miljoenennota 2023 een taakstelling opgenomen om belastingconstructies en fiscale regelingen aan te pakken. In de Voorjaarsnota 2023 is een deel van de taakstelling ingevuld. De resterende taakstelling loopt op van 146 miljoen euro in 2024 tot 348 miljoen euro structureel.

2b Afschaffen verlaagd btw-tarief op agrarische inputgoederen

Eén van de bevindingen van de evaluatie van het verlaagde btw-tarief is dat (de doelstelling van) het verlaagde tarief voor bepaalde agrarische goederen en diensten niet langer actueel en relevant is wegens het vervallen van de landbouwregeling in 2018. Daarom wordt dit verlaagde tarief per 1 januari 2025 afgeschaft.

2c Mrb: kampeerauto naar halftarief

In de mrb geldt een kwarttarief voor kampeerauto’s. Deze regeling wordt per 1 januari 2026 versoberd naar een halftarief.

2d Mrb: Afschaffen kwarttarief paardenvervoer

In de mrb geldt een kwarttarief voor een voertuig dat is ingericht voor het vervoer van paarden ten behoeve van de paardensport en uitsluitend niet-beroepsmatig wordt gebruikt. De zogenoemde regeling voor paardenvervoer. Deze regeling wordt per 1 januari 2026 beëindigd.

2e Mrb: Versoberen vrijstelling oldtimers vanaf 2028 naar auto's met bouwjaar tot 1988

In de mrb geldt voor voertuigen die 40 jaar en ouder zijn een vrijstelling. Met deze maatregel wordt de oldtimersvrijstelling voor auto’s vanaf 40 jaar niet afgeschaft, maar met ingang van 1 januari 2028 versoberd tot voertuigen die voor 1988 zijn gebouwd.

2f Bpm: Afschaffen teruggave geldtransport

In de bpm wordt op verzoek een teruggaaf verleend voor motorrijtuigen die zijn ingericht voor geldtransport en als zodanig uiterlijk kenbaar zijn (zogenoemde geldtransportwagens). Deze regeling wordt per 1 januari 2026 beëindigd.

2g Mrb: Afschaffen nihiltarief OV-autobussen op liquified petroleum gas (LPG) of aardgas

In de mrb geldt een vrijstelling voor een OV-autobus die is bestemd om hoofdzakelijk te worden aangedreven door een kracht die wordt ontleend aan vloeibaar gemaakt petroleumgas of aan aardgas. Deze regeling wordt beëindigd per 1 januari 2030.

2h Mrb: afschaffen verlaagd tarief personenauto's op CNG, LNG of LPG

In de mrb geldt een lagere brandstoftoeslag voor personenauto’s en bestelauto’s die door particulieren worden gehouden, wanneer in het kentekenregister de brandstofsoort CNG, LNG of de brandstofsoort LPG met de typeaanduiding af-fabriek-, G3- of R115-installatie is opgenomen. Deze regeling wordt per 1 januari 2026 beëindigd.

2i Verhoging tarief eerste schijf box 1

Het deel van de taakstelling waarvoor geen dekking gevonden kan worden via constructies of fiscale regelingen, wordt conform de placeholder gedekt middels verhoging van het tarief eerste schijf in box 1 in stappen naar 37,04% in 2027.

3a Uitstel nieuwe box 3 stelsel van 2026 naar 2027

De invoering van het nieuwe stelsel voor box 3 is uitgesteld naar 2027. De incidentele derving van 395 miljoen euro dient te worden gedekt binnen het inkomstenkader.

3b Box 3: Heffingsvrij vermogen niet indexeren in 2024 en tarief enkel in 2024 +1%-punt

Het heffingsvrij vermogen wordt niet geïndexeerd in 2024 waardoor het € 57.000 bedraagt in plaats van € 62.643. Daarnaast wordt de verhoging van het tarief naar 34% één jaar naar voren gehaald, zodat in 2024 het tarief 34% bedraagt in plaats van 33%.

5a EIA tekorten in 2022 en 2023

In de Voorjaarsnota 2023 is afgesproken om het EIA tekort dat in 2022 was opgelopen tot 64 miljoen te dekken. Uit actuele berekeningen blijkt dat het tekort in 2022 niet 64 maar 54 miljoen is. Daarnaast is besloten om in 2023 de eerdere beperking van de Energielijst 2023 voor o.a. CCS projecten terug te draaien. Dit leidt tot verdere budgetoverschrijding binnen de EIA. In totaal leidt het tekort vanuit 2022 (54 miljoen) en de budgetoverschrijding 2023 (naar verwachting 84 miljoen) tot een negatieve budgetreserve van in totaal 138 miljoen.

5b EIA aanpassingen t.b.v. langjarig budgettair evenwicht

Conform de budgetsystematiek van de EIA wordt gestuurd op een langjarig budgettair evenwicht. Via een structurele verlaging van het aftrekpercentage van 45,5% naar 40% per 2024 en aanpassing van de Energielijst, wordt in 2025 en 2026 gestuurd op een onderuitputting van het budget zodat de budgetreserve van de EIA uiterlijk eind 2026 weer op 0 uitkomt. De totale onderuitputting bedraagt in 2025 naar verwachting circa 99 miljoen en in 2026 circa 87 miljoen (totaal 186 miljoen). De precieze invulling van de energielijst wordt jaarlijks in het vierde kwartaal vastgesteld.

6a Kadercorrectie inzet envelop loondoorbetaling bij ziekte (LDBZ) aan lastenkant

Als onderdeel van het arbeidsmarktpakket is besloten om de envelop loondoorbetaling bij ziekte (uitgavenkant) in te zetten voor lastenverlichting bedrijven. Hiervoor wordt een kadercorrectie toegepast.

6b Uitzondering WW-premie voltijdcontracten

Als onderdeel van het arbeidsmarktpakket wordt de systematiek rondom de WW-premieheffing gewijzigd. Momenteel moeten werkgevers het hoge tarief betalen als blijkt dat een werknemer méér dan 30% overwerk heeft uitgevoerd t.o.v. de uren in zijn contract. Er geldt een uitzondering op deze regel voor werknemers die een contract hebben van meer dan 35 uren per week. Deze grens wordt verlaagd naar 30 uren per week.

6c Intensivering afdrachtvermindering S&O (WBSO)

De Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) maakt het voor bedrijven en zzp-ers mogelijk om een vermindering te krijgen op de door hen verschuldigde loonheffing. De vermindering is gekoppeld aan innovatie-ontwikkelprojecten. De WBSO heeft een structureel ‘vast’ budget. Er is een tekort in het budget van de WBSO vanaf 2024. Door de intensivering blijft het budget op peil zodat de parameters van de WBSO (tarief eerste schijf, tarief tweede schijf en/of schijfgrens) in 2024 niet naar beneden hoeven te worden bijgesteld.

6d Verhoging budget EIA

Het budget van de energie-investeringsaftrek (EIA) wordt verhoogd vanaf 2025.

6e Verhoging budget MIA

Het budget van de milieu-investeringsaftrek (MIA) wordt verhoogd vanaf 2027. In de MIA geldt een toenemend aantal aanvragen door de klimaat- en energietransitie en daarnaast speelt de inflatie ook een rol (de budgetten worden niet jaarlijks geïndexeerd).

7 Zorgpremie ontwikkeling n.a.v. Zvw-uitgaven

De Zvw-uitgaven en de Zvw-premies in het inkomstenkader zijn gekoppeld door lastendekkende financiering. De Zvw-uitgaven laten een structurele meevaller zien, wat betekent dat zorgpremies dalen (lastenverlichting). Ook de zorgtoeslag daalt automatisch mee (lastenverzwaring). De budgettaire meevaller door lagere Zvw-uitgaven wordt grotendeels ingezet voor hogere uitgaven (tegenvaller) binnen de Wlz, dat ook onder het het uitgavenplafond Zorg (UPZ) valt. Door inzet van de Zvw meevaller binnen het UPZ is een compenserende lastenverzwaring in het inkomstenkader nodig. Invulling wordt zoals gebruikelijk gevonden in verhoging tarief eerste schijf (TES) en de premie voor het arbeidsongeschiktheidsfonds (AOF). Per saldo resteert een beperkte meevaller in het UPZ van 25 miljoen structureel wat wordt ingezet voor lastenverlichting door middel van een kadercorrectie in het lasten- en uitgavenkader.

8a Ruimere vormgeving aanpassing minimumkapitaalregel interne treasury

In de Voorjaarsnota 2023 is besloten om de specifieke renteaftrekbeperking voor banken en verzekeraars (minimumkapitaalregel in de vpb) aan te passen, omdat deze onevenwichtig uitwerkt ten aanzien van interne treasury-activiteiten. De uitzondering uiteindelijk ruim vormgegeven, waardoor de resulterende derving is verhoogd naar € 73 miljoen.

8b Verhogen percentage minimumkapitaalregel

Ter dekking van de aanpassing in het kader van interne treasury wordt het percentage in 2024 verhoogd van 9% naar 10,6%. Als gevolg van een herijking en de ruimere vormgeving is dit hoger dan de 9,4% die was voorzien in de Voorjaarsnota 2023.

9a Wijzigen ouderschapsregeling inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) naar aanleiding van arrest Hoge Raad

In september 20222 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het tegelijkertijd behoren tot beide huishoudens bij de IACK moet worden beoordeeld binnen een periode van 6 maanden, in plaats van een kalenderjaar. Omdat dit niet in lijn is met het doel en de strekking van de IACK wordt de co-ouderschapsregeling aangepast.

9b Introduceren materiële toets IACK als uitzondering op formele inschrijvingseis

Binnen de IACK wordt een zogeheten ‘materiële toets’ geïntroduceerd, omdat uit de praktijk situaties volgen waarin een burger werk én zorg voor één of meerdere kinderen combineert, maar niet samen met hen staat ingeschreven. Omdat veel van deze situaties wel in lijn zijn met het doel en de strekking van de IACK wordt deze formele inschrijvingseis vervangen door een materiële toets.

10 Wetsvoorstel Belastingplan Caribisch Nederland 2024

In het pakket Belastingplan 2024 loopt het wetsvoorstel Belastingplan BES eilanden 2024 mee. De meeste maatregelen zijn technisch van aard en kennen geen budgettaire effecten, met uitzondering van een aanpassing binnen de loonbelasting. Het betreft het verhogen van het gebruikelijk loon voor directeur-grootaandeelhouders.

11 Wetsvoorstel Fiscaal kwalificatiebeleid rechtsvormen

In het pakket Belastingplan 2024 loopt het wetsvoorstel Wet fiscaal kwalificatiebeleid rechtsvormen mee. De in het wetsvoorstel voorgestelde aanvullende kwalificatiemethoden van buitenlandse rechtsvormen leidt naar verwachting slechts in een gering aantal gevallen tot een wijziging van de kwalificatie van voor Nederlandse fiscale doeleinden transparant naar niet-transparant of omgekeerd. Om die reden is sprake van een verwaarloosbaar budgettair effect.

12 Alternatieve systematiek voor schenken vanuit de vennootschap

Met deze maatregel wordt geregeld dat giften door de vennootschap niet worden aangemerkt als verkapte winstuitdeling aan de aanmerkelijkbelanghouder en dus niet leiden tot een heffing van IB (box 2) en dividendbelasting. Daarbij vervalt de giftenaftrek in de vennootschapsbelasting, waardoor giften niet langer aftrekbaar zijn van de winst van de vennootschap.

13 Onbelaste reiskostenvergoeding verhogen met 1 cent

De maximale onbelaste reiskostenvergoeding die een werkgever aan werknemers mag vergoeden wordt voor zakelijk gemaakte reiskosten verhoogd van 22 naar 23 cent per kilometer.

14 Verhogen accijns op stookolie

Het accijnstarief voor zware stookolie wordt verhoogd van 41,31 naar 654,54 (€/1000kg). Reden is dat in toenemende mate zware stookolie op de markt wordt gebracht als vervanger van gasolie (diesel). Dat leidt tot een budgettaire derving (minder gasolie, meer zware stookolie) en is slechter voor het milieu dan gasolie vanwege onder andere het hogere zwavelgehalte. Het fiscale voordeel is de belangrijkste prikkel om deze stookolie te gebruiken. Om dit voordeel weg te nemen wordt het tarief voor zware stookolie gelijkgesteld met het accijnstarief voor gasolie.

15 Aanscherpen afschrijvingsbeperking gebouwen in de IB

Het afschrijven van gebouwen in eigen gebruik in de IB wordt beperkt tot de WOZ-waarde van de gebouwen. Hierdoor wordt de afschrijvingsbeperking gebouwen in de IB gelijk getrokken met die in de vpb.

16 Korten verhoging MIA budget t.b.v. uitvoeringskosten & kadercorrectie

In de augustusbesluitvorming 2022 is als onderdeel van het mkb pakket het budget van de MIA met 50 miljoen euro verhoogd. In 2023 is van dit bedrag 2 miljoen afgetrokken ten behoeve van uitvoeringskosten. Met deze maatregel wordt ook in 2024 de MIA verhoging gekort naar 48 miljoen, waardoor 2 miljoen kan worden besteed voor uitvoering. Dekking van de uitvoeringskosten voor de jaren 2025 en verder wordt bezien als onderdeel van reguliere uitgavenbesluitvorming.

17 Maatregelen alleenverdienersproblematiek (incl. uitvoeringskosten)

De gerichte herinvoering van de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting voor de doelgroep van de alleenverdienersproblematiek wordt uitgewerkt en uitvoeringsgevolgen worden in kaart gebracht om invoering per 2028 mogelijk te maken. Het kabinet verzoekt gemeenten een tijdelijke regeling uit te voeren om in de jaren 2024-2027 de betreffende huishoudens tegemoet te komen. Hiertoe zal het rijk zich inspannen om te voldoen aan de randvoorwaarden die de VNG heeft gesteld om deze regeling uit te voeren:

– Het kabinet voert per 2028 een fundamentele oplossing in en stelt de contouren hiervan nu concreet in het vooruitzicht.
– De tijdelijke regeling wordt uitvoerbaar ontworpen, onder meer door forfaitaire bedragen uit te keren.
– Het Rijk stelt een zo accuraat mogelijke lijst met huishoudens aan wie de tegemoetkoming ambtshalve kan worden verstrekt op en regelt een grondslag voor de benodigde gegevensdeling. Het Rijk stelt zich op als eigenaar van deze lijst.

De totale derving van 183 miljoen in het inkomstenkader voor een fundamentele oplossing treedt pas op vanaf 2028 en wordt omgevormd tot een vlakke, structurele reeks van 18 miljoen die binnen dit pakket gedekt wordt. Aanvullend wordt 15 miljoen aan uitvoeringskosten binnen het inkomstenkader gedekt. Hiertoe wordt een kadercorrectie opgenomen van 2 miljoen struc derving.

18 Aanvullende verhoging budget EIA

Het budget van de EIA wordt (aanvullend op maatregel 6d) verhoogd per 2024 ten behoeve van energiebesparende bedrijfsmiddelen voor de glastuinbouwsector.

19 CO2-heffing glastuinbouw

Per 2025 wordt de CO2-heffing glastuinbouw geïntroduceerd.

20 Technische schuif lagere Whk premie 2024 en compensatie door verhogen Aof premie

UWV stelt elk jaar de Whk-premie lastendekkend vast. Het budgettaire effect wordt in het inkomstenkader zoals gebruikelijk door aanpassing van de Aof-premie gecompenseerd. Deze technische schuif zorgt ervoor dat de werkgeverslasten per saldo niet veranderen. De afgelopen jaren was telkens sprake van een iets hogere Whk-premie, die werd gecompenseerd door de Aof-premie iets te verlagen. Voor 2024 raamt UWV lagere uitgaven vanuit de Whk, voornamelijk omdat een aantal grote uitzendbureaus vanaf 2024 eigenrisicodrager voor de Ziektewet worden. Hun uitkeringen worden dan niet meer door UWV betaald. De lagere Whk-premie komt neer op een lastenverlichting voor bedrijven van 567 miljoen. Deze lastenverlichting wordt in het inkomstenkader gecompenseerd door een lastenverhoging voor bedrijven via de Aof-premie.

21 Verbetermaatregel toeslagpartnerschap samengestelde gezinnen en dekking (zorgtoeslag deel)

Het kabinet heeft in het coalitieakkoord afgesproken door te gaan met verbeteringen in het toeslagenstelsel, in afwachting van grotere hervormingen. Er zijn daarbij een aantal verbetermaatregelen in het huidige toeslagenstelsel geprioriteerd, waaronder de maatregel eerstegraads bloedverwantschap in het kader van het partnerbegrip samengestelde gezinnen. Deze maatregel voorkomt schrijnende gevallen in mantelzorgsituaties en in situaties waarbij eerstegraads bloedverwanten noodgedwongen tijdelijk wordt samengewoond omdat men dan niet meer op toeslagen gekort wordt. Deze maatregel gaat per 2025 in en heeft intensiveringen in de zorgtoeslag, kindgebonden budget en kinderopvangtoeslag (zolang deze nog inkomensafhankelijk is) tot gevolg. Er zijn geen gevolgen voor de huurtoeslag omdat hier met een ander partnerbegrip gewerkt wordt. De extra kosten in de zorgtoeslag worden gedekt door een verlaging van de zorgtoeslag met € 0,66 per jaar. De extra uitgaven kindgebonden budget en kinderopvangtoeslag worden gedekt door een kleine verlaging van alle kindbedragen van het kindgebonden budget.

22 Budgettair effect TES parameter aanpassing

In het inkomstenkader zijn er meerdere maatregelen die leiden tot een aanpassing van het TES in box 1. De hieruit volgende wetswijziging van het tarief leidt tot een (licht) afwijkende budgettaire reeks doordat het TES enkel per 0,01%-punt kan worden aangepast. De budgettaire effecten worden weergegeven in deze reeks.

H1 Herijking: Verhoging vaste voet bpm met 200 euro

In de raming is nu ook rekening gehouden met bpm bij parallelimport en export en er is gebruik gemaakt van de definitieve tabelcorrectiefactor voor 2024. De structurele opbrengst stijgt van de eerder geraamde 88 naar 119 miljoen euro.

H2 Herijking: Afschaffen betalingskorting IH

Naar aanleiding van het certificeringsproces met het CPB is de raming gecorrigeerd op het punt dat de betalingskorting in de inkomstenbelasting geen belastbaar voordeel is. De raming sloot in eerste instantie bij de situatie in de vpb waar de betalingskorting wel een belastbaar voordeel was. De opbrengst stijgt van 59 naar 90 miljoen euro.

H3 Herijking: Vbi - aansluiten bij icbe-definitie

In de oorspronkelijke raming was voor deze maatregel geen budgettair effect geraamd. Bij nadere analyse blijkt dat het tariefverschil tussen het forfaitaire box 2-systeem voor het dga-vbi-regime per saldo toch als iets gunstiger beschouwd moet worden dan het gecombineerde tarief van de extra vpb-heffing met daarbij de mogelijkheid tot uitstel van de box 2-heffing. Hierdoor wordt de grondslag van de familie-vbi’s per saldo iets hoger belast wat leidt tot een opbrengst van ca 47 miljoen.

H4 Herijking: Vastgoedmaatregel fbi’s vennootschapsbelasting

De vastgoedmaatregel (d.w.z. de wijziging van het regime voor de fiscale beleggingsinstelling in de Wet op de vennootschapsbelasting) heeft als doel de fiscale behandeling van resultaten uit Nederlands vastgoed evenwichtiger te maken. De vastgoedmaatregel verbiedt een fiscale beleggingsinstelling om direct te beleggen in Nederlands vastgoed. Door herijking daalt de opbrengst van 54 naar 46 miljoen euro.

H5 Herijking: Inframarginale heffing

De inframarginale heffing belast overwinsten bij elektriciteitsproducenten in de periode december 2022 t/m juni 2023. Een eerste raming in najaar 2022 gaf een opbrengst van 1,8 miljard euro. In de periode na deze raming zijn de elektriciteitsprijzen sterk gedaald. Bij herijking op basis van CEP23 is de raming neerwaarts bijgesteld naar een opbrengst van 146 miljoen euro. Bij indienen van het wetsvoorstel is de raming nog eenmaal herijkt naar een opbrengst van 179 miljoen euro.

H6 Herijking: Vereenvoudigen vrijstelling OV-abonnement van loonheffing

Naar aanleiding van inzichten uit de werkgevers-enquête van IenW is de raming uit Voorjaarsnota 2023 aangescherpt. De derving van de maatregel daalt van 21 naar 18 miljoen euro.

H7 Herijking: Aanpak vastgoedaandelentransacties met overgangsrecht

Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2023 is het jaar van invoering van deze maatregel een jaar opgeschoven. Met deze herijking wordt dit verwerkt in het inkomstenkader.

H8 Herijking: Verlagen vrijstellingspercentage BOR naar 70% boven 1,5 mln euro

De herijking is het gevolg van het meenemen van een anticipatie-effect in 2024, omdat er naar verwachting bedrijfsoverdrachten naar voren worden gehaald. Dit effect is bij de vorige raming niet meegenomen. De structurele opbrengst blijft onveranderd op 49 miljoen euro.

H9 Herijking: Overige maatregelen BOR/DSR

De raming ten tijde van de voorjaarsnota was een eerste inschatting. Op basis van expertisekennis uit de Belastingdienst is de raming aangescherpt. De eerste jaren daalt de opbrengst, structureel stijgt deze van 25 naar 30 miljoen euro.

H10 Herijking: Standaard aanmerken van aan derden verhuurde onroerende zaken (vastgoed) als beleggingsvermogen in de BOR en DSR

H11 Herijking meeropbrengst energiebelasting (EB)

De raming van de meeropbrengst EB is op basis van de meest recente cijfers geactualiseerd.

H12 Correcties Voorjaarsnota 2023

In de Voorjaarsnota zijn per abuis enkele reeksen niet correct opgenomen, o.a. door afronding. Het betreft de maatregel terugdraaien verlaging energiebelasting uit het energiepakket augustus 2023, de aanvullende margeregeling omzetbelasting, voorkomen dubbele belasting box 3 en doorwerking van amendement verhogen verbruiksbelasting op bieraccijns.

4 DE BELASTING - EN PREMIEONTVANGSTEN

4.1 Inleiding

Deze bijlage bevat een toelichting op de raming van de belasting- en premieontvangsten van het Rijk en de Sociale fondsen. Om inzicht te geven in de ontwikkeling van het totale ontvangstenbeeld worden de belastingen- en premieontvangsten (in het vervolg: ‘de ontvangsten’) gezamenlijk gepresenteerd. Net als in hoofdstuk 2 van deze Miljoenennota wordt de ontwikkeling van de verschillende belastingsoorten op EMU-basis toegelicht. Vanzelfsprekend zijn voor het EMU-saldo de belastingen en premies volksverzekeringen op EMU-basis relevant. In overeenstemming met de Comptabiliteitswet worden de belastingontvangsten op kasbasis getoond in de tabellen in bijlage 5. De ramingen voor de premieontvangsten komen overeen met de ramingen in de begrotingen van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Begroting XV) en van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Begroting XVI).

In paragraaf 4.2 wordt de raming van de totale ontvangsten weergegeven. De ontwikkeling in 2023 en 2024 ten opzichte van het jaar ervoor wordt op hoofdlijnen besproken. Vervolgens worden in paragraaf 4.3 de ramingen van de ontvangsten van 2023 (de Vermoedelijke Uitkomsten) vergeleken met de stand van de Miljoenennota 2023, waarbij de belangrijkste ramingsbijstellingen worden toegelicht. Paragraaf 4.4 bevat vervolgens een toelichting op de raming van 2024 (de Ontwerpbegroting), onderverdeeld naar endogene ontwikkeling en beleidsmaatregelen. Paragraaf 4.5 gaat over de bijstellingen van het ramingsmodel (‘expert opinion’). Paragraaf 4.6 presenteert de meerjarige ontvangstenraming tot en met 2028. Tot slot geeft paragraaf 4.7 een gedetailleerd overzicht van de raming van de ontvangsten voor 2023 en 2024. Voor een toelichting op de methodiek achter raming van de belastingen wordt verwezen naar bijlage 5 van deze Miljoenennota.

4.2 Ontwikkeling belasting- en premieontvangsten 2023 en 2024

Het Rijk realiseert in 2023 naar verwachting in totaal 34,6 miljard euro meer ontvangsten dan in 2022. Dit is te zien in tabel 4.2.1. De toename komt voor 30,6 miljard euro door de positieve endogene ontwikkeling van de ontvangsten. De endogene ontwikkeling hangt samen met economische ontwikkelingen, zoals (het herstel na) de coronacrisis en met de inflatie. De economische ontwikkeling wordt zichtbaar in de ontwikkeling van de waarde van het bbp (7,3% in 2023). Daarnaast leiden beleidsmaatregelen in totaal tot 4,0 miljard euro hogere ontvangsten vergeleken met 2022.

Tabel 4.2.1 Ontwikkeling inkomsten 2022-2028 (in miljarden euro's)
	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Belastingen en premies volksverzekeringen op EMU-basis	275,1	302,0	311,9	334,4	341,4	355,3	368,5
- waarvan belastingen	233,2	260,4	269,8	286,4	291,4	302,2	313,5
- waarvan premies volksverzekeringen	41,9	41,6	42,1	48,0	50,0	53,0	55,0
Premies Werknemersverzekeringen	76,7	84,5	91,0	96,4	101,4	106,2	110,3
Totaal	351,9	386,5	402,9	430,8	442,9	461,5	478,7
Mutatie		34,6	16,5	27,9	12,0	18,6	17,3
- waarvan endogene groei		30,6	12,3	13,4	19,0	17,0	17,0
- waarvan beleid		4,0	4,2	14,5	‒ 7,0	1,5	0,2

Endogene mutatie (in %)		8,7%	3,2%	3,3%	4,4%	3,8%	3,7%
Waardeontwikkeling BBP (in %)		7,3%	4,9%	3,5%	4,1%	3,9%	3,6%

In 2024 groeien de ontvangsten verder door met 16,5 miljard euro. De beleidsmatige mutatie is 4,2 miljard euro opwaarts. De economische ontwikkelingen hebben in 2024 een opwaarts effect op de ontvangsten met 12,3 miljard euro.

4.3 De belasting- en premieontvangsten in 2023

In tabel 4.3.1 wordt de nieuwe raming voor 2023 vergeleken met de oorspronkelijke stand van de Miljoenennota 2023. De nieuwe raming voor 2023 is gebaseerd op het macro-economisch beeld conform de MEV 2024 van het CPB en de gerealiseerde ontvangsten tot en met juli 2023. Ten opzichte van de Miljoenennota 2023 is de raming van de ontvangsten per saldo 20,0 miljard euro opwaarts bijgesteld.

Tabel 4.3.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2023 (in miljoenen euro's)
	Miljoenennota 2023	Vermoedelijke uitkomsten 2023	Verschil
Indirecte belastingen	113.489	115.538	2.049
Invoerrechten	4.835	4.785	‒ 50
Omzetbelasting	77.767	77.655	‒ 112
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.661	1.464	‒ 198
Accijnzen	11.492	11.777	285
Overdrachtsbelasting	5.578	3.405	‒ 2.174
Assurantiebelasting	3.531	3.633	102
Motorrijtuigenbelasting	4.519	4.599	79
Belastingen op een milieugrondslag	2.839	7.050	4.211
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	576	308	‒ 268
Belasting op zware motorrijtuigen	220	213	‒ 8
Bankbelasting	471	473	2
Inframarginale heffing	0	179	179

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	169.978	186.065	16.088
Loon- en inkomensheffing	121.519	127.358	5.839
Dividendbelasting	6.463	6.365	‒ 98
Kansspelbelasting	828	904	76
Vennootschapsbelasting	38.561	48.409	9.847
Bronbelasting op rente en royalty's	0	98	98
Schenk- en erfbelasting	2.606	2.932	325

Overige belastingontvangsten	292	370	78

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen	283.758	301.974	18.215

Premies werknemersverzekeringen	82.678	84.479	1.801
waarvan zorgpremies	51.503	52.265	762

Totaal belasting- en premieontvangsten	366.436	386.452	20.016

De raming uit de Miljoenennota 2023 is gebaseerd op de beleidsuitgangspunten zoals die destijds golden. Na het opstellen van de Miljoenenota zijn er nog enkele wijzigingen in het fiscale beleid voor 2023 doorgevoerd. Tabel 4.3.2 geeft een overzicht van deze beleidsmutaties, die gezamenlijk leiden tot circa 1,3 miljard euro lagere ontwikkeling van de ontvangsten.3

Het totale verschil tussen de oorspronkelijke begroting en de vermoedelijke uitkomsten dat niet aan beleid toe te schrijven is, bedraagt daardoor circa 21,3 miljard euro. Dat hangt ten eerste samen met de doorwerking van de 16,3 miljard euro hoger dan verwachte belastingontvangsten in 2022, die de basis vormen van de raming voor 2022. Deze zijn toegelicht in het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2022.4 Daarnaast is sprake van een grotere groei van de ontvangsten door economische factoren die zich in 2023 anders ontwikkelen dan vorig jaar werd verwacht. Zo is de geraamde waardeontwikkeling van het bbp hoger dan bij de Miljoenennota 2023 (7,3 procent ten opzichte van 6,5 procent). Hetzelfde geldt voor de groei van de contractlonen (5,8 procent ten opzichte van 3,6%). Daarnaast zit een belangrijkse specifieke verklaring in de vennootschapsbelasting (zie toelichting hieronder).

Tabel 4.3.2 Verticale toelichting beleidsmutaties 2023 (in miljarden euro's)
Miljoenennota 2023	5.268
Terugdraaien verlagen energiebelasting i.v.m. prijsplafond	4.759
Invoeren inframarginale heffing	179
Incidentele solidariteitsbijdrage energiebedrijven 2022	‒ 6.433
Overig	213
Miljoenennota 2024	3.986

De raming van de indirecte belastingen is met 2,0 miljard euro opwaarts bijgesteld ten opzichte van de Miljoenennota 2023. De belangrijkste verklaring is de hogere belasting op milieugrondslag. Dit kent een beleidsmatige verklaring zoals toegelicht in tabel 4.3.2. In plaats van een verlaging van de energiebelasting is gekozen voor het instellen van een prijsplafond. Hier tegenover staat een neerwaartse mutatie in de overdrachtsbelasting. Dit komt doordat de huizenmarkt sneller is afgekoeld dan geraamd.

De ontvangsten uit de directe belastingen en premies volksverzekeringen zijn voor 2023 met 16,1 miljard euro opwaarts bijgesteld ten opzichte van de Miljoenennota 2023. Dit komt grotendeels door 9,8 miljard euro hogere ontvangsten in de vennootschapsbelasting (vpb). Ook in 2022 was sprake van een grote meevaller in de ontvangsten van de vennootschapsbelasting, zoals toegelicht in het Financieel Jaarverslag van het Rijk 2022. De vpb-ontvangsten in een EMU-jaar hebben in de praktijk betrekking op verschillende winstjaren. Vooral de winsten over 2022 lijken in 2023 nog te leiden tot extra ontvangst in 2023. Voor een belangrijk deel zijn deze winsten afkomstig uit de energiesector en houden zij verband met de hoge gasprijzen in dat jaar.

Ten slotte komt de raming voor de premies werknemersverzekeringen 1,8 miljard euro hoger uit dan bij de Miljoenennota 2023.

4.4 De belasting- en premieontvangsten in 2024

In figuur 4.4.1 zijn de geraamde ontvangsten voor 2024 opgenomen.

Figuur 4.4.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2024

Tabel 4.4.1 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de geraamde ontvangsten in 2024. Hierbij wordt per belastingsoort onderscheid gemaakt tussen het effect van fiscale beleidsmaatregelen op de ontwikkeling van de ontvangsten van 2023 naar 2024 en de endogene ontwikkeling. Dat is de ontwikkeling van de ontvangsten die samenhangt met macro-economische ontwikkelingen.

Tabel 4.4.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2024 (in miljoenen euro)
	Vermoedelijke uitkomsten 2023	Maatregelen	Endogeen	Endogeen in %	2024
Indirecte belastingen	115.538	1.731	4.666	4,0%	121.935
Invoerrechten	4.785	0	199	4,2%	4.984
Omzetbelasting	77.655	1	1.800	2,3%	79.455
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.464	‒ 102	123	8,4%	1.485
Accijnzen	11.777	1.644	463	3,9%	13.884
Overdrachtsbelasting	3.405	9	471	13,8%	3.885
Assurantiebelasting	3.633	0	104	2,9%	3.737
Motorrijtuigenbelasting	4.599	‒ 28	375	8,2%	4.946
Belastingen op een milieugrondslag	7.050	‒ 9	1.143	16,2%	8.184
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	308	396	‒ 14	‒ 4,5%	690
Belasting op zware motorrijtuigen	213	0	0	0,0%	213
Bankbelasting	473	0	0	0,0%	473
Inframarginale heffing	179	‒ 179	0	0,0%	0

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	186.065	3.027	503	0,3%	189.596
Loon- en inkomensheffing	127.358	3.274	2.238	1,8%	132.870
Dividendbelasting	6.365	‒ 265	396	6,2%	6.497
Kansspelbelasting	904	0	55	6,0%	958
Vennootschapsbelasting	48.409	‒ 6	‒ 2.161	‒ 4,5%	46.241
Bronbelasting op rente en royalty's	98	0	‒ 27	‒ 27%	71
Schenk- en erfbelasting	2.932	24	2	0,1%	2.958

Overige belastingontvangsten	370	5	‒ 10	‒ 2,8%	364

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen	301.974	4.763	5.159	1,7%	311.896

Premies werknemersverzekeringen	84.479	‒ 548	7.116	8,4%	91.047
waarvan zorgpremies	52.265	‒ 993	4.750	9,1%	56.022

Totaal belasting- en premieontvangsten	386.452	4.215	12.275	3,2%	402.943

In 2024 bedragen de ontvangsten naar verwachting 402,9 miljard euro. Ten opzichte van de geraamde ontvangsten voor 2023 stijgen de ontvangsten in 2024 daarmee met 16,5 miljard euro. De verwachte endogene groei van de ontvangsten in 2024 bedraagt 12,3 miljard euro (3,2 procent). Beleidsmaatregelen zorgen voor 4,2 miljard euro hogere ontvangsten in 2024 ten opzichte van het jaar daarvoor. Het gaat zowel om maatregelen die het kabinet met deze Miljoenennota voorstelt als om maatregelen waartoe dit kabinet en vorige kabinetten eerder hebben besloten. De volgende paragrafen gaan verder in op de endogene als de beleidsmatige ontwikkeling.

4.4.1 Endogene ontwikkeling belasting- en premieontvangsten 2024

De endogene ontwikkeling van de ontvangsten wordt toegelicht aan de hand van de relevante economische indicatoren zoals deze geraamd zijn in de Macro Economische Verkenning 2024. Voor 2024 verwacht het Centraal Planbureau (CPB) een waardeontwikkeling van het bbp van 4,9 procent. De endogene groei van de totale belasting- en premieontvangsten in 2024 blijft daar met 3,2 procent wat bij achter.

De endogene groei van de ontvangsten uit de indirecte belastingen in 2024 bedraagt 4,0 procent. De belangrijkste bijdrage hieraan is de verdere groei van de btw, die veruit het grootste budgettaire aandeel heeft in de indirecte belastingen. Een opvallende ontwikkeling is zichtbaar in de overdrachtsbelasting (groei van 13,8 procent). Voor de overdrachtsbelasting geldt dat het niveau van de belastingopbrengst nog altijd veel lager is dan in 2022 (toen 4,6 miljard euro). Er is dus slechts sprake van gedeeltelijk herstel. Voor een aantal indirecte belastingen wordt een stevige groei geraamd (bijvoorbeeld belasting op milieugrondslag, BPM en motorrijtuigenbelasting). Dit komt doordat de tarieven voor deze belastingen in 2024 worden geïndexeerd met de tabelcorrectiefactor. Met enige vertraging leidt de hoge inflatie dus ook voor deze belastingen tot een stijgende opbrengst.

Bij de directie belastingen en premies volksverzekeringen is de endogene groei beperkt (0,3%). Ten eerste valt de beperkte groei van de loon- en inkomensheffing op. Hier geldt dat de tabelcorrectiefactor in 2024 juist leidt tot een lagere groei van de opbrengst, bijvoorbeeld omdat het voordeel dat uitgaat van de arbeidskorting wordt geïndexeerd. Dat er toch sprake is van endogene groei, komt vooral omdat de lonen in 2024 naar verwachting relatief sterk stijgen. Verder gaat de raming uit van een endogene krimp van de vennootschapsbelasting. Hier speelt met name een rol dat de hoge winsten in de energiesector die in 2023 tot extra ontvangsten leidden zich waarschijnlijk niet gaan herhalen. De gasprijzen zijn namelijk weer gedaald. Overigens geldt dat de raming van de ontvangst van de vennootschapsbelasting sterk onzeker is. De opbrengst lijkt sinds 2019 sterker gegroeid dan de onderliggende winsten. Onduidelijk is of hierbij sprake is van een strcutrele verandering of een tijdelijk effect.

De ontvangsten uit de premies werknemersverzekeringen – waar ook de zorgpremies onder vallen – nemen endogeen met 8,4 procent toe in 2024. Onderliggend gaat het om een positieve ontwikkeling van de grondslag door met name hogere lonen, net zoals bij de loonheffing.

4.4.2 Het effect van beleidsmaatregelen op de belasting- en premieontvangsten

In 2024 nemen de ontvangsten met 4,2 miljard euro toe als gevolg van beleidsmaatregelen. In tabel 4.4.1 wordt het effect van de beleidsmaatregelen op de ontvangsten in 2024 per belastingsoort getoond. Dit is zowel beleid van vorige kabinetten met in 2024 nog een op- of neerwaarts effect op de inkomsten ten opzichte van 2023, als (nieuw) beleid van het huidige kabinet dat in 2024 effect heeft.

Bij de indirecte belastingen valt de toename van de inkomsten uit de accijnzen op. Grotendeels is dit het gevolg van het verlopen van de tijdelijke accijnsverlaging op brandstof per 1 januari 2024. Daarnaast worden vanaf 2024 enkele andere indirecte belastingen verhoogd, zoals de accijns op tabak en alcohol en de verbruiksbelasting. Bij de directe belastingen is het belangrijkste effect van beleid te zien in de loon- en inkomensheffing. Het belangrijkste aandeel hierin is het besluit om het startpunt van de hoogste tariefschijf (waar het tarief van 49,5% geldt) niet volledig te indexeren met de inflatie, waardoor meer mensen in deze schijf vallen.

Tabel 4.4.2 splitst de totale beleidsmatige mutatie in 2024 uit naar de opeenvolgende momenten waarop tot beleidsmaatregelen is besloten en wanneer deze in de begroting zijn verwerkt en/of de ramingen zijn geüpdatet. Dit noemen we ook wel de verticale mutatie van de beleidsmatige ontwikkeling van de ontvangsten in 2024. Ook wordt zo inzichtelijk dat ook beleid van vóór deze kabinetsperiode in 2024 nog budgettaire effecten heeft en dat het dus niet enkel gaat om beleid waar dit jaar toe besloten is.

Tabel 4.4.2 Verticale toelichting beleidsmutaties 2024 (in miljoenen euro)
Maatregelen	Vorige kabinetten	Startnota	Miljoenennota 2023	Miljoenennota 2024	Totaal
Zorgpremies	881	‒ 157	282	‒ 1.999	‒ 993
Werkgeverspremies (excl. IAB)	47	91	‒ 71	379	446
Omvorming ProRail	‒ 7.337	0	15.591	‒ 8.254	0
Hoge energieprijzen (accijnzen, energiebelasting, btw op energie en inframarginale heffing)	0	0	5.958	‒ 4.925	1.033
Loon- en inkomensheffing box 1	204	‒ 184	646	1.929	2.595
DGA (VPB laag tarief, box 2, gebruikelijk loon)	‒ 471	0	203	1	‒ 267
VPB overig	‒ 224	190	629	‒ 1.377	‒ 782
Box 3	1	‒ 100	1.383	173	1.457
Vergroening	‒ 166	795	‒ 436	3	196
Accijnzen (tabak en alcohol)	0	0	247	239	486
Overig	10	8	5	20	43
Totaal	‒ 7.055	643	24.437	‒ 13.811	4.214

In tabel 4.4.3 wordt een relatie gelegd tussen het effect van beleidsmaatregelen op de ontvangsten en het effect daarvan op de beleidsmatige lastenontwikkeling (blo). Voor de meeste belastingsoorten zijn de verschillen beperkt en terug te voeren op de wijze waarin wijzigingen in beleid soms via enige vertraging leiden tot EMU-relevante kaseffecten.

Tabel 4.4.3 Budgettair en lasteneffect van beleidsmutaties in 2024 (in miljoenen euro)
	Beleidsmatige lastenontwikkeling	Effect op ontvangsten op EMU-basis
Loonheffing	1.684	1.656
Inkomenshefffing	1.306	1.619
Brandstofaccijnzen	1.147	1.147
Vennootschapsbelasting	424	‒ 6
Energiebelasting (incl. ODE)	‒ 53	‒ 71
Dividendbelasting	0	‒ 265
Vliegbelasting	78	62
Overig	81	73
Totaal	4.667	4.215

4.5 Bijstellingen van het ramingsmodel

Net zoals in de vorige Miljoenennota's maakt het ministerie van Financiën ook in deze Miljoenennota de handmatige bijstellingen bij het ramingsproces inzichtelijk. Onderstaande tabel 4.5.1 toont het effect dat deze ramingsbijstellingen (‘expert opinion’) hebben op de ramingen. Daarbij is expert opinion gedefinieerd als de handmatige bijstellingen van de ramingen zoals die op basis van het ramingsmodel (toegelicht in bijlage 5) tot stand komen. Daarnaast kan de raming ook nog beïnvloed worden door aanpassing van de kas-transparameters of in het geval van de raming op EMU-basis via de omvang van het kas/EMU-verschil.

De eerste kolom toont de raming voor 2023 zoals eerder toegelicht in miljoenen euro’s. De tweede kolom bevat de verwerkte bijstelling als percentage van de raming in de eerste kolom. Per saldo komt de ontvangstenraming 3,0 procent hoger uit door expert opinion. De belangrijkste verklaring voor deze bijstellingen zijn de gerealiseerde kasontvangsten tot en met de maand juli. Vaak hangen dergelijke bijstellingen samen met belastingspecifieke ontwikkelingen die niet in de meer macro-economisch onderbouwde schattingsvergelijkingen worden gevangen.

Enkele opvallende posten zijn de BPM, overdrachtsbelasting, dividendbelasting, vennootschapsbelasting en schenk- en erfbelasting. Bij de BPM speelt een belangrijke rol dat de ontvangsten in de laatste jaren achterbleven vanwege problemen in de toeleveringsketen voor nieuwe auto's. In 2023 lijkt dit (deels) te herstellen. De overdrachtsbelasting is sterk volatiel en blijft in 2023 nog sterker achter dan het ramingsmodel kan verklaren. De dividendbelasting is van nature een zeer volatiele, moeilijk te ramen belastingsoort, waardoor het ramingsmodel sowieso slechts een eerste inschatting biedt. De opbrengst groeit in 2023, maar in de praktijk minder sterk dan het ramingsmodel voorspelt. Bij de vennootschapsbelasting leiden zoals toegelicht hoge winsten uit 2022 (met name in de energiesector) nog tot hoge ontvangsten in 2023. Ook voor de schenk- en erfbelasting geldt dat opbrengst jaar-op-jaar lastig te voorspellen is op basis van macro-economische factoren. Deels is in 2023 sprake van hogere ontvangsten omdat aanslagoplegging eind 2022 tijdelijk vertraging opliep.

Tabel 4.5.1 Bijstellingen ramingsmodel 2023
	Raming 2023	Bijstelling (% van raming)
Indirecte belastingen	115.538	0,1%
Invoerrechten	4.785	‒ 11,8%
Omzetbelasting	77.655	1,7%
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.464	12,2%
Accijnzen	11.777	5,5%
Overdrachtsbelasting	3.405	‒ 31,1%
Assurantiebelasting	3.633	1,3%
Motorrijtuigenbelasting	4.599	‒ 1,0%
Belastingen op een milieugrondslag	7.050	‒ 7,1%
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	308	‒ 1,3%
Belasting op zware motorrijtuigen	213	4,1%
Bankbelasting	473	0,2%

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	186.065	4,9%
Loon- en inkomensheffing	127.358	1,5%
Dividendbelasting	6.365	‒ 12,6%
Kansspelbelasting	904	7,2%
Vennootschapsbelasting	48.409	15,6%
Bronbelasting op rente en royalty's	98	28%
Schenk- en erfbelasting	2.932	14,5%

Overige belastingontvangsten	370	0,0%

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen	301.974	3,0%

Omdat voor de raming van 2024 de raming van 2023 - en niet de gerealiseerde ontvangsten - het uitgangspunt vormt, werkt de toegepaste expert opinion uit 2023 één-op-één door naar 2024. Dat geldt voor alle belastingsoorten. Bij de ramingen op transactiebasis kan het belang van een bijstelling afnemen door een verschil tussen de kas/transparameters waarmee de aansluiting tussen de raming op transactie- en EMU-basis wordt gemaakt. Bij een deel van de belastingen loopt de bijstelling in 2023 verder op ten opzichte van 2024. Bijvoorbeeld omdat de achtergrond van de bijstelling reden geeft om te denken dat het ramingsmodel de opbrengst structureel onder- of overschat. Bij andere belastingen daalt de omvang van de bijstelling juist, bijvoorbeeld omdat in 2023 sprake is van een aanwijsbaar incidenteel effect. Op totaalniveau neemt de handmatige bijstelling in 2024 ten opzichte van 2023 af (1,7 procent ten opzichte van 3,0 procent).

Tabel 4.5.2 Bijstellingen ramingsmodel 2024
	Raming 2024	Bijstelling (% van raming)
Indirecte belastingen	121.935	‒ 0,4%
Invoerrechten	4.984	‒ 12,3%
Omzetbelasting	79.455	0,4%
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.485	4,4%
Accijnzen	13.884	3,7%
Overdrachtsbelasting	3.885	‒ 19,1%
Assurantiebelasting	3.737	2,1%
Motorrijtuigenbelasting	4.946	‒ 3,2%
Belastingen op een milieugrondslag	8.184	‒ 0,3%
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	690	1,5%
Belasting op zware motorrijtuigen	213	4,1%
Bankbelasting	473	0,2%

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	189.596	3,0%
Loon- en inkomensheffing	132.870	1,2%
Dividendbelasting	6.497	‒ 21,5%
Kansspelbelasting	958	4,2%
Vennootschapsbelasting	46.241	10,8%
Bronbelasting op rente en royalty's	71	11,5%
Schenk- en erfbelasting	2.958	18,6%

Overige belastingontvangsten	364	0,0%

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen	311.896	1,7%

4.6 Meerjarige ontvangstenontwikkeling en raming

De ontwikkeling van de ontvangsten voor de periode 2023-2028 is weergegeven in tabel 4.6.1. De ramingen voor 2023 en 2024 zijn in voorgaande paragrafen toegelicht. Voor 2025 tot en met 2028 gaat het om een extrapolatie op basis van de meest recente MLT-raming van het CPB (cMEV 2024).

Tabel 4.6.1 Raming belasting- en premieontvangsten 2023-2028 op EMU-basis (in miljoenen euro)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Indirecte belastingen	115.538	121.935	126.842	131.743	135.893	140.380
Invoerrechten	4.785	4.984	5.249	5.486	5.716	5.959
Omzetbelasting	77.655	79.455	82.675	85.836	88.978	92.328
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.464	1.485	1.970	2.390	2.471	2.435
Accijnzen	11.777	13.884	14.115	14.329	14.394	14.491
Overdrachtsbelasting	3.405	3.885	3.838	3.960	4.208	4.495
Assurantiebelasting	3.633	3.737	3.863	3.969	4.090	4.206
Motorrijtuigenbelasting	4.599	4.946	5.038	5.691	5.872	6.047
Belastingen op een milieugrondslag	7.050	8.184	8.695	8.672	8.745	8.989
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	308	690	711	718	725	733
Belasting op zware motorrijtuigen	213	213	215	218	220	222
Bankbelasting	473	473	473	473	473	473
Inframarginale heffing	179	0	0	0	0	0

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	186.065	189.596	198.399	209.375	219.032	227.745
Loon- en inkomensheffing	127.358	132.870	142.300	151.441	159.472	166.700
Dividendbelasting	6.365	6.497	6.727	7.057	7.289	7.520
Kansspelbelasting	904	958	1.021	1.089	1.168	1.262
Vennootschapsbelasting	48.409	46.241	45.355	46.739	47.982	49.037
Bronbelasting op rente en royalty's	98	71	55	33	12	1
Schenk- en erfbelasting	2.932	2.958	2.940	3.016	3.108	3.226

Overige belastingontvangsten	370	364	364	364	364	364
Omvorming ProRail	0	0	8.805	‒ 40	‒ 40	‒ 40

Totaal belastingen en premies volksverzekeringen	301.974	311.896	334.411	341.443	355.250	368.450

Premies werknemersverzekeringen	84.479	91.047	96.434	101.436	106.215	110.295
waarvan zorgpremies	52.265	56.022	59.527	62.670	65.776	68.445

Totaal belasting- en premieontvangsten	386.452	402.943	430.845	442.879	461.466	478.745

4.7 De complete belastingraming 2023-2024 op EMU-basis

Tabel 4.7.1 bevat een gedetailleerd overzicht van de raming van de ontvangsten in 2023 en 2024.

Tabel 4.7.1 Overzicht van belasting- en premieontvangsten 2023-2024 op EMU-basis (in miljoenen euro)
	Vermoedelijke uitkomsten 2023	Ontwerpbegroting 2024
Indirecte belastingen	115.538	121.935
Invoerrechten	4.785	4.984
Omzetbelasting	77.655	79.455
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.464	1.485
Accijnzen	11.777	13.884
- Accijns van lichte olie	4.271	5.164
- Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie	3.147	3.845
- Tabaksaccijns	3.192	3.533
- Alcoholaccijns	376	425
- Bieraccijns	458	528
- Wijnaccijns	332	387
Overdrachtsbelasting	3.405	3.885
Assurantiebelasting	3.633	3.737
Motorrijtuigenbelasting	4.599	4.946
Belastingen op een milieugrondslag	7.050	8.184
- co2-heffing	0	0
- Afvalstoffenbelasting	250	273
- Energiebelasting	5.849	6.831
- Waterbelasting	335	368
- Brandstoffenheffingen	1	1
- Vliegbelasting	615	710
- Kolenbelasting	1	1
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	308	690
Belasting op zware motorrijtuigen	213	213
Bankbelasting	473	473
Inframarginale heffing	179	0

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	144.448	147.522
Inkomstenbelasting	10.668	11.919
Loonbelasting	75.073	78.878
Dividendbelasting	6.365	6.497
Kansspelbelasting	904	958
Vennootschapsbelasting	48.409	46.241
Bronbelasting op rente en royalty's	98	71
Schenk- en erfbelasting	2.932	2.958

Overige belastingontvangsten	370	364
waarvan Belasting- en premieontvangsten Caribisch Nederland	235	256

Totaal belastingen	260.356	269.822

Premie volksverzekeringen	41.617	42.074
Premies werknemersverzekeringen	84.479	91.047
waarvan zorgpremies	52.265	56.022

Totaal belasting- en premieontvangsten	386.452	402.943

5 TOELICHTING OP DE BELASTINGONTVANGSTEN

5.1 Inleiding

Deze bijlage bevat een nadere toelichting op de raming van belasting- en premieontvangsten. De uitkomsten van de raming op EMU-basis zijn reeds gepresenteerd in paragraaf 2.4 en bijlage 4 van deze Miljoenennota. Deze bijlage gaat in op de methodiek die ten grondslag ligt aan de raming. Het ramingsmodel en de toegepaste ramingsvergelijkingen worden uitgebreid toegelicht. Tot slot toont deze paragraaf enkele cijfers over de inkomstenraming in aanvulling op bijlage 4, namelijk de ontvangsten van de verschillende belastingsoorten op kasbasis en voor enkele belastingen op transactiebasis.

5.2 Het belang van een raming van belasting- en premieontvangsten

Het ministerie van Financiën maakt jaarlijks de rijksbegroting op. De raming van de ontvangsten is hierbij een belangrijke bouwsteen. De geraamde ontvangsten zijn immers noodzakelijk om het te verwachten begrotingssaldo (EMU-saldo) te bepalen. De inkomstenraming is bovendien relevant voor de financieringsbehoefte van de Nederlandse Staat.

De ontvangsten zijn, in tegenstelling tot de meeste overheidsuitgaven, zeer gevoelig voor economische ontwikkelingen. Zo leiden toenemende werkgelegenheid en hogere lonen direct tot meer ontvangsten via de loonheffing. Via hogere consumptieve bestedingen van huishoudens stijgen bovendien de btw-ontvangsten. Dalende winsten in een laagconjunctuur kunnen zelfs tot negatieve kasontvangsten bij de vennootschapsbelasting leiden (door verliesverrekening). Onder andere deze gevoeligheid voor macro-economische ontwikkelingen is reden voor het kabinet om niet op het EMU-saldo te sturen bij de opstelling van de begroting maar te kiezen voor een trendmatig begrotingsbeleid. Dit betekent dat de overheidsinkomsten mogen meebewegen met de economische ontwikkeling. Binnen dit begrotingsbeleid leidt een opwaartse bijstelling van de inkomsten, en daarmee van het EMU-saldo, niet tot intensivering van de overheidsuitgaven of lastenverlichting. Andersom maakt dit mogelijk dat bij economische tegenwind het kabinet niet direct hoeft te bezuinigen of lasten hoeft te verzwaren. Dit werkt stabiliserend op de economie. Fiscale beleidsmaatregelen zijn wel begrensd. Met het inkomstenkader houdt het kabinet vast aan een pad van beleidsmatige lastenverlichting of lastenverzwaring over de kabinetsperiode (zie bijlage 3). Dat pad legt het kabinet bij de start van de kabinetsperiode vast in de Startnota.

Een zo trefzeker mogelijke raming kan ervoor zorgen dat het uiteindelijk gerealiseerde EMU-saldo zo dicht mogelijk in de buurt ligt van de raming in de begroting. Tegelijkertijd is het goed om te beseffen dat het gaat om een raming gebaseerd op een macro-economisch model. De uitkomsten van het model hangen sterk af van de raming van macro-economische variabelen, die als input voor het model gebruikt worden.

5.3 Ramingsmethodiek ministerie van Financiën

Voor de raming van de ontvangsten gebruikt het ministerie van Financiën een econometrisch geschat ramingsmodel. Input voor dat model vormen ten eerste de gerealiseerde ontvangsten van het meest recente volledige jaar, zoals aangeleverd door de Belastingdienst.

Tweede input zijn de ramingen van relevante macro-economische variabelen voor toekomstige jaren, aangeleverd door het Centraal Planbureau (CPB). Het CPB maakt periodiek een onafhankelijke raming van de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Het kabinet baseert de opstelling van de begroting zowel aan de uitgaven- als de inkomstenkant op deze ramingen van het CPB. Daarmee is gegarandeerd dat er niet politiek gestuurd kan worden op de cijfers over de economie.

Als derde beïnvloeden ook wijzigingen in beleid de ontvangsten. Beleidsmaatregelen worden bijgehouden in een database, waarna het effect per belastingsoort wordt meegenomen in de raming.

Tot slot speelt zogenoemde ‘expert opinion’ een rol. De uitkomsten van het model – de geraamde ontwikkeling op basis van macro-economische variabelen en beleidswijzigingen – worden gewogen in samenhang met onder andere de gerealiseerde belastingontvangsten in het lopende jaar, informatie over de uitvoering van de Belastingdienst (waaronder opgelegde aanslagen) en meer sectorspecifieke informatie. Ook de trefzekerheid van het model in de meest recente jaren wordt daarbij bezien. Voor de raming van de ontvangsten in deze Miljoenennota zijn voor 2023 de gedetailleerde kasgegevens tot en met juli bekend en meegewogen in de raming. De inkomsten voor 2023 zijn deels dus al gerealiseerd. Voor ramingsjaar 2024 zijn daarentegen nog geen kasgegevens beschikbaar. De geraamde ontvangsten voor 2023 vormen daarom de basis voor de raming van 2024.

Een voorbeeld waarbij specifieke uitvoeringsinformatie van de Belastingdienst een rol heeft gespeeld in recente ramingen, is bij het belastinguitstel voor ondernemers vanwege de coronacrisis. De gerealiseerde kasontvangsten gaven door de mogelijkheid van uitstel van betaling geen zuiver beeld van de werkelijke opgelegde belastingclaim. Middels informatie van de Belastingdienst is per belastingsoort in beeld gebracht in hoeverre er sprake was van corona-uitstel, waardoor de raming hiervoor gecorrigeerd kon worden. Momenteel wordt uitvoeringsinformatie van de Belastingdienst op soortgelijke wijze toegepast om de kasontvangsten te corrigeren voor terugbetalingen van deze uitgestelde belasting.

Sectorspecifieke informatie speelt een rol bij bijvoorbeeld de raming van de bpm. Naast de op macro-economische variabelen gebaseerde vergelijking wordt gekeken naar het aantal verkochte voertuigen in het lopende jaar in relatie tot de gerealiseerde kasontvangsten en verwachtingen voor de rest van het jaar en het komende jaar. Deze informatie wordt naast de modeluitkomst gehouden en indien nodig wordt de modeluitkomst bijgesteld.

5.4 Ramingsmodel voor de belasting- en premieontvangsten

Het ministerie van Financiën raamt de opbrengst per belasting- en premiesoort. Het ramingsmodel houdt hierbij rekening met beleidsmaatregelen en economische ontwikkelingen. Beleidsmatige keuzes beïnvloeden de hoogte van belastingtarieven en de omvang van belastinggrondslagen. De omvang van belastinggrondslagen wordt bovendien beïnvloedt door economische ontwikkelingen, vooral door de stand van de conjunctuur. Zo raamt het CPB dat de nominale consumptie in 2024 met een relatief hoge 5,0% groeit, wat bijdraagt aan de groei van de btw-ontvangsten. Het ramingsmodel bestaat uit meerdere vergelijkingen: elke belastingsoort heeft namelijk een specifieke ramingsvergelijking, aansluitend op de grondslag van de betreffende belastingsoort. Deze vergelijkingen zijn econometrisch geschat.

Bovenstaande kan samengevat worden in de volgende vergelijking:

T_t = T_t-1 * (1 + E_t) + A_t

T_t = Ontvangst van een belastingsoort in jaar t

T_t-1 = Ontvangst van een belastingsoort in jaar t-1

E_t = Effect van economische ontwikkeling op ontvangst belastingsoort in jaar t

A_t = Beleidsmatig effect op ontvangst belastingsoort in jaar t

De geraamde opbrengst van een belastingsoort in een bepaald jaar is gelijk aan de opbrengst van de belastingsoort uit het voorafgaande jaar plus de veranderingen door beleid en als gevolg van economische ontwikkelingen in dat jaar. Het startpunt van de raming in deze Miljoenennota is daarom de gerealiseerde stand van de ontvangsten in 2022. Het Financieel Jaarverslag Rijk 2022 bevat nadere informatie over de gerealiseerde ontvangsten over 2022. Middels de geraamde beleidsmatige en economische ontwikkelingen komt het ministerie vervolgens tot een raming voor de ontvangsten in 2023. Deze raming geldt vervolgens als startpunt voor de raming van ontvangsten in 2024, die eveneens wordt aangevuld met de beleidsmatige en verwachte economische veranderingen van dat jaar.

Beleidsmatige ontwikkelingenBeleidsmatige ontwikkelingen beïnvloeden de hoogte van de ontvangsten. Een aanpassing van belastingtarieven zorgt bijvoorbeeld voor een verandering van de belastingopbrengsten. Het budgettaire effect van een beleidsmaatregel ex ante wordt vastgesteld met inachtneming van een eerste-orde-gedragseffect.5 Deze ex ante-inschatting met eerste-orde-gedragseffect is de best mogelijke inschatting van het effect van beleid op de desbetreffende belastingopbrengst. Mogelijke effecten van het beleid op macro-economische ontwikkelingen spelen hierbij geen rol. Economische ontwikkelingen worden immers apart geraamd: opname hiervan in beleidsramingen zou leiden tot dubbeltelling.

Endogene ontwikkelingDe verdere verandering van de ontvangsten wordt hoofdzakelijk gedreven door economische ontwikkelingen. In de Miljoenennota wordt dit ook de endogene ontwikkeling genoemd. Het gaat hier bijvoorbeeld om hogere belastingopbrengsten door hogere consumptie van huishoudens, of door hogere lonen bij een gunstige economische ontwikkeling. De endogene ontwikkeling van elke belastingsoort wordt geraamd met een model waarin macro-economische variabelen zijn opgenomen. Deze macro-economische variabelen hebben bewezen samenhang met de betreffende belastingsoort. Hierbij maakt het ministerie van Financiën gebruik van de economische raming van het CPB. Bij deze Miljoenennota betreft dit de Macro-economische Verkenning 2024 (MEV 2024).

De relatie tussen een macro-economische variabele en de endogene verandering van de belastingopbrengst is vaak niet één-op-één. Daarom wordt deze relatie vastgesteld op basis van empirische schatting op historische gegevens, deskundigenoordeel, wetenschappelijke inzichten of andere relevante informatie. De relatie wordt weergegeven door een coëfficiënt. Onderstaande tabel met ramingsvergelijkingen geeft de verschillende coëfficiënten weer. Een negatieve coëfficiënt geeft aan dat de macro-economische ontwikkeling en de endogene ontwikkeling van de belastingopbrengst tegen elkaar in bewegen. Een positieve coëfficiënt geeft aan dat de endogene ontwikkeling en de ontwikkeling van de macro-economische variabele in dezelfde richting bewegen. Deze coëfficiënten worden periodiek geëvalueerd en herzien. In 2022 zijn de vergelijkingen van het model opnieuw tegen het licht gehouden en zijn de coëfficiënten herschat. Bijlage 5 bij de Miljoenennota 2023 bevat een toelichting bij deze herijking.6 De beschikbaarheid van (specifieke) macro-economische variabelen en de kwaliteit daarvan is een duidelijke randvoorwaarde bij het empirisch schatten van de ramingsvergelijkingen. Zo is bij de bpm en mrb gekozen voor koppeling aan respectievelijk de ontwikkeling van de duurzame consumptie en het bbp in plaats van meer specifieke ‘auto’-gerichte variabelen vanwege de beperkte voorspelkracht van laatstgenoemde variabelen.

De meeste belastingensoorten worden op kasbasis geraamd. Dat wil zeggen dat het moment van betaling bepaalt aan welk jaar de belasting wordt toegerekend. Omdat de begroting en de verantwoording op EMU-basis – doorgaans de één-maands-verschoven-kas – plaatsvindt, wordt deze raming voor de meeste belastingsoorten gecorrigeerd met het verschil tussen de verwachte kasontvangsten in januari van jaar t en jaar t+1.7

De grootste belastingsoorten – de vennootschapsbelasting, de btw, de loonheffing en de inkomensheffing – worden op transactiebasis geraamd in plaats van op kasbasis.8 Dat wil zeggen dat de belastingopbrengsten worden toegerekend aan de jaren waarin de daadwerkelijke economische transactie - waaruit de belastingopbrengst voortkomt - zich heeft voorgedaan. Dat maakt een betere raming mogelijk, omdat zo omvangrijke kasstromen uit eerdere jaren modelmatig gekoppeld worden aan de macro-economische ontwikkeling van het betreffende jaar. De Belastingdienst splitst gerealiseerde kasontvangsten uit in transactiejaren. Door deze systematiek zijn de gerealiseerde belastinginkomsten op transactiebasis pas enkele jaren na afloop van het jaar bekend. Na het maken van de transactiebasisraming vertaalt het ministerie van Financiën deze naar kasontvangsten. Hiertoe maakt het gebruik van kas-transparameters. Deze parameters delen de ontvangsten in een economisch jaar toe aan kasjaren. De grootte van deze parameters is in eerste instantie gebaseerd op historische kaspatronen van de desbetreffende belastingsoort en op uitvoeringsinformatie van de Belastingdienst.

Tabel 5.4.1 Verklarende variabelen ramingsmodel
Afkorting	Variabele
arbvu	Arbeidsvolume in arbeidsjaren, mutatie
bbpvu	BBP marktprijzen, volumemutatie
bbpwu	BBP marktprijzen, waardemutatie
box2	Waardemutatie grondslag box 2
box3	Waardemutatie grondslag box 3
clpu	Contractloonstijging
hznpu	Huizenverkoop prijsmutatie
hznvu	Huizenverkoop volumemutatie
ihhyptr	Grondslag hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait
incpu	Incidentele loonstijging
iond	Waardemutatie inkomen box 1 ondernemers
ivswu	Investeringen in woningen, waardemutatie
oiwu	Overheidsinvesteringen, waardemutatie
pcdvu	Consumptie van duurzame goederen, volumemutatie
pcdwu	Consumptie van duurzame goederen, waardemutatie
pcndvu	Consumptie exclusief duurzame goederen, waardemutatie
pcvgvu	Consumptie van voeding en genot, volumemutatie
pcwu	Particuliere consumptie, waardemutatie
prpsv	Aftrekbare premies loonheffing, waardemutatie
tcf	Tabelcorrectiefactor
verr	Waardemutatie verrekende dividendbelasting en heffingskortingen
winstwu	Ontwikkeling grondslag vpb voor verliesverrekening

Tabel 5.4.2 Overzicht ramingsvergelijkingen
Belastingsoort	Ramingsvergelijking voor E_t
Accijns op lichte oliën	‒ 0,025 + 1,80 * bbpvu_t + 1 * tcf_t
Accijns op minerale oliën uitgezonderd lichte oliën	‒ 0,021 + 1,15 * bbpvu_t + 1 * tcf_t
Afvalstoffenbelasting	‒ 0,033 + 3,25 * bbpvu_t + 1 * tcf_t
Alcoholaccijns	‒ 0,020 + 1 * pcvu_t
Assurantiebelasting	0,59 * bbpvu_t
Bankbelasting	0
Belasting zware motorrijtuigen (bzm)	1 * bbpvu_t
Belasting op personenauto's en motorrijwielen (bpm)	‒ 0,066 + 2,78 * pcdvu_t + 1 * tcf_t
Bieraccijns	‒ 0,020 + 1 * pcvu_t
Brandstoffenheffing	1 * bbpwu_t
Bronbelasting op rente en royalty’s	0
CO2-heffing	1 * bbpvu_t
Dividendbelasting	‒ 0,084 + 4,95 * bbpwu_t
Energiebelasting	‒ 0,029 + 0,41 * bbpvu_t + 1 * tcf_t
Inkomensheffing
- Box 1 ondernemers	1 * iond_t
- Box 2	1 * box2_t
- Box 3	1 * box3_t
- Eigen woning	1 * ihhyptr_t
- Inkomensheffing overig	1 * verr_t
Kansspelbelasting	1,49 * pcwu_t
Loonheffing	0,79 * arbvu_t+ 1,67 * clpu_t + 1,26 * incpu_t ‒ 0,70 * tcf_t ‒ 0,89 * prpsv_t
Motorrijtuigenbelasting (mrb)	0,40 * bbpvu_t + 1 * tcf_t
Omzetbelasting (btw)	0,18 * pcndwu_t + 0,46 * pcdwu_t + 0,18 * ivswu_t + 0,07 * oiwu_t
Overdrachtsbelasting	1 * hznvu_t + 1 * hznpu_t
Rechten bij invoer	1,08 * pcdwu_t
Schenk- en erfbelasting	0,79 * hznpu_t
Tabaksaccijns	1 * pcvgvu_t
Vennootschapsbelasting	0,017 + 0,55 * winstwu_t
Verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken	0,56 * pcvu_t
Vliegbelasting	1 * pcvu_t
Waterbelasting	0,012 + 1 * tcf_t
Wijnaccijns	‒ 0,020 + 1 * pcvu_t

Als voorbeeld voor de werking van het ramingsmodel en de totstandkoming van een raming van een belastingsoort wordt de dividendbelasting toegelicht. Deze belasting wordt geraamd op kasbasis. Volgens de bovenstaande vergelijking zijn de geraamde dividendbelasting-ontvangsten afhankelijk van de ontwikkeling van het bbp. De positieve coëfficiënt betekent een positieve relatie: als het CPB een grotere stijging van de nominale waarde van het bbp raamt, dan leidt dit in de ramingen tot hogere ontvangsten van de dividendbelasting. De grootte van de coëfficiënt bedraagt 4,95, wat betekent dat de ontvangsten van de dividendbelasting erg conjunctuurgevoelig zijn. Naast het bbp bevat de ramingsvergelijking van de dividendbelasting ook een constante van ‒ 0,084. Zonder deze constante zouden de ontvangsten explosief stijgen omdat bbp-groei meestal positief is. Door de negatieve constante en de positieve coëfficiënt voor de bbp-ontwikkeling heeft de vergelijking een kantelpunt: de dividendbelasting daalt als de waarde van het bbp minder dan 1,7 procent groeit; bij een hogere groei stijgen de ontvangsten. Stel bijvoorbeeld dat het CPB een bbp-waardestijging van 3,0 procent raamt, dan stijgen de ontvangsten van de dividendbelasting in principe met 6,4 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Vervolgens worden beleidsmatige ontwikkelingen hierbij opgeteld en wordt voorts deze uitkomst uit het ramingsmodel vergeleken met reeds gerealiseerde kasontvangsten in het lopende jaar, uitvoeringsinformatie, de voorgaande raming en/of andere relevante (sectorspecifieke) informatie. Zo nodig wordt de uitkomst van het model op basis van expert opinion bijgesteld.

5.5 De belastingramingen voor 2023 en 2024 op kasbasis

De volgende twee tabellen geven de opbouw weer van de ramingen op kasbasis. Tabel 5.5.1 toont de totale ontvangsten op kasbasis voor 2023 en 2024 per belastingsoort. Tabel 5.5.2 toont vervolgens de langjarige ontwikkeling van alleen de belastingontvangsten op kasbasis.

Tabel 5.5.1 Raming belastingen en premies op kasbasis (in miljoenen euro)
	Vermoedelijke uitkomsten 2023	Ontwerpbegroting 2024
Indirecte belastingen	115.299	122.903
Invoerrechten	4.711	4.964
Omzetbelasting	78.148	80.383
Belasting op personenauto's en motorrijwielen	1.495	1.466
Accijnzen	11.712	13.915
- Accijns van lichte olie	4.206	5.190
- Accijns van minerale oliën, anders dan lichte olie	3.129	3.876
- Tabaksaccijns	3.200	3.519
- Alcoholaccijns	374	420
- Bieraccijns	464	530
- Wijnaccijns	340	381
Overdrachtsbelasting	3.609	3.891
Assurantiebelasting	3.593	3.726
Motorrijtuigenbelasting	4.572	4.910
Belastingen op een milieugrondslag	6.488	8.112
- co2-heffing	0	0
- Afvalstoffenbelasting	253	277
- Energiebelasting	5.366	6.762
- Waterbelasting	331	367
- Brandstoffenheffingen	1	1
- Vliegbelasting	537	705
- Kolenbelasting	1	1
Verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken e.a.	288	672
Belasting op zware motorrijtuigen	209	213
Verhuurderheffing	0	0
Bankbelasting	473	473

Directe belastingen en premies volksverzekeringen	145.549	155.115
Inkomstenbelasting	10.973	12.177
Loonbelasting	75.530	79.484
Dividendbelasting	6.365	6.497
Kansspelbelasting	962	1.010
Vennootschapsbelasting	48.685	46.475
Bronbelasting op rente en royalty's	101	81
Schenk- en erfbelasting	2.932	2.958

Overige belastingontvangsten	361	364
waarvan Belasting- en premieontvangsten Caribisch Nederland	235	256

Totaal belastingen op kasbasis	261.209	278.382

Premies volksverzekeringen	42.186	42.684
Premies werknemersverzekeringen	85.353	91.785

Aansluiting naar EMU (KTV)	‒ 2.295	‒ 9.909

Totaal belasting- en premieontvangsten op EMU-basis	386.452	402.943

Tabel 5.5.2 Meerjarige belastingontvangsten op kasbasis (in miljarden euro's)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Belastingontvangsten	261,2	278,4	286,5	291,0	301,9	312,1

Bijzonder uitstel van betaling

De verschillen tussen de verwachte ontvangsten op EMU-basis (uit bijlage 4) en kasbasis kunnen gedeeltelijk verklaard worden door het effect van belastinguitstel. Ondernemers hebben gedurende de periode maart 2020-maart 2022 gebruik kunnen maken van de regeling voor bijzonder uitstel van betaling van belastingen naar aanleiding van corona. De uitgestelde belastingclaim wordt op EMU-basis toegerekend aan het belastingjaar waarin deze is ontstaan, maar op kasbasis komt het bedrag pas later binnen. Tabel 5.5.3 toont per jaar de EMU-correctie als gevolg van dit uitstel. De belangrijkste aanname bij deze EMU-correctie is dat circa 2,5 miljard euro van het belastinguitstel dat eind 2022 nog openstond, uiteindelijk oninbaar zal blijken (zie paragraaf 5.3 van de Voorjaarsnota 2023 voor een toelichting hierop9).

Tabel 5.5.3 EMU-correctie naar belastingjaar n.a.v. corona-gerelateerd uitstel van belasting (in miljarden euro's)
2020	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
12,6	4,5	‒ 2,3	‒ 5,1	‒ 4,4	‒ 1,9	‒ 1,9	‒ 1,5

5.6 Nadere toelichting ramingen op transactiebasis

Deze paragraaf bevat een nadere toelichting op de endogene ontwikkeling van de op transactiebasis geraamde belastingsoorten. Dat zijn de vennootschapsbelasting, de loon- en inkomensheffing (de som van het belastingdeel en het premiedeel) en de omzetbelasting. Deze belastingsoorten vormen samen circa tweederde van de totale belasting- en premieontvangsten.

Vennootschapsbelasting

Voor een nader inzicht in de ontwikkeling van de kasontvangsten volgt een korte toelichting op het proces van aanslagoplegging. De heffing van de vennootschapsbelasting (vpb) vindt in eerste instantie plaats via voorlopige aanslagen. In januari wordt een inschatting gemaakt van de winst voor dat jaar op basis van winsten uit de afgelopen twee jaren, eventueel gecorrigeerd voor verwachtingen betreffende de winsten van dat jaar zelf. Op basis hiervan worden voorlopige aanslagen verstuurd. Vervolgens kan op basis van tussentijdse inschattingen van de winstontwikkeling een bijstelling van de voorlopige aanslag plaatsvinden. Omstreeks de zomermaanden van het daaropvolgende jaar (t+1) vindt vervolgens de voorlopige aangifte plaats. Dit kan wederom leiden tot een nadere voorlopige aanslag. Afhankelijk van de omvang van het bedrijf en de aard van de aangifte vindt in een van de daaropvolgende jaren de definitieve vaststelling van de winst plaats. Meestal wordt circa driekwart van de uiteindelijke aanslagopleggingen reeds in het eerste jaar via voorlopige aanslagen ontvangen, maar dit percentage fluctueert. Met name in de afgelopen jaren is sprake van uitzonderlijk hoge ontvangsten in t+1.

Voor het opstellen van de begroting zijn de kasontvangsten van de vennootschapsbelasting relevant. Daarom is het van belang hoe het verloop van aanslagoplegging zich vertaalt in kasontvangsten. Tabel 5.6.1 toont de ontwikkeling van de totale kasopbrengst per jaar met een opsplitsing naar transactiejaar. Deze tabel laat zien dat het grootste deel van de opbrengst in een bepaald jaar voortkomt uit de voorlopige aanslagen over dat jaar zelf. Deze opbrengst stijgt bovendien door bijstellingen in de voorlopige aanslagen over de twee voorgaande jaren. Maar als gevolg van verliesverrekening is de bijdrage van jaar t-3 en ouder over het algemeen negatief.

Tabel 5.6.1 Opbrengst en (geraamde) ontwikkeling van de vpb op kasbasis naar transactiejaar (in miljoenen euro)
	2019	2020	2021	2022	2023	2024
Jaar T	20.515	17.844	23.083	26.864	31.737	35.640
Jaar T-1	5.059	3.861	7.308	11.144	16.006	10.144
Jaar T-2	521	‒ 230	469	330	868	845
Jaar T-3	‒ 145	‒ 247	‒ 83	174	78	73
Jaar T-4 en ouder	0	‒ 184	‒ 361	‒ 41	‒ 4	‒ 227
Totaal kasopbrengst VPB	25.949	21.044	30.416	38.471	48.685	46.475

Loon- en inkomensheffing

De loonheffing is een voorheffing van de inkomensheffing. In eerste instantie wordt door inhoudingsplichtigen maandelijks loonheffing afgedragen op basis van het loon of de uitkering van de belastingplichtigen. Na het verstrijken van het kalenderjaar dient de belastingplichtige normaal gesproken voor 1 mei van het volgende jaar belastingaangifte te doen. Op basis hiervan wordt bepaald hoeveel belasting in totaal verschuldigd is, met inachtneming van andere bronnen van inkomen, heffingskortingen en aftrekposten. Wanneer dit bedrag hoger is dan de reeds betaalde loonheffing, moet men het resterende bedrag aan inkomensheffing voldoen. Wanneer de verschuldigde belasting lager is, krijgt men geld terug van de Belastingdienst. In deze paragraaf wordt gekeken naar de ontwikkeling van de loon- en inkomensheffing. Dit betreft naast de belasting tevens de ontvangsten van de premies volksverzekeringen, die geïntegreerd worden geheven. Voor analysedoeleinden zijn de ontvangsten op heffingsniveau beter bruikbaar, omdat deze eenvoudiger kunnen worden waargenomen.

Loonheffing

De raming van de loonheffing vindt net als bij de vennootschapsbelasting op transactiebasis plaats. Het ontvangstpatroon van de transactieopbrengst in de kas is bij de loonheffing echter veel stabieler dan bij de vpb. Daarnaast geldt dat de transactieopbrengst ook aanzienlijk sneller wordt ontvangen en binnen drie maanden na afloop van het jaar bijna volledig gerealiseerd is. Hierdoor treden minder grote verschillen op tussen de ontwikkeling van de transactieopbrengst en de kasopbrengst dan bij de vpb.

Tabel 5.6.2 Ontwikkeling loonheffing op transactiebasis (in miljoenen euro)
	2022	2023	2024
Opbrengst op transactiebasis	113.647	120.207	126.837

Mutatie		6.560	6.631
waarvan endogeen		9.118	5.208
waarvan beleidsmatig		‒ 2.558	1.423

Endogene groei (in %)		8,0%	4,3%

Tabel 5.6.2 toont de (geraamde) endogene ontwikkeling van de loonheffing. De verwachte endogene ontwikkeling bedraagt in 2023 9,1 miljard euro. In 2024 bedraagt deze 5,2 miljard euro. De ontwikkeling van de loonheffing is afhankelijk van de ontwikkeling van de totale belastbare loonsom. De ontwikkeling van de totale belastbare loonsom wordt bepaald door de groei van het arbeidsvolume, de stijging van de contractlonen, de hoogte van verschillende aftrekbare premies, de ontwikkeling van uitkeringen en pensioenen en de tabelcorrectiefactor. Onderstaande tabel 5.6.3 geeft een overzicht van enkele relevante gegevens uit de Macro-economische Verkenning 2024 van het CPB.

Tabel 5.6.3 Relevante economische indicatoren voor de loonheffing
	2023	2024
arbeidsvolume in arbeidsuren	1,04%	0,63%
contractloonstijging	5,85%	5,67%
incidentele loonstijging	0,79%	0,28%
tabelcorrectiefactor	6,30%	9,90%
arbeidsinkomensquote marktsector	70,7%	71,5%

Inkomensheffing

De ontvangsten uit de inkomensheffing zijn het saldo van de belastingontvangsten van particulieren en zelfstandige ondernemers. Voor de particulieren geldt de loonheffing als voorheffing. Bij de inkomensheffing voor particulieren hebben de ontvangsten dan ook betrekking op bijtel- en aftrekposten en heffingskortingen die niet al via de loonheffing zijn verrekend. Bij de zelfstandigen wordt de ontwikkeling daarnaast ook bepaald door de winstontwikkeling.

Tabel 5.6.4 Ontwikkeling inkomensheffing op transactiebasis (in miljoenen euro)
	2022	2023	2024
Opbrengst op transactiebasis	6.288	7.587	6.960

Mutatie		1.299	‒ 627
waarvan endogeen		‒ 1.255	‒ 898
waarvan beleidsmatig		2.554	271

De endogene ontwikkeling van de ontvangsten van de inkomensheffing is in 2023 en 2024 negatief (-1,3 miljard euro, respectievelijk ‒ 0,9 miljard euro). De inkomensheffing betreft het saldo van een veelvoud aan economische grondslagen, waarvan sommigen een negatieve bijdrage leveren (zoals de hypotheekrenteaftrek) en anderen een positieve bijdrage (zoals box 3). Met name de hypotheekrenteaftrek heeft, door de stijgende rente, een drukkend effect op de ontvangsten.

Omzetbelasting

De omzetbelasting is verantwoordelijk voor bijna een kwart van de totale ontvangsten. De endogene groei van de omzetbelasting wordt vooral bepaald door de waardeontwikkeling van de bestedingen waarop btw rust, te weten de particuliere consumptie, de overheidsinvesteringen en de investeringen in woningen. De ramingen van het CPB voor deze bestedingscategorieën zijn samengevat in tabel 5.6.5.

Tabel 5.6.5 Raming van de procentuele ontwikkeling van bestedingen in 2022 en 2023
	2023	2024
particuliere consumptie, waardemutatie	9,0%	5,0%
investeringen in woningen, waardemutatie	4,7%	9,0%
overheidsinvesteringen, waardemutatie	2,8%	‒ 3,5%

De btw-ontvangsten op transactiebasis bedragen naar verwachting 77,7 miljard euro in 2023. In 2024 wordt een verdere stijging naar 79,5 miljard euro verwacht.

Tabel 5.6.6 Raming van de omzetbelasting op transactiebasis (in miljoenen euro)
	2022	2023	2024
Opbrengst op transactiebasis	71.942	77.655	79.455

Mutatie		5.713	1.800
waarvan endogeen		4.718	1.800
waarvan beleidsmatig		995	1

Endogene mutatie in procent		6,6%	2,3%

6 EMU-SALDO

Tabel 6.1 geeft het EMU-saldo van de collectieve sector weer. Dit EMU-saldo - ook wel overheidssaldo genoemd - is de optelsom van alle inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid en de decentrale overheden. De inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid zijn in meer detail te vinden in respectievelijk bijlage 2 en bijlage 4 van deze Miljoenennota. Om tot het EMU-saldo te komen, moeten wel enkele correcties worden toegepast op de inkomsten en uitgaven, want sommige uitgaven tellen niet mee voor het EMU-saldo, terwijl voor andere posten een ander bedrag meetelt voor het EMU-saldo dan in de Rijksbegroting (op kasbasis) is opgenomen.

Tabel 6.1 EMU-saldo
	(in miljoenen euro, min = tekort)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	bron
1	Belasting- en premieontvangsten	350.462	386.452	402.943	430.845	442.879	461.465	478.745	Tabel 4.6.1
2	Af: Totale netto-uitgaven	390.499	425.676	469.013	501.248	527.197	539.309	568.725	Tabel 2.1
3	Af: Niet EMU-saldo relevante uitgaven	‒ 27.873	‒ 31.506	‒ 41.482	‒ 41.393	‒ 45.743	‒ 49.070	‒ 53.091	Tabel 6.2
4	Bij: Kas-transverschillen en overige posten	11.137	‒ 7.595	‒ 6.036	‒ 2.289	‒ 2.233	‒ 1.666	‒ 1.277	Tabel 6.3
5	Bij: EMU-saldo decentrale overheden	1.114	‒ 1.044	‒ 1.090	‒ 1.133	‒ 1.176	‒ 1.219	‒ 1.263	Tabel 6.7
6	EMU-saldo collectieve sector (1-2-3+4+5)	88	‒ 16.357	‒ 31.713	‒ 32.432	‒ 41.984	‒ 31.660	‒ 39.429

De uitgaven die wel op de Rijksbegroting staan maar niet meetellen voor het EMU-saldo staan vermeld in tabel 6.2. Wat er wel en niet meetelt voor het EMU-saldo is vastgesteld door Eurostat. Financiële transacties, zoals het verstrekken van (studie)leningen of het verkopen van staatsbezit, zijn meestal niet relevant voor het EMU-saldo. Ook de rente die is ontvangen op renteswaps en uit de verkoop ervan tellen niet mee. De rijksbijdrage aan de sociale fondsen is niet relevant voor het EMU-saldo omdat dit een transactie vormt tussen twee onderdelen van de collectieve sector: de uitgave van het Rijk is een ontvangst voor de sociale fondsen. Ook de post kasbeheer is een transactie binnen de collectieve sector. Deze bestaat uit de toe- of afname van het geld dat de deelnemers aan het schatkistbankieren bij het Rijk aanhouden.

Tabel 6.2 Uitgaven niet-relevant voor het EMU-saldo1
(in miljoenen euro, plus = uitgave)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Verstrekking studieleningen2	2.837	3.995	4.707	4.299	4.045	3.777	3.482
Aflossing studieleningen	‒ 1.164	‒ 1.319	‒ 1.379	‒ 1.437	‒ 1.496	‒ 1.557	‒ 1.620
Coronagerelateerde leningen	‒ 291	‒ 22	‒ 108	‒ 289	‒ 95	33	‒ 3
Rijksbijdragen aan de sociale fondsen	36.307	52.681	49.321	49.704	52.928	55.628	57.899
Rente sociale fondsen	52	1.821	2.563	2.643	2.799	3.074	3.410
Kasbeheer	‒ 9.308	‒ 24.643	‒ 13.023	‒ 13.869	‒ 12.441	‒ 11.601	‒ 9.691
Rente-ontvangsten derivaten	‒ 516	45	1	‒ 48	‒ 53	‒ 64	‒ 46
Voortijdige beëindigen derivaten	‒ 248	0	0	0	0	0	0
Aan- en verkoop staatsdeelnemingen	244	‒ 156	549	473	329	76	‒ 1
Diverse leningen	‒ 207	41	‒ 171	‒ 307	‒ 320	‒ 306	‒ 346
Exportkredietverzekering	‒ 21	72	62	47	47	47	47
Oekraïne	197	0	0	0	0	‒ 37	‒ 39
Overig	‒ 10	‒ 1.010	‒ 1.042	176	0	0	0
Totaal	27.873	31.506	41.482	41.393	45.743	49.070	53.091

X Noot

Het lid Stoffer heeft in een motie van 30 mei 2022 verzocht om voortaan bij financiële transacties per casus te bezien of een budgettaire dekking geleverd dient te worden. Het kabinet geeft invulling aan deze motie met het opnemen van de navolgende passage in deze Miljoenennota. Sinds Miljoenennota 2023 heeft het kabinet besloten tot het opnemen van een aantal nieuwe financiële transacties in de rijksbegroting. Het kabinet heeft geoordeeld dat voor deze financiële transacties geen budgettaire dekking geleverd dient te worden daar in alle cases sprake is van een echte lening en/of financiële transactie. Daarom is er geen reden om af te wijken van de gangbare boekingswijze in de begrotingsregels om financiële transacties als niet-relevant voor het uitgavenplafond te verwerken.

X Noot

Het CBS boekt prestatiebeurzen, inclusief de OV-jaarkaarten, als EMU-relevante uitgaven op het moment van verstrekking in plaats van op het moment van omzetting (van lening naar gift). Op de begroting worden deze uitgaven vooralsnog als niet-plafondrelevant geboekt bij het moment van verstrekking. Om te komen tot een juiste raming van het EMU-saldo is daarom een kas-transcorrectie opgenomen, ook voor de middelen volgend uit de herinvoering van het prestatiebeurzenstelsel uit het Coalitieakkoord.

Tabel 6.3 geeft de posten weer die wel meetellen voor het EMU-saldo, maar die niet, of niet op dezelfde manier in de Rijksbegroting staan. Voor een deel ervan geldt dat voor het EMU-saldo wordt gerekend met de uitgaven en ontvangsten op transactiebasis, terwijl de Rijkbegroting op kasbasis wordt opgesteld. Om tot het EMU-saldo te komen, moet daarom bovenop de uitgave of ontvangst op kasbasis ook nog het kas-transverschil worden meegeteld. Daarnaast is er een aantal posten die niet op de Rijkbegroting staan maar wel meetellen voor het EMU-saldo, zoals bijvoorbeeld het positieve of negatieve saldo van agentschappen en de kosten van zorgverzekeraars (de zgn. zorgbemiddelingskosten).

Tabel 6.3 Kas-transverschillen en overige posten
(in miljoenen euro, plus = saldoverbeterend)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2027
KTV Veilingopbrengsten (UMTS, 4G, 5G)	292	284	284	284	284	284	284
KTV EU-afdrachten	‒ 659	0	0	0	0	0	0
KTV Publiek private samenwerking (DBFM-contracten)	‒ 172	86	199	68	272	583	475
KTV NOW (corona)	‒ 3.756	‒ 835	0	0	0	0	0
KTV TVL (corona)	2.349	400	0	0	0	0	0
KTV OV-beschikbaarheidsvergoeding (corona)	455	179	13	0	0	0	0
KTV OV-jaarkaart	‒ 90	40	‒ 1.000	0	0	0	0
KTV Toeslagen	127	0	0	0	0	0	0
KTV prestatiebeurzen	‒ 60	‒ 899	‒ 1.895	‒ 1.453	‒ 1.142	‒ 873	‒ 534
KTV Defensie	‒ 54	0	0	0	0	0	0
Overige kas-transverschillen	8.215	‒ 5.317	‒ 2.385	‒ 381	‒ 277	‒ 240	‒ 259
Mutatie begrotingsreserves	1.137	‒ 245	‒ 421	‒ 21	‒ 304	‒ 304	‒ 104
EMU-saldo agentschappen en rest centrale overheid1	458	0	0	0	0	0	0
Overig	2.645	0	0	0	0	0	0
Subtotaal Rijk	10.887	‒ 6.306	‒ 5.204	‒ 1.503	‒ 1.166	‒ 551	‒ 138

Eigenrisicodragers WGA/ZW	382	470	497	513	531	550	567
Zorgbemiddelingskosten	‒ 94	‒ 1.759	‒ 1.328	‒ 1.300	‒ 1.598	‒ 1.665	‒ 1.706
Overig	‒ 37	0	0	0	0	0	0
Subtotaal sociale fondsen	250	‒ 1.289	‒ 831	‒ 786	‒ 1.067	‒ 1.116	‒ 1.139
Totaal	11.137	‒ 7.595	‒ 6.036	‒ 2.289	‒ 2.233	‒ 1.666	‒ 1.277

X Noot

Met het oog op artikel 14 van Council Directive 2011/85/EU zij opgemerkt dat de Nederlandse centrale overheid geen overheidsorganen of fondsen kent die buiten begrotingsverband vallen. Derhalve bevat de uitsplitsing van het EMU-saldo Rijk in deze tabel geen post voor overheidsorganen of fondsen buiten begrotingsverband.

Tabel 6.4 geeft een uitsplitsing van het EMU-saldo voor de drie verschillende onderdelen van de collectieve sector. In tabel 6.5 tot en met tabel 6.7 wordt het EMU-saldo per onderdeel van de collectieve sector nader uitgesplitst.

Tabel 6.4 Opbouw EMU-saldo collectieve sector
(in miljoenen euro, min = tekort)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
EMU-saldo Rijk	‒ 12.393	‒ 37.549	‒ 41.871	‒ 44.579	‒ 52.556	‒ 41.539	‒ 47.649
EMU-saldo sociale fondsen	11.366	22.236	11.247	13.280	11.748	11.098	9.483
EMU-saldo decentrale overheden	1.114	‒ 1.044	‒ 1.090	‒ 1.133	‒ 1.176	‒ 1.219	‒ 1.263
EMU-saldo collectieve sector	88	‒ 16.357	‒ 31.713	‒ 32.432	‒ 41.984	‒ 31.660	‒ 39.429
EMU-saldo collectieve sector (in procenten bbp)	0,0	‒ 1,6	‒ 2,9	‒ 2,9	‒ 3,6	‒ 2,6	‒ 3,2

Tabel 6.5 EMU-saldo Rijk
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	bron
Belastingontvangsten	232.165	260.356	269.822	286.426	291.409	302.226	313.472	Tabel 4.3.1
Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	‒ 246.958	‒ 268.603	‒ 296.086	‒ 318.548	‒ 332.814	‒ 333.583	‒ 352.765	Tabel 2.1
Af: niet EMU-saldo relevante uitgaven	27.873	31.506	41.482	41.393	45.743	49.070	53.091	Tabel 6.2
Betaalde rijksbijdrage en rente aan sociale fondsen	‒ 36.359	‒ 54.502	‒ 51.884	‒ 52.347	‒ 55.728	‒ 58.701	‒ 61.309	Tabel 6.2
Kas-transverschillen en overige posten Rijk	10.887	‒ 6.306	‒ 5.204	‒ 1.503	‒ 1.166	‒ 551	‒ 138	Tabel 6.3
EMU-saldo Rijk (centrale overheid )	‒ 12.393	‒ 37.549	‒ 41.871	‒ 44.579	‒ 52.556	‒ 41.539	‒ 47.649

Tabel 6.6 EMU-saldo sociale fondsen
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	bron
Premie-ontvangsten	118.297	126.096	133.121	144.419	151.470	159.239	165.273	Tabel 4.3.1
Ontvangen rijksbijdragen en rente	36.359	54.502	51.884	52.347	55.728	58.701	61.309	Tabel 6.2
Premiegefinancierde uitgaven	‒ 143.540	‒ 157.073	‒ 172.927	‒ 182.700	‒ 194.383	‒ 205.726	‒ 215.960	Tabel 2.1
Eigenrisicodragers WGA/ZW	382	470	497	513	531	550	567	Tabel 6.3
Zorgbemiddelingskosten	‒ 94	‒ 1.759	‒ 1.328	‒ 1.300	‒ 1.598	‒ 1.665	‒ 1.706	Tabel 6.3
Overige uitgaven	‒ 37	0	0	0	0	0	0	Tabel 6.3
EMU-saldo sociale fondsen	11.366	22.236	11.247	13.280	11.748	11.098	9.483

Tabel 6.7 EMU-saldo decentrale overheden1
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Belastinginkomsten	12.047	12.721	13.544	13.891	14.303	14.720	15.208
Rijksbijdragen	95.021	95.684	98.355	104.740	106.454	111.478	114.285
Overige inkomsten	13.842	14.043	16.624	17.292	17.705	18.149	18.851
Uitgaven decentrale overheden	‒ 119.796	‒ 123.491	‒ 129.613	‒ 137.056	‒ 139.638	‒ 145.566	‒ 149.608
EMU-saldo decentrale overheden	1.114	‒ 1.044	‒ 1.090	‒ 1.133	‒ 1.176	‒ 1.219	‒ 1.263

X Noot

Het overheidssaldo komt in 2024 naar verwachting uit op een tekort van 2,9% van het bbp. Tabel 6.8 toont hoe dit saldo zich verhoudt tot het saldo dat is geraamd voor het lopende begrotingsjaar 2023.

Tabel 6.8 Horizontale toelichting EMU-saldo
(min = tekort)	Miljarden euro	Procenten bbp
EMU-saldo 2023	‒ 16,4	‒ 1,6%
Noemereffect		0,1%
Uitgaven aan Rijksbegroting	‒ 2,2	‒ 0,2%
Uitgaven aan Sociale Zekerheid	‒ 10,7	‒ 1,0%
Uitgaven aan Zorg	‒ 9,9	‒ 0,9%
Uitgaven aan Investeringen	‒ 12,2	‒ 1,1%
Niet plafondrelevante uitgaven	1,6	0,2%
Inkomsten	16,5	1,5%
Kastransverschillen	1,1	0,1%
Overig	0,4	0,0%
EMU-saldo 2024	‒ 31,7	‒ 2,9%

Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2023 van afgelopen voorjaar is het saldo voor 2023 met 1 procentpunt bbp opwaarts bijgesteld naar ‒ 1,6% bbp. Het saldo voor 2024 is ook met 0,1 procentpunt bbp opwaarts bijgesteld naar ‒ 2,9% bbp. Dit wordt zichtbaar wanneer de verandering van het saldo niet van jaar op jaar (horizontaal) wordt bekeken, maar als ontwikkeling sinds de Voorjaarsnota (verticaal). Deze verticale ontwikkeling is weergeven in tabel 6.9.

Tabel 6.9 Verticale toelichting EMU-saldo
(in procenten bbp, min = tekort)	2023	2024	2025	2026	2027	2028
EMU-saldo Voorjaarsnota 2023	‒ 2,6	‒ 3,0	‒ 3,0	‒ 3,7	‒ 3,1	‒ 3,5
Noemereffect (ontwikkeling bbp)	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,1
Belasting- en premieinkomsten	0,6	0,0	1,4	0,7	0,8	0,7
Nood- en steunmaatregelen corona (uitgaven op kasbasis)	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Besluitvorming netto-uitgaven onder het plafond	0,4	0,0	‒ 0,2	‒ 0,2	‒ 0,1	‒ 0,1
Loon- en prijsontwikkeling uitgaven	0,0	‒ 0,3	‒ 0,2	‒ 0,2	‒ 0,3	‒ 0,3
Niet-beleidsmatige mutaties WW en Bijstand	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Overige uitgavenmutaties met plafondcorrectie	0,1	‒ 0,2	‒ 0,2	‒ 0,2	‒ 0,2	‒ 0,2
Niet-plafondrelevante uitgaven en correcties van EMU-saldo	‒ 0,1	0,6	‒ 0,7	0,0	0,3	0,2
EMU-saldo decentrale overheden	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
EMU-saldo Miljoenennota 2024	‒ 1,6	‒ 2,9	‒ 2,9	‒ 3,6	‒ 2,6	‒ 3,2

Tabel 6.10 bevat een overzicht van de gerealiseerde EMU-saldi vanaf 2007 en de verwachte EMU-saldi tot en met het jaar 2027, uitgedrukt in zowel miljarden euro als in procenten van het bbp.

Tabel 6.10 Historisch overzicht EMU-saldo
(in miljarden euro, min = tekort)	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
EMU-saldo	‒ 1,4	0,8	‒ 32,6	‒ 34,1	‒ 28,9	‒ 25,7	‒ 19,5
Bruto binnenlands product	619,2	647,2	624,8	639,2	650,4	653,0	660,5
EMU-saldo (in procenten bbp)	‒ 0,2	0,1	‒ 5,2	‒ 5,3	‒ 4,4	‒ 3,9	‒ 3,0

	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
EMU-saldo	‒ 15,1	‒ 13,4	0,9	10,1	11,6	14,6	‒ 29,6
Bruto binnenlands product	671,6	690,0	708,3	738,1	774,0	813,1	796,5
EMU-saldo (in procenten bbp)	‒ 2,3	‒ 1,9	0,1	1,4	1,5	1,8	‒ 3,7

	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
EMU-saldo	‒ 20,4	‒ 1,4	‒ 16,4	‒ 31,7	‒ 32,4	‒ 42,0	‒ 31,7
Bruto binnenlands product	871	959	1.028	1.078	1.116	1.162	1.207
EMU-saldo (in procenten bbp)	‒ 2,3	‒ 0,1	‒ 1,6	‒ 2,9	‒ 2,9	‒ 3,6	‒ 2,6

7 EMU-SCHULD

Tabel 7.1 geeft het financieringssaldo van het Rijk weer. Het financieringssaldo is het bedrag dat het Rijk op kasbasis in een jaar tekort komt of juist over heeft. Het financieringssaldo is daarmee dus ook het bedrag dat in een jaar extra moet worden geleend of, bij een overschot, waarmee schulden kunnen worden afgelost. Waar het EMU-saldo berekend wordt op transactiebasis, wordt het financieringssaldo berekend op kasbasis. Om tot het financieringssaldo te komen, moet er naast het optellen van de belastingontvangsten en de uitgaven ook nog een aantal correcties worden toegepast. Ten eerste zijn de belastingen zoals die meetellen voor het EMU-saldo berekend op transactiebasis. Om tot de belastingen op kasbasis te komen, moet het kas-transverschil hier dus vanaf worden getrokken. Hetzelfde geldt voor posten op de rijksbegroting die niet op kasbasis zijn. Allereerst is dat de rente op de staatsschuld: deze staan in de rijksbegroting op transactiebasis, terwijl voor het financieringssaldo alleen de kasuitgaven meetellen. Ten tweede wordt geld storten in (of opnemen uit) een begrotingsreserve op de begroting gezet als uitgave of ontvangst, terwijl het geld niet daadwerkelijk de schatkist verlaat of binnenkomt. Voor deze post wordt dus ook gecorrigeerd.

Tabel 7.1 Financieringssaldo Rijksoverheid
(in miljoenen euro, min = uitgave/tekort)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Belastinginkomsten (kasbasis)	225.140	261.209	278.381	286.541	291.046	301.870	312.108
Netto begrotingsgefinancierde uitgaven	‒ 246.958	‒ 268.603	‒ 296.086	‒ 318.548	‒ 332.814	‒ 333.583	‒ 352.765
Af: kas-transverschil rentelasten	‒ 955	‒ 1.180	‒ 390	‒ 190	‒ 280	‒ 200	‒ 820
Mutatie begrotingsreserves	1.137	‒ 245	‒ 421	‒ 21	‒ 304	‒ 304	‒ 104
Mutatie derdenrekeningen	‒ 269	0	0	0	0	0	0
Overbruggingskrediet Fortis/ABN Amro	0	0	0	0	300	150	0
Financieringssaldo Rijksoverheid	‒ 21.905	‒ 8.819	‒ 18.515	‒ 32.218	‒ 42.052	‒ 32.067	‒ 41.581

Het financieringssaldo werkt één op één door in de staatsschuld. Voor een financieringstekort moet immers geleend worden, terwijl een overschot gebruikt kan worden om schulden af te lossen. Tabel 7.2 geeft de opbouw van de EMU-schuld weer. De EMU-schuld is de schuld van de hele collectieve sector. Dus ook het tekort van decentrale overheden en agentschappen telt mee voor de EMU-schuld.

Tabel 7.2 Opbouw EMU-schuld collectieve sector
(in miljoenen euro, min = kasoverschot)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028	bron
EMU-schuld begin jaar	449.026	480.065	489.927	509.532	542.883	585.812	618.948
Financieringssaldo Rijksoverheid	21.905	8.819	18.515	32.218	42.052	32.067	41.581	Tabel 7.1
EMU-saldo decentrale overheden	‒ 1.114	1.044	1.090	1.133	1.176	1.219	1.263	Tabel 6.7
EMU-saldo rest centrale overheid	0	0	0	0	0	0	0
Overig	10.248	0	0	0	‒ 300	‒ 150	0
EMU-schuld einde jaar	480.065	489.927	509.532	542.883	585.812	618.948	661.792

Tabel 7.3 toont de ontwikkeling van de EMU-schuld uitgedrukt als percentage van het bbp. Dit wordt de EMU-schuldquote genoemd. Behalve het begrotingstekort of -overschot heeft ook de ontwikkeling van het bbp zelf invloed op de schuldquote. Als het bbp groeit, daalt ceteris paribus de schuldquote. Dit is het noemereffect.

Tabel 7.3 Opbouw EMU-schuldquote
(in procenten bbp, plus = toename schuld)	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
EMU-schuldquote begin jaar	52,2	51,0	47,6	47,3	48,6	50,4	51,3
Noemereffect bbp	‒ 4,5	‒ 4,3	‒ 2,2	‒ 1,6	‒ 1,9	‒ 1,9	‒ 1,8
Financieringssaldo Rijksoverheid	2,3	0,9	1,7	2,9	3,6	2,7	3,3
EMU-saldo decentrale overheden	‒ 0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1	0,1
EMU-saldo rest centrale overheid	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Overig	1,1	0,0	0,0	0,0	‒ 0,0	‒ 0,0	0,0
EMU-schuldquote einde jaar	51,0	47,6	47,3	48,6	50,4	51,3	52,9

De EMU-schuld komt eind 2024 naar verwachting uit op 47,3% van het bbp. Vergeleken met de verwachte EMU-schuld eind 2023 betekent dit per saldo een verbetering van de schuld. Voor deze verbetering zijn verschillende oorzaken. Deze oorzaken zijn uitgesplitst in tabel 7.4.

Tabel 7.4 Horizontale toelichting EMU-schuld
(plus = toename schuld)	Miljarden euro	Procenten bbp
EMU-schuld ultimo 2023	489,9	47,6%
Noemereffect		‒ 2,2%
EMU-saldo	31,7	2,9%
Coronagerelateerde leningen	‒ 0,1	0,0%
Schatkistbankieren	‒ 1,8	‒ 0,2%
Aan- en verkoop staatsdeelnemingen	0,5	0,1%
Studieleningen	3,3	0,3%
Opbrengst/kosten derivaten	0,0	0,0%
Overige kastransverschillen	‒ 13,0	‒ 1,2%
Overige financiële transacties	‒ 1,2	‒ 0,1%
EMU-schuld ultimo 2024	509,5	47,3%

Tabel 7.5 toont dat de raming van de verwachte schuld naar beneden is bijgesteld sinds de Voorjaarsnota 2023 van afgelopen voorjaar. De verwachte schuld aan het eind van 2023 wordt nu geraamd op 47,6% en de schuldverwachting voor het eind van 2024 bedraagt 47,3% van het bbp.

Tabel 7.5 Verticale toelichting EMU-schuld
(in procenten bbp, plus = toename schuld)	2023	2024	2025	2026	2027	2028
EMU-schuld Voorjaarsnota 2023	49,2%	49,2%	50,3%	52,3%	53,7%	55,6%
Noemereffect	‒ 0,5%	‒ 0,7%	‒ 0,5%	‒ 0,6%	‒ 0,8%	‒ 0,7%
Doorwerking schuld t-1	0,0%	‒ 1,0%	‒ 1,2%	‒ 1,1%	‒ 1,2%	‒ 1,7%
Mutatie EMU-saldo	‒ 1,0%	‒ 0,1%	‒ 0,1%	‒ 0,1%	‒ 0,5%	‒ 0,3%
Opbrengst/kosten derivaten	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
Aan- en verkoop deelnemingen	‒ 0,1%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
Schatkistbankieren	‒ 0,1%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
Corona-leningen (netto)	0,1%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
Studieleningen (netto)	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
Kastransactieverschillen	‒ 0,3%	‒ 0,1%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
Overige financiële transacties	0,2%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
EMU-schuld Miljoenennota 2024	47,6%	47,3%	48,6%	50,4%	51,3%	52,9%

Tabel 7.6 geeft een overzicht van de gerealiseerde EMU-schuld vanaf 2007 en de verwachte EMU-schuld tot en met het jaar 2027, uitgedrukt in zowel miljarden euro als in procenten van het bbp.

Tabel 7.6 Historisch overzicht EMU-schuld
(in miljarden euro)	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013
EMU-schuld	266	354	355	379	401	432	447
Bruto binnenlands product	619	647	625	639	650	653	660
EMU-schuld (in procenten bbp)	43,0	54,7	56,8	59,3	61,7	66,2	67,7

	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
EMU-schuld	456	446	439	420	406	395	435
Bruto binnenlands product	672	690	708	738	774	813	797
EMU-schuld (in procenten bbp)	67,9	64,6	61,9	57,0	52,4	48,6	54,7

	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
EMU-schuld	450	481	490	510	543	586	619
Bruto binnenlands product	871	959	1028	1078	1116	1162	1207
EMU-schuld (in procenten bbp)	51,7	50,1	47,6	47,3	48,6	50,4	51,3

8 OVERHEIDSBALANS

Inleiding

De onderstaande overheidsbalans geeft inzicht in het totaal van bezittingen, schulden en het vermogen van de centrale overheid, decentrale overheden en de socialeverzekeringsinstellingen als geheel. De activa (bezittingen) bestaan uit financiële activa, zoals uitgezette leningen, en niet-financiële activa, zoals wegen en gebouwen. De passivazijde van de balans bestaat uit de schulden en het vermogen van de overheid.

De overheidsbalans is een momentopname van het netto-vermogen van de overheid op een specifieke datum. Het netto-vermogen is het saldo van de bezittingen en schulden van de overheid. Toekomstige verplichtingen en rechten maken geen onderdeel uit van de balans. Daarmee ontbreken dus toekomstige belastingopbrengsten en AOW-verplichtingen op de overheidsbalans. De houdbaarheidsstudies van het Centraal Planbureau (CPB) houden daarentegen wel rekening met dergelijke toekomstige posten. Bij deze studies maakt het CPB gebruik van een aantal posten van de overheidsbalans.

Overheidsbalans 2019-2022

Tabel 8.1 omvat de overheidsbalans van de jaren 2019 tot en met 2022. Het vermogen van de overheid is het saldo van bezittingen en schulden. Bij een positief vermogen zijn de bezittingen groter dan de schulden. In de periode 2019 ‒ 2022 neemt het vermogenssaldo toe met 158,3 miljard euro. Het vermogenssaldo neemt toe in 2022 ten opzichte van 2021 met 147,0 miljard euro en komt uit op 405,9 miljard euro. Deze toename komt met name voort uit de toename van de waarde van de niet-financiële activa en de afname van de financiële passiva. Na de tabel volgt een korte toelichting op de verschillende posten op de overheidsbalans. In de Miljoenennota van 202010 is een uitgebreide toelichting op de overheidsbalans gepubliceerd.

Tabel 8.1 Overheidsbalans 2019-20221
Bedragen in miljoenen euro		2019	2020	2021	2022
Activa		753.873	778.597	830.434	926.620
	Niet-financiele activa	494.736	498.289	541.695	647.193
	Vaste activa	446.464	457.852	479.922	521.695
	Voorraden	2.009	2.389	2.783	5.674
	Olie- en gasreserves	9.340	621	19.054	76.917
	Grond	36.923	37.427	39.936	42.907
	Financiële activa	259.137	280.308	288.739	279.427
	Aandelen en overige deelnemingen	112.470	109.003	110.816	78.156
	Leningen	57.859	61.795	64.450	69.857
	Handelskredieten en transitorische posten	58.199	77.433	88.828	98.523
	Schuldbewijzen	7.180	6.592	7.506	8.103
	Chartaal geld en deposito's	14.782	20.413	14.890	25.187
	Financiële derivaten	8.647	5.072	2.249	‒ 399
Passiva		753.873	778.597	830.434	926.620
	Financiële passiva	506.226	559.076	571.582	520.717
	Schuldbewijzen	373.045	424.545	430.719	383.776
	Leningen	82.801	77.790	75.435	71.279
	Handelskredieten en transitorische posten	48.691	55.123	62.906	63.270
	Deposito's	1.688	1.617	2.521	2.391
	Vermogenssaldo	247.647	219.521	258.852	405.903

X Noot

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (2023)

Activa (bezittingen)

De activa zijn onder te verdelen in niet-financiële activa en financiële activa. De niet-financiële activa omvatten onder meer gebouwen, grond en minerale reserves. De financiële activa bestaan uit alle financiële bezittingen van de overheid, zoals aandelen in ondernemingen en leningen aan financiële instellingen.

De activa zijn met 96,2 miljard euro in waarde toegenomen van 2022 ten opzichte van 2021. De hoofdzakelijke redenen hiervoor zijn dat de vaste activa zijn gestegen met 41,8 miljard euro naar 521,7 miljard euro en de olie en gasreserves zijn gestegen met 57,9 miljard euro naar 76,9 miljard euro. Onder de post vaste activa worden onder andere de grond-, weg- en waterbouwkundige werken in bezit van de overheid geschaard. Deze zijn van 2021 naar 2022 met 41,8 miljard euro in waarde toegenomen voornamelijk vanwege een herwaarderingseffect van 40 miljard euro. De stijging van de waarde van de olie- en gasreserves van 57,9 miljard is de resultante van enerzijds een herwaarderingseffect (prijseffect) van 87 miljard euro en anderzijds een negatief volume-effect van 30 miljard euro. Het herwaarderingseffect wordt veroorzaakt door prijsstijgingen als gevolg van de mondiale energieproblematiek. De financiële activa zijn per saldo afgenomen van 2021 naar 2022 met 9,3 miljard euro.

Passiva (schulden)

De financiële passiva bevatten de schulden van de overheid die in het verleden zijn opgebouwd. De overheid gaat deze schulden met name aan ter financiering van overheidstekorten. Van 2021 naar 2022 zijn de financiële passiva afgenomen met 50,9 miljard euro. Deze afname is geconcentreerd bij de schuldbewijzen. Deze nemen af met 46,9 miljard euro vanwege enerzijds een per saldo waardedaling met 77 miljard euro van al uitstaande schuldbewijzen en anderzijds per saldo nieuwe schuldbewijzen ter waarde van 30 miljard euro.

9 FISCALE REGELINGEN

9.1 Inleiding

Deze bijlage besteedt aandacht aan fiscale regelingen. Het belastingstelsel kent verschillende soorten fiscale regelingen die de belastinginkomsten verminderen, zoals aftrekposten, vrijstellingen, heffingskortingen en verlaagde tarieven.11 In het belang van transparante Rijksfinanciën worden de budgettaire kosten van fiscale regelingen gemonitord. Ook worden de fiscale regelingen periodiek geëvalueerd op doeltreffendheid en doelmatigheid. De regelingen kosten immers geld in de vorm van lagere belastingontvangsten.

In paragraaf 9.2 wordt stilgestaan bij de definitie van fiscale regelingen, wanneer fiscale regelingen gemonitord worden, en welke regelingen zijn toegevoegd dit jaar. Paragraaf 9.3 geeft een overzicht van de budgettaire kosten van fiscale regelingen. De (opvallende) budgettaire ontwikkelingen worden nader toegelicht in 9.4 en 9.5 geeft een overzicht van recente beleidsmaatregelen met betrekking tot fiscale regelingen. Tot slot gaat 9.6 in op (recent) afgeronde evaluaties en de evaluatie- en onderzoeksagenda voor de komende jaren.

9.2 Definitie en monitoring van fiscale regelingen

De kamer heeft op 23 februari 2023 de regering verzocht om tot een eenduidige definitie te komen voor de term «fiscale regeling» en op basis van deze definitie de lijst van fiscale regelingen compleet te maken. In de motie van de leden Grinwis en Van Dijk wordt geconstateerd dat enkele vrijstellingen in de overdrachtsbelasting ontbreken in bijlage 9 en 10 van de Miljoenennota van 2023. Hieronder wordt allereerst kort toegelicht wat verstaan wordt onder een fiscale regeling. Verder wordt in deze paragraaf een overzicht gegeven van de regelingen die op grond van deze uitgangspunten met ingang van dit jaar worden opgenomen in bijlage 9 en 10.

Oorspronkelijk bevatten bijlage 9 en 10 een lijst met belastinguitgaven en enkele andere inkomstenbeperkende regelingen. Naar aanleiding van de 15e studiegroep Begrotingsruimte is sinds de Miljoenennota 2018 de meer strikte definitie van een belastinguitgave ingeruild voor het begrip fiscale regeling. Hierdoor wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen inkomstenbeperkende regelingen en belastinguitgaven. Zoals geconcludeerd in het onderzoek fiscale regelingen geeft iedere definitie van fiscale regelingen afbakeningsproblemen.12 Internationaal bestaat er ook geen consensus over een heldere definitie.

Om die reden is ervoor gekozen om een aantal algemene richtlijnen te geven die een leidraad vormen bij het aanwijzen van fiscale regelingen:

– De regeling heeft een beoogd beleidsdoel (bijvoorbeeld stimuleren van een bepaalde activiteit), anders dan de algemene doelstelling van het belastingmiddel waar de regeling betrekking op heeft .
– De regeling leidt per saldo tot een beoogde derving van overheidsinkomsten, al dan niet in samenhang bezien met gerelateerde regelingen op hetzelfde terrein.

Middels deze algemene richtlijnen en op basis van een doorlichting van wet- en regelgeving zijn 56 extra fiscale regelingen opgenomen in bijlage 9 en 10 ten opzichte van vorig jaar. Tabel 9.2.1 geeft een overzicht van de nieuw toegevoegde regelingen. Om praktische en inhoudelijke redenen worden niet alle regelingen gemonitord (zie tweede kolom). Omwille van zoveel mogelijk transparantie worden deze regelingen wel toegelicht in bijlage 10. Of een regeling gemonitord wordt in bijlage 9 is afhankelijk van een aantal criteria:

– De regeling heeft een budgettair belang groter dan €5 miljoen, en;
– De regeling volgt niet uit Europese wetgeving, en;
– De data voor het ramen de regeling haar kosten is beschikbaar, en;
– De regeling is niet enkel technisch van aard, bijvoorbeeld ter voorkoming van dubbele belastingheffing, en;
– De regeling is niet enkel ter voorkoming van onevenredige uitvoerings-/administratieve lasten.

Regelingen die daarom niet actief gemonitord worden zijn bijvoorbeeld een bosbouwvrijstelling vanwege het beperkte budgettaire belang, de 30% regeling voor uitgezonden werknemers vanwege een gebrek aan data, en de vrijstelling in de Vpb voor stichtingen en verenigingen met een lage winst ten behoeve van een doelmatige uitvoering. Voor elk van de nieuw opgenomen regelingen wordt in de derde kolom van tabel 9.2.1 een toelichting gegeven indien de regeling niet gemonitord wordt. In totaal worden van de nieuw toegevoegde regelingen 12 gemonitord. Fiscale regelingen met betrekking tot fossiele subsidies worden toegelicht in bijlage 24 van deze Miljoenennota.

De uitbreiding van de lijst met regelingen past in de trend van de afgelopen jaren waarin ten behoeve van de transparantie steeds meer regelingen gerapporteerd worden. Het streven is om hiermee zo volledig mogelijk te zijn, hoewel dat zelfs met de forse uitbreiding van dit jaar een doorlopend proces blijft.

Tabel 9.2.1 - Nieuwe fiscale regelingen in bijlage 9 en 10
Naam regeling	Gemonitord?	Toelichting
Inkomensvoorzieningen
Onbelaste reiskostenvergoeding	Nee	Geen data beschikbaar
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen
Keuzeregeling partiële buitenlandse belastingplicht	Ja
Diverse vrijstellingen Koninklijk Huis	Nee	Geen data beschikbaar
Verlaging lastendruk in de winstsfeer
Herinvesteringsreserve	Ja
Uitstelfaciliteiten bij verkoop in kader aandelenfusie, juridische splitsing, juridische fusie	Nee	Geen data beschikbaar
Verhuisvergoeding ondernemer	Nee	Geen data beschikbaar
Vrijstelling vpb voor stichtingen en vereningen met lage winst	Nee	Geen data beschikbaar
Aftrek kenbaar fondswervende activiteiten ANBI's	Nee	Beperkt budgettair belang
Aftrek fictieve personeelskosten ANBI's	Nee	Beperkt budgettair belang
Loonbelasting
Werkkostenregeling	Nee	Geen data beschikbaar
Fiscale regeling aandelenoptierechten	Nee	Beperkt budgettair belang
Vrijwilligersregeling	Nee	Geen data beschikbaar
30% regeling: voor uitgezonden werknemers	Nee	Geen data beschikbaar
Vergoeding voor extraterritoriale kosten	Nee	Geen data beschikbaar
Belastingen op milieugrondslag
EB vrijstelling aardgas ander gebruik dan brandstof (incl. teruggaaf)	Ja
Vrijstelling leidingwaterbelasting voor grootgebruikers	Ja
Vrijstelling zuiveringsslib afvalstoffenbelasting	Nee	Geen data beschikbaar
Vrijstelling asbest afvalstoffenbelasting	Nee	Geen data beschikbaar
Vrijstelling kolenbelasting anders dan brandstof	Nee	Geen data beschikbaar
Vrijstelling leidingwaterbelasting voor brandkranen, sprinklerinstallaties en dergelijke indien deze gebruikt worden in buitengewone omstandigheden.	Nee	Geen data beschikbaar
Transferpassagiers buiten de grondslag van de vliegbelasting	Nee	Geen data beschikbaar
Vrijstelling baggerspecie afvalstoffenbelasting	Nee	Geen data beschikbaar
Auto
BZM Teruggaaf belasting zware motorrijtuigen bij gecombineerd vervoer (spoor, binnenwateren of zee)	Nee	Geen data beschikbaar
Accijns
Accijns teruggaaf LPG glastuinbouw	Nee	Beperkt budgettair belang
Accijns verlaagd tarief kleine brouwerijen	Nee	Beperkt budgettair belang
Assurantiebelasting
ASB Vrijstelling levensverzekeringen	Ja
ASB Vrijstelling ongevallen, invaliditeits en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen	Ja
ASB Vrijstelling ziekte- en ziektekostenverzekering, zorgverzekering ZVW	Ja
ASB Vrijstelling werkloosheidsverzekeringen	Nee	Geen data beschikbaar
ASB Vrijstelling zeeschepen	Ja
ASB Vrijstelling transportverzekeringen	Ja
ASB Vrijstelling exportkredietverzekeringen	Ja
ASB Vrijstelling luchtvaartuigen	Nee	Beperkt budgettair belang
Overdrachtsbelasting
OVB Vrijstelling wijkontwikkelingsmaatschappijen	Nee	Geen data beschikbaar
OVB Vrijstelling wooninvesteringsfondsen	Nee	Geen data beschikbaar
OVB Vrijstelling inbreng of omzetting van een onderneming	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling verdeling of vereffening vermogen van een onderneming/vennootschap (f)	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling verdeling gemeenschap samenwoners	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling juridische fusie	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling bedrijfsfusie	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling interne reorganisatie	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling juridische splitsing	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling taakoverdracht tussen vereniging of ANBI	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling door verkrijger aangebrachte zaken	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling bodembestanddelen	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling kabels en leidingen	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling publiekrechtelijke lichamen	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling onderwijs	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling herstel art.19	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling staatsbosbeheer	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling samenloop omzetbelasting	Nee	Geen data beschikbaar
OVB vrijstelling wilsrecht	Nee	Geen data beschikbaar
Bankenbelasting
Drempelbedrag bankenbelasting	Nee	Geen data beschikbaar
Kansspelbelasting
Kleine prijzenvrijstelling/Vrijstelling prijzen onder 449 euro	Nee	Geen data beschikbaar
Verbruiksbelasting
Vrijstellingen mineraalwater	Ja
Vrijstellingen melk	Ja

9.3 Overzicht van het budgettaire belang van fiscale regelingen

In 2024 bedragen de totale kosten van fiscale regelingen naar verwachting circa 163 miljard euro (tabel 9.3.1). De budgettaire omvang van fiscale regelingen groeit in de periode 2019-2024 gemiddeld met circa 6% per jaar. De groei wordt voornamelijk gedreven door de toename in het budgettaire belang van de heffingskortingen. Paragraaf 9.4 gaat nader in op de budgettaire ontwikkelingen van specifieke regelingen. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product schommelt het budgettaire belang rond de 15%.

Tabel 9.3.1 - Budgettair belang fiscale regelingen 2019-2024 (x € miljoen)1 2
	2019	2020	2021	2022	2023	2024	Gemiddelde % groei ‘19-‘24
Persoonsgebonden aftrek	1.104	1.066	1.005	810	792	795	‒ 6%
Inkomensvoorzieningen	14.843	16.812	18.276	19.822	18.365	17.861	4%
(Eigen) woning	10.759	10.772	11.348	11.542	13.093	13.822	5%
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen	2.142	2.007	2.508	2.764	3.054	3.048	7%
Verlaging lastendruk in de winstsfeer	11.543	11.694	14.076	16.130	14.035	14.022	4%
Loonbelasting	2.476	2.558	2.511	2.591	2.787	2.832	3%
Heffingskortingen	47.369	51.789	55.371	56.469	63.910	71.128	8%
Belastingen op milieugrondslag	12.448	14.467	15.040	12.212	14.996	14.507	3%
Omzetbelasting	12.181	11.413	11.804	13.886	15.621	16.312	6%
Auto	2.750	2.586	2.913	2.967	3.212	3.549	5%
Assurantiebelasting	4.130	4.189	4.272	4.322	4.383	4.448	1%
Overdrachtsbelasting	144	149	206	214	288	298	16%
Verbruiksbelasting	365	365	365	365	365	417	3%
Totaal fiscale regelingen	122.254	129.867	139.696	144.094	154.900	163.039	6%
in % bbp	15,0%	16,3%	16,3%	15,3%	15,2%	15,3%

X Noot

Dit overzicht bevat uitsluitend categorieën waarvan ten minste één regeling gemonitord is.

X Noot

Het effect van de maatregelen uit de augustusbesluitvorming op de diverse fiscale regelingen zijn nog niet verwerkt in deze tabel. Deze effecten kunnen tevens doorwerking hebben op tabel 9.3.2, 9.4.1, en 9.4.2.

Tabel 9.3.2 geeft inzicht in het budgettaire belang van alle fiscale regelingen van 2019 tot en met 2024. De laatste kolom geeft de gemiddelde jaarlijkse procentuele groei weer tussen 2019 en 2024. De groei kan zowel het gevolg zijn van beleidsmaatregelen als van endogene ontwikkelingen. Endogene ontwikkelingen zijn de ontwikkelingen die niet het directe gevolg zijn van beleidsmaatregelen op de regelingen zelf, maar van andere factoren die het gebruik van een regeling beïnvloeden, zoals de economische ontwikkeling.

De interpretatie van de gepresenteerde cijfers vergt aandacht. De recht gedrukte cijfers zijn schattingen van het budgettaire belang die gebaseerd zijn op concreet bronmateriaal over het gebruik van een regeling. Meestal betreft dit realisatiecijfers die volgen uit de aangiftegegevens van de Belastingdienst. Deze cijfers geven een vrij zekere inschatting van het budgettaire belang. De cursieve cijfers zijn ramingen. Hierbij is (nog) geen (volledige) informatie beschikbaar voor dat jaar en is op basis van trendramingen of aannames het budgettaire belang bepaald. Over de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek zijn bijvoorbeeld tot en met 2020 aangiftegegevens beschikbaar, waarmee het budgettaire belang kan worden bepaald – deze cijfers staan recht gedrukt. De groei van het gebruik van de regeling na 2020 wordt verondersteld gelijk te zijn aan de groei van de investeringen in vaste activa en op basis van deze aanname worden de ramingen voor de jaren vanaf 2021 gemaakt – deze cijfers staan cursief.

De informatiebasis, ook wel ramingsgrond, verschilt van post tot post en staat per regeling vermeld in bijlage 10. In het ene uiterste volgt het budgettaire belang direct uit de aangiften (zoals de afdrachtverminderingen voor de loonbelasting) of realisaties op gebudgetteerde regelingen (zoals de MIA en de WBSO), in het andere uiterste is er geen enkele informatie over het feitelijke gebruik, omdat het gebruik niet hoeft te worden aangegeven (zoals de doorschuifregeling voor stakingswinst) en ook cijfers van het CBS en andere gegevensbronnen weinig aanknopingspunten bieden voor een benadering van het budgettaire belang. Tussen deze twee uitersten zitten regelingen waarvan het budgettaire belang is berekend op basis van rekenregels, zoals de aftrekposten in de inkomstenbelasting.

De aftrekpost blijkt uit de belastingaangiften en het budgettaire belang wordt berekend door de belastingheffing met en zonder de aftrekpost met elkaar te vergelijken. Deze rekenregel impliceert dat voor elke aftrekpost wordt aangenomen dat die aftrekpost de laatste is. De bedragen van de aftrekposten zijn daarom niet optelbaar. Ook is het vermelde budgettaire belang niet hetzelfde als de opbrengst in het geval een regeling wordt afgeschaft. Het budgettaire belang geldt voor het feitelijke gebruik en houdt geen rekening met gedragseffecten als de regeling zou worden afgeschaft. Verder kan bij afschaffing sprake zijn van samenloop met andere regelingen.

Tabel 9.3.2 - Fiscale regelingen 2019-2024, budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen (x € miljoen)1 2 3
	2019	2020	2021	2022	2023	2024	Gemiddeld % groei ‘19-‘24
Persoonsgebonden aftrek
Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten)	220	206	215	23	17	10	‒ 46,6%
Giftenaftrek inkomstenbelasting	481	510	437	441	436	447	‒ 1,5%
Aftrek specifieke zorgkosten	272	252	275	275	275	280	0,6%
Onderhoudsverplichtingen aftrek	324	282	251	241	231	226	‒ 6,9%
Belaste ontvangen alimentatie	‒ 193	‒ 184	‒ 173	‒ 170	‒ 167	‒ 167	‒ 2,9%
Inkomensvoorzieningen
Pensioen niet-belaste premie	19.272	20.190	21.785	23.138	25.316	26.745	6,8%
Pensioen belaste uitkering	‒ 12.349	‒ 12.790	‒ 13.347	‒ 13.952	‒ 15.706	‒ 17.632	7,4%
Pensioen vrijstelling box 3	7.112	8.546	8.906	9.682	7.841	7.882	2,1%
Lijfrente premieaftrek	575	589	618	656	843	886	9,0%
Lijfrente belaste uitkering	‒ 372	‒ 380	‒ 382	‒ 399	‒ 449	‒ 508	6,4%
Lijfrente vrijstelling box 3	214	254	255	277	224	227	1,2%
Nettopensioen en nettolijfrente	7	9	10	12	15	17	18,4%
FOR aftrek	204	195	211	222	22	‒	‒ 100,0%
FOR belaste afneming	‒ 102	‒ 109	‒ 111	‒ 117	‒ 124	‒ 125	4,2%
Arbeidsongeschiktheidsverzekering premieaftrek	509	499	526	552	593	636	4,6%
Arbeidsongeschiktheidsverzekering belaste uitkering	‒ 373	‒ 374	‒ 388	‒ 408	‒ 440	‒ 490	5,6%
Reisaftrek OV	8	5	5	6	6	6	‒ 5,4%
Middelingsregeling	125	161	170	136	185	175	7,0%
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling kinderen	13	17	18	15	40	41	25,8%
(Eigen) woning
Hypotheekrenteaftrek	9.800	9.161	8.339	8.153	9.529	10.747	1,9%
Aftrek financieringskosten eigen woning	651	765	820	693	582	552	‒ 3,3%
Aftrek periodieke betalingen erfpacht, opstal en beklemming	31	32	32	33	33	35	2,1%
Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning	17	13	10	8	7	6	‒ 20,1%
Eigenwoningforfait	‒ 3.128	‒ 3.120	‒ 2.734	‒ 2.737	‒ 2.725	‒ 2.888	‒ 1,6%
Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld	553	592	523	512	501	502	‒ 1,9%
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning	119	131	140	140	17	‒	‒ 100,0%
OVB Verlaagd tarief woning niet-starters	2.715	3.198	3.598	4.335	4.803	4.533	10,8%
OVB Vrijstelling woning starters	‒	‒	614	369	292	276	‒ 14,8%
OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen	‒	‒	6	36	54	60	58,6%
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen
Vermindering verhuurderheffing	177	172	240	539	‒	‒	‒ 100,0%
Kamerverhuurvrijstelling	10	10	10	12	15	16	9,3%
Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3	855	780	808	747	1.076	1.080	4,8%
Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden box 3	26	25	27	27	44	49	13,6%
Vrijstelling groen beleggen box 3	45	45	51	55	25	33	‒ 5,9%
Heffingskorting groen beleggen box 3	28	30	34	37	40	44	9,4%
Heffingvrij vermogen/inkomen box 3	944	888	1.280	1.288	1.789	1.756	13,2%
Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet	37	37	38	39	44	50	6,2%
Keuzeregeling partiële buitenlandse belastingplicht	20	20	20	20	20	20	0,0%
Verlaging lastendruk in de winstsfeer
Zelfstandigenaftrek	1.860	1.752	1.677	1.626	1.323	1.069	‒ 10,5%
Extra zelfstandigenaftrek starters	110	109	110	114	120	130	3,4%
Meewerkaftrek	8	7	7	7	6	6	‒ 3,4%
Stakingsaftrek	17	17	17	17	17	18	0,5%
Aftrek speur- en ontwikkelingswerk	5	5	4	4	4	4	‒ 4,4%
Willekeurige afschrijving starters	8	7	7	7	8	8	1,8%
Doorschuiving stakingswinst	280	286	299	311	325	349	4,5%
Doorschuifregelingen inkomen uit aanmerkelijk belang box 2	106	114	119	121	124	120	2,4%
Mkb-winstvrijstelling	2.129	2.003	2.183	2.262	2.337	2.327	1,8%
Terbeschikkingstellingsvrijstelling	21	21	21	20	20	21	‒ 0,1%
Laag vpb-tarief	1.579	2.424	3.420	4.880	2.487	2.639	10,8%
Innovatiebox	1.895	1.607	2.215	2.390	2.860	2.953	9,3%
Liquidatie- en stakingsverliesregeling	707	780	712	751	779	734	0,8%
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek	436	415	446	448	523	539	4,3%
Energie-investeringsaftrek (EIA)	127	146	186	297	249	259	15,3%
Milieu-investeringsaftrek (MIA)	126	75	101	206	192	192	8,8%
VAMIL	20	15	18	23	25	25	4,6%
Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart	119	0	60	120	120	120	0,2%
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer	833	922	1.311	1.358	1.407	1.482	12,2%
Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer	8	8	8	9	14	15	14,4%
Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit	615	534	567	567	567	556	‒ 2,0%
Schenk- en erfbelasting Faciliteiten ANBI’s	219	223	228	232	237	241	1,9%
Faciliteit geven uit vennootschap	16	17	17	18	20	21	5,0%
Herinvesteringsreserve	299	206	346	343	272	195	‒ 8,2%
Loonbelasting
Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO	1.182	1.226	1.411	1.297	1.437	1.446	4,1%
30%-regeling	1.062	1.100	865	1.051	1.104	1.133	1,3%
Afdrachtvermindering zeevaart	109	108	106	110	110	111	0,3%
Vrijstelling uitkering wegens 25- of 40-jarig dienstverband	123	124	129	133	136	142	3,0%
Heffingskortingen
Algemene heffingskorting	21.357	23.131	23.725	23.844	25.319	28.020	5,6%
Arbeidskorting	19.522	21.968	24.691	25.602	31.170	34.924	12,3%
Inkomensafhankelijke combinatiekorting	1.786	1.810	1.798	1.779	1.836	1.942	1,7%
Jonggehandicaptenkorting	178	180	182	186	197	220	4,3%
Alleenstaande ouderenkorting	510	532	543	562	612	678	5,9%
Ouderenkorting	4.017	4.168	4.432	4.496	4.776	5.344	5,9%
Belastingen op milieugrondslag
EB Verlaagd tarief glastuinbouw	94	130	159	161	171	220	18,5%
EB Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit	34	37	30	24	32	31	‒ 1,9%
EB Salderingsregeling	317	454	502	335	607	564	12,2%
EB Vrijstellingen voor energie-intensieve processen	93	118	124	122	129	194	15,7%
EB Belastingvermindering per aansluiting	2.133	3.623	3.871	5.750	4.191	4.268	14,9%
EB Stadsverwarmingsregeling	59	67	71	74	79	73	4,5%
Inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking	368	650	531	497	491	861	18,5%
Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking	86	38	72	74	79	73	‒ 3,3%
Inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik	23	20	22	21	23	25	1,7%
EB Degressieve tariefsstructuur elektriciteit	6.769	6.330	6.483	2.730	6.633	5.650	‒ 3,5%
EB Degressieve tariefsstructuur gas	2.326	2.799	2.958	2.255	2.387	2.362	0,3%
EB vrijstelling aardgas ander gebruik dan brandstof (incl. teruggaaf)	56	111	127	79	84	96	11,4%
Vrijstelling leidingwaterbelasting voor grootgebruikers	90	90	90	90	90	90	0,0%
Omzetbelasting
Btw Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water	6.671	6.641	7.071	8.269	8.983	9.340	7,0%
Btw Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen	1.420	1.493	1.585	1.695	1.841	1.914	6,2%
Btw Verlaagd tarief culturele en recreatieve goederen en diensten	796	708	725	966	1.050	1.092	6,5%
Btw Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten	1.103	828	894	982	1.067	1.109	0,1%
Btw Verlaagd tarief overig	72	68	79	87	95	98	6,4%
Btw Verlaagd tarief Personenvervoer	603	394	383	617	670	697	2,9%
Btw Verlaagd tarief Sierteelt	237	247	276	285	309	321	6,3%
Btw Verlaagd tarief Logiesverstrekking	1.084	853	559	710	1.265	1.375	4,9%
Btw Nultarief zonnepanelen	‒	‒	‒	‒	31	32	0,4%
Btw Kleineondernemersregeling	194	180	232	275	311	334	11,5%
Auto
BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen	25	30	29	33	41	62	19,9%
MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen	41	82	133	202	276	392	57,1%
IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's	283	413	481	455	343	241	‒ 3,2%
IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht)	88	‒	‒	‒	‒	‒	‒ 100,0%
BPM Teruggaaf taxi's en openbaar vervoer	159	‒	‒	‒	‒	‒	‒ 100,0%
MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer	53	51	50	48	48	48	‒ 2,0%
BPM Teruggaaf diverse voertuigen	18	15	14	13	13	13	‒ 6,3%
MRB Vrijstelling diverse voertuigen	26	27	28	28	29	30	2,9%
BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers	838	719	824	748	953	1.100	5,6%
MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers	924	959	1.005	1.030	1.089	1.198	5,3%
MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten	15	16	16	17	17	19	4,8%
MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar	69	75	83	91	99	108	9,4%
MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988	15	13	12	11	10	9	‒ 9,7%
MRB Kwarttarieven	161	151	196	242	238	259	10,0%
MRB Halftarief plug-in hybride auto’s	35	35	42	48	56	70	15,0%
Assurantiebelasting
ASB Vrijstelling Brede Weersverzekering	4	5	6	7	7	7	13,7%
ASB Vrijstelling levensverzekeringen	2.679	2.679	2.679	2.679	2.679	2.679	0,0%
ASB Vrijstelling ongevallen, invaliditeits en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen	556	580	604	630	656	684	4,2%
ASB Vrijstelling ziekte- en ziektekostenverzekering, zorgverzekering ZVW	807	833	859	886	914	943	3,2%
ASB Vrijstelling zeeschepen	15	15	17	17	18	19	5,0%
ASB Vrijstelling transportverzekeringen	57	62	68	74	80	87	8,8%
ASB Vrijstelling exportkredietverzekeringen	11	15	39	29	29	29	21,3%
Overdrachtsbelasting
OVB Vrijstelling cultuurgrond	128	133	184	191	258	268	16,0%
OVB Vrijstelling bedrijfsoverdracht in familiesfeer	16	17	22	22	29	30	12,4%
Verbruiksbelasting
Vrijstellingen mineraalwater	‒	‒	‒	‒	‒	52	‒
Vrijstellingen melk	365	365	365	365	365	365	0,0%

X Noot

[-] = regeling is in dat jaar niet van toepassing; [0] = budgettair belang van de regeling bedraagt in dat jaar afgerond nihil.

X Noot

Indien een regeling na 2019 is geïntroduceerd, is de gemiddelde jaarlijkse groei gegeven vanaf het jaar dat de regeling bestaat.

X Noot

Budgettair belang middelingsregeling en vermindering verhuurderheffing is op kasbasis.

9.4 Opvallende ontwikkelingen en benchmarktoets

Tabel 9.4.1 biedt inzicht in de budgettaire ontwikkeling van fiscale regelingen ten opzichte van de benchmark 2021. De benchmark 2021 is het budgettaire belang voor 2021 zoals geraamd bij de start van het huidige (demissionaire) kabinet in de Miljoenennota 2022. De ontwikkeling van het budgettaire belang wordt uitgesplitst in bijstellingen in de raming voor het benchmarkjaar 2021 en ontwikkelingen na deze periode, bestaande uit beleidseffecten, endogene ontwikkelingen en overige (technische) bijstellingen.

Ter illustratie, de MRB vrijstelling voor nulemissieauto's wordt voor 2024 geraamd op 392 miljoen euro. Dit is een stijging van 253 miljoen euro ten opzichte van de benchmark raming voor 2021. Ten eerste is de raming van het budgettaire belang voor 2021 met 6 miljoen naar beneden bijgesteld, wat doorwerkt in de rest van de kabinetsjaren. Daarnaast neemt het budgettair belang in de jaren 2022-2024 toe door beleidsmaatrtegelen (83 miljoen euro) en door endogene ontwikkelingen (176 miljoen euro).

Bij endogene ontwikkelingen in de context van de MRB vrijstelling voor nulemissieauto's kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een toename in het aantal elektrische auto's waardoor de grondslag van de vrijstellingen voor nulemissie auto's toeneemt. Bijstellingen door beleid ziet op aanpassingen in de fiscale regeling zelf of omdat bijvoorbeeld een wijziging in een algemeen tarief doorwerkt op de omvang van een vrijstelling. Een verandering in het budgettair belang vanwege bijstelling 2021 kan meerdere oorzaken hebben, bijvoorbeeld doordat er realisaties beschikbaar zijn voor 2021 die afwijken van ramingen voor dat jaar in 2021. Hieraan ten grondslag kan bijvoorbeeld endogene ontwikkeling liggen tot en met 2021 die in 2021 niet was voorzien. Technische bijstellingen zien op een wijziging in de raming door bijvoorbeeld een aanpassing in de ramingsmethodiek.

Tabel 9.4.1 - Verandering ten opzichte van benchmark 2021 (x € miljoen)1 2 3
	2024 MN2024	Mutatie tov Benchmark 2021	w.v. bijstelling 2021	w.v. beleid 2022-2024	w.v. endogeen 2022-2024	w.v. overige technische bijstellingen
Persoonsgebonden aftrek
Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten)	10	‒ 244	‒ 38	‒ 230	1	24
Giftenaftrek inkomstenbelasting	447	60	50	‒ 30	39	0
Aftrek specifieke zorgkosten	280	23	18	5	0	0
Onderhoudsverplichtingen aftrek	226	‒ 54	‒ 29	‒ 20	‒ 5	0
Belaste ontvangen alimentatie	‒ 167	19	13	‒ 2	8	0
Inkomensvoorzieningen
Pensioen niet-belaste premie	26.745	4.924	‒ 37	759	4.201	0
Pensioen belaste uitkering	‒ 17.632	‒ 4.818	‒ 533	‒ 966	‒ 3.319	0
Pensioen vrijstelling box 3	7.882	776	1.800	709	‒ 1.733	0
Lijfrente premieaftrek	886	263	‒ 6	136	133	0
Lijfrente belaste uitkering	‒ 508	‒ 136	‒ 10	‒ 28	‒ 98	0
Lijfrente vrijstelling box 3	227	21	49	20	‒ 48	0
Nettopensioen en nettolijfrente	17	8	2	1	5	0
FOR aftrek	0	‒ 212	‒ 1	‒ 237	26	0
FOR belaste afneming	‒ 125	‒ 17	‒ 3	2	‒ 17	0
Arbeidsongeschiktheidsverzekering premieaftrek	636	72	‒ 38	7	102	0
Arbeidsongeschiktheidsverzekering belaste uitkering	‒ 490	‒ 72	29	‒ 23	‒ 78	0
Reisaftrek OV	6	0	‒ 1	0	1	0
Middelingsregeling	175	‒ 10	‒ 15	‒ 117	122	0
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling kinderen	41	41	18	0	23	0
(Eigen) woning
Hypotheekrenteaftrek	10.747	1.999	‒ 409	‒ 627	3.035	0
Aftrek financieringskosten eigen woning	552	322	590	‒ 14	‒ 254	0
Aftrek periodieke betalingen erfpacht, opstal en beklemming	35	4	1	‒ 1	4	0
Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning	6	‒ 9	‒ 4	0	‒ 4	0
Eigenwoningforfait	‒ 2.888	‒ 17	137	160	‒ 314	0
Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld	502	‒ 13	8	‒ 70	48	0
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning	‒	‒ 195	‒ 55	‒ 140	0	0
OVB Verlaagd tarief woning niet-starters	4.533	2.448	1.514	1.372	‒ 438	0
OVB Vrijstelling woning starters	276	‒ 1.088	‒ 750	0	‒ 338	0
OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen	60	60	6	42	12	0
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen
Vermindering verhuurderheffing	‒	‒ 197	43	27	‒ 267	0
Kamerverhuurvrijstelling	16	6	0	‒ 1	7	0
Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3	1.080	272	0	464	‒ 192	0
Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden box 3	49	22	0	19	3	0
Vrijstelling groen beleggen box 3	33	‒ 17	1	‒ 33	16	0
Heffingskorting groen beleggen box 3	44	13	3	0	10	0
Heffingvrij vermogen/inkomen box 3	1.756	476	0	525	‒ 49	0
Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet	50	12	0	‒ 1	12	0
Keuzeregeling partiële buitenlandse belastingplicht	20	20	20	0	0	0
Verlaging lastendruk in de winstsfeer
Zelfstandigenaftrek	1.069	‒ 539	69	‒ 813	206	0
Extra zelfstandigenaftrek starters	130	33	13	‒ 2	22	0
Meewerkaftrek	6	‒ 1	‒ 1	0	0	0
Stakingsaftrek	18	2	1	‒ 1	1	0
Aftrek speur- en ontwikkelingswerk	4	‒ 1	‒ 1	0	0	0
Willekeurige afschrijving starters	8	1	0	1	0	0
Doorschuiving stakingswinst	349	54	3	10	40	0
Doorschuifregelingen inkomen uit aanmerkelijk belang box 2	120	1	0	‒ 6	7	0
Mkb-winstvrijstelling	2.327	246	101	‒ 349	494	0
Terbeschikkingstellingsvrijstelling	21	1	0	‒ 2	2	0
Laag vpb-tarief	2.639	‒ 190	591	‒ 1.964	1.183	0
Innovatiebox	2.953	1.543	805	73	665	0
Liquidatie- en stakingsverliesregeling	734	‒ 24	‒ 46	‒ 138	160	0
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek	539	127	34	66	28	0
Energie-investeringsaftrek (EIA)	259	110	37	110	‒ 37	0
Milieu-investeringsaftrek (MIA)	192	78	‒ 13	108	‒ 17	0
VAMIL	25	0	‒ 7	0	7	0
Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart	120	5	‒ 55	8	52	0
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer	1.482	884	713	24	146	0
Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer	15	4	‒ 2	2	5	0
Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit	556	75	86	‒ 11	0	0
Schenk- en erfbelasting Faciliteiten ANBI’s	241	13	0	0	13	0
Faciliteit geven uit vennootschap	21	12	9	2	2	0
Herinvesteringsreserve	195	195	346	1	‒ 152	0
Loonbelasting
Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO	1.446	8	‒ 27	‒ 137	172	0
30%-regeling	1.133	431	163	‒ 26	294	0
Afdrachtvermindering zeevaart	111	3	‒ 2	0	5	0
Vrijstelling uitkering wegens 25- of 40-jarig dienstverband	142	15	1	2	11	0
Heffingskortingen
Algemene heffingskorting	28.020	3.416	‒ 879	‒ 583	4.878	0
Arbeidskorting	34.924	10.405	172	3.593	6.640	0
Inkomensafhankelijke combinatiekorting	1.942	294	150	‒ 121	265	0
Jonggehandicaptenkorting	220	36	‒ 2	0	38	0
Alleenstaande ouderenkorting	678	229	94	0	135	0
Ouderenkorting	5.344	1.229	317	0	912	0
Belastingen op milieugrondslag
EB Verlaagd tarief glastuinbouw	220	84	23	49	12	0
EB Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit	31	‒ 6	‒ 8	‒ 2	3	0
EB Salderingsregeling	564	234	172	‒ 181	243	0
EB Vrijstellingen voor energie-intensieve processen	194	59	‒ 11	39	26	5
EB Belastingvermindering per aansluiting	4.268	575	178	‒ 2.263	86	2.574
EB Stadsverwarmingsregeling	73	2	0	0	15	‒ 13
Inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking	861	132	‒ 198	241	30	59
Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking	73	‒ 13	‒ 13	0	1	0
Inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik	25	‒ 1	‒ 4	0	3	0
EB Degressieve tariefsstructuur elektriciteit	5.650	5.650	6.483	0	2.049	‒ 2.882
EB Degressieve tariefsstructuur gas	2.362	2.362	2.958	0	‒ 917	321
EB vrijstelling aardgas ander gebruik dan brandstof (incl. teruggaaf)	96	96	127	0	‒ 31	0
Vrijstelling leidingwaterbelasting voor grootgebruikers	90	90	90	16	‒ 16	0
Omzetbelasting
Btw Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water	9.340	2.510	241	0	2.269	0
Btw Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen	1.914	453	124	41	288	0
Btw Verlaagd tarief culturele en recreatieve goederen en diensten	1.092	384	17	0	366	0
Btw Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten	1.109	223	8	0	216	0
Btw Verlaagd tarief overig	98	‒ 1.284	‒ 1.303	0	20	0
Btw Verlaagd tarief Personenvervoer	697	697	383	0	314	0
Btw Verlaagd tarief Sierteelt	321	321	276	0	45	0
Btw Verlaagd tarief Logiesverstrekking	1.375	1.375	559	0	816	0
Btw Nultarief zonnepanelen	32	32	‒	31	1	0
Btw Kleineondernemersregeling	334	124	22	0	102	0
Auto
BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen	62	32	‒ 1	12	21	0
MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen	392	253	‒ 6	83	176	0
IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's	241	‒ 263	‒ 23	133	‒ 373	0
IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht)	‒	0	‒	0	0	0
BPM Teruggaaf taxi's en openbaar vervoer	‒	0	‒	0	0	0
MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer	48	‒ 3	‒ 1	0	‒ 2	0
BPM Teruggaaf diverse voertuigen	13	0	1	0	‒ 1	0
MRB Vrijstelling diverse voertuigen	30	2	0	0	2	0
BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers	1.100	238	‒ 38	0	275	0
MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers	1.198	200	7	0	193	0
MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten	19	3	0	0	3	0
MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar	108	27	2	0	25	0
MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988	9	‒ 3	0	0	‒ 3	0
MRB Kwarttarieven	259	64	1	0	63	0
MRB Halftarief plug-in hybride auto’s	70	30	2	0	28	0
Assurantiebelasting
ASB Vrijstelling Brede Weersverzekering	7	2	0	0	1	0
ASB Vrijstelling levensverzekeringen	2.679	2.679	2.679	0	0	0
ASB Vrijstelling ongevallen, invaliditeits en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen	684	684	604	0	80	0
ASB Vrijstelling ziekte- en ziektekostenverzekering, zorgverzekering ZVW	943	943	859	0	84	0
ASB Vrijstelling zeeschepen	19	19	17	0	2	0
ASB Vrijstelling transportverzekeringen	87	87	68	0	19	0
ASB Vrijstelling exportkredietverzekeringen	29	29	39	0	‒ 10	0
Overdrachtsbelasting
OVB Vrijstelling cultuurgrond	268	84	0	60	25	0
OVB Vrijstelling bedrijfsoverdracht in familiesfeer	30	7	0	7	1	0
Verbruiksbelasting
Vrijstellingen mineraalwater	52	52	‒	52	0	0
Vrijstellingen melk	365	365	365	0	0	0

X Noot

[-] = regeling is in dat jaar niet van toepassing; [0] = budgettair belang van de regeling bedraagt in dat jaar afgerond nihil.

X Noot

Indien geen benchmark beschikbaar is, wordt uitgegaan van 0 in mutatie ten opzichte van de benchmark 2021.

X Noot

Indien geen benchmark beschikbaar is bij berekening percentage endogene groei uitgegaan van een actuele raming over het jaar 2021.

Zoals aangegeven in de introductie van deze paragraaf laat de endogene ontwikkeling zien hoe het budgettair belang zich ontwikkelt zonder invloed van beleidsmaatregelen. Opvallend zijn regelingen die grote budgettaire ontwikkelingen doormaken zonder dat daar expliciete afweging in de vorm van beleid ten grondslag aan ligt. Immers kennen fiscale regelingen doorgaans geen plafond. Tabel 9.4.2 licht de opvallende ontwikkelingen uit, welke hieronder nader worden toegelicht. Een ontwikkeling is opvallend als de bijstelling van het benchmarkjaar 2021 of de endogene ontwikkeling 2022-2024 groter is dan 8% per jaar en niet kleiner is dan 5 miljoen euro. Bijstellingen die zien op en verschil tussen realisatie en budget van een regeling worden niet meegenomen. Voor gebudgetteerde regelingen (EIA, MIA/Vamil en WBSO) wordt dit verantwoord in het Financieel jaarverslag Rijk. Tevens worden bijstellingen van het benchmarkjaar 2021 alleen toegelicht indien zij dit jaar zijn gewijzigd. Immers kan een bijstelling 2021 reeds zijn toegelicht in deze bijlage van eerdere jaren.

Tabel 9.4.2 - Opvallende mutaties ten opzichte van benchmark 2021 (x € miljoen)1 2 3
	Benchmark 2021	Bijstelling 2021	Bijstelling in %	Endogeen 2022-2024	Endogeen in % per jaar
Persoonsgebonden aftrek
Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten)	253	‒ 38	‒ 15,1%	1	0,1%
Giftenaftrek inkomstenbelasting	387	50	13,0%	39	2,9%
Onderhoudsverplichtingen aftrek	280	‒ 29	‒ 10,3%	‒ 5	‒ 0,6%
Inkomensvoorzieningen
Pensioen vrijstelling box 3	7.106	1.800	25,3%	‒ 1.733	‒ 7,0%
Lijfrente vrijstelling box 3	206	49	23,5%	‒ 48	‒ 6,7%
Nettopensioen en nettolijfrente	8	2	23,1%	5	14,5%
Middelingsregeling	185	‒ 15	‒ 8,1%	122	19,8%
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling kinderen	‒	18	0,0%	23	17,9%
(Eigen) woning
Hypotheekrenteaftrek	8.748	‒ 409	‒ 4,7%	3.035	10,9%
Aftrek financieringskosten eigen woning	230	590	256,7%	‒ 254	‒ 11,6%
Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning	195	‒ 55	‒ 28,2%	0	0,0%
OVB Verlaagd tarief woning niet-starters	2.084	1.514	72,6%	‒ 438	‒ 4,2%
OVB Vrijstelling woning starters	1.364	‒ 750	‒ 55,0%	‒ 338	‒ 23,4%
OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen	‒	6	0,0%	12	25,7%
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen
Vermindering verhuurderheffing	197	43	21,8%	‒ 267	‒ 148,4%
Kamerverhuurvrijstelling	10	0	1,7%	7	18,5%
Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3	808	0	0,0%	‒ 192	‒ 8,6%
Vrijstelling groen beleggen box 3	50	1	2,3%	16	9,3%
Heffingskorting groen beleggen box 3	31	3	8,3%	10	9,1%
Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet	38	0	0,2%	12	9,8%
Verlaging lastendruk in de winstsfeer
Extra zelfstandigenaftrek starters	97	13	13,1%	22	6,3%
Laag vpb-tarief	2.829	591	20,9%	1.183	10,4%
Innovatiebox	1.410	805	57,1%	665	9,2%
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek	412	34	8,2%	28	2,0%
Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart	115	‒ 55	‒ 47,8%	52	23,3%
Landbouwvrijstelling in de winstsfeer	598	713	119,3%	146	3,6%
Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit	481	86	17,9%	0	0,0%
Faciliteit geven uit vennootschap	9	9	103,1%	2	3,6%
Loonbelasting
30%-regeling	702	163	23,2%	294	10,2%
Heffingskortingen
Arbeidskorting	24.519	172	0,7%	6.640	8,3%
Inkomensafhankelijke combinatiekorting	1.648	150	9,1%	265	4,7%
Alleenstaande ouderenkorting	449	94	20,9%	135	7,7%
Belastingen op milieugrondslag
EB Verlaagd tarief glastuinbouw	136	23	17,3%	12	2,4%
EB Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit	37	‒ 8	‒ 20,1%	3	3,0%
EB Salderingsregeling	330	172	51,9%	243	14,0%
EB Vrijstellingen voor energie-intensieve processen	135	‒ 11	‒ 8,1%	26	6,5%
Inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking	729	‒ 198	‒ 27,1%	30	1,9%
Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking	86	‒ 13	‒ 15,5%	1	0,3%
Omzetbelasting
Btw Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water	6.830	241	3,5%	2.269	9,7%
Btw Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen	1.461	124	8,5%	288	5,7%
Btw Verlaagd tarief culturele en recreatieve goederen en diensten	708	17	2,5%	366	14,6%
Btw Verlaagd tarief overig	1.382	‒ 1.303	‒ 94,3%	20	7,7%
Btw Verlaagd tarief Personenvervoer	‒	383	0,0%	314	12,2%
Btw Verlaagd tarief Logiesverstrekking	‒	559	0,0%	816	20,0%
Btw Kleineondernemersregeling	210	22	10,5%	102	12,9%
Auto
BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen	30	‒ 1	‒ 3,5%	21	20,0%
MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen	139	‒ 6	‒ 4,3%	176	32,4%
IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's	504	‒ 23	‒ 4,6%	‒ 373	‒ 39,2%
BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers	862	‒ 38	‒ 4,4%	275	10,1%
MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar	81	2	2,5%	25	9,3%
MRB Kwarttarieven	195	1	0,5%	63	9,7%
MRB Halftarief plug-in hybride auto’s	40	2	5,0%	28	18,7%

X Noot

[-] = regeling is in dat jaar niet van toepassing; [0] = budgettair belang van de regeling bedraagt in dat jaar afgerond nihil.

X Noot

Indien geen benchmark beschikbaar is, wordt uitgegaan van 0 in mutatie ten opzichte van de benchmark 2021.

X Noot

Indien geen benchmark beschikbaar is bij berekening percentage endogene groei uitgegaan van een actuele raming over het jaar 2021.

Persoonsgebonden aftrekposten

De aftrek voor scholingsuitgaven is per 1 januari 2022 afgeschaft. Op grond van overgangsrecht kunnen scholingsuitgaven die voor 1 juli 2015 zijn gedaan en die destijds niet tot aftrek leidden omdat recht bestond op een prestatiebeurs, alsnog onder voorwaarden in aftrek worden gebracht. Dit leidt vanaf 2022 tot een beperkt en aflopend budgettair beslag tot het overgangsrecht materieel is uitgewerkt (2031).

De daling van de kosten van de giftenaftrek in 2021 wordt veroorzaakt door het aflopen van enkele zeer grote periodieke giften. Voor de jaren erna is uitgegaan van een jaarlijkse beperkte stijging. Vanaf 2023 is de aftrek van periodieke giften beperkt tot € 250.000 wat leidt tot een jaarlijks toenemende (als gevolg van overgangsrecht) daling van de kosten van uiteindelijk € 50 miljoen in 2027.

De onderhoudsverplichtingen aftrek ziet een grote bijstelling ten opzichte van de benchmark. Dit komt door de beschikbaarheid van realisatiecijfers die lager uit zijn gevallen dan initieel geraamd.

Inkomensvoorzieningen

De grote bijstelling voor de pensioenvrijstelling in box 3 wordt veroorzaakt door een correctie in de bepaling van het pensioenvermogen. Voorheen werden hiervoor realisaties van het CBS tot 2015 gebruikt en daarna een extrapolatie met behulp van gegevens uit Mimosi. Vanaf vorig jaar wordt, in aansluiting bij het IBO Vermogensverdeling13 gebruik gemaakt van gegevens van DNB over pensioenfondsen14. Aangezien het vermogen in lijfrenten in de raming afgeleid is van het vermogen in pensioenfondsen werkt de bijstelling ook door in de lijfrentevrijstelling in box 3.

De bijstelling voor het budgettaire beslag van nettopensioen en nettolijfrente wordt veroorzaakt door een correctie in de raming van de vermogensontwikkeling sinds 2018, het laatste jaar waarvoor realisaties beschikbaar zijn.

De gepresenteerde reeks voor de middelingsregeling betreft (in tegenstelling tot andere regelingen) een kasreeks. Na een grote oploop van de kosten tot en met 2021 zijn de kosten in 2022 veel lager. Dit is waarschijnlijk veroorzaakt door het tijdelijk stopzetten van het opleggen van definitieve aanslagen in verband met box 3. Om gebruik te maken van de middelingsregeling moet namelijk over het laatste middelingsjaar een definitieve aanslag zijn opgelegd. De raming voor 2023 is gebaseerd op kasgegevens over de eerste helft van 2023, waarin vooral in de eerste maanden extra middelingsverzoeken zijn gedaan.

De eenmalig verhoogde vrijstelling voor schenkingen aan kinderen kent een hoge verwachte endogene groei vanwege het verlagen van de schenkingsvrijstelling eigen woning per 2023 en het volledig afschaffen van deze regeling per 2024. In de raming voor de algemene eenmalige vrijstelling is verondersteld dat er een toename is in het gebruik van de algemene vrijstelling omdat ouders naar voortaan een andere manier zoeken om hun kind te helpen met een eigen woning.

(Eigen) woning

De hypotheekrenteaftrek laat huizenbezitters de rente op de hypotheek aftrekken van hun inkomen in box 1. Het is daardoor sterk afhankelijk van de ontwikkelingen in de huizenmarkt en de hypotheekrente. De hypotheekrente is sterk gestegen waardoor het budgettair belang van de hypotheekrenteaftrek sterk is toegenomen. Daarnaast zijn de kosten van de hypotheekrenteaftrek bijgesteld door de financieringskosten volledig toe te bedelen aan de post aftrek financieringskosten eigen woning.

Financieringskosten mogen afgetrokken bij een nieuwe eigen woning. Wegens ontwikkelingen in de woningmarkt is het aantal transacties gedaald waardoor het budgettair belang van deze regeling endogeen is afgenomen. Daarnaast is er een technische bijstelling geweest. Voorheen werd een deel van het budgettaire beslag toebedeeld aan de post hypotheekrenteaftrek. Dit is gecorrigeerd in de realisaties en ramingen van de voorgenoemde posten

De raming voor de eenmalige vrijstelling voor de eigen woning in de schenkbelasting is naar beneden bijgesteld. De raming komt tot stand door een driejarig gemiddelde te nemen van de drie meest recente jaren waarover realisatiecijfers beschikbaar zijn. Sinds het vaststellen van de benchmark zijn er realisatiecijfers t/m 2020 beschikbaar gekomen. In meer recente jaren viel het budgettair beslag van de regeling lager uit. Daarnaast zijn er verbeterde inzichten in de data die hebben geleid tot een neerwaartse bijstelling.

De realisaties en ramingen voor het verlaagde OVB-tarief woning voor niet-starters zijn bijgesteld wegens een aanpassing in de ramingsmethodiek. Tot en met de Miljoenennota 2023 is er gebruik gemaakt van een fictieve verdeling van aangiften in het hoge/lage tarief. Met ingang van 2022 wordt dit op de aangifte aangegeven waardoor er gebruik gemaakt kan worden van de reële verdeling van aangiften tussen het hoge/lage tarief.

Starters op de woningmarkt worden bij aankoop van woningen onder een woningwaardegrens vrijgesteld van overdrachtsbelasting. De woningprijzen zijn sterk gestegen waardoor er minder transacties zijn geweest en minder woningen onder de woningwaardegrens vallen. Hierdoor is het budgettaire beslag van de post OVB vrijstelling woning starters afgenomen. Daarnaast zijn de realisaties en ramingen bijgesteld met betrekking tot de benchmark omdat het budgettaire beslag tot en met Miljoenennota 2022 werd bepaald door de vrijstelling af te zetten tegen het hoge tarief in de OVB. Sinds vorig jaar wordt het afgezet tegen het lage tarief.

De OVB vrijstelling voor de terugkoop van VoV woningen is ingevoerd in 2021 waardoor het budgettaire beslag geleidelijk is toegenomen in de periode 2022-2024. Hierdoor is de endogene groei gemiddeld hoog.

Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen

De verhuurderheffing is per 2023 afgeschaft. Hiermee vervallen per 2023 de kosten van de speciale regelingen die de heffing konden verminderen.

Het budgettaire belang van de kmaerverhuurvrijstelling is afhankelijk van de WOZ-waarde ontwikkeling. In 2022-2024 is de WOZ-waarde sterk toegenomen waardoor het budgettaire belang ook is toegenomen.

De vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen heeft jaarlijks te maken met een endogene krimp, omdat het vermogen in deze vrijgestelde kapitaalverzekeringen afneemt. De raming van het budgettaire belang zelf groeide in 2023 wel, omdat vanaf 2023 een nieuw stelsel wordt ingevoerd in box 3. In dit stelsel wordt aan verzekeringsproducten gemiddeld een hoger rendement toegekend.

De heffingskorting groen beleggen box 3 kent jaarlijks een relatief grote endogene groei, omdat beleggers en spaarders vaker van de regeling gebruik maken.

De vrijstelling groen beleggen box 3 kent jaarlijks een relatief grote endogene groei, omdat beleggers en spaarders vaker van de regeling gebruik maken. Daarnaast was in 2023 sprake van een sterke krimp vanwege de wijziging van het box 3-stelsel. Ongeveer tweederde van de groene beleggingen bestaan uit spaargeld. Omdat voor spaargeld vanaf 2023 een lager forfaitair rendement geldt, is de waarde van de vrijstelling ook lager geworden.

De natuurschoonwet fiscale faciliteiten vertonen een opvallende endogene ontwikkeling. Dit is toe te schrijven enerzijds aan de stijging in het aantal gerangschikte NSW-landgoederen, en anderzijds aan een toename in de waarde van NSW-gerangschikte landgoederen.

Verlaging lastendruk in de winstsfeer

De raming voor de extra zelfstandigenaftrek starters is naar boven bijgesteld, omdat ten tijde van het vaststellen van de benchmark nog uit werd gegaan van een daling van het budgettair belang als gevolg van corona. Uit de realisaties blijkt nu dat het budgettair belang gelijk is gebleven tijdens de corona-jaren 2020 en 2021. Daarom valt de realisatie voor 2021 nu hoger uit dan eerder geraamd.

De endogene stijging van zowel het lage vpb-tarief als de innovatiebox is het gevolg van de hogere winstniveau’s en ook sterk stijgende vpb-ontvangsten in 2021. Hierdoor valt er ook meer winst onder het lage vpb-tarief alsmede onder de innovatiebox.

Voor de ramingen van de ontwikkelingen in het budgettair belang van de KIA wordt verondersteld dat deze gelijke tred houdt met de investeringen in vaste activa. Hierbij wordt als uitgangspunt de ramingen in het door het CPB gepubliceerde centraal economisch plan (CEP) gebruikt. Investeringen in vaste activa zijn sterker gestegen dan hetgeen geraamd is door het CPB in 2021, waardoor de KIA eveneens hoger is uitgevallen in 2021.

Met ingang van 2020 zijn realisatiecijfers beschikbaar voor de tonnageregeling winst uit scheepvaart, waardoor in tegenstelling tot eerdere jaren, werkelijke kosten konden worden vastgesteld. In 2020 heeft Corona bij vele belastingplichtigen geleid tot verliezen uit zeescheepvaart, terwijl een forfaitaire winst moest worden aangegeven. In deze gevallen heeft de regeling negatief voor belastingplichtigen uitgepakt. De kosten van € 0 miljoen in 2020 zijn een saldo van de kosten bij belastingplichtigen die wel winst hebben gemaakt en opbrengst bij belastingplichtigen die minder winst dan de forfaitaire winst, dan wel verlies hebben gemaakt, rekening houdend met verliesverrekening. Over 2021 zijn nog onvoldoende gegevens beschikbaar. Volgens de Belastingdienst was het zeecontainervervoer in de tweede helft van 2021 weer op het niveau van vóór Corona.

De opwaartse bijstelling van het budgettaire belang in 2021 voor de bedrijfsopvolgingsfaciliteit in de schenk- en erfbelasting wordt veroorzaakt door de ramingsmethodiek. De raming komt tot stand door het driejarig gemiddelde te nemen van de drie meest recente jaren waarover realisatiecijfers beschikbaar zijn. Sinds het vaststellen van de benchmark zijn er realisatiecijfers t/m 2020 beschikbaar gekomen. In die jaren lag budgettaire beslag hoger dan in de periode waarop de vorige raming was gebaseerd.

De grote bijstelling voor de faciliteit geven uit vennootschap wordt veroorzaakt door een correctie in de bepaling van het budgettaire beslag. Voorheen werd alleen de derving in de vpb weergegeven. De giften die voldoen aan de giftenaftrek worden echter ook buiten de grondslag voor box 2 gehouden, hetgeen tot een derving van belastingopbrengst in box 2 leidt. Deze derving wordt nu ook meegenomen.

Loonbelasting

Voor de 30% regeling is de daling van de kosten in 2021 enerzijds het gevolg geweest van de beperking van de maximale duur van de regeling tot 5 jaar en anderzijds van de effecten van Corona. In 2022 is er een veel grotere toestroom geweest van expats dan in eerdere jaren, wat geleid heeft tot een aanzienlijke stijging van de kosten in 2022.

Heffingskortingen

De arbeidskorting kent een relatief hoge endogene groei door toename van het aantal personen met recht op arbeidskorting en doordat de grondslag voor de arbeidskorting is toegenomen.

In het model waarmee het budgettair belang van de heffingskortingen wordt geschat (MIMOSI) is recent een wijziging aangebracht. Voorheen werd voor verzilvering van de heffingskortingen een bepaalde volgorde verondersteld: eerst werd de AHK verzilverd, daarna de arbeidskorting en IACK en daarna alle andere heffingskortingen. Het aannemen van zo’n volgorde kent echter geen wettelijke grondslag. Daarom worden heffingskortingen nu verzilverd naar rato van de verschuldigde belasting. Een belastingplichtige die € 80 belasting moet betalen en voor € 100 recht heeft op heffingskortingen kan dus 80% van zijn heffingskortingen verzilveren. Voorheen werd dan eerst de AHK verzilverd en daarna de andere heffingskortingen totdat de € 80 vol was gemaakt. Nu wordt elke heffingskorting waar de belastingplichtige recht op heeft voor 80% verzilverd. Deze aanpassing is met terugwerkende kracht doorgevoerd in MIMOSI. Het gevolg is dat er minder AHK wordt verzilverd, terwijl de verzilvering van andere heffingskortingen toeneemt. Per saldo is het effect uiteraard nihil. Bij een aantal heffingskortingen, zoals de IACK en de alleenstaande ouderenkorting, leidt dit tot grote bijstellingen van de raming.

Belastingen op milieugrondslag

Ramingen van de budgettaire omvang van fiscale regelingen worden op basis van realisatiegegevens van voorgaande jaren bijgesteld. Dit zorgt voor bijstellingen ten opzichte van de benchmark bij de teruggaafregeling kerkgebouwen en non-profitinstellingen, de inputvrijstelling in de kolenbelasting en het verlaagd tarief glastuinbouw. Afgelopen jaar is tevens onderzoek gedaan naar de impact van afschaffing van de vrijstellingen voor energie-intensieve processen en de inputvrijstelling. Dit zorgt voor bijstellingen van de ramingen.

De budgettaire omvang van de salderingsregeling in de energiebelasting blijft net als voorgaande jaren hard groeien. Het budgettaire belang van de regeling stijgt doordat op basis van de prognose uit de Klimaat- en Energieverkenning 2022 blijkt dat jaarlijks meer zonne-energie wordt opgewekt door kleinverbruikers.

Omzetbelasting

Met ingang van de miljoenennota 2023 is er een technische aanpassing geweest in de post ‘BTW verlaagd tarief overig.’ Deze is vanaf vorig jaar opgesplitst in vier posten, namelĳk verlaagd tarief personenvervoer, verlaagd tarief logiesverstrekking, verlaagd tarief sierteelt en verlaagd tarief overig. Dit verklaart de bĳstelling in 2021 van de post ‘BTW verlaagd tarief overig.

De hoge endogene groei bij de verlaagde tarieven komt door de forse toename in bestedingen na de coronacrisis en de algemeen hoge inflatie. Een aantal sectoren zijn hard geraakt wat de gemiddelde endogene groei enigszins beperkt. De sectoren personenvervoer, logiesverstrekking en culture goederen en diensten waren in 2020-2021 zwaar geraakt door de coronacrisis maar zijn sinds 2022 sterker hersteld dan daarvoor. Voor het verlaagde tarief op voedingsmiddelen en water, genees- en hulpmiddelen en overig geldt met name dat deze zijn toegenomen wegens de hoge inflatie.

De toenemende kosten van de kleineondernemersregeling (KOR) vanaf 2021 worden verklaard door een forse stijging van het aantal zonnepaneelhouders dat gebruik maakt van de regeling én door de toename van het gemiddeld aantal zonnepanelen per zonnepaneelhouder. Vanaf 2023 zouden er niet of in heel beperkte mate zonnepaneelhouders bij moeten komen, omdat vanaf dat jaar er een btw nultarief geldt voor de aanschaf van zonnepanelen. Hierdoor hoeven zonnepaneelhouders zich niet meer aan te melden voor de KOR. De stijging van de kosten na 2023 betreft vrijwel alleen niet-zonnepaneelhouders.

Auto

Door de opkomst van elektrisch rĳden in Nederland, loopt het budgettaire belang van de fiscaleregelingen op dit gebied ten opzichte van 2017 elk jaar op. In 2021 heeft echter ook de verkoop van nieuwe elektrische auto’s last van chip tekorten en leveringsproblemen, waardoor het totale aantal nieuwverkopen van elektrische auto’s (endogeen) minder hard stĳgt in 2021. Dit werkt voor de bĳtelling ook door in de jaren na 2021 doordat auto’s gemiddeld circa vier jaar in de bĳtelling zitten. Hierdoor zien we tevens een vertraging in het budgettaire effect van de stapsgewijze tariefsverhoging in de bijtelling voor emissievrijevoertuigen.

Het budgettair belang van de bpm- en mrb-vrĳstelling voor emissievrije voertuigen neemt verder toe doordat de extra aanschafsubsidie (SEPP) leidt tot extra particuliere nieuwverkopen. Voor zuinige auto’s is de korting op de bĳtelling afgeschaft per 2016 met overgangsrecht, waardoor het budgettaire belang geleidelĳk afneemt.

Voor het budgettair belang van de bpm-vrijstelling voor bestelauto’s ondernemers zien we een geleidelijke afname tot 2022 en daarna weer een toename. In 2025 gaan bestelauto’s van ondernemers ook bpm betalen en vervalt deze vrijstelling. De budgettaire toename na 2022 is te wijten aan een anticipatie-effect op het afschaffen van deze vrijstelling.

Voor oldtimers is de leeftĳd (eerste ingebruikname) voor een mrb-vrĳstelling in 2014 gewĳzigd van 25 jaar naar 40 jaar, waarbĳ daarnaast een overgangsregeling is afgesproken voor benzineauto’s die voor het eerst in gebruik genomen zĳn voor 1 januari 1988 die daardoor geen oldtimer meer waren. Die laatste groep neemt logischerwĳs steeds verder af. Het budgettair belang van de mrb vrĳstelling voor motorvoertuigen ouder dan 40 jaar neemt eveneens toe. Dit komt doordat het aantal oldtimers van minimaal 40 jaar elk jaar toe neemt doordat auto’s technisch beter worden en daardoor langer mee kunnen gaan. Daarnaast vallen dieselauto’s niet onder de overgangsregeling, maar daar stroomt wel elk jaar een deel van in in de groep van 40 jaar en ouder.

De endogene groei in de mrb-kwarttarieven komt door de groei van het aantal kampeerauto’s, die mede als gevolg van corona aantrekkelĳker zĳn geworden voor vakanties. De mrb-halftarieven gelden voor plug-in hybride voertuigen (PHEV). Daar is een endogene groei te zien, door een toename van het aantal PHEV’s omdat deze auto’s voor fabrikanten belangrĳker geworden zĳn voor het behalen van Europese CO2-emissienormen.

9.5 Beleidsmaatregelen

Tabel 9.5.1 bevat een overzicht van nieuwe beleidsmaatregelen die betrekking hebben op fiscale regelingen. Voor een inhoudelijke uitleg van de maatregelen wordt verwezen naar de memorie van toelichting bij de desbetreffende wetsvoorstellen. Naast de regelingenspecifieke maatregelen kunnen ook algemene tariefsmaatregelen invloed hebben op het budgettaire belang van fiscale regelingen. Zo verandert het budgettaire belang van een aftrekpost in de inkomstenbelasting als het belastingtarief verandert. Het totale effect van specifieke en algemene beleidsmaatregelen op het budgettaire belang van individuele regelingen is terug te vinden in tabel 9.4.1.

Tabel 9.5.1 - Beleidsmaatregelen fiscale regelingen, budgettair belang op transactiebasis in vaste prijzen (x € miljoen)1
Tabel 9.5.1 Fiscale beleidsmaatregelen, budgettair belang op transactiebasis in vaste prijzen (x € miljoen)[1]
	2023	2024	2025	structureel
Pakket Belastingplan 2024

w.v. maatregelen voor koopkracht
Jonggehandicaptenkorting: schrappen verlaging	0	56	111	111
Dubbele AHK bijstand: bevriezen afbouw in 2024 en schrappen versnelling in 2025	0	127	227	0
Arbeidskorting: verhogen korting tweede knikpunt met 115 euro	0	207	207	207

w.v. maatregelen voor Pijler 2
Verlagen MKB-winstvrijstelling van 14% naar 12,7%	0	‒ 180	‒ 180	‒ 180

w.v. maatregelen voor taakstelling belastingconstructies en fiscale regelingen
Afschaffen verlaagd btw-tarief op agrarische inputgoederen	0	‒ 43	‒ 43	‒ 43
MRB: kampeerauto naar halftarief	0	0	0	‒ 80
MRB: Afschaffen kwarttarief paardenvervoer	0	0	0	‒ 2
MRB: Versoberen vrijstelling oldtimers vanaf 2028 naar vrijstelling voor auto's met bouwjaar tot 1988	0	0	0	‒ 76
BPM: Afschaffen teruggave geldtransport per 1/1/26	0	0	0	0
MRB: Afschaffen nihiltarief OV-autobussen op liquified petroleum gas (LPG) of aardgas	0	0	0	0
MRB: afschaffen verlaagde brandstoffentoeslag personen- en bestelauto's op CNG, LNG of LPG	0	0	0	‒ 57

w.v. maatregelen voor uitstel box 3
Box 3: Heffingsvrij vermogen niet indexeren in 2024 en tarief enkel in 2024 +1%-punt	0	‒ 235	‒ 89	0

w.v. overige maatregelen inkomstenkader (inclusief Voorjaarsnota)
Verhoging budget EIA	0	10	142	63
Verhoging budget MIA	0	0	0	25
Korten verhoging MIA budget t.b.v. uitvoeringskosten en kadercorrectie	0	‒ 2	0	0
Wijzigen ouderschapsregeling inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) naar aanleiding van arrest Hoge Raad	2	0	0	0
Introduceren materiële toets IACK als uitzondering op formele inschrijvingseis	0	1	1	0
Aanpassen schenken vanuit vennootschap	0	0	6	24
Onbelaste reiskostenvergoeding verhogen met 1 cent	0	109	109	109
Maatregelen alleenverdienersproblematiek (incl. uitvoeringskosten)	0	0	0	18
Afschaffen vrijstelling kolenbelasting op non-energetisch gebruik kolen	0	0	0	‒ 1
Verruimen HIR inzake overheidsingrijpen	0	1	1	0
Vereenvoudigen vrijstelling OV-abonnement van loonheffing	0	18	18	18
Aanpak vastgoedaandelentransacties met overgangsrecht	0	0	0	‒ 64
Verlagen vrijstelling bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) naar 70% boven € 1,5 miljoen goingconcernwaarde	0	‒ 40	‒ 13	‒ 49
Afschaffen 5% doelmatigheidsmarge BOR en doorschuifregeling (DSR)	0	0	‒ 3	‒ 19
Beperken keuzevermogen gemengde bedrijfsmiddelen BOR en DSR tot kwalificeren daadwerkelijk gebruik	0	0	‒ 4	‒ 11
Versoepelen bezits- en voortzettingseis BOR	0	0	0	0
Afschaffen dienstbetrekkingseis DSR en invoeren minimum leeftijd	0	0	1	0
Standaard aanmerken aan derden verhuurde onroerende zaken (vastgoed) als beleggingsvermogen BOR en DSR	0	‒ 5	‒ 6	‒ 20
Afschaffen verlaagde energiebelastingtarieven voor de glastuinbouwsector	0	0	‒ 37	‒ 112
Beperken vrijstelling elektriciteitsproductie	0	0	‒ 102	‒ 171
Afschaffen vrijstellingen metallurgische en mineralogische procedés	0	0	‒ 166	‒ 196
Afschaffen vrijstelling duaal gebruik en cokesproductie	0	0	0	‒ 5

X Noot

[+] = derving, het budgettaire belang van de regeling neemt toe; [–] = opbrengst, het budgettaire belang van de regeling neemt af. In tegenstelling tot het Belastingplan waarin een budgettair derving als een extra last opgenomen wordt hetgeen genoteerd wordt met een [-], worden hier extra budgettaire dervingen met een [+] weergegeven. Dit is gedaan voor de consistentie met tabel 9.3.2 waarin budgettair belang positief genoteerd wordt.

Tot slot is er vanuit de Kamer aandacht gevraagd voor de mogelijkheid om in Europees verband fiscale regelingen te bezien. Zie de box hieronder die ingaat op de motie van kamerlid Grinwis c.s. hierover.

Fiscale regelingen in Europees verband

Op 7 maart jl. is door uw Kamer een motie van de leden Grinwis, van Dijk en de Jong aangenomen die de regering verzoekt te inventariseren voor welke regelingen gezamenlijke afschaffing of inperking in Europees verband opportuun is. In het licht van de motie is gekeken naar bestaande fiscale regelingen met een grensoverschrijdend karakter. Deze fiscale regelingen zijn bijvoorbeeld ingesteld om de concurrentiepositie te behouden of te verbeteren of komen voort uit Europese verplichtingen. Sommige regelingen leiden tot belastingconcurrentie tussen EU-lidstaten, waardoor het in Europees verband aan de orde stellen van deze regelingen opportuun is.

Uit deze inventarisatie zijn ten minste vier fiscale regelingen gekomen waar afschaffing of inperking in Europees verband mogelijk zou kunnen zijn of waar het kabinet zich al voor inzet. Dit betreffen:

– De 30%-regeling. Hierover heeft de staatssecretaris voor Fiscaliteit en Belastingen reeds de toezegging gedaan om te kijken of het mogelijk is deze in Europees verband te bespreken.
– De partiële buitenlandse belastingplicht wordt meegenomen in bovenstaande toezegging.
– De accijnsvrijstelling op communautaire wateren. Hiervoor is afschaffing op Europees niveau wat het kabinet betreft opportuun. De Nederlandse inzet bij de Europese onderhandelingen over de herziening van de Richtlijn energiebelastingen is er dan ook op gericht de vrijstellingen voor zeevaart binnen Europa, de optionele vrijstelling voor de binnenvaart en de vrijstelling voor luchtvaart te schrappen. Deze regeling zal worden meegenomen in de impactanalyse over fossiele subsidies, zie bijlage 24.
– De accijnsvrijstelling voor luchtvaartuigen. Hiervoor geldt hetzelfde als voor de accijnsvrijstelling op communautaire wateren.

Gezien de demissionaire staat van dit kabinet, ligt het nu niet voor de hand om een Europese strategie uit te werken om dergelijke regelingen in gezamenlijkheid af te schaffen. Dit is aan het volgende kabinet. Het volgende kabinet kan daarbij ook mogelijke andere fiscale regelingen meenemen.

9.6 Evaluaties

Beleidsevaluaties vormen een belangrijk onderdeel bij de verantwoording van fiscale regelingen. Deze paragraaf besteedt aandacht aan (recent) uitgevoerde evaluaties en de evaluatie- en onderzoeksagenda voor de komende jaren. 9.6.1 gaat in op het ambtelijk rapport Aanpak fiscale regelingen dat deze zomer is gepubliceerd, waarin fiscale regelingen zijn beoordeeld aan de hand van onder meer evaluatie-uitkomsten. In 9.6.2 staan we stil bij evaluaties die sinds de vorige Miljoenennota zijn uitgevoerd. Paragraaf 9.6.3 geeft een integraal overzicht van de evaluatie-uitkomsten van fiscale regelingen. In paragraaf 9.6.4 wordt de onderzoeks- en evaluatieagenda voor de komende jaren gepresenteerd.

9.6.1 Ambtelijk rapport aanpak fiscale regelingen

Op 7 juli 2023 is een ambtelijk rapport gepubliceerd met betrekking tot fiscale regelingen. In dat rapport zijn 116 fiscale regelingen bekeken op doeltreffendheid, doelmatigheid, en reden voor overheidsinterventie. Daarnaast is aandacht besteed aan de complexiteit van de regelingen voor de uitvoering en de doenlijkheid voor burgers en bedrijven. Het rapport bevat hoofdzakelijk de fiscale regelingen die in de Miljoenennota 2023 zijn geïdentificeerd en enkele nieuw geïdentificeerde fiscale regelingen bij aanvang van het rapport.

In het rapport wordt beschreven dat veel fiscale regelingen leiden tot hogere belastingtarieven, meer complexiteit en hogere uitvoerings- en handhavingskosten. Tevens wordt in het rapport geconcludeerd dat de complexiteit van het belastingstelsel door fiscale regelingen toeneemt en dat daarmee de kans op onbedoelde gevolgen, of een samenspel tussen fiscale regelingen zoals het veroorzaken van arbitrage mogelijkheden, vergroot wordt. Verder wordt geconcludeerd dat een deel van de 116 regelingen slecht scoort op doelmatigheid en doeltreffendheid. Figuur 9.6.1 maakt deze conclusies inzichtelijk.

Figuur 9.6.1 - Beoordelingen ambtelijk rapport aanpak fiscale regelingen

Gegeven deze uitkomsten wordt in het rapport geadviseerd om terughoudend te zijn bij de inzet van nieuwe fiscale regelingen en kritisch te kijken naar regelingen die slecht scoren op één of meerdere criteria. Het rapport vermeld dat voor veel regelingen geen goede effectmeting mogelijk is, omdat de doelstellingen niet concreet genoeg zijn geformuleerd of omdat onvoldoende gegevens beschikbaar zijn.

Verder wijst het rapport erop dat een deel van de regelingen (nog) niet wordt gemonitord in de Miljoennota van 2023. Daarom wordt geadviseerd om de monitoring in bijlage 9 of 10 van de Miljoenennota uit te breiden naar meer regelingen, te toetsen of de doelen hiervan nog actueel zijn en vroegtijdig na te denken welke gegevens noodzakelijk zijn voor een goede effectmeting. Met ingang van dit jaar, en voor zover data het toestaat is de lijst aan gemonitorde regelingen verder uitgebreid (zie tabel 9.2.1). Bovendien zijn voor een aantal regelingen de doelstellingen zoals geformuleerd in bijlage 10 geactualiseerd middels evaluatierapporten.

Tot slot wordt er in het rapport een aantal conclusies getrokken omtrent het evalueren van fiscale regelingen. Naar aanleiding van de bevindingen van het rapport wordt de aanbeveling door de auteurs gemaakt om de monitoring uit te breiden met meer informatie over de bewijskracht van evaluaties en de daaruit volgende aanbevelingen. Verder wordt aanbevolen om voor toekomstige evaluaties een uniforme definitie van doeltreffend- en doelmatigheid te hanteren en aandacht te besteden aan de noodzaak van overheidsingrijpen, de complexiteit voor de uitvoering en de doenlijkheid van de regeling.

9.6.2 Recent uitgevoerde evaluaties en uitkomsten

In totaal zijn 6 (tussen)evaluaties van fiscale regelingen afgerond sinds de Miljoenennota 2023. Sommige evaluaties beslaan meerdere fiscale regelingen. Hieronder worden de uitkomsten van de evaluaties of onderzoeken verder uiteengezet per onderwerp.

Evaluatie verlaagde btw-tarieven

Op 11 april 2023 is het evaluatierapport over het verlaagde btw-tarief gepubliceerd, uitgevoerd door Dialogic en Significant APE. In deze evaluatie is in brede zin gekeken naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van het verlaagde btw-tarief en zijn de vragen uit het toetsingskader fiscale regelingen beantwoord.

Uit het onderzoek blijkt dat het verlaagde btw-tarief beperkt en wisselend doeltreffend is. Het verlaagde btw-tarief leidt tot minder fiscale druk op minder draagkrachtigen en is daardoor doeltreffend. Voor de andere integrale doelen geldt dat het verlaagde btw-tarief in bepaalde gevallen doeltreffend is, hoewel kwantificeren vaak niet mogelijk is. Het gaat dan om het stimuleren van consumptie van bemoeigoederen (bijvoorbeeld cultuur of sport), ondersteunen van sectoren en stimuleren van werkgelegenheid. Over het algemeen is het verlaagde btw-tarief geen doelmatig instrument om de beoogde doelen te bereiken. Het is zeer ondoelmatig om de fiscale druk bij minder draagkrachtigen te verminderen. Het grootste deel van het fiscale voordeel komt terecht bij de meest draagkrachtige huishoudens. Hoewel niet of moeilijk te kwantificeren, is het verlaagde tarief waarschijnlijk ook geen doelmatig instrument om de consumptie of werkgelegenheid te stimuleren.

Voor alle productgroepen valt op dat de probleemstellingen niet (volledig) helder zijn, er geen heldere en eenduidige doelen worden geformuleerd voor een fiscale stimulering en dat de noodzaak van een financiële interventie niet wordt aangetoond. Of een fiscale subsidie (zoals een verlaagd btw-tarief) beter werkt dan een directe subsidie wordt niet volledig duidelijk.

De onderzoekers bevelen aan om meer doelmatige beleidsinstrumenten te overwegen om beleidsdoelen te bereiken. Daarnaast zou kritisch gekeken moeten worden of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn. De reden waarom een bepaald product of dienst wel of niet onder het verlaagde btw-tarief valt is soms decennia geleden bepaald en is niet altijd meer actueel. In de uitwerking zou volgens de onderzoekers gekozen moeten worden voor een selectieve of radicale strategie. In de selectieve strategie worden specifieke posten afgeschaft die het minst doeltreffend en doelmatig zijn, terwijl bij een radicale strategie het verlaagde btw-tarief op termijn (in stappen) volledig wordt afgeschaft.

Evaluatie Energie-investeringsaftrek (EIA)

In 2023 is de evaluatie van de EIA afgerond. De evaluatie is uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek (SEO) en CE Delft. De evaluatie bestrijkt de periode 2017 tot en met 2021 en geeft inzicht in de doelmatigheid en de effectiviteit van de regeling. De EIA is in deze evaluatie getoetst aan het Toetsingskader fiscale regelingen.

De onderzoekers concluderen dat de EIA waarschijnlijk beperkt doeltreffend is. De EIA heeft vooral toegevoegde waarde voor technieken in de vroege fase van introductie. De onderzoekers concluderen dat de EIA in algemene zin een doelmatig instrument is voor vermindering of vermijding van broeikasgassen. Zes van de zeven vragen van het toetsingskader zijn positief beantwoord. De onderzoekers geven echter wel aan dat er geen eenduidige conclusie kan worden getrokken omtrent de keuze voor een fiscale faciliteit of een directe subsidie.

In het onderzoek worden vier aanbevelingen gegeven gericht op de doeltreffendheid van de regeling:

– Percentage free riders beperken door de Energielijst strikter te actualiseren.
– Scherpere afbakening van de doelgroep door grens van de maximale investering voor de EIA te verlagen of door bij de keuze voor de technieken op de Energielijst sterker te sturen op technieken die toepasbaar zijn in het middenbedrijf.
– Onderzoek bij een volgende evaluatie van de EIA of de EIA een verschillend effect heeft op (a) kleine en grote bedrijven en (b) bedrijven in verschillende sectoren.
– Experimenteer met een beperkt aantal bedrijfsmiddelen in differentiatie van het aftrekpercentage.

Gericht op de doelmatigheid van de EIA:

– Verlaag het aftrekpercentage van de EIA. Hiermee wordt tevens getoetst of een verlaging een omslagpunt kent. Het aantal aanvragen zou hierbij goed gemonitord moeten worden.
– Onderzoek de vraag naar de meest effectieve manier om energiebesparing te bevorderen: een fiscale regeling of een directe subsidie.
– Breng de relatie met vergelijkbare stimuleringsregelingen voor energiebesparing en vermindering van broeikasemissies in kaart en baken dit scherp af met als doel om de doelmatigheid van de EIA te vergroten.
– Vanuit een overkoepelend perspectief kan de doelmatigheid van het stimuleringsbeleid worden verbeterd door kritisch te onderzoeken of meerdere regelingen nodig zijn voor stimulering van energiebesparing en vermindering van broeikasgasemissies in de laatste fase voor marktrijpheid.

Evaluatie Millieu-investeringsaftrek (MIA) en Vamil

In 2023 is de evaluatie van de MIA en Vamil afgerond. De evaluatie is uitgevoerd door Witteveen+Bos, CE Delft en KplusV. De evaluatie is gericht op de periode 2017-2021 en geeft inzicht in de doelmatigheid, effectiviteit en budgettaire beheersbaarheid van de regelingen. Het onderzoek naar de MIA is gelijktijdig en op onderdelen zoveel mogelijk op vergelijkbare wijze uitgevoerd als de met de MIA vergelijkbare regeling Energie-investeringsaftrek (EIA).

De evaluatie laat zien dat de MIA/Vamil bijdraagt aan de milieudoelen en daarmee doeltreffend is. Dit effect wordt wel begrensd door het optreden van zogenoemde ‘freeriders’ (ondernemers die aangeven dat zij ook zonder de MIA/Vamil op hetzelfde of op een later moment dezelfde investering hadden gedaan). Over de doelmatigheid wordt geconcludeerd dat een euro steungeld via de MIA/Vamil € 6 tot ruim € 11 aan milieu-investeringen uitlokt (bang for the buck). De onderzoekers geven aan dat dit als doelmatig bestempeld kan worden.

De meeste vragen uit het toetsingskader kunnen door de onderzoekers positief beantwoord worden. Alleen de vraag naar de keuze voor een fiscale subsidie is voor de MIA niet eenduidig met ja te beantwoorden. In het onderzoek is niet onomstotelijk aangetoond dat een fiscale subsidie zoals de MIA meer of minder effectief is dan een directe subsidie.

De onderzoekers doen drie aanbevelingen:

– Strikter actualiseren van de Milieulijst. Dit geldt met name voor technieken die een snelgroeiend aandeel in de nieuwverkopen kennen en/of in te hoge mate overlap kennen met andere vormen van stimulering en regelgeving. Het bijhouden van de Milieulijst zou nog meer dan tot nu toe gericht moeten zijn op het afvoeren van dit type technieken.
– Nader onderzoek doen naar de effectiviteit van fiscale regelingen ten opzichte van directe subsidies. De onderzoekers geven aan dat dit onderzoek kan gebaseerd worden op een stated-choice experiment/vragenlijst. Het onderzoek kan gecombineerd worden met de andere fiscale faciliteit, de EIA.
– Integreren van de bezwaarprocedure met het aanvraagproces van RVO en het afgeven van de beschikking door RVO. De onderzoekers bevelen aan om de bezwaarprocedure van de MIA/Vamil te integreren met het aanvraagproces van RVO.

Verder doen zij de aanbeveling om het afgeven van de beschikking bij RVO neer te leggen. De onderzoekers verwachten dat hiermee tijdswinst, een gestroomlijndere afhandeling van de aanvraag en meer duidelijkheid voor de aanvrager wordt gerealiseerd.

Evaluatie onbelaste reiskostenvergoeding

In 2023 is de evaluatie van de onbelaste reiskostenvergoeding afgerond. De evaluatie is uitgevoerd door CE Delft en Significance. In het onderzoek wordt de onbelaste reiskostenvergoeding geëvalueerd op doeltreffendheid en doelmatigheid, worden de vragen uit het toetsingskader fiscale regelingen doorlopen en worden de gevolgen van 6 toekomstvarianten voor de onbelaste reiskostenvergoeding in kaart gebracht.

Op basis van een reconstructie van de beleidsgeschiedenis zijn twee hoofddoelen van de regeling geïdentificeerd: het verhinderen dat de vergoeding die werknemers ontvangen voor gemaakte zakelijke kosten ten onrechte wordt belast als loon, en het (fiscaal) ondersteunen van een goed functionerende arbeidsmarkt. De onbelaste reiskostenvergoeding is volgens de evaluatie doeltreffend met betrekking tot beide doelen en waarschijnlijk doelmatig. Wel concluderen CE Delft en Significance dat de regeling enkele belangrijke negatieve neveneffecten heeft, waaronder de forse bijdrage aan de congestie en uitstoot van broeikasgas- en luchtvervuilende emissies. Uit de toekomstverkenning blijkt dat er binnen de regeling een trade-off bestaat tussen het verbeteren van het functioneren van de arbeidsmarkt aan de ene kant en het verminderen van de milieubelasting en congestie aan de andere kant. Er is geen aanpassing aan de regeling mogelijk waarbij deze twee doelen verenigd worden.

Uit het onderzoek volgen enkele aanbevelingen:

– Definieer duidelijke doelstellingen voor de onbelaste reiskostenvergoeding
– Zorg voor een periodieke evaluatie van de hoogte van de maximale vergoeding
– Onderzoek de mogelijkheden om de administratieve lasten van de combinatie van de onbelaste reiskostenvergoeding en de thuiswerkvergoeding te verminderen
– Houd oog voor aansluiting van de regeling bij nieuwe mobiliteitsvormen
– Vergroot het inzicht in het gedrag van werkgevers in reactie op wijzigingen in de onbelaste reiskostenvergoeding

Tussenevaluatie van de fiscale regelingen voor emissievrije voertuigen

Eind 2022 is de tussenevaluatie van de fiscale regelingen voor emissievrije voertuigen (EV) en plug-inhybrides (PHEV) afgerond. De evaluatie is uitgevoerd door een onderzoeksconsortium van Dialogic, Decisio en EVConsult. Er vallen zes regelingen onder deze evaluatie (nihiltarief in de bpm en mrb voor EV, halftarief in de mrb voor PHEV en lagere bijtelling voor EV en PHEV). In het Klimaatakkoord van juni 2019 bij de stimuleringsmaatregelen voor EV’s een tussenevaluatie in 2022/2023 toegezegd. De evaluatie volgt ook uit de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) en richt zich op de doeltreffendheid en doelmatigheid van de regelingen in de periode 2017-2021. Daarnaast zijn de vragen uit het toetsingskader fiscale regelingen beantwoord.

De onderzoekers komen tot de volgende bevindingen:

– De financiële interventie van de overheid was noodzakelijk om EV-ingroei te stimuleren. De fiscale regelingen hebben bijgedragen aan emissievrij rijden. Met name het tijdelijk verlaagde bijtellingspercentage voor EV lijkt een groot effect te hebben gehad.
– De doelstelling van het stimuleringsbeleid voor PHEV en EV (2017) had duidelijker geformuleerd moeten worden. Het is niet altijd duidelijk geweest wat er exact met de betreffende regelingen werd beoogd. Voor EV-beleid is de doelstelling na het Klimaatakkoord wel duidelijker geworden. Voor PHEV niet.
– De onderzoekers doen geen uitspraak over in hoeverre sprake is van doeltreffend en of sprake is van doelmatig beleid. Ook kunnen ze geen uitspraken doen over de kosteneffectiviteit van fiscale regelingen ten opzichte van subsidies. Dat is het gevolg van de gekozen insteek van het onderzoek (literatuuronderzoek en interviews). Voor diepgaander onderzoek moet een volgende keer meer tijd en ruimte geboden worden.
– Voor toekomstig stimuleringsbeleid geven de onderzoekers o.a. mee dat de Total Cost of Ownership (TCO) van EV’s de komende jaren verder zal dalen. Rond 2025 zal die TCO dichter in de buurt liggen bij de TCO van auto’s met een verbrandingsmotor (of zelfs lager zijn). Dit biedt de mogelijkheid doelmatiger beleid te voeren en een ander type instrumentarium in te zetten zoals via normeren en beprijzen.
– De onderzoekers bevelen daarnaast aan om te kijken naar de inzet van de «Hand aan de Kraan»-systematiek (HADK). Middels deze systematiek zou onder- en overstimulering moeten worden voorkomen. Desalniettemin is in 2021 toch besloten om af te wijken van deze systematiek door extra geld vrij te maken. Er zijn wel (legitieme) redenen gegeven om hiervan af te wijken maar dat brengt volgens de onderzoekers wel de vraag met zich mee of de initiële bandbreedtes van de HADK-systematiek wel aansloten bij de opgave uit het Klimaatakkoord en of dat nu ook nog het geval is.

9.6.3 Uitgevoerde evaluaties en uitkomsten

Bij evaluaties van fiscale regelingen dient het Toetsingskader Fiscale Regelingen15 te worden doorlopen en is de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) van toepassing. Dit betekent onder meer dat de instrumentkeuze voor een fiscale regeling opnieuw tegen het licht moet worden gehouden, en dat de doeltreffendheid en doelmatigheid ervan moeten worden onderzocht.

In tabel 9.6.1 worden de uitkomsten bij evaluaties uitgevoerd in de periode 2019-2023 gepresenteerd. Voor uitkomsten van evaluaties die zijn uitgevoerd voor 2019 wordt verwezen naar het rapport Evaluatiedoorlichting fiscale regelingen.16Per evaluatie wordt gerapporteerd over de doeltreffend- en doelmatigheid. Daarnaast wordt in de kolom Toetsingskader Fiscale Regelingen (TFR) weergegeven hoeveel van de zeven vragen uit dit toetsingskader positief beantwoord zijn bij een evaluatie. Indien de cel leeg is betekent het dat het toetsingskader niet is toegepast bij de evaluatie. Zoals vastgesteld door de Algemene Rekenkamer in de verantwoordings-onderzoeken 2020 en 2021, werd voor 2022 het TFR onvoldoende toegepast. Tot slot wordt onder beleidsuitwerking per regelingen vermeld welke opvolging is gegeven aan de bevindingen van de evaluatie. In de Startnota van het (demissionaire) kabinet is vastgelegd dat negatief geëvalueerde regelingen in principe worden aangepast of afgeschaft. Daarom wordt enkel aangegeven of de evaluatie heeft geleid tot een aanpassing, afschaffing (al dan niet op termijn), of ongewijzigde voortzetting.

Tabel 9.6.1 - Evaluaties fiscale regelingen 2019-20231
Jaar	Evaluatie	Doeltreffend	Doelmatig	Toetsingskader Fiscale Regelingen	Beleids-uitwerking
2019	Evaluatie WBSO	Ja	Ja		Aanpassing
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen hypotheekrenteaftrek	Deels	Nee		Ongewijzigde voortzetting
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen eigenwoningforfait	Deels	Nee		Ongewijzigde voortzetting
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen Hillen	Deels	Nee		Ongewijzigde voortzetting
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen bijleenregeling	Geen uitspraak	Geen uitspraak		Ongewijzigde voortzetting
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen toptarief	Ja	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen aflossingseis	Ja	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2019	Evaluatie Eigenwoningregelingen tariefsmaatregel	Deels	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2020	Evaluatie Assurantiebelasting	Deels	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2020	Evaluatie van de vrijstelling en de heffingskorting in box 3 voor groen beleggen	Ja	Ja		Aanpassing
2020	Evaluatie heffingsverminderingen verhuurderheffing’	Deels	Deels		Afschaffing
2020	Evaluatie van de vrijstelling voor nettopensioen en nettolijfrente	Ja	Grotendeels		Aanpassing
2021	Evaluatie Energiebelasting teruggaaf kerken & nonprofit	Redelijk	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie Energiebelasting teruggaaf intensieve industrie	Beperkt	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie Energiebelasting vrijstellingen intensieve industrie	Waarschijnlijk	Beperkt		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie Energiebelasting stadsverwarmingsregeling	Ja	Grotendeels		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie Energiebelasting WKK-inputvrijstelling	Neemt af	Grotendeels		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie Energiebelasting verlaagd tarief GTB	Ja	Ja		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie Energiebelasting belastingvermindering	Redelijk	Beperkt		Ongewijzigde voortzetting
2021	Evaluatie schenkingsvrijstelling eigenwoning	Niet of beperkt	Nee		Afschaffing
2022	Evaluatie bedrijfsopvolgingsregelingen - BOR	Ja	Nee	4	Aanpassing
2022	Evaluatie bedrijfsopvolgingsregelingen - DSR	Ja	Geen uitspraak	4	Aanpassing
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - BPM Teruggaaf en MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer	Waarschijnlijk beperkt	Nee	4	Ongewijzigde voortzetting
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - BPM Teruggaaf en MRB Vrijstelling diverse voertuigen	Beperkt	Geen uitspraak	3 ‒ 4	Afschaffing(Geldtransport)Ongewijzigde voortzetting(Overig)
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers	Geen uitspraak	Geen uitspraak	3	Afschaffing
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers	Geen uitspraak	Geen uitspraak	3	Ongewijzigde voortzetting
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten	Geen uitspraak	Geen uitspraak	4	Ongewijzigde voortzetting
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar	Geen uitspraak	Geen uitspraak	3	Aanpassing
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988	Geen uitspraak	Geen uitspraak	3	Ongewijzigde voortzetting
2022	Evaluatie bijzondere regelingen BPM/MRB - MRB Kwarttarieven	Nee	Geen uitspraak	3	Afschaffing (Paardenvervoer)Aanpassing(Kampeerauto)Ongewijzigde voortzetting(Overig)
2022	Evaluatie fiscale regelingen zeevaart	Deels	Deels	7	Ongewijzigde voortzetting
2022	Evaluatie verlaagd gebruikelijk loon dga's van startups	Nee	Nee	3	Afschaffing
2022	Evaluatie aftrek specifieke zorgkosten en TSZ-regeling	Deels	Beperkt	4	Vervolgonderzoek
2023	Evaluatie verlaagde tarieven BTW	Wisselend	In algemene zin niet doelmatig.	4 ‒ 6	Afschaffing laag btw-tarief agrarische goederen en vervolgonderzoek
2023	Evaluatie EIA	Waarschijnlijk beperkt doeltreffend	In algemene zin doelmatig	6	Aanpassing en vervolgonderzoek
2023	Evaluatie MIA en Vamil	Ja	Ja	6	Vervolgonderzoek
2023	Onbelaste reiskostenvergoeding	Ja	Grotendeels	6	Kabinetsreactie volgt
2023	Tusseneveluatie fiscale regelingen voor emissieloze voertuigen	Geen uitspraak	Geen uitspraak	4 ‒ 6	Ongewijzigde voortzetting

X Noot

Indien er nauwelijks of geen uitspraken over doeltreffend- en doelmatigheid zijn, zoals bijvoorbeeld bij veel BPM/MRB regelingen, kunnen in de evaluatie wel meerdere betere alternatieven aanbevolen zijn. Zie daarvoor de toelichting in tabel 10.1.

9.6.4 Geplande evaluaties en onderzoeken 2023-2027

In tabel 9.6.2 wordt een overzicht gegeven van de evaluaties van fiscale regelingen die gepland staan voor de periode 2023-2027. Deze programmering is erop gericht om met een gerichte inzet van de beschikbare capaciteit relevante evaluaties af te leveren die voorzien in de informatiebehoefte van het parlement.

Tabel 9.6.2 - Evaluaties fiscale regelingen 2023-2027
	2023	2024	2025	2026	2027
Persoonsgebonden aftrek
Giftenaftrek	X
Werkkostenregeling		X
Inkomensvoorzieningen
Reisaftrek OV	X
Onbelaste reiskostenvergoeding*	X
(Eigen) woning
Differentiatie overdrachtsbelasting		X
Kamerverhuurvrijstelling				X
Fiscale regelingen eigen woning					X
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen
Vrijstellingen box 3 (waaronder voorwerpen van kunst en wetenschap)				X
Verlaging lastendruk in de winstsfeer
Millieu investeringsaftrek (MIA) en Willekeurige afschrijving millieu-investeringen (Vamil)*	X
Landbouwvrijstelling	X
Fiscale regelingen ondernemerschap		X
Energie investeringsaftrek (EIA)*	X
Innovatiebox	X
Verlaagde vpb-tarief		X
Schenk- en erfbelasting		X
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA)				X
Regeling Groenprojecten				X
Vrijstellingen directe belastingen natuur- en landbouw				X
Loonbelasting
Fiscale regelingen speur- en ontwikkelingswerk			X
30%-regeling			X
Heffingskortingen
Heffingskortingen/tariefsstructuur box 1	X
Belastingen op milieugrondslag
Afvalstoffenbelasting	X
Evaluatie vliegbelasting			X
Fiscale regelingen energiebelasting				X
Omzetbelasting
BTW verlaagd tarief*	X
BTW vrijstellingen (o.a. componisten, schrijver, journalisten)		X
BTW nultarief zonnepanelen		X
BTW kleineondernemersregeling			X
Auto
Tussenevaluatie Klimaatakkoord (mobiliteit)*	X
Eindevaluatie Klimaatakkoord (mobiliteit)		X
Accijns
Fiscale regelingen accijnzen			X
Assurantiebelasting
Vrijstelling Brede Weersverzekering	X
Overdrachtsbelasting
Vrijstellingen overdrachtsbelasting ondernemers			X
Vrijstellingen overdrachtsbelasting natuur- en landbouw				X
Vrijstellingen overdrachtsbelasting van technische/notariële aard					X
Verbruiksbelasting
Vrijstellingen verbruiksbelasting alcoholvrije dranken				X

De evaluaties van fiscale regelingen zijn ook onderdeel van de Strategische Evaluatieagenda (SEA). De evaluatie van een fiscale regeling is daarom in de begrotingen van het beleidsverantwoordelijke ministeries terug te vinden. Voor evaluaties van fiscale regelingen zijn altijd het Ministerie van Financiën, vanuit haar verantwoordelijkheid voor het belastingstelsel, en het betreffende vakdepartement, vanuit haar verantwoordelijkheid voor beleidsdoelen, altijd samen betrokken.

Uitgangspunt bij evaluaties is dat deze voldoen aan de eisen van de Regeling Periodiek Onderzoek (RPE). Voor fiscale regelingen geldt bovendien dat bij evaluaties het Toetsingskader fiscale regelingen wordt doorlopen. Onderdeel van het toetsingskader is de waarborging van evaluaties en het opnemen van horizonbepalingen. Ook vanuit de kamer is aandacht gevraagd voor het opnemen van evaluatie- en horizonbepalingen, zie de box hieronder die ingaat op de motie van kamerlid Maâtoug hierover.

Horizonbepalingen op fiscale regelingen

De motie van het lid Maâtoug c.s. roept op om, voor zover mogelijk, geleidelijk aan alle bestaande en nog in te voeren fiscale regelingen een evaluatie- en horizonbepaling toe te voegen. Voor enkele fiscale regelingen is reeds sprake van een horizonbepaling, zoals bij de EIA en de vrijstellingen voor nulemissievoertuigen. In totaal is echter op slechts enkele fiscale regelingen een horizonbepaling opgenomen.

Bij nieuwe fiscale regelingen moet conform het Toetsingskader Fiscale regelingen het opnemen van een horizonbepaling worden overwogen. Dit is vorig jaar bijvoorbeeld gebeurd bij de vrijstelling van mineraalwater voor de belasting op alcoholvrije dranken in het Belastingplan 2023. Bij reeds bestaande fiscale regelingen wordt een geleidelijke implementatie van horizonbepalingen beoogd. Voor bestaande fiscale regelingen wordt na een evaluatie en verzending van de kabinetsreactie het opnemen van een horizonbepaling meegenomen in het eerstvolgende relevante wetgevingstraject.

Enkel wanneer goed onderbouwd kan worden dat een horizonbepaling niet past bij de fiscale regeling kan van opname van een horizonbepaling worden afgezien. Daarbij speelt onder andere of er nationale beleidsruimte bestaat ten aanzien van de fiscale regeling, of deze enkel ziet op het vergemakkelijken van de uitvoering, en de mate waarin de fiscale regeling een stelselmatig karakter heeft en het aflopen daarvan disproportionele gevolgen zou hebben. Bij deze laatste categorie fiscale regelingen kan gedacht worden aan bijvoorbeeld pensioenpremies en heffingskortingen.

Naast de evaluaties die zijn benoemd in tabel 9.6.2 worden ook diverse andere onderzoeken uitgevoerd in de periode 2023-2027. Het gaat daarbij om de evaluatie van beleid, maar ook om bijvoorbeeld ex ante onderzoek en monitoring. Tabel 9.6.3 geeft een totaal overzicht van de planning van deze onderzoeken per thema.

Tabel 9.6.3 - Onderzoeken fiscaliteit 2023-2027
Onderzoeken per thema	2023	2024	2025	2026	2027
Algemeen/overig belastingstelsel
Vereenvoudiging belastingstelsel - aanpak fiscale regelingen	X
Burgeronderzoek wettelijke grondslag gedeformaliseerd werken	X
Onderzoek naar de informatiebeschikking	X
Onderzoek naar boetes	X
Onderzoek fiscaal onafhankelijke rechtshulp	X
Verkenning maatregel wet WOZ	X
Bouwstenen voor een beter en eenvoudiger belastingstelsel		X
Evaluatie fiscale crisismaatregelen Corona		X
Onderzoek belastingrente		X
Evaluatie KOA (kansspelen op afstand)		X
Monitoring van de openbaarmaking fiscale vergrijpboetes		X
Onderzoek niet-gebruik aftrekpost(en)		X
Onderzoek omzetten aftrekposten naar subsidies (focus EIA/MIA/Vamil)		X
Evaluatie artikelen 3:4 en 3:5 van de Algemene douanewet				X
Arbeid en inkomen
Verkenning eenvoud in het belastingstelsel vanuit perspectief burger	X
Monitoring aandelenopties startups		X
Verkenning aftrek extraterritoriale kosten (ETK)		X
Quickscan vrijstelling uitkering wegens alimentatie		X
Quickscan vrijstelling wegens 25- of 40-jarig dienstverband		X
Ondernemen en tegengaan belastingontwijking
Monitoring royalty, dividend en rentestromen FDI	X	X	X	X	X
Nader onderzoek belastingdruk multinationals: verschillen tussen fiscale en commerciële winstbepaling	X
Nader onderzoek belastingdruk multinationals: structureel verlieslatende bedrijven en betaalde belasting	X
Effectmeting bronbelasting	X
Onderzoek naar effecten maatregelen tegen belastingontwijking: generieke renteaftrekbeperking, aanvullende CFC-maatregel en maatregelen tegen hybride mismatches.		X
Monitor opbrengst minimumkapitaalregel banken en verzekeraars				X
Evaluatie Wet excessief lenen				X
Monitoring van het overtredersbegrip (art. 67 AWR)					X
Evaluatie temporele beperking verrekening voorheffingen met de vennootschapsbelasting (Sofina)					X
Vermogen
Onderzoek kostenforfait box 3	X
Effect CA-maatregelen voor vastgoed investeerders	X
Onderzoek actualisatie forfaits op basis van rekenrente en levensverwachting		X
Onderzoek naar een huurregister	X
Onderzoek belastingdruk top 1%	X
Vervolgonderzoek BOR	X
Evaluatie gebruikelijkloonregeling		X
Toekomst schenk- en erfbelasting (incl. eenmalige vrijstellingen kinderen)		X
Onderzoek naar de mogelijkheden om het vermogen in stichtingen in kaart te brengen		X
Nader onderzoek vermogensstatistieken een aanmerkelijk belang		X
Evaluatie twee schijven box 2					X
Klimaat
Monitoring stimulering elektrische auto’s ‘hand aan de kraan’	X	X
Onderzoeken Betalen naar gebruik	X
Nader onderzoek afschaffen vrijstelling energiebelastingen	X
Onderzoek tarieven CO2-minimumprijs sectoren elektriciteit en industrie	X
Onderzoek elasticiteiten energiebelasting	X
Effecten belasten transfer-passagiers vliegbelasting	X
IBO Klimaat	X
Impactanalyse fossiele subsidies non-energetisch gebruik	X
Onderzoek reductie 1,2 MTON CO2 in de EB	X
Onderzoek impact teruggaafregeling kerk- en non-profit instellingen	X
Onderzoek impact van afschaffen van kerosinevrijstelling	X
Onderzoek afschaffen van gebruik diesel- en stookolie voor commerciële vaart in binnenwateren	X
Onderzoek tariefverschil diesel en benzine	X
Onderzoek naar toekomstbestendige wetgeving en uitvoering energiebelasting	X
Marktverkenning emissievrije bestelauto's		X
Evaluatie CO2-heffing industrie		X
Evaluatie CO2-minimumprijs elektriciteitsopwekking			X
Wonen, gezondheid en consumptie
Monitoring gebruik startersvrijstelling overdrachtsbelasting	X	X	X	X	X
Verkenning naar vrijstellingen overdrachtsbelasting	X
Onderzoek de mogelijkheden voor een lager btw-tarief op groente en fruit	X
Onderzoek naar de mogelijkheden voor een suikerbelasting	X
Onderzoek grenseffecten tanken (rapportage 2)	X
Onderzoek naar de mogelijkheid om de verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken te baseren op suikergehalte	X
Empty package survey tabaksaccijns		X	X	X
Monitoring btw-nultarief zonnepanelen		X

10 TOELICHTING OP DE FISCALE REGELINGEN

10.1 Inleiding

In deze bijlage wordt een kwalitatieve toelichting per fiscale regeling gegeven. Voor elke regeling bevat tabel 10.1 een korte beschrijving, de doelstelling, de ramingsgrond, het ministerie dat verantwoordelijk is voor het beleidsterrein waar de regeling betrekking op heeft, en informatie over de laatst uitgevoerde en/of geplande beleidsevaluatie. Naast een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie wordt ook een korte duiding gegeven van de resultaten van de evaluaties die sinds 2010 zijn uitgevoerd op een zestal punten, namelijk: de conclusies van de evaluatie betreffende de doeltreffendheid en doelmatigheid; of er sprake is van een horizonbepaling en de vraag of aandacht is geschonken aan de argumentatie voor de fiscale regelingen als instrumentkeus; de beleidsaanbevelingen en de beleidsconclusies die het kabinet daar aan verbonden heeft. Voor de evaluaties van 2010 tot 2018 is aangesloten bij de resultaten uit de beleidsdoorlichting fiscale regelingen.

Het departement dat bij elke regeling vermeld staat, is het departement dat verantwoordelijk is voor het beleidsterrein waar de regeling betrekking op heeft. De Staatsecretaris van Financiën en de bewindspersonen van het betreffende departement dragen ieder verantwoordelijkheid voor de regeling en de evaluatie daarvan, vanuit de invalshoek van hun eigen beleidsterrein. Het Ministerie van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de fiscale wetgeving, de uitvoering van het fiscale beleid en de budgettaire verantwoording. Conform de rijksbegrotingsvoorschriften wordt het budgettaire belang van de fiscale regelingen ook extracomptabel op de departementale begrotingen opgenomen.

Tenzij anders vermeld, hebben bedragen en tarieven in de toelichting betrekking op het belastingjaar 2024. Bij indexatie van de bedragen is gerekend met een tabelcorrectiefactor van 9,9% voor 2024. De jaartallen onder het kopje ‘Evaluatie’ betreffen het beoogde jaar waarin de evaluatie wordt afgerond. In enkele gevallen wordt geen evaluatie gepland, vanwege het beperkte beleidsmatige of budgettaire belang van de regeling. Dit geldt bijvoorbeeld voor de regelingen die verplicht zijn op basis van Europese wet- en regelgeving of geen zogenoemd outcomedoel hebben. In een aantal gevallen worden fiscale regelingen gezamenlijk geëvalueerd.

Tabel 10.1 - Kwalitatieve toelichting fiscale regelingen
Persoonsgebonden aftrek
Regeling:	Aftrek voor scholingsuitgaven (studiekosten)
Beschrijving:	Uitgaven boven € 250 ter zake van een opleiding of studie voor het verwerven van inkomen uit werk en woning kunnen onder voorwaarden worden afgetrokken. Het bedrag dat mag worden afgetrokken is, buiten de standaardstudieperiode, maximaal € 15.000. Als onderdeel van het Belastingplanpakket 2020 is voorgesteld de fiscale aftrek van scholingsuitgaven, conform de daarover gemaakte afspraak in het regeerakkoord af te schaffen. De regeling is inmiddels per 1 januari 2022 afgeschaft. Tegelijkertijd is de vervangende subsidieregeling (de Subsidieregeling STAP-budget) in werking getreden per 1 maart 2022. Op grond van overgangsrecht (artikel 10a.16 Wet IB 2001) kunnen scholingsuitgaven die voor 1 juli 2015 zijn gedaan en die destijds niet tot aftrek leidden omdat recht bestond op een prestatiebeurs, alsnog (forfaitair) in aftrek kunnen worden gebracht als scholingsuitgaven indien in een jaar – na afloop van de diplomatermijn - de prestatiebeurs definitief niet wordt omgezet in een gift. Dit overgangsrecht blijft in stand tot dit materieel is uitgewerkt (2031).
Doelstelling:	Vergroten van de Nederlandse kennisinfrastructuur.
Ministerie:	OCW, Artikel 4: Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie.
Evaluatie:	Evaluatie aftrekpost scholingsuitgaven, CPB, 2016. Notitie Evaluatie aftrekpost scholingsuitgaven. Geen volgende evaluatie beoogd, vanwege afschaffing van de regeling per 1 januari 2022.
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doeltreffend
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Omzetting naar uitgavenkant
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Giftenaftrek inkomstenbelasting
Beschrijving:	Giften aan onder andere algemeen nut beogende instellingen (ANBI) zijn aftrekbaar. Periodieke giften geschieden op basis van een bij notariële of onderhandse akte vastgelegde verplichting om gedurende ten minste 5 jaren met onzekerheidsvereiste schenkingen te doen. Voor overige giften aan uitsluitend ANBI’s geldt een drempel van 1% en plafond van 10% van het verzamelinkomen. Er geldt een multiplier voor giften aan culturele ANBI’s. Met ingang van 2023 is de aftrek van periodieke giften beperkt tot € 250.000 per belastingplichtige + eventuele fiscale partner.
Doelstelling:	Bevorderen van schenkingen aan bepaalde instellingen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie giftenaftrek, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 77. De volgende evaluatie is beoogd in 2023.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Intensivering
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Aftrek specifieke zorgkosten
Beschrijving:	Bepaalde zorgkosten mogen worden afgetrokken. Hiervoor komt in aanmerking het deel van de kosten dat uitkomt boven het drempelbedrag en waarvoor geen vergoeding is gekregen van bijvoorbeeld de (aanvullende) zorgverzekering of de bijzondere bijstand. Onder omstandigheden geldt een verhoging van het in aftrek te brengen bedrag.
Doelstelling:	Tegemoetkoming van chronisch zieken en gehandicapten.
Ministerie:	VWS, Artikel 8: Tegemoetkoming specifieke kosten.
Evaluatie:	Evaluatie specifieke zorgkosten, Dialogic & Significant Public, 2022. Kamerstukken II 2021-2022, 35 925-XVI nr. 204. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling en alternatieve instrumenten
Beleidsuitwerking:	Alternatieven worden uitgewerkt
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Onderhoudsverplichtingen aftrek
Beschrijving:	Dit betreft het betalen en ontvangen van partneralimentatie. Omdat hierbij sprake is van inkomensoverheveling is betaalde alimentatie bij de alimentatieplichtige aftrekbaar en is ontvangen alimentatie bij de ontvanger van alimentatie belast. Ook de aftrekbaarheid van bepaalde andere onderhoudsverplichtingen zit verwerkt in de cijfers.
Doelstelling:	Het aansluiten bij draagkracht.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd. De regeling is onderdeel van het heffen naar draagkracht en heeft verder geen beleidsmatig doel. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Belaste ontvangen alimentatie
Beschrijving:	Dit betreft het betalen en ontvangen van partneralimentatie. Omdat hierbij sprake is van inkomensoverheveling is betaalde alimentatie bij de alimentatieplichtige aftrekbaar en is ontvangen alimentatie bij de ontvanger van alimentatie belast. Ook de aftrekbaarheid van bepaalde andere onderhoudsverplichtingen zit verwerkt in de cijfers.
Doelstelling:	Het aansluiten bij draagkracht.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd. De regeling is onderdeel van het heffen naar draagkracht en heeft verder geen beleidsmatig doel. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.
Inkomensvoorzieningen
Regeling:	Pensioen niet-belaste premie
Beschrijving:	Het werkgeversdeel van de pensioenpremie wordt niet tot het belastbare loon van de werknemer gerekend en het werknemersdeel van de pensioenpremie wordt in mindering gebracht bij het bepalen van het belastbare loon. Daar staat tegenover dat de pensioenuitkeringen wel tot het belastbare loon worden gerekend en daarmee in de belastingheffing worden betrokken. Het opgebouwde pensioenvermogen valt niet in box 3. Deze faciliteiten gelden voor pensioenopbouw over pensioengevend loon tot de aftoppingsgrens.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Uitkomsten van MIMOSI voor de pensioenpremies en pensioenuitkeringen. Gegevens van DNB voor pensioenvermogen.

Regeling:	Pensioen belaste uitkering
Beschrijving:	Het werkgeversdeel van de pensioenpremie wordt niet tot het belastbare loon van de werknemer gerekend en het werknemersdeel van de pensioenpremie wordt in mindering gebracht bij het bepalen van het belastbare loon. Daar staat tegenover dat de pensioenuitkeringen wel tot het belastbare loon worden gerekend en daarmee in de belastingheffing worden betrokken. Het opgebouwde pensioenvermogen valt niet in box 3. Deze faciliteiten gelden voor pensioenopbouw over pensioengevend loon tot de aftoppingsgrens.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Uitkomsten van MIMOSI voor de pensioenpremies en pensioenuitkeringen. Gegevens van DNB voor pensioenvermogen.

Regeling:	Pensioen vrijstelling box 3
Beschrijving:	Het werkgeversdeel van de pensioenpremie wordt niet tot het belastbare loon van de werknemer gerekend en het werknemersdeel van de pensioenpremie wordt in mindering gebracht bij het bepalen van het belastbare loon. Daar staat tegenover dat de pensioenuitkeringen wel tot het belastbare loon worden gerekend en daarmee in de belastingheffing worden betrokken. Het opgebouwde pensioenvermogen valt niet in box 3. Deze faciliteiten gelden voor pensioenopbouw over pensioengevend loon tot de aftoppingsgrens.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Uitkomsten van MIMOSI voor de pensioenpremies en pensioenuitkeringen. Gegevens van DNB voor pensioenvermogen.

Regeling:	Lijfrente premieaftrek
Beschrijving:	Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een lijfrenteproduct betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht, binnen wettelijk bepaalde begrenzingen. Het opgebouwde vermogen valt niet in box 3. De uitkeringen worden belast in box 1. Onder lijfrenteproduct worden voorzieningen begrepen zoals een (tijdelijke) oudedagslijfrente, een nabestaandenlijfrente, lijfrenterekeningen, lijfrentebeleggingsrechten en lijfrenten voor meerderjarige invalide kinderen of kleinkinderen. Deze lijfrenteproducten dienen ter compensatie van een pensioentekort. De faciliteiten gelden voor lijfrenteopbouw over inkomen tot de aftoppingsgrens.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Gegevens belastingdienst voor premieaftrek en uitkomsten MIMOSI voor ontwikkeling premies en uitkeringen. Vermogens geschat op basis van gegevens DNB voor pensioenvermogen

Regeling:	Lijfrente belaste uitkering
Beschrijving:	Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een lijfrenteproduct betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht, binnen wettelijk bepaalde begrenzingen. Het opgebouwde vermogen valt niet in box 3. De uitkeringen worden belast in box 1. Onder lijfrenteproduct worden voorzieningen begrepen zoals een (tijdelijke) oudedagslijfrente, een nabestaandenlijfrente, lijfrenterekeningen, lijfrentebeleggingsrechten en lijfrenten voor meerderjarige invalide kinderen of kleinkinderen. Deze lijfrenteproducten dienen ter compensatie van een pensioentekort. De faciliteiten gelden voor lijfrenteopbouw over inkomen tot de aftoppingsgrens.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Gegevens belastingdienst voor premieaftrek en uitkomsten MIMOSI voor ontwikkeling premies en uitkeringen. Vermogens geschat op basis van gegevens DNB voor pensioenvermogen

Regeling:	Lijfrente vrijstelling box 3
Beschrijving:	Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een lijfrenteproduct betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht, binnen wettelijk bepaalde begrenzingen. Het opgebouwde vermogen valt niet in box 3. De uitkeringen worden belast in box 1. Onder lijfrenteproduct worden voorzieningen begrepen zoals een (tijdelijke) oudedagslijfrente, een nabestaandenlijfrente, lijfrenterekeningen, lijfrentebeleggingsrechten en lijfrenten voor meerderjarige invalide kinderen of kleinkinderen. Deze lijfrenteproducten dienen ter compensatie van een pensioentekort. De faciliteiten gelden voor lijfrenteopbouw over inkomen tot de aftoppingsgrens.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening. Met de uitgestelde heffing wordt tevens aangesloten bij de maatschappelijke inkomensbeleving.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Voorlopig is geen afzonderlijke evaluatie van deze regelingen beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Gegevens belastingdienst voor premieaftrek en uitkomsten MIMOSI voor ontwikkeling premies en uitkeringen. Vermogens geschat op basis van gegevens DNB voor pensioenvermogen

Regeling:	Nettopensioen en nettolijfrente
Beschrijving:	Bij deze oudedagsvoorzieningen voor het inkomen boven de aftoppingsgrens is de waarde van de aanspraak vrijgesteld in box 3. Bij het nettopensioen en de nettolijfrente wordt de premie of inleg betaald uit het netto-inkomen of nettovermogen. De uit de aanspraak op een nettopensioen of nettolijfrente voortvloeiende uitkering wordt niet belast in box 1.
Doelstelling:	Het faciliteren/stimuleren van de opbouw van een oudedagsvoorziening voor het inkomen boven de aftoppingsgrens.
Ministerie:	SZW, Artikel 8: Oudedagsvoorziening.
Evaluatie:	Evaluatie vrijstelling voor nettopensioen en nettolijfrente, Willis Towers Watson, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 32 043, nr. 547. Er is nog geen nieuwe evaluatie gepland.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling en verbetering door brede pensioenhervorming
Ramingsgrond:	Gegevens AFM voor belegd vermogen in 2018, belastingdienst voor vermogensverdeling en vermogensontwikkeling uit MIMOSI

Regeling:	FOR aftrek
Beschrijving:	De FOR (fiscale oudedagsreserve) is een voorziening die ondernemers die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt (onder voorwaarden) kunnen gebruiken om een deel van de winst opzij te zetten om een oudedagsvoorziening op te bouwen. Uiterlijk bij staking van de onderneming kan deze FOR belastingvrij worden omgezet in een lijfrente. Toevoegingen aan de FOR zijn aftrekbaar bij de bepaling van de belastbare winst. De mogelijkheid om toe te voegen is afgeschaft per 2023.
Doelstelling:	Het creëren van de mogelijkheid voor ondernemers om een oudedagsvoorziening binnen de onderneming op te bouwen. Als direct lijfrenten worden aangekocht, verlaat de premie de onderneming, ten koste van het ondernemingsvermogen.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	De regeling is afgeschaft, er is daarom niet voorzien in een volgende evaluatie.
Doeltreffend:	N.v.t.
Doelmatig:	N.v.t.
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Afgeschaft
Ramingsgrond:	Gegevens Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021.

Regeling:	FOR belaste afneming
Beschrijving:	De FOR (fiscale oudedagsreserve) is een voorziening die ondernemers die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt (onder voorwaarden) kunnen gebruiken om een deel van de winst opzij te zetten om een oudedagsvoorziening op te bouwen. Uiterlijk bij staking van de onderneming kan deze FOR belastingvrij worden omgezet in een lijfrente. Toevoegingen aan de FOR zijn aftrekbaar bij de bepaling van de belastbare winst. De mogelijkheid om toe te voegen is afgeschaft per 2023.
Doelstelling:	Het creëren van de mogelijkheid voor ondernemers om een oudedagsvoorziening binnen de onderneming op te bouwen. Als direct lijfrenten worden aangekocht, verlaat de premie de onderneming, ten koste van het ondernemingsvermogen.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	De regeling is afgeschaft, er is daarom niet voorzien in een volgende evaluatie.
Doeltreffend:	N.v.t.
Doelmatig:	N.v.t.
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Afgeschaft
Ramingsgrond:	Gegevens Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021.

Regeling:	Arbeidsongeschiktheidsverzekering premieaftrek
Beschrijving:	Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht. De uitkeringen worden belast in box 1.
Doelstelling:	Het faciliteren van de opbouw van een inkomensvoorziening ter zake van invaliditeit, ziekte of ongeval.
Ministerie:	SZW, Artikel 3: Arbeidsongeschiktheid.
Evaluatie:	De regeling is onderdeel van het heffen naar draagkracht en heeft verder geen beleidsmatig doel. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Gegevens Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021 voor premieaftrek en loonontwikkeling uit MIMOSI

Regeling:	Arbeidsongeschiktheidsverzekering belaste uitkering
Beschrijving:	Op grond van de Wet IB 2001 kunnen de voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering betaalde premies als uitgaven voor inkomensvoorzieningen in box 1 in aftrek worden gebracht. De uitkeringen worden belast in box 1.
Doelstelling:	Het faciliteren van de opbouw van een inkomensvoorziening ter zake van invaliditeit, ziekte of ongeval.
Ministerie:	SZW, Artikel 3: Arbeidsongeschiktheid.
Evaluatie:	De regeling is onderdeel van het heffen naar draagkracht en heeft verder geen beleidsmatig doel. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Gegevens Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021 voor premieaftrek en loonontwikkeling uit MIMOSI

Regeling:	Reisaftrek OV
Beschrijving:	Onder bepaalde voorwaarden mogen belastingplichtigen een forfaitair bedrag aan reiskosten voor per openbaar vervoer afgelegde woon-werkkilometers aftrekken in de inkomstenbelasting. Het forfait wordt verminderd met de ontvangen reiskostenvergoeding.
Doelstelling:	Stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer voor woon-werkverkeer.
Ministerie:	I&W, Artikel 16: Openbaar Vervoer en Spoor.
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in 2023.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is

Regeling:	Middelingsregeling
Beschrijving:	Een belastingplichtige met wisselende jaarinkomens kan op verzoek inkomstenbelasting terugkrijgen door de verschuldigde belasting te herrekenen uitgaande van een gelijkmatige toedeling van het inkomen van drie opeenvolgende kalenderjaren aan die jaren. Teruggaaf wordt alleen verleend voor zover het verschil tussen de geheven belasting over het middelingstijdvak en de herrekende belasting over deze drie jaren meer bedraagt dan € 545. Als onderdeel van Belastingplan 2023 is de middelingsregeling per 2023 af geschaft. Dit betekent dat 2022-2024 het laatste tijdvak is waarover middeling kan worden toegepast.
Doelstelling:	Beperken van het progressienadeel bij (sterk) wisselende jaarinkomens.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie middelingsregeling, FIN, 2018. Kamerstukken II 2018-2019, 32 140, nr. 49. Geen volgende evaluatie beoogd ivm voorgenomen afschaffing.
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Afschaffen
Beleidsuitwerking:	Wordt afgeschaft
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aanslagen inkomstenbelasting t/m 2022. Budgettair belang is op kasbasis.

Regeling:	Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling kinderen
Beschrijving:	Voor schenkingen van ouders aan kinderen tussen de 18 en 40 jaar geldt een eenmalige vrijstelling van schenkbelasting. Deze vrijstelling bedraagt € 28.947 in 2023. Voorwaarde is dat het kind niet eerder een verhoogde vrijstelling heeft gebruikt voor een schenking van de ouder. Er is geen bestedingsdoel verbonden aan de vrijstelling.
Doelstelling:	Ouders de mogelijkheid geven hun kind financiële ondersteuning te geven, bijvoorbeeld hulp bij de aankoop van een eigen woning, de inrichting van een woning, het opzetten van een eigen praktijk e.d. Oorspronkelijk was de vrijstelling gekoppeld aan het huwelijk van het kind maar door een amendement is dit losgekoppeld omdat de beperking bij huwelijk principieel onjuist werd geacht tegenover hen die niet (kunnen) huwen en ook eenmalige steun kunnen gebruiken.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De regeling is nog niet eerder geëvalueerd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2021. Het gegeven budgettaire belang is het bedrag dat belastinplichtigen zouden moeten betalen als de vrijstelling niet van toepassing was geweest. Het is dus de fictief verschuldigde schenkbelasting over de schenkingen in dat jaar, gegeven de omvang van de schenkingen.

Regeling:	Onbelaste reiskostenvergoeding
Beschrijving:	Een werkgever mag een onbelaste vergoeding van maximaal 21 eurocent per kilometer geven voor alle zakelijke kilometers die een werknemer aflegt. Woon-werkkilometers tellen ook als zakelijke kilometers. Voor reizen met het openbaar vervoer mag een werkgever de werkelijke kosten onbelast vergoeden. De onbelaste reiskostenvergoeding is onderdeel van de werkkostenregeling.
Doelstelling:	De regeling kent twee doelen: 1) Voorkomen dat de vergoedingen die werknemers ontvangen voor zakelijk gemaakte kosten ten onrechte belast worden als loon. 2) Het (fiscaal) ondersteunen van een goed functionerende arbeidsmarkt.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie onbelaste reiskostenvergoeding, CE Delft & Significance, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 36 202, nr. 15. De volgende evaluatie is beoogd voor 2028.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Verbeteringen binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Geen raming
(Eigen) woning
Regeling:	Hypotheekrenteaftrek
Beschrijving:	Over eigenwoningschuld betaalde rente is aftrekbaar van het inkomen in box 1 (hypotheekrenteaftrek). De afgelopen jaren is een aantal beperkende maatregelen doorgevoerd: sinds 2013 dienen nieuwe leningen in dertig jaar volledig en minimaal annuïtair afgelost te worden om in aanmerking te komen voor renteaftrek en sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd met 3%-punt per jaar. Vanaf 2023 is het aftrektarief gelijk aan het tarief in de eerste schijf van de inkomstenbelasting.
Doelstelling:	Het bevorderen van eigenwoningbezit.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. De hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait zijn als geheel geëvalueerd. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Defiscalisering/naar box 3
Beleidsuitwerking:	Uitwerking is nog bezig
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Aftrek financieringskosten eigen woning
Beschrijving:	Kosten van geldleningen die behoren tot de eigenwoningschuld zijn aftrekbaar van het inkomen in box 1. Sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd met 3%-punt per jaar. Vanaf 2023 is het aftrektarief gelijk aan het tarief in de eerste schijf van de inkomstenbelasting.
Doelstelling:	Het bevorderen van eigenwoningbezit.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. De hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait zijn als geheel geëvalueerd. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Defiscalisering/naar box 3
Beleidsuitwerking:	Uitwerking is nog bezig
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Aftrek periodieke betalingen erfpacht, opstal en beklemming
Beschrijving:	Periodieke betalingen op grond van de rechten van erfpacht, opstal en beklemming, met betrekking tot de eigen woning zijn aftrekbaar van het inkomen. Sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd. Vanaf 2023 is het aftrektarief gelijk aan het tarief in de eerste schijf van de inkomstenbelasting.
Doelstelling:	Het bevorderen van eigenwoningbezit.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. De hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait zijn als geheel geëvalueerd. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Defiscalisering/naar box 3
Beleidsuitwerking:	Uitwerking is nog bezig
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Aftrek rente en kosten van geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning
Beschrijving:	Als aftrekbare kosten met betrekking tot een eigen woning worden voor een periode van vijftien jaar na het tijdstip van vervreemding van een eigen woning mede aangemerkt de renten en kosten van geldleningen voor een restschuld van die vervreemde woning. Van een restschuld is sprake, wanneer bij een vervreemding van een eigen woning in de periode van 29 oktober 2012 tot en met 31 december 2017 de op deze woning betrekking hebbende schuld tot een negatief vervreemdingssaldo heeft geleid. De aftrek voor rente en kosten en geldleningen over restschuld vervreemde eigen woning betreft een tijdelijke crisismaatregel die afliep in 2017. De gevallen die al gebruik maakten van de regeling voor 2018 kunnen de aftrek nog maximaal vijftien jaar toepassen. Sinds 2014 wordt het maximale aftrektarief jaarlijks met 0,5%-punt gereduceerd. Vanaf 2020 wordt het maximale aftrektarief versneld afgebouwd. Vanaf 2023 is het aftrektarief gelijk aan het tarief in de eerste schijf van de inkomstenbelasting.
Doelstelling:	Tijdelijke crisismaatregel ter bevordering van de doorstroming op de woningmarkt.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd, aangezien de regeling afloopt na 2017.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Eigenwoningforfait
Beschrijving:	Huishoudens met een eigen woning dienen een percentage van de WOZ-waarde van hun woning bij het belastbaar inkomen in box 1 op te tellen. Dit percentage is afhankelijk van de hoogte van de WOZ-waarde en wordt jaarlijks vastgesteld. Het eigenwoningforfait staat los van de aftrekbaarheid van rente en kosten voor de eigen woning, die ook in box 1 valt. Deze regeling is de keerzijde van de aftrekbaarheid van rente en kosten voor de eigen woning.
Doelstelling:	Het doelmatig belasten van het voordeel in natura (het woongenot) van een eigen woning, door een forfaitaire benadering.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. De hypotheekrenteaftrek en eigenwoningforfait zijn als geheel geëvalueerd. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Defiscalisering/naar box 3
Beleidsuitwerking:	Uitwerking is nog bezig
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2020. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste post is.

Regeling:	Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld
Beschrijving:	Aan eigenwoningbezitters zonder eigenwoningschuld of met een lage eigenwoningschuld wordt een aftrek toegekend ter hoogte van een deel van het verschil tussen het eigenwoningforfait en de daarop drukkende aftrekbare kosten. De regeling wordt vanaf 2019 in een periode van dertig jaar uitgefaseerd. In 2024 bedraagt dat deel 80%%. Hierdoor hoeven eigenwoningbezitters met geen of een lage eigenwoningschuld in 2024 alleen over 20%% van het verschil tussen het eigenwoningforfait en de daarop drukkende aftrekbare kosten belasting te betalen.
Doelstelling:	Bevordering aflossing eigenwoningschuld en lastenverlichting eigenaar-bewoners met geen of een lage eigenwoningschuld.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie eigenwoningregeling, SEO en Panteia, 2019. Kamerstukken II 2019-2020, 32 847, nr. 583. Geen volgende evaluatie beoogd, omdat de regeling wordt afgeschaft.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Afschaffen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Schenk- en erfbelasting Eenmalige vrijstelling eigen woning
Beschrijving:	Voor schenkingen aan personen tussen de 18 en 40 jaar ten behoeve van de eigen woning geldt een eenmalige vrijstelling van schenkbelasting. De vrijstelling bedroeg € 106.671 in 2022, en is in 2023 verlaagd naar €28.947. Met ingang van 2024 wordt de regeling volledig afgeschaft.
Doelstelling:	Verminderen van de eigenwoningschuld van Nederlandse huishoudens en beperken van het percentage onderwaterhypotheken.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie schenkingsvrijstelling eigen woning, SEO, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 35 572, nr. 95. Geen volgende evaluatie beoogd. Regeling loopt af.
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Is afgeschaft per 2024
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2020. Het gegeven budgettaire belang is het bedrag dat belastingplichtigen in dat jaar zouden moeten betalen als de vrijstelling niet van toepassing was. Het is dus de fictief verschuldigde schenkbelasting over de schenkingen in dat jaar, gegeven de omvang van de schenkingen.

Regeling:	OVB Verlaagd tarief woning niet-starters
Beschrijving:	In 2021 is de tariefdifferentiatie in de OVB ingevoerd waardoor woningen bestemd voor hoofdbewoning onder het lage tarief van 2% vallen en woningen niet bestemd voor hoofdbewoning onder het algemene tarief vallen. Voor niet-starters is een OVB tarief van 2% van toepassing.
Beschrijving:	Dit tarief is uitsluitend van toepassing op de verkrijging van woningen.
Doelstelling:	Structureel bevorderen van de doorstroming op de woningmarkt.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie verlaging overdrachtsbelasting 2011-2012, CPB, 2020. Evaluatie verlaging overdrachtsbelasting 2011-2012. De regeling zal in 2024 worden geëvalueerd als onderdeel van de evaluatie differentiatie OVB
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Totale ontvangsten overdrachtsbelasting volgens raming CPB.

Regeling:	OVB Vrijstelling woning starters
Beschrijving:	Eenmalige vrijstelling voor aankoop van een woning door een persoon die meerderjarig is en jonger is dan 35 jaar en de woning zelf gaat bewonen.
Doelstelling:	De positie van starters op de woningmarkt verbeteren ten opzichte van andere kopers.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	De regeling zal in 2024 worden geëvalueerd als onderdeel van de evaluatie differentiatie OVB
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Data Kadaster

Regeling:	OVB Vrijstelling terugkoop VoV woningen
Beschrijving:	Het terugkopen van een VoV (verkoop onder voorwaarden)-woning van een particulier door een VoV-aanbieder wordt onder specifieke voorwaarden vrijgesteld van overdrachtsbelasting.
Doelstelling:	Het aantrekkelijk houden voor VoV-aanbieders om, ook na invoering van de wet differentiatie overdrachtsbelasting, VoV-woningen met gunstige voorwaarden te verkopen aan koopstarters.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	De regeling zal in 2024 worden geëvalueerd als onderdeel van de evaluatie differentiatie OVB.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers van Opmaat, de grootste aanbieder van verkoop onder voorwaarden producten, over het aantal licentiehouders en aantal verkopen per jaar.
Verlaging lastendruk op inkomsten uit vermogen
Regeling:	Vermindering verhuurderheffing
Beschrijving:	Deze regeling is beschikbaar voor belastingplichtigen in het kader van de verhuurderheffing, die onder andere investeren in huurwoningen met een huurprijs onder de liberalisatiegrens. Het bedrag aan heffingsvermindering dat genoemd is in de investeringsverklaring van RVO, wordt van de verhuurderheffing afgetrokken. Het budget is € 698,5 miljoen over de jaren 2014 tot en met 2021. Met ingang van 2019 is een nieuwe heffingsvermindering geïntroduceerd. Het doel hiervan is het stimuleren van de verduurzaming van huurwoningen door verhuurders. Het beschikbare budget voor deze nieuwe heffingsvermindering loopt jaarlijks op met € 26 miljoen tot structureel € 104 miljoen in 2022. Per 2020 is in de verhuurderheffing aanvullend een structurele heffingsvermindering van € 100 miljoen per jaar opgenomen voor nieuwbouw van woningen in regio’s waar de druk op de woningmarkt het grootst is. De verhuurderheffing is per 2023 afgeschaft. Hierdoor vervalt per 2023 ook het recht op heffingsverminderingen.
Doelstelling:	Stimulering van maatschappelijk gewenste investeringen (zoals sloop, renovatie, transformatie en nieuwbouw van huurwoningen).
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie heffingsverminderingen verhuurderheffing, Ecorys, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 27 926, nr. 321. Er is geen volgende evaluatie beoogd, aangezien de verhuurderheffing met ingang van 2023 is afgeschaft.
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Intensiveren
Beleidsuitwerking:	Is per 2023 afgeschaft
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2022.

Regeling:	Kamerverhuurvrijstelling
Beschrijving:	Indien de inkomsten uit verhuur - anders dan voor korte duur - van woonruimte die geen zelfstandige woning vormt en onderdeel is van het hoofdverblijf van de verhuurder, niet meer bedragen dan een maximumbedrag per jaar, blijft het verhuurde deel van de eigen woning vallen onder de fiscale behandeling van de eigen woning, in plaats van de forfaitaire vermogensrendementsheffing in box 3. Het maximumhuurbedrag wordt jaarlijks op basis van de huurontwikkeling geïndexeerd.
Doelstelling:	Vergroten van het particuliere kameraanbod, met name voor studenten.
Ministerie:	BZK, Artikel 3: Woningmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie kamerverhuurvrijstelling, BZK, 2017. Kamerstukken II 2017-2018, 33 104, nr. 12. De volgende evaluatie is beoogd in 2026.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Raming zonder recente gegevensbron. Laatst gebruikte bron betreft cijfers VROM uit 2006 over aantal kamers.

Regeling:	Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaalsuitkeringen, waaronder KEW, box 3
Beschrijving:	In het overgangsrecht van de Wet IB 2001 zijn vrijstellingen voor bepaalde kapitaalverzekeringen, spaarrekeningen en beleggingsrechten opgenomen. Onder voorwaarden geldt een box 1-vrijstelling voor het voordeel (de uitgekeerde rente of het rendement op de premie/inleg) uit een kapitaalverzekering eigen woning (KEW), spaarrekening eigen woning (SEW) en beleggingsrecht eigen woning (BEW) waardoor deze niet in box 3 vallen. Per 1 april 2013 is de faciliteit vervallen en voor bestaande contracten ondergebracht in het overgangsrecht. Het kapitaal dan wel de inleg kunnen niet meer worden verhoogd en de looptijd kan niet worden verlengd. Tevens gelden er vrijstellingen voor andersoortige kapitaalverzekeringen waarvan de inkomsten vrijgesteld waren onder de Wet IB 1964.
Doelstelling:	Eerbiedigen van bestaande rechten op bepaalde vrijstellingen kapitaalsuitkeringen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Deze regeling is niet eerder geëvalueerd. Geen evaluatie beoogd, want de regeling is vervallen voor nieuwe gevallen.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Gegevens van DNB (tot en met 2015) en het Verbond van Verzekeraars (tot en met 2016) over levensverzekeringen.

Regeling:	Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkering bij overlijden box 3
Beschrijving:	Rechten op prestaties uit levensverzekering in verband met het overlijden van de belastingplichtige worden tot een bedrag van maximaal € 7.348 vrijgesteld van de rendementsgrondslag. De prestaties kunnen de vorm hebben van een kapitaalsuitkering of een uitkering in natura (het verzorgen van de uitvaart van de verzekeringnemer).
Doelstelling:	Sociaal beleid (aangezien sprake is van financiering van een begrafenis of crematie) en doelmatigheid (het voorkomen van administratieve lasten voor polissen met een financieel beperkte omvang).
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport Vrijstelling rechten op kapitaalsuitkeringen bij overlijden in box 3, FIN, 2005. Kamerstukken II 2005-2006, 30 375, nr. 2, bijlage 11. Geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	PM
Beleidsuitwerking:	PM
Ramingsgrond:	Gegevens van DNB over overlijdensverzekeringen t/m 2017.

Regeling:	Vrijstelling groen beleggen box 3
Beschrijving:	Op grond van deze regeling is € 60.429 aan groene beleggingen vrijgesteld van de rendementsgrondslag van de vermogensrendementsheffing. Beleggers met een fiscale partner hebben gezamenlijk recht op een vrijstelling van € 120.858. Het bedrag van de vrijstelling wordt jaarlijks geïndexeerd.
Doelstelling:	Kapitaal van particuliere spaarders en beleggers trekken en deze beschikbaar maken voor de financiering van risicovolle projecten die het milieu- en natuurbeleid ten goede komen en die anders niet zouden worden gerealiseerd.
Ministerie:	I&W, Artikel 21: Circulaire Economie.
Evaluatie:	Evaluatie Regeling groenprojecten 2016, RVO, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 30 196, nr. 709. De volgende evaluatie is beoogd in 2026.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2020 en jaarcijfers RVO.

Regeling:	Heffingskorting groen beleggen box 3
Beschrijving:	De heffingskorting voor groene beleggingen sluit aan op de vrijstelling in box 3 voor groene beleggingen. De korting bedraagt 0,7% van het bedrag dat is vrijgesteld van de vermogensrendementsheffing.
Doelstelling:	Kapitaal van particuliere spaarders en beleggers trekken en deze beschikbaar maken voor de financiering van risicovolle projecten die het milieu- en natuurbeleid ten goede komen en die anders niet zouden worden gerealiseerd.
Ministerie:	I&W, Artikel 21: Circulaire Economie.
Evaluatie:	Evaluatie Regeling groenprojecten 2016, RVO, 2020. Kamerstukken II 2019-2020, 30 196, nr. 709. De volgende evaluatie is beoogd in 2026.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2020 en jaarcijfers RVO.

Regeling:	Heffingvrij vermogen/inkomen box 3
Beschrijving:	Een algemene vrijstelling in box 3 van € 57.000 per belastingplichtige. Bij een rendementsgrondslag groter dan het heffingvrije vermogen, wordt alleen het voordeel uit het meerdere in de heffing betrokken. Het bedrag aan heffingvrij vermogen wordt jaarlijks geïndexeerd en is per 2023 beleidsmatig verhoogd.
Doelstelling:	Doelmatigheid (vermindering van aantal belastingplichtigen).
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Deze regeling is niet eerder geëvalueerd. De regeling loopt mee in de besluitvorming over box 3 en de lastenverdeling in den brede. Voorlopig is daarom geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI.

Regeling:	Fiscale faciliteiten Natuurschoonwet
Beschrijving:	De Natuurschoonwet 1928 voorziet in fiscale tegemoetkomingen in de schenk- en erfbelasting, overdrachtsbelasting, inkomstenbelasting, vennootschapsbelasting en onroerendzaakbelasting aan eigenaren van onroerende zaken als deze eigenaren hun onroerend goed als landgoed in stand houden en daarmee het natuurschoon bevorderen. Er zijn extra faciliteiten indien het landgoed voor het publiek wordt opengesteld.
Doelstelling:	Het natuurschoon en cultureel erfgoed behouden door landgoederen als geheel te bewaren en versnippering tegen te gaan. Stimuleren van particulier natuurbeheer en realisatie van nieuwe natuur en bos door particulieren op landbouwgrond. Openstelling van landgoederen voor het publiek.
Ministerie:	LNV, Artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken.
Evaluatie:	Beleidsevaluatie van de Natuurschoonwet 1928, Ecorys, 2014. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 90. De volgende evaluatie is beoogd in 2033
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Aantal gerangschikte landgoederen volgens RVO t/m 2022. Geen aangiftecijfers beschikbaar, dus het budgettaire belang wordt voor alle jaren geraamd aan de hand van inschattingen van de Belastingdienst.

Regeling:	Keuzeregeling partiële buitenlandse belastingplicht
Beschrijving:	Op grond van deze regeling kunnen werknemers die gebruikmaken van de 30%-regeling ervoor kiezen om voor de heffing in de inkomstenbelasting voor box 2 en box 3 behandeld te worden als buitenlands belastingplichtige, ondanks dat zij in Nederland wonen. Hierdoor worden in het buitenland gerealiseerde inkomsten uit box2 en box3 niet in de heffing betrokken.
Doelstelling:	Deze regeling zorgt ervoor dat het Nederlandse fiscale stelsel geen belemmering vormt om in Nederland te komen werken. Dit zal met name aan de orde zijn in de situatie waarin een werknemer over relatief veel vermogen in het buitenland beschikt dan wel vermogensinkomsten in het buitenland heeft.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De volgende evaluatie (incl. '30% regeling') is beoogd in 2025.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Box2- en box3 inkomsten belastingplichtingen met vergelijkbare looninkomsten

Regeling:	Diverse vrijstellingen Koninklijk Huis
Beschrijving:	Op grond van artikel 33, lid 1 van de successiewet 1956 is vrijgesteld van schenkbelasting al hetgeen dat krachtens schenking verkregen wordt door de uitkeringsgerechtigde leden van het Koninklijk Huis, als die schenkingen zijn gedaan uit hoofde van hun functie en hoedanigheid. In verband met de bepaling omtrent ‘uit hoofde van hun functie en hoedanigheid’ heeft tot doel dat «gewone» schenkingen onder het gewone regime van de schenkbelasting vallen, met toepassing van dezelfde vrijstellingen die voor ieder ander gelden. Artikel 40, tweede lid, van de Grondwet bevat een belastingvrijstelling voor de Koning en leden van het Koninklijk Huis waarin is vastgelegd dat vermogensbestanddelen die dienstbaar zijn aan de uitoefening van de functie van de Koning en van de andere leden van het Koninklijk Huis zijn vrijgesteld van persoonlijke belastingen.
Doelstelling:	Voorkomen belastingheffing op schenkingen en vermogensbestandsdelen die verband houden met de functie van het Koninklijkhuis (uitkeringsgerechtigde leden van).
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Vrijstelling voorwerpen van kunst en wetenschap box 3
Beschrijving:	Voorwerpen van kunst en wetenschap vallen niet in de rendementsgrondslag van de vermogensrendementsheffing ook indien deze niet voor persoonlijke doeleinden worden gebruikt. Voorwerpen van kunst en wetenschap die hoofdzakelijk ter belegging worden aangehouden, zijn uitgezonderd van de vrijstelling om een ongerechtvaardigde bevoordeling ten opzichte van andere beleggingen te voorkomen.
Doelstelling:	Het particuliere kunstbezit en de kunstuitleen van particulieren aan musea in Nederland stimuleren.
Ministerie:	OCW, Artikel 14: Cultuur.
Evaluatie:	Deze regeling is niet eerder geëvalueerd. De eerste evaluatie staat gepland voor 2026.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Geen data beschikbaar

Regeling:	Vrijstelling bos- en natuurterreinen box 3
Beschrijving:	Deze regeling bewerkstelligt dat voor de forfaitaire rendementsheffing de volgende bezittingen van de grondslag worden uitgezonderd: bossen, bepaalde natuurterreinen en de volgens de Natuurschoonwet als zodanig aangewezen landgoederen. Gebouwde eigendommen vallen niet onder de vrijstelling.
Doelstelling:	Ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur.
Ministerie:	LNV, Artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken.
Evaluatie:	Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. Een volgende evaluatie zal worden gepland na 2025.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	N.v.t.
Verlaging lastendruk in de winstsfeer
Regeling:	Zelfstandigenaftrek
Beschrijving:	De zelfstandigenaftrek is een aftrek in de IB van € 5.030 voor ondernemers die voldoen aan het urencriterium en die aan het begin van het kalenderjaar de pensioengerechtige leeftijd nog niet hebben bereikt. Na de pensioengerechtigde leeftijd wordt de zelfstandigenaftrek gehalveerd. Vanaf 2020 wordt de zelfstandigenaftrek stapsgewijs verlaagd, tot € 900 in 2027.
Doelstelling:	Stimuleren ondernemerschap, steun voor kleine zelfstandigen, het mogelijk maken van investeringen en reserveringen en lastenverlichting voor het MKB
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Extra zelfstandigenaftrek starters
Beschrijving:	Startende ondernemers in de IB die in één of meer van de vijf voorgaande jaren geen ondernemer waren en bij wie in die periode niet meer dan tweemaal de zelfstandigenaftrek is toegepast, hebben recht op een extra zelfstandigenaftrek van € 2.123.
Doelstelling:	Stimuleren ondernemerschap, bevorderen bereidheid lopen startersrisico en stimuleren starten onderneming vanuit arbeidsongeschiktheid.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Meewerkaftrek
Beschrijving:	Indien de partner van een ondernemer in de IB meewerkt in diens onderneming zonder hiervoor een vergoeding te ontvangen, heeft de ondernemer die voldoet aan het urencriterium recht op de meewerkaftrek. De aftrek is afhankelijk van het aantal door de partner gewerkte uren in de onderneming en bedraagt tussen de 1,25% van de winst (indien ten minste 525 uur wordt meegewerkt) en 4% van de winst (indien ten minste 1.750 uur wordt meegewerkt).
Doelstelling:	Fiscaal faciliteren van arbeid in de onderneming van de partner zonder de verplichting tot het aangaan van een arbeidsovereenkomst.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Stakingsaftrek
Beschrijving:	Bij de staking van een onderneming of een deel ervan is van de behaalde stakingswinst maximaal € 3.630 vrijgesteld van belastingheffing in de IB. Op de in een kalenderjaar berekende stakingsaftrek wordt de in het verleden genoten stakingsaftrek in mindering gebracht.
Doelstelling:	De stakingsaftrek beoogt een verzachting van belastingheffing te geven over de stakingswinst. De stakingsaftrek is de voortzetting – zij het op een lager niveau – van de stakingsvrijstelling van de Wet IB 1964.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, CPB, 2022. Kamerstukken II 2021-2022, 35 925 IX, nr 30. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Aftrek speur- en ontwikkelingswerk
Beschrijving:	Ondernemers in de IB die voldoen aan het urencriterium en in het kalenderjaar ten minste 500 uur hebben besteed aan werk dat bij een zogenoemde S&O-verklaring kwalificeert als speur- en ontwikkelingswerk, hebben recht op een aftrek van € 15.608. Voor starters wordt deze aftrek onder voorwaarden verhoogd met € 7.810.
Doelstelling:	Bevorderen van technologische vernieuwingen.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie WBSO 2011–2017, Dialogic, 2019. Kamerstukken II 2018-2019, 32 637, nr. 358. De volgende evaluatie is beoogd in 2024
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Willekeurige afschrijving starters
Beschrijving:	Startende ondernemers in de IB kunnen op basis van deze regeling willekeurig afschrijven op bedrijfsmiddelen die zijn aangeschaft in een kalenderjaar waarover voor hen de extra zelfstandigenaftrek starters van toepassing was.
Doelstelling:	Stimuleren ondernemerschap, bevorderen bereidheid lopen startersrisico en bevorderen investeringen
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Raming zonder gegevensbron, de budgettaire kosten zijn gebaseerd op een veronderstelling van het aantal gebruikers en hun investeringen.

Regeling:	Doorschuiving stakingswinst
Beschrijving:	Op verzoek is onder voorwaarden doorschuiving van stakingswinst zonder inkomstenbelastingheffing mogelijk in het kader van overdracht van (een deel van) de onderneming. Hiervan is sprake in geval van overlijden, echtscheiding, overdracht van de onderneming aan alle medeondernemers die gedurende drie jaar een gezamenlijke onderneming drijven, of in geval van inbreng van de onderneming in een naamloze vennootschap of besloten vennootschap. De belastingplichtige voor wiens rekening de onderneming zal worden voortgezet, is verplicht de oude boekwaarden van de overgedragen vermogensbestanddelen over te nemen.
Doelstelling:	Ondersteunen van de continuïteit van de onderneming, in het kader van liquiditeitsproblemen die kunnen ontstaan als gevolg van de fiscale claim die rust op een bedrijfsoverdracht.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, CPB, 2022. Kamerstukken II 2021-2022, 35 925 IX, nr 30. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Het gebruik beter registeren en in het in de aangiftes op te nemen
Beleidsuitwerking:	Wetsvoorstel ingediend ter verbetering van doelmatigheid en uitvoerbaarheid
Ramingsgrond:	Raming zonder gegevensbron, gebaseerd op rekenveronderstellingen.

Regeling:	Doorschuifregelingen inkomen uit aanmerkelijk belang box 2
Beschrijving:	Onder voorwaarden wordt (op verzoek) een overgang krachtens huwelijksvermogensrecht, erfrecht of schenking, van een aanmerkelijk belang niet als vervreemding aangemerkt. De verkrijgingprijs van de aandelen van de overdrager wordt dan doorgeschoven naar de overnemer.
Doelstelling:	Het waarborgen van de continuïteit van de onderneming, doordat op het moment van overgang niet hoeft te worden afgerekend over het verschil tussen de waarde in het economische verkeer en de verkrijgingsprijs van de aandelen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, CPB, 2022. Kamerstukken II 2021-2022, 35 925 IX, nr 30. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Het gebruik beter registeren en in het in de aangiftes op te nemen
Beleidsuitwerking:	Wetsvoorstel ingediend ter verbetering van doelmatigheid en uitvoerbaarheid
Ramingsgrond:	Raming zonder gegevensbron, gebaseerd op rekenveronderstellingen.

Regeling:	Mkb-winstvrijstelling
Beschrijving:	De mkb-winstvrijstelling is een vrijstelling van een deel van de winst voor ondernemers in de IB. Sinds 2014 bedraagt de mkb-winstvrijstelling 14% van de winst nadat de winst is verminderd met de ondernemersaftrek.
Doelstelling:	Stimuleren ondernemerschap en gelijktrekken effectieve belastingdruk bij IB-ondernemers met bv/DGA's
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Terbeschikkingstellingsvrijstelling
Beschrijving:	De terbeschikkingstellingsvrijstelling bedraagt 12% van het gezamenlijke bedrag van het resultaat uit terbeschikkingstellingswerkzaamheden, te weten het ter beschikking stellen van vermogensbestanddelen aan een verbonden onderneming, werkzaamheid of vennootschap.
Doelstelling:	Het voorkomen van arbitrage tussen de verschillende boxen en een beter evenwicht in fiscale behandeling tussen enerzijds ondernemers en anderzijds houders van een aanmerkelijk belang.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomstenbelasting t/m 2021. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Laag vpb-tarief
Beschrijving:	Vanaf 2023 geldt voor winsten tot € 200.000 een verlaagd vpb-tarief van 19%.
Doelstelling:	Lager belasten van fiscale winsten tot en met € 200.000
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De regeling is nog niet eerder geëvalueerd. De eerste evaluatie is gepland voor 2024.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2020. CPB-raming (KMEV) basis voor ramingen.

Regeling:	Innovatiebox
Beschrijving:	Op verzoek en onder voorwaarden worden winsten uit zelf-ontwikkelde immateriële activa belast in de vennootschapsbelasting tegen een effectief tarief van 7%. Tot en met 2017 bedroeg het effectieve tarief 5%. Er kan gekozen worden voor toepassing van de forfaitaire regeling voor maximaal 3 jaar. Hierbij wordt van een belastingplichtige met een zelf-ontwikkeld immaterieel activum 25% van de winst aangemerkt als winsten uit immateriële activa met een maximum van € 25.000.
Doelstelling:	Stimuleren, aantrekken en behouden van speur- en ontwikkelingswerk en bevorderen vestigingsklimaat voor innovatieve ondernemingen in Nederland
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie innovatiebox 2010 tot 2012, Dialogic, 2016. Kamerstukken II 2015-2016, 34 302, nr. 111. De volgende evaluatie wordt in 2023 opgeleverd.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2020.

Regeling:	Liquidatie- en stakingsverliesregeling
Beschrijving:	Onder toepassing van de deelnemingsvrijstelling zijn winsten en verliezen die een belastingplichtige behaalt door middel van een deelneming vrijgesteld in de vennootschapsbelasting. De liquidatieverliesregeling vormt een uitzondering hierop op grond waarvan het verlies op een deelneming – onder voorwaarden – toch in aftrek kan worden gebracht als de deelneming wordt ontbonden.
Doelstelling:	Het kunnen verrekenen van verliezen van deelnemingen en op deze wijze bevorderen vestigingsklimaat.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De mogelijkheden voor een toekomstige evaluatie worden in kaart gebracht.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2020.

Regeling:	Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek
Beschrijving:	De kleinschaligheidsinvesteringsaftrek vormt, als onderdeel van de investeringsaftrek in de IB en Vpb, een extra aftrek over een gedeelte van het investeringsvolume. De hoogte van de aftrek is afhankelijk van de hoogte van de investering. De aftrek bedraagt in 2023 maximaal € 17.841.
Doelstelling:	Bevorderen van investeringen van relatief geringe omvang, die in het algemeen gedaan zullen worden in het midden- en kleinbedrijf.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2024 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doeltreffend
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomsten- en vennootschapsbelasting t/m 2020. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is. Geraamde endogene groei vanaf 2021 is gelijk aan groei investeringen overige vaste activa volgens de CEP 2023 raming van het CPB.

Regeling:	Energie-investeringsaftrek (EIA)
Beschrijving:	De EIA vormt, als onderdeel van de investeringsaftrek in de IB en Vpb, een extra aftrek op de fiscale winst verleend voor door de Minister van EZK aangewezen investeringen in nieuwe energiebesparende bedrijfsmiddelen en maatregelen. De aftrek bedraagt vanaf 2021 45,5%. De EIA is een gebudgetteerde regeling met een systematiek van meerjarige budgetegalisatie.
Doelstelling:	Stimuleren van investeringen ten behoeve van een doelmatig energiegebruik.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Eindrapport evaluatie EIA 2017-2021, SEO & CE Delft, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 36 202, nr. 158. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Waarschijnlijk beperkt doeltreffend
Doelmatig:	In algemen zin doelmatig voor vermindering/vermijding van broeikasgassen
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Investeringsbedragen volgens RVO t/m 2021 en rekenveronderstellingen. Cijfer 2022 en 2023 is budget.

Regeling:	Milieu-investeringsaftrek (MIA)
Beschrijving:	De MIA vormt, als onderdeel van de investeringsaftrek in de IB en Vpb, een extra aftrek op de fiscale winst voor milieu-investeringen die bij ministeriële regeling worden aangewezen. Er zijn drie verschillende categorieën op de Milieulijst, waarbij respectievelijk 45%, 36% of 27% van het investeringsbedrag in mindering kan worden gebracht op de winst. De MIA is een gebudgetteerde regeling met een systematiek van meerjarige budgetegalisatie.
Doelstelling:	Stimulering investeringen in innovatieve milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen
Ministerie:	I&W, Artikel 21: Circulaire Economie.
Evaluatie:	Beleidsevaluatie MIA\Vamil, Witteveen + Bos & CE Delft & KplusV, 2023. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Investeringsbedragen volgens RVO t/m 2021 en rekenveronderstellingen. Cijfer 2022 en 2023 is budget.

Regeling:	VAMIL
Beschrijving:	Op basis van de willekeurige afschrijving milieu-investeringen (VAMIL) mag willekeurig worden afgeschreven op door de Minister van IenW aangewezen milieu-investeringen (Milieulijst) tot 75% van de aanschaf- of voortbrengingskosten. Deze regeling in de IB en Vpb leidt voor de belastingplichtige tot een liquiditeits- en rentevoordeel. De VAMIL is een gebudgetteerde regeling met een systematiek van meerjarige budgetegalisatie.
Doelstelling:	Stimulering investeringen in innovatieve milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen
Ministerie:	I&W, Artikel 21: Circulaire Economie.
Evaluatie:	Beleidsevaluatie MIA\Vamil, Witteveen + Bos & CE Delft & KplusV, 2023. De volgende evaluatie is beoogd in 2027.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Investeringsbedragen volgens RVO t/m 2021 en rekenveronderstellingen. Cijfer 2022 en 2023 is budget.

Regeling:	Tonnageregeling winst uit zeescheepvaart
Beschrijving:	Op verzoek van de belastingplichtige wordt, in afwijking van het algemeen systeem van winstbepaling in de IB en Vpb, de winst uit zeescheepvaart op basis van deze regeling forfaitair bepaald. Uitgangspunt hierbij vormt de tonnage van de schepen waarmee die winst wordt behaald. Als voor een schip voor de tonnageregeling wordt gekozen, geldt dit voor een periode van 10 jaar.
Doelstelling:	Versterken van het maritieme cluster, het bevorderen van werkgelegenheid verbonden aan het varen onder Nederlandse vlag en het versterken van de Nederlandse concurrentiepositie
Ministerie:	I&W, Artikel 18: Scheepvaart en Havens.
Evaluatie:	Evaluatie van de fiscale maatregelen in het Nederlandse zeescheepvaartbeleid in de periode 2014 tot en met 2019, Deloitte, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 31 409, nr 357. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Het gesprek aangaan met de sector, uitvoeringspraktijk en in internationaal verband, en het verbeteren van databeschikbaarheid
Beleidsuitwerking:	Gesprekken met de sector
Ramingsgrond:	Tot 2020 raming zonder actuele gegevensbron. Met ingang van 2020: Cijfers Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting en inkomstenbelasting 2020.

Regeling:	Landbouwvrijstelling in de winstsfeer
Beschrijving:	Op grond van deze regeling worden voordelen uit een landbouwbedrijf die verband houden met de waardeverandering van de grond, niet tot de fiscale winst (IB en Vpb) gerekend. De regeling is niet van toepassing als de waardeverandering optreedt in het kader van de bedrijfsuitoefening. Een waardestijging van de grond die de gebruikelijke waarde binnen een landbouwbedrijf te boven gaat is belast.
Doelstelling:	Twee typen eigenaren van landbouwgrond (eigenaar die de grond zelf bewerkt en de eigenaar die de grond verpacht) fiscaal gelijk behandelen.
Ministerie:	LNV, Artikel 21: Land- en Tuinbouw.
Evaluatie:	IBO Agro-, visserij- en voedselketens, EZ, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 30 991, nr 25. De volgende evaluatie is beoogd in 2023. De evaluatiescores komen deels uit de evaluatie van 2007.
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verder onderzoeken gevolgen afschaffing voor de grondmarkt (met name met btrekking tot grond mobiliteit)
Beleidsuitwerking:	Geen opvolging
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomsten- en vennootschapsbelasting t/m 2020. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer
Beschrijving:	Deze regeling in de IB en Vpb voorziet in een (gedeeltelijke) vrijstelling voor aangewezen subsidieregelingen ten behoeve van de ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur (SVNL en SKNL).
Doelstelling:	Ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur.
Ministerie:	LNV, Artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken.
Evaluatie:	Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. De volgende evaluatie is beoogd in 2026.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Subsidiebedragen provincies SVNL en SKNL tot en met 2022. Cijfer 2023 en 2024 is het budget van de regelingen.

Regeling:	Schenk- en erfbelasting Bedrijfsopvolgingsfaciliteit
Beschrijving:	Voor een geërfde of geschonken onderneming geldt, indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan, een voorwaardelijke vrijstelling van erfbelasting respectievelijk schenkbelasting voor het ondernemingsvermogen. Indien de geërfde of geschonken onderneming voor een periode van 5 jaar wordt voortgezet, wordt de voorwaardelijke vrijstelling definitief. De vrijstelling bedraagt 100% van de going-concernwaarde van de onderneming tot een bedrag van € 1.119.845. Voor het meerdere geldt een vrijstelling van 83%.
Doelstelling:	Voorkomen dat belastingheffing bij overdracht de continuïteit van bedrijven in gevaar brengt.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale regelingen gericht op bedrijfsoverdracht, CPB, 2022. Kamerstukken II 2021-2022, 35 925 IX, nr 30. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	De vrijstelling waarde going concern laten vervallen en deze vervangen door een verruimde betalingsregeling
Beleidsuitwerking:	Wetsvoorstel ingediend ter verbetering van doelmatigheid en uitvoerbaarheid
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2020.

Regeling:	Schenk- en erfbelasting Faciliteiten ANBI’s
Beschrijving:	ANBI’s zijn per 2006 geheel vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. Voor sociaal belang behartigende instellingen (SBBI’s) is de vrijstelling ingegaan per 2010.
Doelstelling:	Bevorderen van schenken en nalaten aan ANBI’s en SBBI’s.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie van de praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 77. De volgende evaluatie is beoogd in 2025.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Intensivering
Ramingsgrond:	Raming zonder gegevensbron. Laatste cijfers Belastingdienst uit 2005 toen het nog niet volledig was vrijgesteld. Trend is doorgetrokken.

Regeling:	Faciliteit geven uit vennootschap
Beschrijving:	Giften aan onder andere ANBI's zijn aftrekbaar. De totale aftrek in de Vpb bedraagt ten hoogste 50% van de winst met een maximum van € 100.000. Als de giften aftrekbaar zijn voor de Vpb worden zij tevens niet gezien als uitdeling in box 2. Er geldt een multiplier voor giften aan culturele ANBI’s.
Doelstelling:	Bevorderen van schenkingen aan bepaalde instellingen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie giftenaftrek, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 77. De volgende evaluatie is beoogd in 2023.
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Gegevens Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting t/m 2020.

Regeling:	Herinvesteringsreserve
Beschrijving:	De boekwinst bij vervreemding van een bedrijfsmiddel kan onder voorwaarden worden gereserveerd door middel van de herinvesteringsreserve (HIR). De betreffende boekwinst wordt daardoor niet meteen belast. Dit is geregeld in artikel 3.54 van de Wet IB 2001. Om gebruik te maken van de HIR dient de boekwinst te worden aangewend voor een vervangend bedrijfsmiddel binnen 3 jaar na het jaar van vervreemding. Bij aanschaf van het vervangend bedrijfsmiddel wordt de HIR vervolgens in mindering gebracht op de aanschafprijs, hetgeen toekomstige afschrijvingen op het nieuwe bedrijfsmiddel beperkt. Wanneer (een deel van) de HIR niet tijdig wordt aangewend voor een vervangend bedrijfsmiddel, wordt deze (of het restant van de HIR) opgeteld bij de winst.
Doelstelling:	Voorkomen dat belastingheffing bij realisatie van boekwinst op investeringen de continuïteit van de bedrijfsvoering in gevaar brengt.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte inkomsten- en vennootschapsbelasting t/m 2020. Bijbehorend budgettair belang is berekend op grond van de rekenregel dat het de laatste aftrekpost is.

Regeling:	Willekeurige afschrijving zeeschepen
Beschrijving:	Deze regeling in de IB en Vpb biedt de mogelijkheid om vervroegd af te schrijven op zeeschepen. De regeling kan uitsluitend worden toegepast indien niet wordt gekozen voor de forfaitaire winstbepaling en bedraagt per jaar maximaal 20% van de af te schrijven aanschaffings- en voortbrengingskosten.
Doelstelling:	Versterken van het maritieme cluster, het bevorderen van werkgelegenheid verbonden aan het varen onder Nederlandse vlag en het versterken van de Nederlandse concurrentiepositie
Ministerie:	I&W, Artikel 18: Scheepvaart en Havens.
Evaluatie:	Evaluatie van de fiscale maatregelen in het Nederlandse zeescheepvaartbeleid in de periode 2014 tot en met 2019, Deloitte, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 31 409, nr 357. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Het gesprek aangaan met de sector, uitvoeringspraktijk en in internationaal verband, en het verbeteren van databeschikbaarheid
Beleidsuitwerking:	Gesprekken met de sector
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Bosbouwvrijstelling
Beschrijving:	Deze regeling in de IB en Vpb houdt in dat voor- en nadelen uit bosbouwbedrijf niet tot de winst worden gerekend. Het staat de belastingplichtige vrij te opteren voor het buiten toepassing laten van de vrijstelling. Toepassing van de facultatieve regeling blijft, indien gebruik wordt gemaakt van de optie, gelden voor een periode van ten minste 10 jaar.
Doelstelling:	Ontwikkeling en instandhouding van bos en natuur.
Ministerie:	LNV, Artikel 22: Natuur, visserij en gebiedsgericht werken.
Evaluatie:	Evaluatie van de fiscale vrijstellingen bos en natuur, Wageningen University & Research, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 33 576, nr. 106. De regeling en de uitkomsten van de vorige evaluatie zullen in 2021 worden behandeld in de beleidsdoorlichting van artikel 12, waarna een volgende evaluatie zal worden gepland in de periode 2023-2026.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Inkomensschattingen LEI.

Regeling:	Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid
Beschrijving:	De startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid in de IB wordt geboden in de startfase van de onderneming ingeval niet aan het normale urencriterium van 1.225 uur wordt voldaan, maar wel aan een verlaagd urencriterium van 800 uur. De aftrekpost bedraagt € 12.000 voor het eerste jaar, € 8.000 voor het tweede jaar en € 4.000 voor het derde jaar. De aftrek kan niet hoger zijn dan de genoten winst.
Doelstelling:	Stimuleren van het starten van een onderneming vanuit een uitkering inzake arbeidsongeschiktheid.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei en SZW, artikel 3: Arbeidsongeschiktheid.
Evaluatie:	Evaluatie fiscale ondernemerschapsregelingen, SEO, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 311, nr. 186. In 2023 zullen enkele fiscale ondernemersregelingen geëvalueerd worden, de focus zal later worden bepaald.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Uitstelfaciliteiten bij verkoop in kader aandelenfusie, juridische splitsing, juridische fusie
Beschrijving:	In de wetgeving zijn diverse faciliteiten opgenomen om zonder belastingheffing te kunnen herstructureren in het kader van een aandelenfusie, bedrijfsfusie, juridische fusie en juridische splitsing. Deze faciliteiten bestaan in de inkomstenbelasting (IB-winst en box 2), vennootschapsbelasting en overdrachtsbelasting. De faciliteiten zijn gebaseerd op de Europese Fusierichtlijn.
Doelstelling:	Voorkomen fiscale belemmeringen bij aandelenfusie, bedrijfsfusie, juridische splitsing of juridische fusie (in overeenstemming met de Europese Fusierichtlijn)
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Verhuisvergoeding ondernemer
Beschrijving:	Bij verhuizing in het kader van een onderneming mag de ondernemer de kosten voor het overbrengen van de inboedel vermeerderd met € 7750 in aftrek brengen. Dit bedrag betreft kosten van herinrichting, stoffering en overigeverhuiskosten. Het voorkomt discussie over de zakelijkheid van verhuis- en inrichtingskosten en stimuleert arbeidsmobiliteit. Daarnaast zit er een verhuiskostenvergoeding in de WKR voor hetzelfde bedrag.
Doelstelling:	Nader te onderzoeken
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Onbekend
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Vrijstelling vpb voor stichtingen en vereningen met lage winst
Beschrijving:	Stichtingen en verenigingen die een onderneming drijven zijn vrijgesteld van vennootschapsbelasting als hun fiscale winst niet meer bedraagt dan € 15.000. Dit betekent dat stichtingen en verenigingen die met kleinschalige commerciële activiteiten de markt betreden zijn vrijgesteld.
Doelstelling:	Doelmatigheid van belastingheffing / beperken administratieve lasten.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Geen gegevens beschikbaar.

Regeling:	Aftrek kenbaar fondswervende activiteiten ANBI's
Beschrijving:	ANBI's en fondswervers komen onder voorwaarden in aanmerking voor aftrek voor kenbaar fondswervende activiteiten. Een ANBI mag de winst die behaald is met kenbaar fondswervende activiteiten aftrekken van de totale winst.
Doelstelling:	Stimulering van fondswerving voor en door goededoelenorganisaties.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	In 2024 staat een evaluatie naar de faciliteiten voor ANBI's gepland.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Aftrek fictieve personeelskosten ANBI's
Beschrijving:	Een ANBI of een organisatie die een sociaal belang behartigt (SBBI) komt in aanmerking voor aftrek van fictieve personeelskosten. Fictieve personeelskosten zijn fictieve kosten voor arbeid door vrijwilligers . Deze kosten zijn aftrekbaar op basis van het minimumloon.
Doelstelling:	Ter bevordering van het maatschappelijke belang van vrijwilligers.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	In 2024 staat een evaluatie naar de faciliteiten voor ANBI's gepland.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.
Loonbelasting
Regeling:	Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk WBSO
Beschrijving:	De afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) is van toepassing op werknemers die direct betrokken zijn bij speur- en ontwikkelingswerk. De afdrachtvermindering bedraagt 32% van het S&O-loon van die werknemers (40% voor starters). Voor zover het S&O-loon meer bedraagt dan € 350.000, bedraagt de vermindering 14% van het loon. De WBSO is een gebudgetteerde regeling. Eventuele overschrijdingen of onderuitputtingen van het budget uit t-1 worden ten laste/bate van het budget in t+1 gebracht. Vanaf 2016 is het budget van de RDA geïntegreerd in de WBSO.
Doelstelling:	Bevordering van speur- en ontwikkelingswerk in het bedrijfsleven en het vestigingsklimaat voor S&O-bedrijvigheid verbeteren
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie WBSO 2011–2017, Dialogic, 2019. Kamerstukken II 2018-2019, 32 637, nr. 358. De volgende evaluatie is beoogd in 2024.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst uit loonbelastingaangiften over gebruik WBSO t/m 2021. Cijfer 2022 en 2023 is budget.

Regeling:	Werkkostenregeling
Beschrijving:	Met de werkkostenregeling kunnen werkgevers binnen bepaalde grenzen zelf bepalen wat zij onbelast aan werknemers vergoeden, verstrekken of ter beschikking stellen. Daarvoor staat hen de zogenoemde vrije ruimte ter beschikking De vrije ruimte is 3% van de fiscale loonsom tot € 400.000 en 1,18% over het bedrag boven de € 400.000. Als de vrije ruimte wordt overschreden betaalt de werkgever 80% eindheffing over het meerdere. Sommige zaken die aan werknemers worden toegekend worden aangemerkt als een gerichte vrijstelling; die kunnen ook onbelast worden toegekend, maar tellen niet mee in de vrije ruimte. Sommige voorzieningen die met het werk of de werkplek te maken hebben worden gewaardeerd op nihil en zijn daarmee ook onbelast.
Doelstelling:	De doelstelling van de werkkostenregeling was te komen tot een administratieve lastenverlichting voor werkgever met betrekking tot kostenvergoedingen en loon in natura en irritaties bij werkgevers rondom het detailgehalte van het voorgaande systeem van vrije vergoedingen en verstrekkingen weg te nemen. De wetgever trachtte deze doelstellingen onder meer te bereiken door: 1) Uit te gaan van een sterk forfaitair karakter van de regeling; 2) Slechts een beperkt aantal gerichte vrijstellingen op te nemen; 3)Vergoedingen en verstrekkingen die binnen de vrije ruimte vallen hoeven niet meer op werknemersniveau geadministreerd te worden.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Een evaluatie staat gepland voor 2024.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Geen raming

Regeling:	30%-regeling
Beschrijving:	De werkgever mag aan ingekomen en uitgezonden werknemers onder voorwaarden een forfaitaire onbelaste vergoeding geven van maximaal 30% van het loon inclusief die vergoeding. Deze forfaitaire vergoeding komt in de plaats van de mogelijkheid om de werkelijke extraterritoriale kosten onbelast te vergoeden. Naast deze forfaitaire vergoeding kan de werkgever aan deze werknemers ook de schoolgelden voor internationale scholen onbelast vergoeden of verstrekken. Vanaf 2019 is de maximale looptijd van de 30%-regeling ingekort tot vijf jaar. Voor werknemers die vóór 1 januari 2019 gebruik maakten van de 30%-regeling geldt overgangsrecht tot 1 januari 2021. Vanaf 2024 is de grondslag waarover de 30%-regeling wordt toegepast gemaximeerd op de WNT-norm. Voor degenen die vóór 1 januari 2023 gebruik maakten van de 30%-regeling is er overgangsrecht tot 1 januari 2026.
Doelstelling:	De 30%-regeling dient ter compensatie van extra kosten van tijdelijk verblijf buiten het land van herkomst in het kader van de dienstbetrekking van ingekomen en uitgezonden werknemers. De regeling heeft als doel: 1) het aantrekken van werknemers uit het buitenland met een specifieke deskundigheid die op de Nederlandse arbeidsmarkt niet of schaars aanwezig is; 2) een bijdrage leveren aan het aantrekkelijk en competitief houden van het Nederlandse vestigingsklimaat; en 3) verminderen van administratieve lasten voor werkgevers en werknemers.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie 30%-regeling, Dialogic, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 34 552, nr. 84. De volgende evaluatie (incl. keuzeregeling partiële buitenlandse belastingplicht) is beoogd in 2025.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Verbetering binnen regeling
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2022. De opbrengst bij afschaffing van de regeling is lager dan het vermelde budgettair belang, aangezien zonder de regeling de werkelijke kosten belastingvrij vergoed kunnen worden.

Regeling:	Afdrachtvermindering zeevaart
Beschrijving:	Deze vermindering mag worden toegepast ter zake van het loon van zeevarenden die werken op een Nederlands schip. De vermindering bedraagt 40% van het loon voor zeevarenden die in Nederland of in een ander EU- of EER-land wonen. Voor overige zeevarenden die onderworpen zijn aan de loonbelasting of premieplichtig zijn voor de volksverzekeringen is het percentage vastgesteld op 10%.
Doelstelling:	Zeevaartsector in staat stellen te concurreren op de internationale markt en zeevaartbedrijven aan ons land binden.
Ministerie:	I&W, Artikel 18: Scheepvaart en Havens.
Evaluatie:	Evaluatie van de fiscale maatregelen in het Nederlandse zeescheepvaartbeleid in de periode 2014 tot en met 2019, Deloitte, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 31 409, nr 357. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Het gesprek aangaan met de sector, uitvoeringspraktijk en in internationaal verband, en het verbeteren van databeschikbaarheid
Beleidsuitwerking:	Gesprekken met de sector
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst aangifte loonbelasting t/m 2022.

Regeling:	Vrijstelling uitkering wegens 25- of 40-jarig dienstverband
Beschrijving:	De werkgever mag onder voorwaarden maximaal een maandsalaris belastingvrij uitkeren na het bereiken van een diensttijd van ten minste 25 jaar en opnieuw na een diensttijd van ten minste 40 jaar.
Doelstelling:	Sociaal beleid (uitkering bij jubilea buiten de heffing te laten).
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in 2025.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Raming zonder gegevensbron, gebaseerd op rekenveronderstellingen en CBS-tabellen over banen, leeftijdsklassen en anciënniteit.

Regeling:	Fiscale regeling aandelenoptierechten
Beschrijving:	Wanneer een werknemer loon krijgt in de vorm van aandelenoptierechten vindt heffing in beginsel plaats op het moment waarop de werknemer de aandelenoptie kan verhandelen of als de aandelenoptie wordt vervreemd. De werknemer kan er echter op het moment van uitoefening van de aandelenopties ook voor kiezen om het heffingsmoment te verplaatsen naar het moment dat de aandelenoptie uitgeoefend wordt. De werknemer kan gebruik maken van deze keuzeregeling als de aandelenopties nog niet verhandelbaar zijn op het moment van uitoefening.
Doelstelling:	De doelstelling is om het verstrekken van aandelenoptierechten als beloning aantrekkelijker te maken. Door op een later moment te heffen is het meer aannemelijk dat er voldoende liquide middelen aanwezig zijn om de verschuldigde belastingen te voldoen.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Een evaluatie is gepland binnen vijf jaar na inwerkingtreding van de maatregel, dus uiterlijk eind 2027.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Vrijwilligersregeling
Beschrijving:	De vrijwilligersregeling is bedoeld voor onverplicht en onbetaald werk voor organisaties met een maatschappelijk nut. Met deze regeling wordt voorzien in een ruimhartige forfaitaire kostenvergoedingsregeling op basis waarvan er tot een jaarlijks te indexeren maximumbedrag per jaar en per maand sprake is van een kostenvergoeding en niet van loon en derhalve niet wordt belast.
Doelstelling:	Het beperken van de administratieve lasten van vrijwilligersorganisaties en vrijwilligers.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Geen gegevens beschikbaar.

Regeling:	30% regeling: voor uitgezonden werknemers
Beschrijving:	Zie 30%-regeling
Doelstelling:	Zie 30%-regeling
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Een evaluatie staat gepland voor 2024.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Geen gegevens beschikbaar.

Regeling:	Vergoeding voor extraterritoriale kosten
Beschrijving:	De werkgever mag aan ingekomen werknemers werkelijke extraterritoriale kosten onbelast vergoeden.
Doelstelling:	De ETK-regeling dient ter compensatie van extra kosten van tijdelijk verblijf buiten het land van herkomst in het kader van de dienstbetrekking van ingekomen werknemers.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Een evaluatie staat gepland voor 2023
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.
Heffingskortingen
Regeling:	Algemene heffingskorting
Beschrijving:	De algemene heffingskorting is een heffingskorting op de inkomstenbelasting en de premie voor de volksverzekeringen. Iedereen heeft recht op de korting, maar de hoogte is inkomensafhankelijk. De korting bedraagt maximaal € 3.070 in 2023. Vanaf een belastbaar inkomen van € 73.031 bedraagt de korting nul.
Doelstelling:	Gerichte inkomensondersteuning.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI.

Regeling:	Arbeidskorting
Beschrijving:	De arbeidskorting is een heffingskorting op de inkomstenbelasting en de premie voor de volksverzekeringen voor werkenden. De hoogte van de korting hangt af van de hoogte van het arbeidsinkomen. De korting bedraagt maximaal € 5.052 in 2023 en bedraagt nul vanaf een belastbaar inkomen van € 115.295.
Doelstelling:	Stimuleren van arbeidsparticipatie, stimuleren van gewerkte uren en gerichte inkomensondersteuning voor werkenden.
Ministerie:	SZW, Artikel 1: Arbeidsmarkt.
Evaluatie:	In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI.

Regeling:	Inkomensafhankelijke combinatiekorting
Beschrijving:	De inkomensafhankelijke combinatiekorting is een heffingskorting voor ouders met een arbeidsinkomen boven een bepaalde drempel. Een ouder komt in aanmerking als deze een werkende alleenstaande is of de minstverdienende van twee werkende partners, en als deze in het belastingjaar ten minste zes maanden een kind dat aan het begin van het belastingjaar jonger dan 12 jaar oud was, op zijn woonadres heeft staan ingeschreven. De korting bedraagt maximaal € 2.694 in 2023.
Doelstelling:	Stimuleren van arbeidsparticipatie van ouders met jonge kinderen en stimuleren om meer uren te werken.
Ministerie:	SZW, Artikel 1: Arbeidsmarkt.
Evaluatie:	In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI.

Regeling:	Jonggehandicaptenkorting
Beschrijving:	De jonggehandicaptenkorting is een heffingskorting voor belastingplichtigen die recht hebben op een uitkering volgens de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong-uitkering) of op ondersteuning bij het vinden van werk volgens de wet Wajong. De korting vervalt als de belastingplichtige ouderenkorting krijgt. De korting bedraagt € 820 in 2023.
Doelstelling:	Inkomensondersteuning jonggehandicapten.
Ministerie:	SZW, Artikel 4: Jonggehandicapten.
Evaluatie:	In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI/CBS gegevens statline

Regeling:	Alleenstaande ouderenkorting
Beschrijving:	De alleenstaande ouderenkorting is een heffingskorting voor belastingplichtigen die een AOW-uitkering voor een alleenstaande ontvangen, of die een AOW-uitkering voor een alleenstaande zouden ontvangen als ze minimaal één jaar verzekerd zouden zijn geweest voor de AOW. De korting bedraagt € 478 in 2023.
Doelstelling:	Inkomensondersteuning alleenstaande ouderen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI.

Regeling:	Ouderenkorting
Beschrijving:	De ouderenkorting is een heffingskorting voor belastingplichtigen die op 31 december van het belastingjaar de AOW-gerechtigde leeftijd hebben bereikt. De korting bedraagt € 1.835 voor verzamelinkomens tot en met € 40.888 en wordt voor verzamelinkomens daarboven met 15% afgebouwd tot € 0.
Doelstelling:	Inkomensondersteuning ouderen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	In 2023 zal een evaluatie plaatsvinden van de heffingskortingen en tariefstructuur in box 1
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	MIMOSI.
Belastingen op milieugrondslag
Regeling:	EB Verlaagd tarief glastuinbouw
Beschrijving:	Voor verbruik van aardgas in de glastuinbouw geldt in de eerste twee schijven een verlaagd tarief in de energiebelasting.
Doelstelling:	Het voorkomen van een onbedoelde lastenverzwaring voor de relatief kleinschalige energie-intensieve glastuinbouwsector bij de invoering van de energiebelasting, zoals deze met de degressieve tariefstructuur werd bereikt voor de andere energie-intensieve sectoren.
Ministerie:	LNV, Artikel 21: Land- en Tuinbouw.
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie, in samenhang met uitfaseren degressieve stelsel
Beleidsuitwerking:	Regeling wordt per 1-1-2025 afgebouwd en afschaft per 1-1-2030
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2021.

Regeling:	EB Teruggaaf kerkgebouwen en non-profit
Beschrijving:	Non-profitinstellingen en kerkgebouwen die ten dienste staan van de openbare eredienst of het houden van openbare bezinningsbijeenkomsten van levensbeschouwelijke aard, hebben recht op teruggaaf van de helft van de betaalde energiebelasting.
Doelstelling:	Bieden van compensatie aan de beheerders van dergelijke gebouwen, aangezien kerken e.d. weinig betaald personeel hebben en geen vennootschapsbelasting betalen waardoor enig voordeel in de vorm van een terugsluis deze doelgroep niet bereikt.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie, in samenhang met uitfaseren degressieve stelsel
Beleidsuitwerking:	Momenteel geen beleidsuitwerking
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2021.

Regeling:	EB Salderingsregeling
Beschrijving:	De salderingsregeling in de energiebelasting geldt voor kleinverbruikers die duurzame energie opwekken, bijvoorbeeld met zonnepanelen. Per kalenderjaar wordt de van het net afgenomen elektriciteit weggestreept tegen de teruggeleverde elektriciteit. Voor salderen is de bovengrens het eigen jaarlijkse verbruik. Voor de geproduceerde elektriciteit boven het eigen verbruik ontvangt de kleinverbruiker van zijn energieleverancier een terugleververgoeding.
Doelstelling:	Stimuleren van energieopwekking middels zonnepanelen en het in overeenstemming brengen van de toepassing van energiebelasting met de praktijk van terugdraaimeters.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	De historische impact van salderen, PwC, 2017. Kamerstukken II 2016-2017, 31 239, nr. 251. Geen volgende evaluatie beoogd. Regeling loopt af.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Regeling wordt afgebouwd per 1-1-2025 en verdwijnt per 1-1-2031
Ramingsgrond:	Raming op basis van cijfers PBL over elektriciteitsproductie uit zon-PV (KEV 2022).

Regeling:	EB Vrijstellingen voor energie-intensieve processen
Beschrijving:	Deze post omvat de vrijstelling voor verbruik van aardgas voor metallurgische en mineralogische procedés in de energiebelasting, de vrijstelling voor verbruik van elektriciteit voor metallurgische en elektrolytische processen en chemische reductie in de energiebelasting en de vrijstellingen voor duaal verbruik van elektriciteit
Doelstelling:	Beschermen van internationale concurrentiepositie.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling en zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie
Beleidsuitwerking:	Regelingen worden per 1-1-2025 afgeschaft
Ramingsgrond:	Realisatiecijfers t/m 2020 op basis van cijfers CBS over energieverbruik. Raming 2021-2023 gebaseerd op cijfers uit KEV 2021.

Regeling:	EB Belastingvermindering per aansluiting
Beschrijving:	Per elektriciteitsaansluiting geldt een belastingvermindering. De vermindering geldt alleen voor onroerende zaken met een verblijfsfunctie (zoals een huis of kantoor).
Doelstelling:	Ondersteunen van de basisbehoefte aan energie en ter compensatie van de invoering van het capaciteitstarief (een vast tarief voor transport van elektriciteit in plaats van een tarief per kWh).
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2021.

Regeling:	EB Stadsverwarmingsregeling
Beschrijving:	De stadsverwarmingsregeling geldt voor installaties voor stadsverwarming die grotendeels gebruik maken van restwarmte. De stadsverwarmingsregeling regelt dat het degressieve tarief in de energiebelasting van toepassing is op het aardgas dat wordt gebruikt voor deze installaties voor stadsverwarming. Zonder de regeling zou dat aardgas worden belast tegen het (hogere) blokverwarmingstarief.
Doelstelling:	Stimuleren van nuttige inzet restwarmte.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Verbetering binnen regeling
Beleidsuitwerking:	Lijst is wordt voor 2024 geactualiseerd met nieuwe technieken
Ramingsgrond:	Maximum inschatting op basis van Vesta MAIS model

Regeling:	Inputvrijstelling energiebelasting voor elektriciteitsopwekking
Beschrijving:	Aardgas of kolen die worden gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit in een installatie met een elektrisch rendement van minstens 30% en een elektrisch vermogen van tenminste 60 kilowatt zijn vrijgesteld van energie- en kolenbelasting. De gedachte hierachter is dat de opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting.
Doelstelling:	Voorkomen van dubbele energiebelasting. Opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	Doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie, in samenhang met uitfaseren degressieve stelsel
Beleidsuitwerking:	Regeling wordt aangepast per 1-1-2025 met een ingroeipad richting 2030. Hierdoor zal een kleiner deel van de gasinzet vrijgesteld zijn.
Ramingsgrond:	Realisatiecijfers t/m 2020 op basis van cijfers CBS over energieverbruik en gegevens van Trinomics gebruikt in het onderzoek naar de impact van afschaffing.

Regeling:	Inputvrijstelling kolenbelasting voor elektriciteitsopwekking
Beschrijving:	Aardgas of kolen die worden gebruikt als brandstof voor het opwekken van elektriciteit in een installatie met een elektrisch rendement van minstens 30% en een elektrisch vermogen van tenminste 60 kilowatt zijn vrijgesteld van energie- en kolenbelasting. De gedachte hierachter is dat de opgewekte elektriciteit bij levering is belast met energiebelasting.
Doelstelling:	Voorkomen van dubbele energiebelasting. Opgewekte elektriciteit bij levering is belasting met energiebelasting.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Realisatiecijfers t/m 2021 op basis van cijfers CBS over energieverbruik.

Regeling:	Inputvrijstelling kolenbelasting voor duaal verbruik
Beschrijving:	Voor kolen die duaal (als brandstof én voor een ander doel) worden gebruikt geldt een vrijstelling in de kolenbelasting.
Doelstelling:	Beschermen van internationale concurrentiepositie.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	Vrijstelling wordt per 1-1-2028 afgeschaft
Ramingsgrond:	Realisatiecijfers t/m 2020 op basis van cijfers CBS over energieverbruiken impactstudie van Kalavasta naar afschaffing fossiele subsidies

Regeling:	EB Degressieve tariefsstructuur elektriciteit
Beschrijving:	De energiebelasting op elektriciteit kent een degressieve tariefstructuur met vier verbruiksschijven
Doelstelling:	Het voorkomen van concurrentienadeel bij grootverbruikers in Nederland ten opzichte van grootverbruikers in het buitenland waar veelal vergelijkbare belastingverlagingen gelden.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Breng de tarieven geleidelijk in lijn met de hoogte van externe kosten van energie en klimaat
Beleidsuitwerking:	Als gevolg van de maatregelen in het Belastingplan 2023 wordt de komende jaren de degressiviteit in de energiebelasting verminderd.
Ramingsgrond:	Realisatiecijfers t/m 2021 van de Belastingdienst en t/m 2020 van het CBS. Prognose op basis van de KEV

Regeling:	EB Degressieve tariefsstructuur gas
Beschrijving:	De energiebelasting op gas kent een degressieve tariefstructuur met vier verbruiksschijven
Doelstelling:	Het voorkomen van concurrentienadeel bij grootverbruikers in Nederland ten opzichte van grootverbruikers in het buitenland waar veelal vergelijkbare belastingverlagingen gelden.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2025-2028.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Breng de tarieven geleidelijk in lijn met de hoogte van externe kosten van energie en klimaat
Beleidsuitwerking:	Als gevolg van de maatregelen in het Belastingplan 2023 wordt de komende jaren de degressiviteit in de energiebelasting verminderd.
Ramingsgrond:	Realisatiecijfers t/m 2021 van de Belastingdienst en t/m 2020 van het CBS. Prognose op basis van de KEV

Regeling:	EB Teruggaaf energie-intensieve industrie
Beschrijving:	Teruggaaf van energiebelasting voor het elektriciteitsgebruik bij een verbruik van meer dan 10 miljoen kWh voor energie-intensieve bedrijven die deelnemen aan een convenant ter verbetering van de energie-efficiëntie.
Doelstelling:	Primair maakt de regeling deel uit van de beleidsarme implementatie van de Richtlijn Energiebelastingen per 2004. Secundair wordt deelname aan een convenant ter verbetering van de energie-efficiëntie bevorderd.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Evaluatie van de energiebelasting, CE Delft, 2021. Kamerstukken II 2020-2021, 31 239, nr. 330. Geen evaluatie beoogd vanwege afschaffing
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Zorgvuldig uitfaseren i.h.k.v. de energietransitie, in samenhang met uitfaseren degressieve stelsel
Beleidsuitwerking:	Regeling is afgeschaft per 1-1-2023
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	EB Verlaagd tarief openbare laadpalen
Beschrijving:	Voor elektriciteit geleverd aan laadpalen met een zelfstandige aansluiting geldt over de eerste 10.000 kWh tijdelijk het lagere tarief van de tweede schijf in plaats van het hogere reguliere tarief van de eerste schijf. Verder geldt een nihiltarief voor de elektriciteit voor laadpalen met een zelfstandige aansluiting op het distributienet in de Wet opslag duurzame energie. De regeling zou oorspronkelijk vier jaar van toepassing zijn, van 2017 tot en met 2020, maar is verlengd tot en met 2025.
Doelstelling:	De oorspronkelijk doelstelling van het voorstel was de businesscase voor openbare laadpalen verbeteren. In het amendement bij het Belastingplan 2023 wordt daarnaast de doelstelling genoemd om de belasting op elektrisch rijden laag te houden.
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd, regeling loopt af in 2025
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	Regeling loopt tot en met 2025
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2021

Regeling:	EB vrijstelling aardgas ander gebruik dan brandstof (incl. teruggaaf)
Beschrijving:	Het gebruik van aardgas anders dan als brandstof is niet belast onder de energiebelasting. Gebruikers kunnen hiervoor een vrijstelling vooraf krijgen of een teruggaaf achteraf
Doelstelling:	Scope energiebelasting beperken tot brandstoffen
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	CBS realisatiecijfers t/m 2022

Regeling:	Vrijstelling leidingwaterbelasting voor grootgebruikers
Beschrijving:	Afnemer van leidingwater betalen door het heffingsplafond geen leidingwaterbelasting over de afname boven de 300 m3 per aansluiting per jaar.
Doelstelling:	Leidingwaterbelasting laten neerslaan bij kleinverbruikers.
Ministerie:	I&W, Artikel 11: Integraal Waterbeleid.
Evaluatie:	Rapport belasting op leidingwater. Dit betreft een verkenning en geen evaluatie van een fiscale regeling., Sterk Consulting, 2022. Geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Op basis van cijfer van het CBS wordt het verbruik bepaald en dit wordt vermenigvuldigd met het tarief.

Regeling:	Vrijstelling zuiveringsslib afvalstoffenbelasting
Beschrijving:	Onder specifieke voorwaarden en beperkingen wordt een vrijstelling van afvalstoffenbelasting verleent voor het verbranden van zuiveringsslib. De vrijstelling geldt als het zuiveringsslib binnen drie jaar na afgifte aan de inrichting wordt verbrand en aan andere gestelde voorwaarden wordt voldaan.
Doelstelling:	Doel is om het zuiveren van afvalwater te stimuleren. Hoe schoner het water, hoe meer zuiveringsslib ontstaat. Door het zuiveringsslib vrij te stellen, wordt zuivering gestimuleerd.
Ministerie:	I&W, Artikel 22: Omgevingsveiligheid en millieurisico's.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Vrijstelling asbest afvalstoffenbelasting
Beschrijving:	Het storten van asbest dat is gebruikt als dakbedekking is vrijgesteld van afvalstoffenbelasting. Dit geldt alleen voor afzonderlijk aangeboden en onvermengd asbest dat uitsluitend toegepast is als dakbedekking. Het asbest moet door een gecertifieerd asbestverwijderingsbedrijf zijn gesaneerd én gemeld in het LAVS (Landelijk Asbestvolgsysteem).
Doelstelling:	Het doel van de maatregel is om een vrijstelling van afvalstoffenbelasting op te nemen voor de verwijdering van asbest en asbesthoudende producten afkomstig van asbestdaken. Hiermee wil men het saneringsbeleid ondersteunen en voorkomen dat de hoge kosten van sanering een knelpunt vormen voor eigenaren. Tevens beoogt de maatregel illegale dumping van asbest in de natuur tegen te gaan.
Ministerie:	I&W, Artikel 22: Omgevingsveiligheid en millieurisico's.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Vrijstelling kolenbelasting anders dan brandstof
Beschrijving:	Het gebruik van kolen anders dan als brandstof is niet belast onder de kolen. Gebruikers kunnen hiervoor een vrijstelling vooraf krijgen of een teruggaaf achteraf
Doelstelling:	Scope energiebelasting beperken tot brandstoffen
Ministerie:	EZK, Artikel 4: Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering..
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	Vrijstelling wordt per 1-1-2028 afgeschaft
Ramingsgrond:	Impactanalyse Kalavasta naar afschaffing fossiele subsidies

Regeling:	Vrijstelling leidingwaterbelasting voor brandkranen, sprinklerinstallaties en dergelijke indien deze gebruikt worden in buitengewone omstandigheden.
Beschrijving:	Over water gebruikt in brandkranen, sprinklerinstallaties en dergelijke wordt geen leidingwaterbelasting betaald.
Doelstelling:	Voorkomen van problemen met betrekking tot vaststellen verbruik
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Transferpassagiers buiten de grondslag van de vliegbelasting
Beschrijving:	Transferpassagiers betalen geen vliegbelasting op vliegtickets.
Doelstelling:	Bescherming de netwerkconnectiviteit van Nederland en voorkomen van dubbele belastingheffing, omdat transferpassagiers de vliegbelasting 2 keer zouden moeten betalen.
Ministerie:	I&W, Artikel 17: Luchtvaart.
Evaluatie:	Volgende evaluatie is beoogd in 2025
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Vrijstelling baggerspecie afvalstoffenbelasting
Beschrijving:	Het storten van baggerspecie is vrijgesteld van afvalstoffenbelasting.
Doelstelling:	Doel is om de verwerking ervan te stimuleren zodat daarmee het beslag op schaarse stortruimte alsmede het beslag op schaarse primaire grondstoffen zoveel mogelijk kan worden beperkt.
Ministerie:	I&W, Artikel 22: Omgevingsveiligheid en millieurisico's.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.
Omzetbelasting
Regeling:	Btw Verlaagd tarief voedingsmiddelen en water
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor bepaalde leveringen en diensten met betrekking tot water en de levering van voedingsmiddelen (eet- en drinkwaren voor menselijke consumptie, inclusief niet-alcoholhoudende dranken) het verlaagde btw-tarief van 9%.
Doelstelling:	Ondersteunen basisbehoefte aan voeding en water en verlagen van de belastingdruk voor minder draagkrachtigen
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Wel doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van geneesmiddelen die voldoen aan de definitie uit de Geneesmiddelenwet, voorbehoedsmiddelen, infusievloeistoffen en voor geneeskundige doeleinden bestemde inhalatiegassen het lage btw-tarief van 9%. Ook geldt voor specifiek genoemde medische hulpmiddelen het lage btw-tarief van 9%.
Doelstelling:	Ondersteunen basisbehoefte aan zorg en verlagen van de belastingdruk voor minder draagkrachtigen
Ministerie:	VWS, Financieel beeld zorg.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief culturele en recreatieve goederen en diensten
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van specifieke culturele goederen of diensten het verlaagde btw-tarief van 9%. Het gaat bijvoorbeeld om de (elektronische) levering en uitleen van boeken, tijdschriften, week- en dagbladen en kunstvoorwerpen en toegangverlening tot musea, kermissen, attractieparken, sportwedstrijden en -accommodatie, circussen, bioscopen, theaters, concerten, e.d.
Doelstelling:	Diversen, waaronder instandhouding van het nationaal kunstbezit, bescherming van kunsthandel, compensatie voor de wijziging in de Arbeidstijdenwet in 1996 en vergrijzing, voorkomen van concurrentieverstoringen, erkenning van maatschappelijke functie van sport, en stimulering van werkgelegenheid in de dagrecreatiesector.
Ministerie:	OCW, Artikel 14: Cultuur.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief arbeidsintensieve diensten
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor bepaalde arbeidsintensieve diensten het verlaagde btw-tarief van 9%. Het gaat om de diensten van kappers, fietsenmakers, schoenmakers, kleermakers en schoonmakers van woningen. Het verlaagde btw-tarief geldt tevens voor het schilderen, stukadoren, isoleren en behangen van woningen ouder dan twee jaar.
Doelstelling:	Diversen, waaronder bevorderen van werkgelegenheid in de desbetreffende sectoren, aanpakken problemen op de woningmarkt, bestrijding van het zwarte circuit, aanpakken van problemen op de woningmarkten stimuleren reparatie goederen.
Ministerie:	SZW, Artikel 1: Arbeidsmarkt.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief overig
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor bepaalde goederen en diensten het verlaagde btw-tarief van 9%. Hierbij gaat het onder andere om agrarische inputgoederen zoals granen en peulvruchten die niet voor menselijke consumptie zijn bestemd, vee en slachtafval, pootgoed voor de teelt van groenten en fruit, stro en veevoer.
Doelstelling:	Verscheidene doelstellingen, bij agrarische goederen gaat het om preventie van cumulatie bij landbouwers en wegnemen concurrentieverstoringen bij rechtstreekse leveringen aan particulieren en bij leveringen tussen landbouwers onderling.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht. Als gevolg van het afschaffen van de btw-landbouwregeling zijn de doelstellingen van het verlaagde tarief op agrarische goederen niet meer relevant.
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Het btw-tarief op agrarische goederen wordt verhoogd per 1-1-2025.
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief Personenvervoer
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van diensten die betrekking hebben op vervoer van personen het verlaagde tarief van 9%. Hieronder valt onder meer het openbaar vervoer en vervoer per taxi.
Doelstelling:	Verlichting van de druk van omzetbelasting voor minder draagkrachtigen en stimuleren en ondersteunen van het openbaar vervoer.
Ministerie:	I&W, Artikel 16: Openbaar Vervoer en Spoor.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief Sierteelt
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van sierteeltproducten het verlaagde tarief van 9%. Hierbij gaat het onder meer om bloembollen, bloemen en sommige planten en verschillende producten van boomkwekerijen.
Doelstelling:	Bloemen en planten betaalbaarder maken voor lagere inkomens en hogere werkgelegenheid en omzet.
Ministerie:	LNV, Artikel 21: Land- en Tuinbouw.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Wel doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Verlaagd tarief Logiesverstrekking
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor leveringen van deze diensten het verlaagde tarief van 9%
Doelstelling:	Stimuleren van (internationaal) toerisme en ondersteunen van de sector.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatie van het verlaagde btw-tarief, Dialogic & Significant Public, 2023. Kamerstukken II 2022-2023, 32 140, nr. 151. Voorlopig is geen evaluatie beoogd in afwachting op besluitvorming
Doeltreffend:	Wel doeltreffend
Doelmatig:	Niet doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Evalueer kritisch of de doelen van het verlaagde btw-tarief (nog steeds) relevant zijn en overweeg meer doelmatige beleidsinstrumenten om doelen te bereiken.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen/vervolgonderzoek
Ramingsgrond:	Bestedingscijfers CBS t/m 2019 definitief, t/m 2022 voorlopig.

Regeling:	Btw Nultarief zonnepanelen
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor de levering en installatie van zonnepanelen en zonnepanelen als dakbedekking op of in de onmiddelijke nabijheid van woningen het btw-nultarief.
Doelstelling:	Verminderen uitvoeringslast voor zonnepaneeleigenaren en Belastingdienst.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Een jaar na invoering wordt de maatregel geëvalueerd, met name gericht op de uitvoering
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers btw-aangifte en aanvullende informatie over installaties van zonnepanelen

Regeling:	Btw Kleineondernemersregeling
Beschrijving:	Per 1 januari 2020 is de nieuwe KOR in werking getreden. Deze kent een facultatieve vrijstelling van omzetbelasting bij een omzet van maximaal € 20.000. De kleine ondernemers die hiervoor kiezen zijn ontheven van het doen van btw-aangifte en de daarbij horende administratieve verplichtingen.
Doelstelling:	Stimuleren van kleine ondernemers, verminderen van administratieve lasten voor ondernemers en verminderen uitvoeringslasten voor de Belastingdienst.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Onderzoeksrapport invoering nieuwe kleineondernemersregeling, FIN, 2022. Kamerstukken II 2021-2022, 35 033, nr. 9. Een evaluatie is beoogd in 2025
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Cijfers btw-aangifte en aanvullende informatie van de Belastingdienst t/m 2020.

Regeling:	BTW Nultarief internationaal personenvervoer
Beschrijving:	In plaats van het algemene btw-tarief van 21% geldt voor het vervoer van personen met schepen en luchtvaartuigen als de plaats van bestemming of de plaats van vertrek buiten Nederland ligt, het nultarief in de btw. Het nultarief geldt ook voor de diensten voor door de passagiers meegenomen bagage, personenauto's en motoren en bij bemiddeling bij de genoemde diensten.
Doelstelling:	Nultarief uit praktische overwegingen, ter voorkoming van administratieve lasten. Het deel van internationale boot- en vliegreizen dat over Nederlands grondgebied gaat is over het algemeen te verwaarlozen.
Ministerie:	I&W, Artikel 17: Luchtvaart en I&W, Artikel 18: Scheepvaart en Havens.
Evaluatie:	Voorlopig is geen evaluatie beoogd, in het licht van de invoering van een nationale vliegbelasting en de internationale gesprekken over belastingen op luchtvaart.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstelling sport
Beschrijving:	Vrijgesteld zijn de diensten van niet-winstbeogende organisaties die zich de beoefening van sport of de bevordering daarvan ten doel stellen. Het gaat met name om contributie en lesgelden. Deze vrijstelling is binnen de Europese Unie verplicht. Per 2019 wordt de sportvrijstelling verruimd zodat deze ook van toepassing is op sportgerelateerde prestaties door niet-winstbeogende
Beschrijving:	sportorganisaties aan niet-leden, zoals het ter beschikking stellen van sportaccommodaties.
Doelstelling:	Stimuleren c.q. ondersteunen van sportorganisaties en sportclubs en verminderen van administratieve lasten.
Ministerie:	VWS, Artikel 6: Sport en bewegen.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstelling post
Beschrijving:	Vrijgesteld zijn diensten met betrekking tot de levering van brieven tot een bepaald gewicht, bedoeld in artikel 16 van de Postwet 2009. De vrijstelling geldt alleen voor een verlener van de universele postdienst. Binnen de Europees Unie is een vrijstelling voor openbare postdiensten verplicht.
Doelstelling:	Voorkomen van administratieve lasten en ondersteunen van het algemene belang van openbare nutsvoorzieningen.
Ministerie:	EZK, Artikel 1: Goed functionerende economie en markten..
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstelling werkgevers- en werknemersorganisaties, alsmede politieke, godsdienstige, levensbeschouwelijke en liefdadige organisaties
Beschrijving:	Vrijgesteld zijn de diensten en daarmee nauw samenhangende leveringen door werkgevers- en werknemersorganisaties, alsmede door organisaties van politieke, godsdienstige, vaderlandslievende, levensbeschouwelijke of liefdadige aard aan hun leden tegen een statutair vastgestelde contributie. Deze vrijstelling is binnen de Europese Unie verplicht.
Doelstelling:	Stimuleren of ondersteunen van instellingen zonder winstoogmerk die handelen in het collectief, maatschappelijk belang van hun leden en verminderen van administratieve lasten
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstelling fondswerving
Beschrijving:	Deze regeling voorziet in een vrijstelling voor bijkomstige activiteiten van reeds vrijgestelde organisaties. Het gaat met name om activiteiten die zij ontplooien ter verwerving van de benodigde middelen voor hun vrijgestelde doelstelling. Om te waarborgen dat deze prestaties geen ernstige verstoring van concurrentieverhoudingen veroorzaken, is de vrijstelling beperkt tot omzetgrenzen van € 68.067 per jaar voor leveringen en € 22.689 per jaar voor diensten (€ 50.000 voor sportorganisaties).
Doelstelling:	Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstellingen medische zorg
Beschrijving:	Vrijgesteld van btw zijn medische handelingen die gericht zijn op de persoonlijke gezondheidskundige verzorging van de mens, alsmede voor de zorg verleend door instellingen waar men is opgenomen en de zorg op grond van de Wmo 2015 en de Jeugdwet.
Doelstelling:	Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten. Ter voorkoming van cumulatie van belasting (verouderd).
Ministerie:	VWS, Financieel beeld zorg.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd. De regeling is verplicht door de Europese Commissie in de btw-richtlijn. Het is derhalve niet doelmatig om eenzijdig als lidstaat te evalueren.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstelling componisten, schrijvers en journalisten
Beschrijving:	Vrijgesteld van btw zijn diensten die naar hun aard diensten zijn door een journalist, schrijver of componist.
Doelstelling:	Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten.
Ministerie:	OCW, Artikel 14: Cultuur.
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2024.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstelling voor uitvaartondernemers
Beschrijving:	De diensten van uitvaartondernemers zijn vrijgesteld van btw. Het gaat hier alleen om diensten die worden verricht na het overlijden van een persoon, niet van een (huis)dier. Het kan bijvoorbeeld gaan om de volgende diensten:het verzorgen en opbaren van de overledene, het verzorgen van de uitvaart, het dragen van de lijkkist, het verzorgen van de begrafenis of crematie (inclusief de asverstrooiing)
Doelstelling:	Stimuleren of ondersteunen van bedoelde organisaties en instellingen en verminderen van administratieve lasten. Voorkomen belastingheffing op uitgaven die rechtstreeks verband houden met het leed van mensen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2024.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	BTW Vrijstellingen overig
Beschrijving:	Deze categorie «overig» ziet onder andere op de btw-vrijstelling voor verhuur van onroerende zaken, betalingsverkeer, handelingen inzake waardepapieren, beheer van gemeenschappelijke beleggingsfondsen.
Doelstelling:	Diversen, bijvoorbeeld om de moeilijkheden in verband met de vaststelling van de belastbare grondslag te verhelpen of omdat het elders belast is.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in de periode 2024.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.
Auto
Regeling:	BPM Vrijstelling nulemissievoertuigen
Beschrijving:	Voertuigen met een CO2– uitstoot van 0 gram per kilometer zijn vrijgesteld van BPM. Deze vrijstelling geldt tot 1 januari 2025.
Doelstelling:	Stimuleren van emissievrij rijden.
Ministerie:	I&W, Artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid.
Evaluatie:	Tussenevaluatie fiscale regelingen emissieloze voertuigen en plug-in-hybrides, Dialogic & Decisio & EVConsult, 2022. Kamerstukken II 2022-2023, 32 813 nr. 1179. De regeling zal worden meegenomen in de integrale evaluatie in 2024 (toegezegd in Klimaatakkoord).
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Data over nieuwverkopen van de RDW, cijfers van de Belastingdienst en de publicatie «Mobiliteit in Cijfers Auto’s 2022/23» van de Stichting BOVAG-RAI.

Regeling:	MRB Vrijstelling nulemissievoertuigen
Beschrijving:	Voor alle voertuigen met een CO2– uitstoot van 0 gram per kilometer geldt in de MRB een nihiltarief. In 2025 geldt een kwarttarief en vanaf 2026 geldt het volle tarief.
Doelstelling:	Stimuleren van emissievrij rijden.
Ministerie:	I&W, Artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid.
Evaluatie:	Tussenevaluatie fiscale regelingen emissieloze voertuigen en plug-in-hybrides, Dialogic & Decisio & EVConsult, 2022. Kamerstukken II 2022-2023, 32 813 nr. 1179. De regeling zal worden meegenomen in de integrale evaluatie in 2024 (toegezegd in Klimaatakkoord).
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	IB/LB Korting op de bijtelling voor nulemissieauto's
Beschrijving:	Bij privégebruik van een auto van de zaak geldt voor nieuwe auto’s vanaf 2017 een bijtelling in de loon- en/of inkomstenbelasting van 22% van de catalogusprijs. Bij privégebruik van een nulemissieauto van de zaak geldt in 2017 en 2018 een korting van 18% op de bijtelling. Hierdoor komt de bijtelling voor nulemissieauto’s in feite uit op 4%. In 2019 is de korting van 18% gemaximeerd op € 9.000. Vanaf 2020 wordt het kortingspercentage en het maximum afgebouwd. Vanaf 2026 verdwijnt de korting op de bijtelling.
Doelstelling:	Stimulering van emissievrij rijden.
Ministerie:	I&W, Artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid.
Evaluatie:	Tussenevaluatie fiscale regelingen emissieloze voertuigen en plug-in-hybrides, Dialogic & Decisio & EVConsult, 2022. Kamerstukken II 2022-2023, 32 813 nr. 1179. De regeling zal worden meegenomen in de integrale evaluatie in 2024 (toegezegd in Klimaatakkoord).
Doeltreffend:	Doeltreffend
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Data over nieuwverkopen van de RDW, cijfers van de Belastingdienst en de publicatie «Mobiliteit in Cijfers Auto’s 2022/23» van de Stichting BOVAG-RAI.

Regeling:	IB/LB Korting op de bijtelling voor zuinige auto's (overgangsrecht)
Beschrijving:	Bij privégebruik van een auto van de zaak geldt voor auto’s van voor 2017 een bijtelling in de loon- en/of inkomstenbelasting van 25% van de catalogusprijs. Bij auto’s met lagere CO2– uitstoot dan bepaalde grenzen kan in 2017 en latere jaren door overgangsrecht een korting op de bijtelling van toepassing zijn.
Doelstelling:	Bevorderen van het gebruik van milieuvriendelijke auto’s.
Ministerie:	I&W, Artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid.
Evaluatie:	Tussenevaluatie fiscale regelingen emissieloze voertuigen en plug-in-hybrides, Dialogic & Decisio & EVConsult, 2022. Kamerstukken II 2022-2023, 32 813 nr. 1179. De regeling zal worden meegenomen in de integrale evaluatie in 2024 (toegezegd in Klimaatakkoord).
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Data over nieuwverkopen van de RDW, cijfers van de Belastingdienst en de publicatie «Mobiliteit in Cijfers Auto’s 2022/23» van de Stichting BOVAG-RAI.

Regeling:	BPM Teruggaaf taxi's en openbaar vervoer
Beschrijving:	Teruggaaf van belasting wordt onder voorwaarden verleend voor personenauto’s die zijn bestemd om geheel of nagenoeg geheel te worden gebruikt voor het verrichten van openbaar vervoer of taxivervoer. De BPM-teruggaaf voor taxi's is afgeschaft vanaf 2020.
Doelstelling:	Stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer en taxivervoer.
Ministerie:	I&W, Artikel 16: Openbaar Vervoer en Spoor.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De regeling is afgeschaft, er is daarom niet voorzien in een volgende evaluatie.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Vervang de regeling die dient ter bevordering van taxi’s en OV voor beleid dat hetzelfde doel behaalt zonder negatieve effecten voor het milieu of schaf deze regeling af (bpm is al afgeschaft)
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2019

Regeling:	MRB Vrijstelling taxi's en openbaar vervoer
Beschrijving:	Teruggaaf van belasting wordt onder voorwaarden verleend voor personenauto’s die zijn bestemd om geheel of nagenoeg geheel te worden gebruikt voor het verrichten van openbaar vervoer of taxivervoer. De BPM-teruggaaf voor taxi's is afgeschaft vanaf 2020.
Doelstelling:	Stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer en taxivervoer.
Ministerie:	I&W, Artikel 16: Openbaar Vervoer en Spoor.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Vervang de regeling die dient ter bevordering van taxi’s en OV voor beleid dat hetzelfde doel behaalt zonder negatieve effecten voor het milieu of schaf deze regeling af (bpm is al afgeschaft)
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2022. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	BPM Teruggaaf diverse voertuigen
Beschrijving:	In de BPM en MRB geldt voor diverse voertuigen een vrijstelling of teruggaafregeling. In de MRB betreft dit (voertuigen voor) politie, defensie, brandweer, ambulance, vervoer van een stoffelijk overschot, dierenambulances, vuilniswagens, aftrek voor het gewicht van een voor rolstoelinstallatie en voertuigen waar gewoonlijk slechts over een geringe afstand van de weg gebruikt gemaakt wordt. In de BPM betreft het (voertuigen voor) politie, defensie, brandweer, ambulance, vervoer van een stoffelijk overschot, dierenambulances, invalidenwagens en vervoer van rolstoelgebruikers in groepsverband.
Doelstelling:	Deze regelingen kennen diverse doelstellingen, waaronder het dienen van het algemeen belang.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Vervang de regeling die dient ter bevordering van taxi’s en OV voor beleid dat hetzelfde doel behaalt zonder negatieve effecten voor het milieu of schaf deze regeling af (bpm is al afgeschaft)
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2022.

Regeling:	MRB Vrijstelling diverse voertuigen
Beschrijving:	In de BPM en MRB geldt voor diverse voertuigen een vrijstelling of teruggaafregeling. In de MRB betreft dit (voertuigen voor) politie, defensie, brandweer, ambulance, vervoer van een stoffelijk overschot, dierenambulances, vuilniswagens, aftrek voor het gewicht van een voor rolstoelinstallatie en voertuigen waar gewoonlijk slechts over een geringe afstand van de weg gebruikt gemaakt wordt. In de BPM betreft het (voertuigen voor) politie, defensie, brandweer, ambulance, vervoer van een stoffelijk overschot, dierenambulances, invalidenwagens en vervoer van rolstoelgebruikers in groepsverband.
Doelstelling:	Deze regelingen kennen diverse doelstellingen, waaronder het dienen van het algemeen belang.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Vervang de regeling die dient ter bevordering van taxi’s en OV voor beleid dat hetzelfde doel behaalt zonder negatieve effecten voor het milieu of schaf deze regeling af (bpm is al afgeschaft)
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2022. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	BPM Vrijstelling bestelauto ondernemers
Beschrijving:	Voor ondernemers die een bestelauto meer dan bijkomstig (meer dan 10% van het totale gebruik van de bestelauto) in het kader van hun onderneming gebruiken, geldt een vrijstelling van BPM.
Doelstelling:	Stimulering ondernemerschap.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Vervang de regeling die dient ter bevordering van taxi’s en OV voor beleid dat hetzelfde doel behaalt zonder negatieve effecten voor het milieu of schaf deze regeling af (bpm is al afgeschaft)
Beleidsuitwerking:	BPM vrijstelling wordt afgeschaft
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst voor de MRB over juni t/m 2023 en cijfers RDW voor de catalogusprijzen.

Regeling:	MRB Verlaagd tarief bestelauto ondernemers
Beschrijving:	Voor ondernemers die een bestelauto meer dan bijkomstig (meer dan 10% van het totale gebruik van de bestelauto) in het kader van hun onderneming gebruiken, geldt een verlaagd tarief in de MRB. Dit tarief wordt van 2021 tot en met 2024 jaarlijks met gemiddeld € 24 verhoogd en in 2025 met gemiddeld € 24 verlaagd.
Doelstelling:	Stimulering ondernemerschap.
Ministerie:	EZK, Artikel 2: Bedrijvenbeleid: innovatie en ondernemerschap voor duurzame welvaartsgroei.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Vervang de regeling die dient ter bevordering van taxi’s en OV voor beleid dat hetzelfde doel behaalt zonder negatieve effecten voor het milieu of schaf deze regeling af (bpm is al afgeschaft)
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten
Beschrijving:	Een verlaagd MRB-tarief is van toepassing op een bestelauto die wordt gebruikt voor het vervoer van een gehandicapte persoon in de cabine van het voertuig en voor het gelijktijdig vervoeren van een niet-opvouwbare rolstoel van die persoon.
Doelstelling:	Tegemoetkoming voor gehandicapten.
Ministerie:	VWS, Financieel beeld zorg.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	MRB Vrijstelling motorrijtuigen ouder dan 40 jaar
Beschrijving:	Motorrijtuigen van 40 jaar en ouder zijn vrijgesteld van MRB.
Doelstelling:	Stimulering behoud van mobiel historisch erfgoed.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Spits de regeling voor het behoud van mobiel erfgoed toe op specifieke modellen die tot mobiel erfgoed worden gerekend
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	MRB Overgangsregeling motorrijtuigen vanaf bouwjaar 1988
Beschrijving:	Voor personen- en bestelauto’s rijdend op benzine, motorrijwielen, bussen en vrachtauto’s die op 1 januari 2014 26 jaar of ouder zijn maar nog geen 40 jaar, geldt een kwarttarief met een maximum van € 138 (prijzen 2023) onder de voorwaarde dat er in de maanden januari, februari en december niet van de openbare weg gebruik wordt gemaakt.
Doelstelling:	Behouden van cultureel rijdend erfgoed in deze leeftijdsgroep waarmee niet dagelijks gebruik wordt gemaakt van de weg.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	MRB Kwarttarieven
Beschrijving:	Voor kampeerauto’s, voertuigen voor particulier paardenvervoer, kermis- en circusvoertuigen, rijdende werktuigen en rijdende werkplaatsen geldt een kwarttarief in de MRB. Het overgrote deel hiervan betreft kampeerauto’s.
Doelstelling:	Ontzien van voertuigen waarmee beperkt gebruik wordt gemaakt van de weg.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport 'Bijzondere regelingen MRB en BPM', SEO, 2022. Kamerstuk 2021-2022, 32 800, nr. 76. De volgende evaluatie is beoogd in 2028 of later
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Geef de MRB-regeling «kwarttarief kampeerauto’s» anders vorm.
Beleidsuitwerking:	Kabinetsreactie volgt nog
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	MRB Halftarief plug-in hybride auto’s
Beschrijving:	Voor auto’s met een CO2– uitstoot van meer dan 0 gram per kilometer maar minder dan 50 gram per kilometer geldt een halftarief in de MRB. In 2025 wordt het tarief verhoogd naar een driekwarttarief en vanaf 2026 geldt het volle tarief.
Doelstelling:	PHEV's aantrekkelijker maken voor de Nederlandse tweedehands markt
Ministerie:	I&W, Artikel 14: Wegen en verkeersveiligheid.
Evaluatie:	Tussenevaluatie fiscale regelingen emissieloze voertuigen en plug-in-hybrides, Dialogic & Decisio & EVConsult, 2022. Kamerstukken II 2022-2023, 32 813 nr. 1179. De regeling zal worden meegenomen in de integrale evaluatie in 2024 (toegezegd in Klimaatakkoord).
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Ja
Toetsingskader:	Ja
Aanbeveling:	Stimuleren PHEV rijmt niet met doel uit Klimaatakkoord om 100% van de nieuwverkopen in 2030 EV te laten zijn.
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst over juni t/m 2023. De raming van het jaarlijkse budgettaire belang is afgeleid van de cijfers voor de maand juni.

Regeling:	BZM Teruggaaf belasting zware motorrijtuigen bij gecombineerd vervoer (spoor, binnenwateren of zee)
Beschrijving:	Vrachtwagens die zijn betrokken bij het goederenvervoer tussen lidstaten van de Europese Unie waarbij het begin en/of eindvervoer over de weg wordt verricht en voor het overige gebruik wordt gemaakt van het spoor, binnenwateren, of van een zeetraject kunnen om teruggaaf van bzm (Eurovignet) verzoeken. Van belang voor de teruggaaf van het eurovignet is het feit dat er slechts sprake is van gecombineerd vervoer indien voor het traject dat per spoor of over water wordt afgelegd een vervoersalternatief over de weg aanwezig is. Het zogenoemde deep sea vervoer komt niet voor de teruggaaf in aanmerking, het short sea vervoer onder bepaalde voorwaarden wel. Tevens moet aan bepaalde administratieve eisen worden voldaan om de uitvoering door de belastingdienst mogelijk te maken. De terminals (plaatsen van in- of uitlading bij het spoor) die betrokken zijn bij het begin- en/of het eindvervoer dienen aan deze eisen te voldoen anders kan geen teruggaaf van het eurovignet worden verleend. De terminals dienen voorts in Nederland te zijn gelegen.
Doelstelling:	Het handhaven en versterken van de logistieke functie van de Nederlandse economie onder optimale milieutechnische voorwaarden. Met de maatregel is beoogd het marktaandeel van milieuvriendelijke vervoerswijzen in het goederenvervoer te versterken en de efficiency en bereikbaarheid in het wegvervoer te verhogen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd. De vrachtwagenheffing zal naar verwachting in 2026 van start gaan. Zodra de Vrachtwagenheffing operationeel is zal afscheid worden genomen van het Eurovignet en zal de Wet belasting zware motorrijtuigen worden ingetrokken.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.
Accijns
Regeling:	Accijnzen Vrijstelling tabak, alcohol en motorbrandstof diplomatiek personeel en medewerkers internationale organisaties
Beschrijving:	Diplomatiek en consulair personeel en medewerkers van internationale organisaties (IO’s) genieten in Nederland bepaalde fiscale privileges, waaronder, afhankelijk van de functie van de betreffende functionaris en onder toepassing van quota, vrijstellingen van accijns op tabak, alcohol en motorbrandstof. Waar bepaalde fiscale privileges verplicht door Nederland dienen te worden verleend, geldt dat niet voor deze specifieke vrijstellingen. Dit zijn zogenoemde courtoisieprivileges.
Doelstelling:	Attractiviteit van Nederland als gastland voor diplomatieke missies en IO’s en hun personeel bevorderen.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De regeling is onderdeel van het privilegebeleid ten aanzien van diplomatiek personeel en medewerkers van IO’s in den brede en wordt niet afzonderlijk geëvalueerd. Wel wordt bezien of het gehele pakket aan privileges kan worden gemoderniseerd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Accijns Vrijstelling communautaire wateren
Beschrijving:	Op grond van artikel 14, eerste lid, onderdeel c, van Richtlijn 2003/96/EG moet voor leveringen van motorbrandstof aan de commerciële zeescheepvaart vrijstelling van accijns worden verleend. Op grond van een internationaal verdrag, de Akte van Mannheim, moet vrijstelling van accijns ook worden verleend voor motorbrandstof voor de commerciële scheepvaart op de binnenwateren van de verdragslanden.
Doelstelling:	Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen veroorzaakt door accijnzen op brandstof voor vaartuigen.
Ministerie:	I&W, Artikel 18: Scheepvaart en Havens.
Evaluatie:	Evaluatierapport Belastinguitgaven op het terrein van de accijnzen, FIN, 2008. Kamerstukken II 2007-2008, 31 200 IXB, nr. 18. Geen evaluatie beoogd. De regeling komt voort uit internationale verdragen, dus het is niet doelmatig om te evalueren.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Accijns Vrijstelling luchtvaartuigen
Beschrijving:	Op grond van artikel 14, eerste lid, onderdeel b, van Richtlijn 2003/96/EG en internationale verdragen moet voor motorbrandstof voor de commerciële luchtvaart vrijstelling van accijns worden verleend. Binnenlandse vluchten kunnen wel worden belast, hetgeen in Nederland in de periode van 1 januari 2005 tot 1 januari 2012 ook gebeurde.
Doelstelling:	Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen veroorzaakt door accijnzen op brandstof voor luchtvaartuigen.
Ministerie:	I&W, Artikel 17: Luchtvaart.
Evaluatie:	Impactanalyse afschaffen accijnsvrijstelling luchtvaartuigen, CE Delft, 2023. Geen evaluatie beoogd. De regeling komt voort uit internationale verdragen, dus het is niet doelmatig om te evalueren.
Doeltreffend:	Wel of grotendeels doeltreffend
Doelmatig:	Wel of grotendeels doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Accijns teruggaaf LPG glastuinbouw
Beschrijving:	Voor het gebruik van LPG in de glastuinbouw geldt een teruggaafregeling in de accijns.
Doelstelling:	Bevorderen ondernemerschap
Ministerie:	LNV, Artikel 21: Land- en Tuinbouw.
Evaluatie:	Geen evaluatie beoogd.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.

Regeling:	Accijns verlaagd tarief kleine brouwerijen
Beschrijving:	Het tarief van de bieraccijns wordt voor kleine brouwerijen verlaagd met 7,5%.
Doelstelling:	In het belastingstelsel van voor 1992 betaalden kleine brouwerijen relatief veel belasting, het verlaagde tarief was een compensatie hiervoor.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Evaluatierapport Belastinguitgaven op het terrein van de accijnzen, FIN, 2008. Kamerstukken II 2007-2008, 31 200 IXB, nr. 18. Geen volgende evaluatie beoorgd
Doeltreffend:	Niet of beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Niet of beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	In een evaluatie van 2008 is aanbevolen om de regeling af te schaffen.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	N.v.t.
Assurantiebelasting
Regeling:	ASB Vrijstelling Brede Weersverzekering
Beschrijving:	De brede weersverzekering is een instrument voor agrariërs om weerrisico’s af te dekken. Deze verzekering is met ingang van 2020 vrijgesteld van assurantiebelasting.
Doelstelling:	Met de introductie van de vrijstelling van assurantiebelasting wordt beoogd de deelname van agrariërs aan de brede weersverzekering te stimuleren.
Ministerie:	LNV, Artikel 21: Land- en Tuinbouw.
Evaluatie:	De volgende evaluatie is beoogd in 2023, als onderdeel van de beleidsevaluatie Brede Weersverzekering.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Expertraming subsidiebenutting voor de premie brede weersverzekering. Informatie hieromtrent afkomstig van RVO.

Regeling:	ASB Vrijstelling levensverzekeringen
Beschrijving:	Levensverzekeringen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%.
Doelstelling:	Het niet belasten van verzekeringen met een sociaal karakter, voorkomen van ontmoediging van sparen en voorkomen moeilijkheden in de uitvoering.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Op basis van evaluatierapport assurantiebelasting (2020) en financieel jaarverslag verzekeringsbranche

Regeling:	ASB Vrijstelling ongevallen, invaliditeits en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen
Beschrijving:	Ongevallen-, invaliditeits-, en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen zijn vrijgesteld van assurantiebelasting van 21%.
Doelstelling:	Het niet belasten van verzekeringen met een sociaal karakter.
Ministerie:	SZW, Artikel 3: Arbeidsongeschiktheid.
Evaluatie:	De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Op basis van evaluatierapport assurantiebelasting (2020) en financieel jaarverslag verzekeringsbranche

Regeling:	ASB Vrijstelling ziekte- en ziektekostenverzekering, zorgverzekering ZVW
Beschrijving:	Ziekte- en ziektekostenverzekeringen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%.
Doelstelling:	Het niet belasten van verzekeringen met een sociaal karakter.
Ministerie:	VWS, Financieel beeld zorg.
Evaluatie:	De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Op basis van evaluatierapport assurantiebelasting (2020) en financieel jaarverslag verzekeringsbranche

Regeling:	ASB Vrijstelling werkloosheidsverzekeringen
Beschrijving:	Werkloosheidsverzekeringen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%.
Doelstelling:	Het niet belasten van verzekeringen met een sociaal karakter.
Ministerie:	SZW, Artikel 5: Werkloosheid.
Evaluatie:	De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	(nog) Niet onderzocht
Doelmatig:	(nog) Niet onderzocht
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	N.v.t.
Beleidsuitwerking:	N.v.t.
Ramingsgrond:	Niet van toepassing

Regeling:	ASB Vrijstelling zeeschepen
Beschrijving:	Verzekeringen van zeeschepen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%. Het gaat om cascoverzekeringen (het zeeschip zelf, niet de inhoud daarvan) en de risico’s die de reder heeft door het varen van een zeeschip.
Doelstelling:	Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen
Ministerie:	I&W, Artikel 18: Scheepvaart en Havens.
Evaluatie:	Eindrapport Evaluatie Assurantiebelasting, Dialogic, 2020. Kamerstuk 2019-2020, 35 302 nr. 76. De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	Wel doeltreffend
Doelmatig:	Wel doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Op basis van evaluatierapport assurantiebelasting (2020) en jaarcijfers over de moniale premie-volume in de maritieme sector

Regeling:	ASB Vrijstelling transportverzekeringen
Beschrijving:	Transportverzekeringen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%. Dit zijn verzekeringen tegen risico’s van schade als gevolg van vervoer van goederen over zee, land, binnenwateren en door de lucht. Het gaat ook om aansprakelijkheidsverzekeringen van
Doelstelling:	Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen en vermijden dat bestaande handelsgebruiken worden doorbroken als gevolg van de heffing van assurantiebelasting.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Eindrapport Evaluatie Assurantiebelasting, Dialogic, 2020. Kamerstuk 2019-2020, 35 302 nr. 76. De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Op basis van evaluatierapport assurantiebelasting (2020) en financieel jaarverslag verzekeringsbranche

Regeling:	ASB Vrijstelling exportkredietverzekeringen
Beschrijving:	Exportkredietverzekeringen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%. De vrijstelling geldt voor zowel publieke als private exportkredietverzekeringen.
Doelstelling:	Beschermen van de internationale concurrentiepositie van Nederlandse exporteurs.
Ministerie:	FIN, Artikel 1: Belastingen.
Evaluatie:	Eindrapport Evaluatie Assurantiebelasting, Dialogic, 2020. Kamerstuk 2019-2020, 35 302 nr. 76. De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	Wel doeltreffend
Doelmatig:	Wel doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Op basis van jaarverslagen Atradius en Dutch State business

Regeling:	ASB Vrijstelling luchtvaartuigen
Beschrijving:	Verzekeringen van luchtvaartuigen zijn vrijgesteld van de assurantiebelasting van 21%. Het gaat om cascoverzekeringen (het luchtvaartuig zelf, niet de inhoud daarvan).
Doelstelling:	Voorkomen van verstoring van de internationale concurrentieverhoudingen
Ministerie:	I&W, Artikel 17: Luchtvaart.
Evaluatie:	Eindrapport Evaluatie Assurantiebelasting, Dialogic, 2020. Kamerstuk 2019-2020, 35 302 nr. 76. De volgende evaluatie van de assurantiebelasting is beoogd in 2028.
Doeltreffend:	Beperkt doeltreffend
Doelmatig:	Beperkt doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Geen aanbeveling
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Op basis van evaluatierapport assurantiebelasting (2020) en financieel jaarverslag KLM
Overdrachtsbelasting
Regeling:	OVB Vrijstelling cultuurgrond
Beschrijving:	Vrijgesteld is de verkrijging van cultuurgrond – daaronder begrepen de rechten van erfpacht of beklemming daarop – die ten behoeve van de landbouw bedrijfsmatig wordt geëxploiteerd. Voorwaarde is dat de exploitatie van de cultuurgrond voor een aaneensluitende periode van tien jaar wordt voortgezet.
Doelstelling:	Landbouwstructuur verbeteren en voorkomen belasten van verplaatsing van land- en tuinbouwbedrijven als gevolg van overheidsingrijpen
Ministerie:	LNV, Artikel 21: Land- en Tuinbouw.
Evaluatie:	IBO Agro-, visserij- en voedselketens, EZ, 2014. Kamerstukken II 2014-2015, 30 991, nr 25. In 2023 is er een verkenning geweest waarin is geconcludeerd dat verder onderzoek nodig is. De evaluatie is beoogd in 2026 als onderdeel van de vrijstellingen in de OVB gericht op natuur en landbouw.
Doeltreffend:	Onzeker of doeltreffend
Doelmatig:	Onzeker of doelmatig
Horizonbepaling:	Nee
Toetsingskader:	Nee
Aanbeveling:	Vervolgonderzoek
Beleidsuitwerking:	Geen wijzigingen
Ramingsgrond:	Cijfers Belastingdienst t/m 2014.

Berichten over uw Buurt

Dienstverlening

Beleid & regelgeving

Contactgegevens overheden

Inhoudsopgave

Extra informatie

Gerelateerd

Publicaties in kamerdossier

Hoofddocument en bijlagen

Geconsolideerde regelgeving

Publicaties referendum

Tweede Kamer der Staten-Generaal

36 410 Nota over de toestand van 's rijks financiën

Nr. 2 NOTA OVER DE TOESTAND VAN 'S RIJKS FINANCIËN

1 BUDGETTAIRE KERNGEGEVENS

1.1 Budgettaire kerngegevens

1.2 Aansluiting visuele samenvatting met begrotingen en bijlagen Miljoenennota

2 UITGAVEN EN NIET-BELASTINGONTVANGSTEN

X Noot

X Noot

3 INKOMSTENKADER

4 DE BELASTING - EN PREMIEONTVANGSTEN

5 TOELICHTING OP DE BELASTINGONTVANGSTEN

6 EMU-SALDO

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

7 EMU-SCHULD

8 OVERHEIDSBALANS

X Noot

9 FISCALE REGELINGEN

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

X Noot

10 TOELICHTING OP DE FISCALE REGELINGEN