34 200 X Jaarverslag en slotwet Ministerie van Defensie 2014

Nr. 1 JAARVERSLAG VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)

Aangeboden 20 mei 2015

Uitgavenverdeling Defensie totaal € 7.787,8 (bedragen x € 1 miljoen)

Ontvangstenverdeling Defensie totaal € 291,05 (bedragen x € 1 miljoen)

INHOUDSOPGAVE

A.	Algemeen		5
1.	Aanbieding van het jaarverslag en verzoek tot dechargeverlening		5
2.	Leeswijzer		7
B.	Beleidsverslag		10
3.	Beleidsprioriteiten		11
4.	Beleidsartikelen		23
	4.1.	Beleidsartikel 1 Inzet	23
	4.2.	Beleidsartikel 2 Taakuitvoering zeestrijdkrachten	34
	4.3.	Beleidsartikel 3 Taakuitvoering landstrijdkrachten	38
	4.4.	Beleidsartikel 4 Taakuitvoering luchtstrijdkrachten	42
	4.5.	Beleidsartikel 5 Taakuitvoering marechaussee	47
	4.6.	Beleidsartikel 6 Investeringen krijgsmacht	52
	4.7.	Beleidsartikel 7 Ondersteuning krijgsmacht door Defensie Materieel Organisatie	62
	4.8.	Beleidsartikel 8 Ondersteuning krijgsmacht door Commando DienstenCentra	65
5.	Niet-beleidsartikelen		68
	5.1.	Niet-beleidsartikel 9 Algemeen	68
	5.2.	Niet-beleidsartikel 10 Centraal apparaat	69
	5.3.	Niet-beleidsartikel 11 Geheime uitgaven	71
	5.4.	Niet-beleidsartikel 12 Nominaal en onvoorzien	72
6.	Bedrijfsvoeringsparagraaf		73
C.	Jaarrekening		80
7.	De verantwoordingsstaat		80
8.	De saldibalans		81
Baten-lastenagentschappen			87
9.	De samenvattende verantwoordingsstaat agentschappen		87
10.	Defensie Telematica Organisatie		88
11.	Dienst Vastgoed Defensie		97
12.	Paresto		108
Publicatie personele topinkomens			115
13.	Publicatie personele topinkomens		115
D.	Bijlagen		118
Bijlage 1:	Toezichtrelaties en ZBO’s en RWT’s		118
Bijlage 2:	Inhuur externen		120
Bijlage 3:	Afgerond Evaluatie- en overig onderzoek		121
Bijlage 4:	Integriteitsmeldingen		122
Bijlage 5:	Milieu		123
Bijlage 6:	Rapportage burgerbrieven		127
Bijlage 7:	Rapportage voortgang maatregelen beleidsbrief 2011 en de nota In het belang van Nederland		129
Bijlage 8:	Rapportage inzetbaarheidsdoelstellingen in 2014		135
Bijlage 9:	Lijst met afkortingen		140

A. ALGEMEEN

1. AANBIEDING VAN HET JAARVERSLAG EN VERZOEK TOT DECHARGEVERLENING

AANBIEDING EN VERZOEK TOT DECHARCHEVERLENING

Aan de voorzitters van de Eerste en de Tweede Kamer van de Staten-Generaal.

Hierbij bied ik het departementale jaarverslag van het Ministerie van Defensie over het jaar 2014 aan.

Onder verwijzing naar de artikelen 63 en 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verzoek ik de beide Kamers van de Staten-Generaal de Minister van Defensie decharge te verlenen over het in het jaar 2014 gevoerde financiële beheer.

Ten behoeve van de oordeelsvorming van de Staten-Generaal over dit verzoek tot dechargeverlening is door de Algemene Rekenkamer als externe controleur op grond van artikel 82 van de Comptabiliteitswet 2001 een rapport opgesteld. Dit rapport wordt separaat door de Algemene Rekenkamer aan de Staten-Generaal aangeboden. Het rapport bevat de bevindingen en het oordeel van de Rekenkamer met betrekking tot:

• 1. het gevoerde financieel beheer en materieel beheer;

• 2. de ten behoeve van dat beheer bijgehouden administraties;

• 3. de financiële informatie in het jaarverslag;

• 4. de betrokken saldibalans;

• 5. de totstandkoming van de informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering;

• 6. de in het jaarverslag opgenomen informatie over het gevoerde beleid en de bedrijfsvoering.

Bij het besluit tot dechargeverlening dienen verder de volgende, wettelijk voorgeschreven, stukken te worden betrokken:

• 1. het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2014;

• 2. het voorstel van de slotwet dat met het onderhavige jaarverslag samenhangt;

• 3. het rapport van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot het onderzoek van de centrale administratie van ’s Rijks schatkist en van het Financieel jaarverslag van het Rijk;

• 4. de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer met betrekking tot de in het Financieel jaarverslag van het Rijk over 2014 opgenomen rekening van uitgaven en ontvangsten van het Rijk over 2014, alsmede met betrekking tot de Saldibalans van het Rijk over 2014 (de verklaring van goedkeuring, bedoeld in artikel 83, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001).

Het besluit tot dechargeverlening kan niet worden genomen, voordat de betrokken slotwet is aangenomen en voordat de verklaring van goedkeuring van de Algemene Rekenkamer is ontvangen.

De Minister van Defensie, J. A. Hennis-Plasschaert

Dechargeverlening door de Tweede Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal dat de Tweede Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van ....

De Voorzitter van de Tweede Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, tweede lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, ter behandeling doorgezonden aan de voorzitter van de Eerste Kamer.

Dechargeverlening door de Eerste Kamer

Onder verwijzing naar artikel 64 van de Comptabiliteitswet 2001 verklaart de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dat de Eerste Kamer aan het hiervoor gedane verzoek tot dechargeverlening tegemoet is gekomen door een daartoe strekkend besluit, genomen in de vergadering van ...

De Voorzitter van de Eerste Kamer,

Handtekening:

Datum:

Op grond van artikel 64, derde lid van de Comptabiliteitswet 2001 wordt dit originele exemplaar van het onderhavige jaarverslag, na ondertekening van de hierboven opgenomen verklaring, doorgezonden aan de Minister van Financiën.

2. LEESWIJZER

Opzet jaarverslag

In het jaarverslag 2014 wordt verantwoording afgelegd over de gerealiseerde uitgaven ten opzichte van de begroting 2014 (Kamerstuk 34 750-X, nr. 1). Het jaarverslag bestaat uit de aanbieding en dechargeverlening, de leeswijzer, het beleidsverslag, de (niet-) beleidsartikelen, de jaarrekening, gegevens over de agentschappen en een aantal bijlagen. In het jaarverslag wordt onderscheid gemaakt tussen financiële en niet-financiële informatie. De financiële informatie valt onder de reikwijdte van de door de Audit Dienst Rijk afgegeven controleverklaring.

Beleidsprioriteiten

De kern van het jaarverslag wordt gevormd door het beleidsverslag (deel B).

Beleidsartikelen

Budgettaire gevolgen van beleid

Bij de beleidsartikelen zijn algemene doelstellingen geformuleerd en de financiële gevolgen daarvan worden ten aanzien van de opmerkelijke verschillen (grensbedrag van € 2,5 miljoen voor artikel 1 Inzet en € 5 miljoen voor de overige beleidsartikelen) per defensieonderdeel toegelicht bij de tabellen «Budgettaire gevolgen van beleid».

Investeringsprojecten

De verantwoording over investeringsprojecten is opgenomen in beleidsartikel 6 Investeringen krijgsmacht. Bij de investeringsprojecten is een toelichting opgenomen bij die projecten waarvan de realisatie afwijkt van de begroting 2014. Een toelichting wordt gegeven bij relevante verschillen (groter dan € 10 miljoen bij de opdracht «Voorzien in nieuw materieel» en «verkoopopbrengsten groot materieel» en groter dan € 5 miljoen bij de overige uitgaven en ontvangsten).

Niet-beleidsartikelen

Dit betreft een toelichting op de artikelen «Algemeen», «Centraal apparaat», «Geheime uitgaven» en «Nominaal en onvoorzien».

Bedrijfsvoeringparagraaf

De bedrijfsvoeringparagraaf bestaat uit vier onderdelen: rechtmatigheid, de totstandkoming van beleidsinformatie, financieel en materieelbeheer en overige aspecten van de bedrijfsvoering.

De bedrijfsvoeringparagraaf heeft betrekking op alle defensieonderdelen, inclusief de agentschappen. Daarnaast zijn de toezeggingen aan de Algemene Rekenkamer in deze paragraaf opgenomen.

Jaarrekening

In dit hoofdstuk zijn opgenomen de verantwoordingsstaat en de saldibalans van het Ministerie van Defensie. Ook is de verantwoording van de agentschappen opgenomen. Ten slotte is de rapportage over de Wet Normering Topinkomens opgenomen als onderdeel van de Jaarrekening.

Bijlagen

Als bijlagen zijn opgenomen een overzicht met toezichtrelaties en ZBO’s en RWT’s (bijlage 1), een overzicht van externe inhuur (bijlage 2), een overzicht met afgerond evaluatie- en overig onderzoek (bijlage 3), een overzicht van integriteitsmeldingen (bijlage 4), een bijlage milieu (bijlage 5), de rapportage burgerbrieven (bijlage 6), de rapportage over de voortgang van de maatregelen beleidsbrief 2011 en de nota In het belang van Nederland (bijlage 7), de rapportage over inzetbaarheidsdoelstellingen in 2014 (bijlage 8) en een lijst met afkortingen (bijlage 9).

Groeiparagraaf

• Op 20 april 2011 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met een aanpassing van de presentatie van de Rijksbegroting onder de naam «Verantwoord Begroten» (Kamerstuk 31 865, nr. 26). De nieuwe presentatie geeft meer inzicht in de financiële informatie, de rol en verantwoordelijkheid van de Minister en laat een duidelijke splitsing tussen apparaat en programma zien. In het jaarverslag zijn alle begrotingsartikelen ingevuld volgens de nieuwe voorschriften, inclusief de aanpassing van de tabel budgettaire gevolgen van beleid. Door de nieuwe indeling kunnen in sommige tabellen geen gegevens worden opgenomen voor de jaren 2010, 2011 en 2012.

• Beleidsartikel 6: Investeringen Krijgsmacht. Vanaf de begroting 2013 is een centraal investeringsartikel opgenomen. Over dit artikel zijn de volgende aanvullende afspraken voor 2014 gemaakt met het Ministerie van Financiën:

  • Een ongelimiteerde eindejaarsmarge op het beleidsartikel 6, met daarin de budgetten voor investeringen en de aan investeringen gerelateerde uitgaven aan materieel (inclusief bijbehorende instandhouding, afstotingskosten en verkoopopbrengsten). Onder materieel wordt verstaan de wapensystemen, infrastructuur en aan de krijgsmacht gerelateerde IT-systemen. Voor de rest van de begroting geldt de gebruikelijke 1 procent van het begrotingstotaal als eindejaarsmarge;

  • De verkoopopbrengsten voor groot materieel worden op de voor Defensie gebruikelijke behoedzame wijze geraamd en komen altijd ten bate van het beleidsartikel investeringen, zodat deze ook meerjarig kunnen worden meegenomen. Dit vervangt de eerdere middelenafspraken;

  • Naast de ongelimiteerde eindejaarsmarge wordt twee keer per jaar (voorjaar en augustus) beoordeeld of de budgetten een andere fasering behoeven naar enig jaar. Ook kan de Minister van Financiën vragen om aanpassingen van de fasering ter ontlasting van het kader in enig jaar.

• Vanaf de begroting voor 2014 zijn de operationele toelagen, conform de rijksbrede definities, gepresenteerd als apparaatsuitgaven. Dit betreft de volgende wijzigingen:

  • Bij de operationele commando’s zijn uit de post «gereedstelling» de operationele toelages overgeheveld van het programma naar het apparaat;

  • Bij het Commando Zeestrijdkrachten is de post «inzet» die betrekking heeft op de Kustwacht in Nederland en het Caribisch gebied samengevoegd bij de post gereedstelling van het programma.

• In het jaarverslag wordt informatie verstrekt over de mate waarin Defensie voldoet aan de inzetbaarheidsdoelstellingen en over de stand van zaken van de maatregelen als gevolg van de beleidsbrief 2011 en de nota In het belang van Nederland. Informatie over de uitvoering van het Herbeleggingsplan Vastgoed Defensie wordt zowel bij de begroting als bij het jaarverslag afzonderlijk verstrekt.

• Batenlastenagentschappen: Om de apparaatsuitgaven binnen de baten-lastenagentschappen beter te laten aansluiten bij de uitgavenbegroting, worden Rijksbreed de betalingen aan de baten-lastenagentschappen zichtbaar gemaakt in de uitgavenbegroting, onder de noemer «waarvan bijdragen aan SSO’s» (Shared Service Organisations).

• Beleidsartikelen:

  • In beleidsartikel 1 Inzet wordt de inzet van de krijgsmacht verantwoord. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan common funded Navo- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel bevat ook een overzicht van de structurele inzet die in andere beleidsartikelen is verantwoord, bijvoorbeeld door de Koninklijke Marechaussee, de Explosieven Opruimingsdienst Defensie en de Kustwachten.

  • In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering verantwoord voor zeestrijdkrachten, landstrijdkrachten, luchtstrijdkrachten, de marechaussee en de inzet waartoe zij gemandateerd zijn, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

  • In beleidsartikel 6 zijn de investeringen verantwoord voor de krijgsmacht, te weten investeringen in materieel, infrastructuur en ICT. Daarnaast zijn de verkoopopbrengsten van afstoting van materieel en infrastructuur in dit beleidsartikel verantwoord.

  • In de beleidsartikelen 7 Ondersteuning door Defensie Materieel Organisatie en 8 Ondersteuning door Commando DienstenCentra zijn de uitgaven en verplichtingen verantwoord voor de ondersteunende en dienstverlenende defensieorganisaties.

• Niet-beleidsartikelen:

  • In het niet-beleidsartikel 9 Algemeen worden de niet specifiek aan een defensieonderdeel toe te wijzen programma-uitgaven opgenomen.

  • In het niet-beleidsartikel 10 Centraal apparaat worden de uitgaven ten behoeve van het centrale apparaat van Defensie verantwoord, waaronder de uitgaven voor de Bestuursstaf en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD), alsmede de niet aan een specifiek artikel toe te wijzen uitgaven voor pensioenen en wachtgelden.

  • Ten slotte worden in de niet-beleidsartikelen 11 en 12 de Geheime uitgaven opgenomen respectievelijk de verantwoording voor Nominaal en onvoorzien.

B. BELEIDSVERSLAG

3. BELEIDSPRIORITEITEN

Inleiding

De beleidsagenda van de begroting 2014 vloeide voort uit de nota In het Belang van Nederland (Kamerstuk 33 763, nr. 1), waarin het kabinet kiest voor een operationeel en financieel duurzame krijgsmacht, gericht op (internationale) samenwerking. In de nota werden maatregelen aangekondigd om financiële problematiek oplopend van € 234 miljoen in 2014 tot € 348 miljoen in 2018 het hoofd te bieden. In oktober 2013 kondigde het kabinet aanvullende afspraken aan (Begrotingsafspraken 2014, Kamerstuk 33 750, nr. 19), waarmee onder meer € 115 miljoen structureel voor Defensie beschikbaar kwam. Een deel van dit bedrag is aangewend om het effect van onvolledige uitkering van prijscompensatie in 2014 op te vangen. Daarnaast konden maatregelen uit de nota worden verzacht. De afspraken zijn verwerkt in de financiële kaders van de begroting. De uitwerking hiervan is beschreven in een aanvulling op de nota In het Belang van Nederland (Kamerstuk 33 763, nr. 7). De nota en de aanvullende brief behelzen, net als de beleidsbrief 2011 Defensie na de Kredietcrisis (Kamerstuk 32 733, nr. 1), veranderingen voor Defensie. In 2014 hebben de maatregelen uit de beleidsbrief 2011 verder hun beslag gekregen en is er intensief gewerkt aan de uitvoering van de maatregelen die voortvloeien uit eerdergenoemde nota en aanvullende brief. Parallel hieraan is op basis van de nota gewerkt aan het groeitraject financiële duurzaamheid. Hierbij zijn vooral twee elementen van belang: 1) verantwoord handelen en 2) meer inzicht in de kosten van het hebben en gebruiken van wapensystemen.

Met ingang van 2014 was op de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking € 250 miljoen beschikbaar voor de uitvoering van de geïntegreerde benadering voor internationale vrede en veiligheid. Het Budget Internationale Veiligheid (BIV) is in 2014 onder meer aangewend voor uitgaven aan crisisbeheersingsoperaties, de inzet van transportvliegtuigen, de nazorg van militairen, de inzet van Vessel Protection Detachments en capaciteitsopbouw in ontwikkelingslanden. In september 2014 heeft het kabinet besloten het BIV, met ingang van 2015, over te hevelen naar de begroting van Defensie. Het geïntegreerde karakter van het BIV voor de gerichte inzet van diplomatie, ontwikkelingssamenwerking en militaire activiteiten blijft gewaarborgd.

Het beroep op de krijgsmacht in 2014, nationaal en internationaal, was groot. Als gevolg van zorgwekkende ontwikkelingen in het Midden-Oosten, Noord-Afrika, de Sahel-regio en Oekraïne besloot het kabinet militaire bijdragen te leveren aan onder meer de VN-missie MINUSMA in Mali en de strijd tegen ISIS in Noord-Irak. Om deze extra inzet (financieel) mogelijk te maken, is het BIV-budget achtereenvolgens verhoogd met ruim € 177 miljoen en ruim € 120 miljoen vanuit de HGIS, verdeeld over 2014 en 2015. Daarnaast is Defensie gecompenseerd voor uitgaven in het kader van de inzet van defensiepersoneel en -materieel bij de MH-17 vliegtuigramp. Ook het beroep op de krijgsmacht voor nationale incidentele militaire bijstand en steunverlening steeg ten opzichte van 2012 en 2013.

Aangepaste maatregelen

Sinds de begroting 2014 en het verschijnen van de nota In het belang van Nederland zijn enige maatregelen aangepast, onder meer op grond van de begrotingsafspraken 2014. De belangrijkste aanpassingen zijn:

• Het 45e pantserinfanteriebataljon blijft behouden. Dit wordt mogelijk gemaakt door de omvorming van de 13e gemechaniseerde brigade in Oirschot naar een gemotoriseerde brigade. De aanwezige CV90’s worden vervangen door een combinatie van bij Defensie aanwezige wielvoertuigen (Bushmaster, Mercedes-Benz en Fennek) en de nieuw in te stromen Boxer.

• Het Joint Support Ship (JSS) Karel Doorman is in 2014 overgedragen aan Defensie. Het schip is in 2014 tweemaal ingezet voor transport van hulpgoederen naar door Ebola getroffen gebieden in West-Afrika. Het JSS wordt in eerste instantie alleen voor de maritieme bevoorradingsfunctie in dienst gesteld en derhalve met een gereduceerde bemanning.

• De marinierscompagnie op Aruba blijft bestaan, waardoor geen compagnieën op roulatiebasis vanuit Nederland nodig zijn. De bataljons in Nederland blijven zo intact, waardoor hun inzetbaarheid toeneemt.

• Met het oog op de regionale werkgelegenheid blijft de Johan Willem Frisokazerne in Assen behouden. Ook is de maatregel vervallen om de vliegbasis Leeuwarden vooruitlopend op de invoering van de F-35 om te vormen naar een kleinere Deployable Operating Base. De toekomstige inrichting van de basis wordt meegenomen in de transitieplannen voor de invoering van de F-35 en de MALE UAV.

• De Van Ghentkazerne in Rotterdam blijft behouden op grond van de uitkomsten van de business case waarin de gemeente Rotterdam en het Ministerie van Veiligheid en Justitie medegebruik gaan maken van de Van Ghentkazerne (Kamerstuk 33 763, nr. 37).

• Bij de Koninklijke Marechaussee wordt de regionale indeling van capaciteiten vervangen door een benadering die berust op informatiegestuurd optreden. In dit kader is in het najaar het Landelijk Tactisch Commando (LTC) van de Koninklijke Marechaussee opgericht. De militaire politietaken nemen minder af dan verwacht. De financiële taakstelling die hiermee samenhangt zal met doelmatigheidswinst van informatiegestuurd optreden worden bereikt.

In bijlage 7 van dit jaarverslag wordt gerapporteerd over de voortgang van de maatregelen uit de beleidsbrief 2011 en de nota In het belang van Nederland, inclusief deze aanpassingen.

Personeel

In 2013 is het grootste deel van de reorganisaties naar aanleiding van de beleidsbrief 2011 voltooid. Dit betekent dat veel medewerkers in 2014 volgens een nieuwe taak- en verantwoordelijkheidsverdeling zijn gaan werken. Het reorganisatietraject van de Defensie Gezondheidszorgorganisatie (DGO) is in 2014 hervat, nadat overeenstemming was bereikt met de centrales van overheidspersoneel over het voorzieningenniveau van de gezondheidszorg. Ook is de doorontwikkeling ingezet van de Divisie Personeel & Organisatie Defensie (DPOD). Daarnaast is gestart met de uitvoering van de maatregelen uit de nota In het belang van Nederland. In het Actieplan Werving en Behoud (Kamerstuk 33 763, nr. 29) en de Agenda voor de toekomst van het personeelsbeleid bij Defensie (Kamerstuk 33 750 X, nr. 45) is de Kamer geïnformeerd over het plan van aanpak om tot een goede personele vulling te komen. Voor de verbetering van de instroom van personeel is geïnvesteerd in de lastig te werven categorieën zoals vliegers, officieren techniek, luchtvaart- en elektrotechnici en verkeers- en gevechtsleiders. Manschappen en onderofficieren werden in 2014 bij voorkeur geworven vanuit de ROC-opleidingen Veiligheid en Vakmanschap. Het vertrouwen van het personeel in de organisatie begint weer toe te nemen en ook de werving van nieuw personeel trekt aan. In 2014 bedroeg de instroom van militair en burgerpersoneel respectievelijk 86 procent en 73 procent van de planning. Voor burgerpersoneel is dit een positiever beeld dan voorgaande jaren. Bij de defensieopleidingen is de certificering van de initiële opleidingen vrijwel voltooid. Enkele honderden militairen hebben hierdoor hun MBO-diploma behaald.

Met de inwerkingtreding van het Veteranenbesluit is op de tiende Veteranendag, 28 juni 2014, een belangrijk wetgevingstraject voltooid. De Veteranenwet, uitgewerkt in het Veteranenbesluit, vormt de grondslag voor de erkenning van en de waardering voor de (bijzondere) zorg voor veteranen. De opening van het Veteranenloket is hiervan een voorbeeld. Hiermee wordt de toegang tot en de coördinatie van de zorg aan veteranen, militaire oorlogs- en dienstslachtoffers en hun relaties gewaarborgd.

De Reservistennota is in oktober 2014 aangeboden aan de Kamer. De nota beschrijft de intensivering van het reservistenbeleid van Defensie zoals die in eerdere brieven was aangekondigd (Kamerstuk 33 400 X, nr. 81 en Kamerstuk 33 750-X, nr. 10). Ook introduceert de nota de pilots die de defensieonderdelen gaan uitvoeren om de inzet van reservisten concreet vorm te geven. De pilots hebben betrekking op uiteenlopende terreinen bij de zeven defensieonderdelen en hebben elk een eigen tijdschema.

Gereedstelling en inzet

Inzetbaarheid

Defensie voldeed in 2014 grotendeels aan de inzetbaarheidsdoelstellingen, zoals gepresenteerd in de nota In het belang van Nederland. Zoals uiteengezet in de brief van 9 oktober 2014 (Kamerstuk 33 763, nr. 57) is de inzet wel degelijk aan beperkingen onderhevig. Deze beperkingen hebben bijvoorbeeld invloed op het vermogen om operaties langdurig uit te voeren. In bijlage 8 van dit jaarverslag wordt gerapporteerd over de mate waarin Defensie in 2014 in staat was de inzetbaarheidsdoelstellingen te halen.

Internationale operaties en crisisbeheersing

Evenals in voorgaande jaren is de krijgsmacht ingezet in crisisbeheersingsoperaties, tegen piraterij en voor de opbouw van veiligheidsorganisaties in onder meer Afghanistan, Afrika en het Midden-Oosten en op de Balkan. Tevens heeft Nederland besloten tot bijdragen aan de VN-operatie MINUSMA in Mali en aan de strijd tegen ISIS in Noord-Irak. Daarnaast was de krijgsmacht actief in het Caribische deel van het Koninkrijk. Ook was Defensie intensief betrokken bij de repatriëring van slachtoffers en hun eigendommen van de MH-17 vliegtuigramp.

Afghanistan

Nederland is in 2014 bij Afghanistan betrokken geweest met het Rule of Law programma in de provincie Kunduz, de inzet van civiel politiepersoneel in EUPOL, de militaire bijdrage aan het ISAF-hoofdkwartier en de inzet van de F-16’s in Mazar-e-Sharif. De Navo-operatie ISAF is eind 2014 beëindigd en hetzelfde geldt voor de defensie-bijdrage aan het ISAF-hoofdkwartier en de inzet van de Nederlandse F-16’s. In september 2014 besloot het kabinet tot de Nederlandse deelneming aan de nieuwe Navo-missie Resolute Support in Afghanistan per 1 januari 2015 (Kamerstuk 29 521, nr. 254). Nederland levert honderd militairen voor fase 1 van de missie. Zij zijn vooral geplaatst in Mazar-e-Sharif. In Kabul gaat het om enkele staffuncties.

Irak – strijd tegen ISIS

Op 24 september 2014 besloot het kabinet een militaire bijdrage te leveren aan de strijd tegen ISIS, voor de duur van maximaal een jaar. De Nederlandse bijdrage bestaat uit zes F-16’s (plus twee in reserve), inclusief 250 militairen, en circa 130 trainers om Iraakse en Koerdische strijdkrachten in staat te stellen ISIS op de grond te bestrijden. Begin oktober 2014 is het F-16 detachement volledig ontplooid. Vanaf 7 oktober 2014 zijn er dagelijks meerdere missies gevlogen. De voorbereiding voor de Nederlandse bijdrage aan de trainingsmissie is in 2014 begonnen. Over de voortgang van de Nederlandse bijdrage aan de strijd tegen ISIS is de Kamer op 19 december 2014 en 5 februari 2015 geïnformeerd (Kamerstuk 27 925, nr. F en Kamerstuk 27 925, nr. 528).

Navo Ocean Shield en EU Atalanta

Nederland heeft ook in 2014 deelgenomen aan de strijd tegen piraterij. Het betrof de internationale maritieme operaties van de Navo (Ocean Shield) en de EU (Atalanta) en zelfstandige militaire teams (Vessel Protection Detachments) ter bescherming van koninkrijksgevlagde schepen. De Navo en EU-mandaten van beide missies gelden tot en met december 2016. Over de verlenging van de Nederlandse bijdrage aan de EU-operatie Atalanta is de Kamer op 14 november 2014 geïnformeerd (Kamerstuk 29 521, nr. K). De Nederlandse bijdrage aan de Navo-operatie Ocean Shield wordt in 2015 niet voortgezet.

European Union Training Mission Somalia (EUTM Somalië)

Nederland levert sinds 2013 een bijdrage aan de EUTM Somalië. De EUTM heeft tot doel de training van Somalische veiligheidstroepen ter versterking van de Somali Federal Government. Ook traint de EUTM het hogere kader en de civiele component van het Somalische Ministerie van Defensie ter bevordering van de civiele controle over de krijgsmacht. De Kamer is in december 2013 geïnformeerd over de voortzetting van de missie in Mogadishu (Kamerstuk 29 521, nr. 222). Het Nederlandse mandaat behelst de inzet van maximaal vijftien personen en loopt tot en met 31 maart 2015.

United Nations Mission in the Republic of South Sudan (UNMISS)

Nederland levert sinds de aanvang van deze missie in april 2012 een bijdrage aan UNMISS. Deze bijdrage bestaat uit een militair en een civiel deel. Het gaat om een bijdrage van maximaal dertig personen, zowel militairen als civiele politiefunctionarissen. De Nederlandse bijdrage is in december 2013 verlengd tot 28 februari 2015 (Kamerstuk 29 521, nr. 255). Sinds de crisis in Zuid-Soedan uitbrak in december 2013 is de aard van de missie veranderd. Het takenpakket van de Nederlanders, vooral in het UNPOL-deel, is daarom aangepast. UNMISS houdt zich niet langer bezig met staatsopbouw. Het hoofddoel van de missie is nu bescherming van de burgerbevolking. Concreet houdt dit in dat de Nederlanders in UNPOL niet langer trainingsactiviteiten uitvoeren, maar met name toezien op de veiligheid in de kampen waar een deel van de bevolking zijn toevlucht heeft gezocht.

European Union Training Mission Mali (EUTM Mali)

Nederland heeft in 2014 één militair bijgedragen aan EUTM Mali. Deze missie heeft tot doel de capaciteit van operationele eenheden en de hervorming van de commandostructuur van het Malinese leger te bevorderen. De EU heeft het mandaat van de missie in 2014 verlengd tot 18 mei 2016.

Multidimensional Integrated Stabilisation Mission in Mali (MINUSMA)

Nederland heeft in 2014 zijn bijdrage aan MINUSMA ontplooid. De Nederlandse bijdrage heeft als hoofddoel een effectieve en overdraagbare inlichtingenketen binnen de missie tot stand te brengen. De bijdrage bestaat uit de All Source Intelligence Fusion Unit (ASIFU) met een Intelligence, Surveillance and Reconnaissance (ISR)-eenheid, het helikopterdetachement (Chinook en Apache) en speciale eenheden. In totaal zijn ongeveer 450 Nederlandse militairen werkzaam in MINUSMA, aangevuld met nationale eenheden die vooral betrokken zijn bij de opbouw van het Nederlandse kamp in Gao. Nederland levert ook een bijdrage aan de civiele component van MINUSMA met maximaal twintig marechaussees, tien politiefunctionarissen en enkele functionarissen van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en van Veiligheid en Justitie.

Patriots Turkije

Eind 2013 werd de plaatsing van twee Nederlandse Patriot-systemen in Turkije met twaalf maanden verlengd tot eind januari 2015 (Kamerstuk 32 623, nr. 117). In augustus 2014 heeft het kabinet besloten deze plaatsing niet nogmaals te verlengen (Kamerstuk 32 623, nr. 136), omdat de inzet sinds begin 2013 het uiterste heeft gevergd van materieel en personeel en een nieuwe verlenging een te zware belasting zou vormen. Inmiddels heeft Spanje besloten de Nederlandse taken over te nemen. De redeployment is derhalve eind 2014 in gang gezet.

EU Battlegroup

In de tweede helft van 2014 nam Nederland deel aan een door België geleide EU Battlegroup. De Nederlandse bijdrage bestond onder meer uit twee infanteriecompagnieën met CV-90’s en Bushmasters, twee Chinook-transporthelikopters, een Role 1 medische faciliteit en een chirurgisch team.

NATO Response Force

In 2014 heeft Nederland wederom eenheden gereed gesteld voor de snelle reactiemacht van de Navo, de NATO Response Force (NRF). Nederland leverde een amfibisch transportschip als varend commandoplatform en acht F-16’s aan de Immediate Response Force (IRF), de initiële reactiemacht van de NRF. Hiervan zijn, in samenspraak met de Navo, vier F-16’s teruggetrokken en ingezet voor Baltic Air Policing. Daarnaast werd vanaf maart en vanaf augustus twee keer voor een periode van drie tot vier maanden een mijnenjager beschikbaar gesteld aan de IRF. Ook leverde Nederland de eerste helft van 2014 een fregat voor een Navo-oefening in de Baltische regio. Tot slot heeft Nederland in de tweede helft van 2014 een onderzeeboot aangeboden voor de Response Forces Pool (RFP).

Reassurance

In 2014 leverde Nederland ook een bijdrage aan de maatregelen ter geruststelling van de bondgenoten aan de oostflank van het Navo-verdragsgebied. Nederland leverde een KDC-10 met Air-to-Air Refuelingcapaciteit ter ondersteuning van de AWACS (Airborne Warning and Control System) operaties en een mijnenjager aan de Standing NATO Mine Countermeasures Group 2. Voorts namen vier Nederlandse F-16’s deel aan Baltic Air Policing in Polen en was een F-16 beschikbaar als reserve van september tot en met december 2014. Tot slot nam Nederland deel aan diverse Navo-oefeningen in het oostelijke deel van het Navo-verdragsgebied en werden nationale oefeningen opengesteld voor Navo-partners.

Nationale inzet

Defensie verricht dagelijks tal van activiteiten, incidenteel en regulier, ten behoeve van de veiligheid in Nederland en de Caribische delen van het Koninkrijk. De laatste jaren doen civiele autoriteiten steeds vaker een beroep op de krijgsmacht. In 2014 is de krijgsmacht ruim 2.500 keer ingezet, tegenover 2.300 keer in 2013 en 1.900 keer in 2012. De gevraagde inspanning is daarmee structureel groter dan het FNIK (Financiering Nationale Inzet Krijgsmacht)-budget voor incidentele bijstand en steunverlening.

In 2014 zijn de ministeries van Defensie, Veiligheid en Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties begonnen met de herijking van het FNIK-convenant, met als doel het budget weer in verhouding te brengen met de werkelijke kosten.

In 2014 is Defensie veelvuldig ingezet voor incidentele militaire bijstand en steunverlening. In het eerste kwartaal zijn verschillende krijgsmachtsonderdelen ingezet bij de ondersteuning van de tweedaagse Nuclear Security Summit (NSS) in de regio Den Haag, met een dagelijkse inzet van 8.000 militairen. In het paasweekeinde ondersteunde het CLSK met een blushelikopter de brandweer bij het bestrijden van een grote brand op de Hoge Veluwe. Met het neerstorten van MH-17 zijn opnieuw grote delen van Defensie ingezet. Daarnaast is de Defensie Duik Groep in 2014 veelvuldig ingezet om onder water naar vermiste personen te zoeken. De Advanced en Intermediate Search Teams van de genie zijn ingezet ter ondersteuning van de politie bij het zoeken naar bijvoorbeeld wapens, munitie, geld en verdovende middelen in verborgen ruimtes. Naast de uitvoering van structurele taken van de krijgsmacht in het Caribische deel van het Koninkrijk heeft de EODD explosieven geruimd. Daarnaast hebben mariniers op Sint Maarten hulp verleend in het orkaanseizoen. Ook ondersteunde Defensie het Openbaar Ministerie op Curaçao bij de bestrijding van de georganiseerde misdaad.

In het kader van het programma Versterking Civiel Militaire Samenwerking (VCMS) werkte Defensie in 2014 samen met V&J aan verbeterde samenwerking met crisisdiensten. Toenemende samenwerking in de voorbereidende «koude» fase van crisisbeheersing en voorkoming, zoals voorzien in het programma Versterkte Civiel Militaire Samenwerking is in 2014 verder ontwikkeld. Dit kwam tot uiting in meerdere, decentraal gesloten convenanten tussen defensie en haar crisispartners. Defensie verstevigde de ondersteuning van haar partners door het verder ontwikkelen en professionaliseren van de militaire adviescapaciteit. De bij iedere veiligheidsregio aanwezige Officier Veiligheidsregio (OVR) is een zichtbare weergave van de structurele verankering in de nationale veiligheidssector.

MH-17

Om de slachtoffers van de ramp met vlucht MH-17 en hun persoonlijke eigendommen thuis te brengen, is een repatriëringsmissie opgezet. Defensie was hier intensief bij betrokken met zowel personeel als materieel. Militair luchttransport is ingezet tussen Oekraïne en de vliegbasis Eindhoven. De identificatie van de slachtoffers van rampvlucht MH-17 werd uitgevoerd door het Landelijk Team Forensische Opsporing in de Korporaal van Oudheusden Kazerne in Hilversum. Hieraan hebben ook buitenlandse deskundigen meegewerkt.

Begin augustus werd de (grootschalige) missie opgeschort vanwege de veiligheidssituatie op de rampplek in Oost-Oekraïne. Vanaf toen werd dagelijks bekeken wat mogelijk was. Defensie droeg samen met de Nationale Politie zorg voor een «interim presentie» in Kiev en Kharkiv. Deze functionarissen konden de snelle hervatting van de operatie voorbereiden. Als de situatie het toeliet, borg een missieteam stoffelijke resten en verzamelde het persoonlijke bezittingen. Deskundigen hebben in november en december wrakstukken van het vliegtuig geborgen ten behoeve van het onderzoek naar de toedracht van de ramp door de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

Investeren in de toekomst en versterken operationele duurzaamheid

Defensie werkt samen met kennisinstituten en het bedrijfsleven om nu en in de toekomst te kunnen voorzien in de behoefte aan modern, kwalitatief hoogwaardig en betaalbaar materieel, dat breed toepasbaar is en een groot aanpassingsvermogen heeft. Het bij de nota In het belang van Nederland geïntroduceerde Concept Development and Experimentation (CD&E-)proces bevordert de doorontwikkeling van kennis en technologie tot inzetbare capaciteiten voor Defensie.

In 2014 nam Nederland deel aan diverse internationale CD&E-initiatieven, onder meer de programma’s Optimising Fire Support en Effective protection against Rocket Artillery Mortars and Class 1 UAV threat van de Navo. Daarnaast stimuleert Defensie Nederlandse bedrijven, vooral het MKB, in de ontwikkeling van innovatieve producten met de CODEMO-regeling. Op het gebied van energieafhankelijkheid bij het operationele optreden werkte Defensie in 2014 samen met het Smart Energy Team van de Navo en het project Military Green van de EU.

In de nota In het belang van Nederland streeft Defensie ernaar om op termijn 20 procent van het budget te besteden aan investeringen. Onder druk van financiële taakstellingen is in de begroting 2014 het geraamde investeringspercentage voor 2014 verlaagd naar 15,7 procent. Dit bleek in de praktijk een uitdaging vanwege knelpunten in de verwervingsketen en onverwachte vertragingen bij veel projecten. Bij de tweede suppletoire begroting (Kamerstuk 34 085-X, nr. 3) is de Kamer geïnformeerd over uitgaven aan investeringsprojecten die later dan gepland tot realisatie zullen gaan komen. Bij de eindrealisatie is het gerealiseerde investeringspercentage uiteindelijk uitgekomen op 14,3 procent. Het gerealiseerde investeringspercentage in 2014 is ten opzichte van 2013 gestegen.

Op het gebied van cyber zijn er in het afgelopen jaar forse stappen gezet om de capaciteiten van Defensie verder te ontwikkelen. Alle speerpunten van de Defensie Cyber Strategie (DCS) zijn in uitvoering. Het Defensie Computer Emergency Response Team (DefCERT) is versterkt met extra personeel en ondersteunt de beveiliging van de meest kritieke netwerken en systemen van Defensie. Hierbij werkt het centrum onder meer samen met het Nationaal Cyber Security Centrum van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Daarnaast is de inlichtingencapaciteit in het digitale domein van de MIVD geïntensiveerd door uitbreiding van het personeel en investeringen in materieel. Een deel van deze capaciteit betreft de oprichting van de gezamenlijke Joint Sigint Cyber Unit (JSCU) van de AIVD en de MIVD in de zomer van 2014. Ook heeft Defensie een eerste stap gezet in de ontwikkeling van offensieve cybercapaciteiten door de lancering van het Defensie Cyber Commando (DCC) in het najaar van 2014. Tot slot werkt Defensie nauw samen met de publieke en private partners in het cyberdomein en levert een bijdrage aan cyberprogramma’s van de Navo en de EU.

Internationale defensiesamenwerking

Een speerpunt in het defensiebeleid in 2014 was de versterking van internationale militaire samenwerking. Defensie zette zich in 2014 in voor verdere verdieping van militaire samenwerking in multilateraal verband (Navo en EU) en met gelijkgezinde landen in bilateraal verband.

Navo

In 2014 is vooral de samenwerking in Navo-verband in een stroomversnelling geraakt. Vanwege de Russische annexatie van de Krim en de destabilisering van Oost-Oekraïne heeft de Navo maatregelen genomen ter geruststelling van de oostelijke bondgenoten. Nederland heeft bijdragen geleverd aan diverse Navo-maatregelen (zie paragraaf «gereedstelling en inzet»).

Verder heeft de Navo maatregelen genomen die de gereedheid en paraatheid van het bondgenootschap moeten vergroten. Tijdens de Navo-top in Wales op 4 en 5 september 2014 is hiertoe een aanzet gegeven met het Readiness Action Plan (RAP). In het kader van het RAP is binnen het kader van de NATO Response Force de Very High Readiness Joint Taskforce (VJTF) opgericht, die het mogelijk moet maken om binnen zeer korte tijd troepen in te zetten. Op de top bood Nederland een compagnie met daarbij behorende ondersteuning aan.

Europese Unie

In 2014 is gewerkt aan de uitvoering van de afspraken die zijn gemaakt tijdens de Europese Raad van december 2013. Dit heeft onder andere geleid tot de vaststelling van een Europese maritieme veiligheidsstrategie en een bijbehorend actieplan. Nederland, Defensie in het bijzonder, heeft een actieve rol gespeeld bij het opstellen van deze strategie en beziet nu samen met andere departementen hoe ons land de implementatie ervan kan bevorderen.

In november hebben de EU-ministers van de Defensie een overkoepelend beleidskader vastgesteld voor structurele defensiesamenwerking. Voor Nederland is dit beleidskader een belangrijke stap op weg naar meer defensiesamenwerking in Europa.

In 2014 vervulde Nederland een voortrekkersrol bij samenwerkingsinitiatieven in het kader van pooling & sharing en het project gericht op de gezamenlijke verwerving, de instandhouding en het gebruik van tankertransportvliegtuigen (Multi Role Tanker Transport). In het kader van dit project is in december 2014 besloten tot een procedure met de firma Airbus voor de verwerving van vier vliegtuigen. Tot slot is in november 2014, voor het project Joint Deployable Exploitation Analysis Laboratory, een oefenlaboratorium geopend in Soesterberg voor de verbeterde opsporing van Improvised Explosive Devices (IED’s).

Bilaterale samenwerking

Bilateraal werkt Defensie intensief samen met de Benelux en met Duitsland. De Benelux-samenwerking heeft in februari een belangrijke mijlpaal bereikt met de ondertekening van het Memorandum of Understanding over het gemeenschappelijke wapenbeheersingsbureau (Benelux Arms Control Agency) dat is gevestigd in het Belgische Peutie. Personeel van dit bureau is in 2014 voor de OVSE ingezet tijdens de crisis in Oekraïne. Verder zijn vorderingen gemaakt met het verdrag over de integratie van de luchtruimbewaking. In de samenwerking met Duitsland is op 12 juni de integratie gemarkeerd van de Nederlandse Luchtmobiele Brigade in de Duitse Division Schnelle Kräfte met een ceremonie in aanwezigheid van beide ministers van Defensie.

Daarnaast heeft Nederland in 2014 de bilaterale samenwerking geïntensiveerd met onder meer het Verenigd Koninkrijk, door zich aan te sluiten bij het Joint Expeditionary Force (JEF) initiatief. Met Noorwegen werkt Nederland aan een gecoördineerde aanpak van de bestaande samenwerking in internationale verbanden, zoals de Navo, de Northern Group en JEF. Met de Verenigde Staten werkte Nederland nauw samen op meerdere gebieden, zoals bij anti-drugsoperaties in het Caribisch gebied en de ontwikkeling van de F-35. Met Estland zijn, na de verkoop van 44 CV-90 infanterievoertuigen, afspraken gemaakt over informatie-uitwisseling ten aanzien van het gebruik en onderhoud. In april heeft de Minister van Defensie haar Georgische collega bezocht en gesproken over de zes samenwerkingsinitiatieven waarmee Defensie de Georgische krijgsmacht ondersteunt en over de politieke situatie in de regio en de positie van Georgië. Aansluitend aan dit bezoek bracht zij een bezoek aan China, met als doel nadere kennismaking, informatie-uitwisseling over de veiligheidssituatie in bepaalde regio’s en bespreking van de samenwerking in VN-verband, in het bijzonder in het kader van MINUSMA. In februari sloot Nederland met Indonesië een Memorandum of Understanding over verdieping van de defensierelatie. Tijdens een bezoek aan Israël in mei is de Minister met haar Israëlische collega overeengekomen om ten behoeve van de onderlinge samenwerking nadere afspraken te maken over de status van het bezoekende defensiepersoneel en over uitvoeringsaspecten zoals de financiën.

Bedrijfsvoering

Financiële Duurzaamheid (Life Cycle Costing)

Het afgelopen jaar is de levensduursystematiek verder uitgewerkt. Het stappenplan in de brief van 1 november 2013 Inzicht in kosten en uitgaven van wapensystemen en plan van aanpak daarvoor (Kamerstuk 33 763, nr. 27) vormt hiervoor de basis. In 2014 is bepaald welke informatie per wapensysteem in de huidige administratie is opgenomen. Tevens is bepaald hoe in de ontwerpbegroting van 2015 de inrichting op basis van wapensystemen het beste kon worden weergegeven, rekening houdend met de huidige begrotingsindeling en andere begrotingseisen. Er wordt steeds meer en beter inzicht verkregen in de kosten van het hebben en gebruiken van wapensystemen. Duidelijk is dat risico’s en/of budgettaire problematiek eerder dan voorheen erkend worden en dus ook geadresseerd moeten worden.

SAP

Na het beëindigen van het programma SPEER in 2013 heeft de lijnorganisatie gewerkt aan de voltooiing van de basisimplementatie ERP. Het grootste deel van de organisatie is inmiddels gemigreerd. De geplande einddatum voor de migratie van de F-16 is niet gehaald. De ERP-migratie is een arbeidsintensief proces en beperkt het gebruik van de F-16. Dit kon niet worden gecombineerd met de inzet van de F-16’s in 2014. De migratie van de F-16’s zal derhalve niet in één keer gebeuren, maar gefaseerd. De Kamer is hierover op 9 januari 2015 geïnformeerd (Kamerstuk 31 460, nr. 51). Na voltooiing van de basisimplementatie ERP ontvangt de Kamer in 2016 een eindevaluatie over het bereiken van de doelstellingen van ERP.

Sourcing

De sourcingsagenda van Defensie concentreert zich op de volgende zeven projecten: Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem, Defensiebrede Vervanging Operationele Wielervoertuigen tot 7,5 kN, Vastgoeddiensten, Uitbesteding Cateringdiensten Defensie, Sourcing P&O-diensten, de Michiel Adriaanszoon de Ruyterkazerne en IV/ICT. Voor het project Defensiebrede Vervanging Operationele Wielervoertuigen is in 2014 het testprogramma voor de VW Amaroks succesvol afgesloten. Vanaf oktober 2014 zijn de eerste voertuigen ingestroomd. Voor het project Vastgoeddiensten heeft Defensie zich aangesloten bij het Rijksvastgoedbedrijf, dat is opgericht in juli 2014. Daarnaast is de aanbesteding gestart voor het project Defensie Bewakings- en Beveiligingssysteem. In juli 2014 is aan de Kamer gemeld dat de aanpak van sourcing IV/ICT wordt herijkt, zodat deze aansluit bij de IT-visie van Defensie (Kamerstuk 31 125, nr. 45). Het afgelopen jaar is sourcing, door belegging in de lijn, onderdeel geworden van de reguliere bedrijfsvoering. Over de voortgang van de geselecteerde sourcingprojecten is de Kamer op 26 november 2014 (Kamerstuk 31 125, nr. 44) geïnformeerd.

Vastgoed

In 2014 kregen maatregelen uit het Herbeleggingsplan Vastgoed Defensie hun beslag en zijn aanvullende maatregelen uit de nota In het belang van Nederland uitgewerkt. Als gevolg van de vastgoedmaatregelen uit die nota steeg de totale incidentele investeringsbehoefte van € 395 miljoen naar € 483 miljoen. De verwachte structurele besparing op de jaarlijkse vastgoedexploitatie na voltooiing van de maatregelen loopt ook op, van € 41,9 miljoen in 2019 tot € 66,4 miljoen in 2020. De stijging is onder meer het gevolg van de besparingen ten gevolge van de afstoting van het Marine Etablissement Amsterdam, een hogere opbrengst bij de herinrichting van de munitieketen bij DMO en de maatregelen uit de nota In het belang van Nederland. De Kamer is in augustus en november geïnformeerd over de voortgang en uitwerking van de vastgoedmaatregelen (Kamerstuk 33 763, nr. 53 en Kamerstuk 33 763, nr. 60). Op 1 juli 2014 is het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) opgericht. Vanaf die datum is het overgrote deel van het personeel van de Dienst Vastgoed Defensie gedetacheerd bij het RVB, vooruitlopend op verdere integratie.

Realisatie Beleidsdoorlichtingen ¹

Artikel	Nummer artikel	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	geheel artikel
1	Inzet				27 925, nr. 436			31 516, nr. 6	nee
2	Taakuitvoering zeestrijdkrachten
3	Taakuitvoering landstrijdkrachten
4	Taakuitvoering luchtstrijdkrachten						31 516, nr. 2		nee
5	Taakuitvoering marechaussee						31 516, nr. 3		nee
6	Investeringen krijgsmacht
7	Ondersteuning krijgsmacht door Defensie Materieel Organisatie
8	Ondersteuning krijgsmacht door Commando DienstenCentra						31 516, nr. 4		nee

Voor het meest recente overzicht van de programmering van beleidsdoorlichtingen, klik op deze link:

http://rijksbegroting.nl/beleidsevaluaties/evaluaties-en-beleidsdoorlichtingen/2015/planning-beleidsdoorlichtingen/x-defensie

1 Defensie richt zich in beleidsdoorlichtingen op de verantwoording van het gevoerde beleid van verrichte activiteiten en geleverde prestaties. Per beleidsdoorlichting worden zoveel mogelijk daaraan gerelateerde defensieuitgaven verantwoord. De indeling van de defensiebegroting is echter gekoppeld aan organisatieonderdelen van Defensie, in plaats van een indeling naar beleidsdoelstellingen. Om die reden hebben beleidsdoorlichtingen van Defensie geen betrekking op een geheel artikel.

Toelichting

De beleidsdoorlichting «Bescherming kwetsbare scheepvaart nabij Somalië» is in 2014 verzonden aan de Kamer.

De beleidsdoorlichting «Wijziging samenstelling Koninklijke Marine (2005)» is vanwege gewijzigde prioritering niet in 2014 voltooid. De Kamer is hierover per brief geïnformeerd (Kamerstuk 31 516, nr. 7).

De beleidsdoorlichting «Flexibel personeelssysteem» is niet voltooid in 2014. Daarvoor zijn verschillende oorzaken, in het bijzonder de tijdens de uitvoering verruimde onderzoeksopzet in combinatie met beperkte beschikbaarheid van gegevens, problemen bij het raadplegen van bronnen en beperkte capaciteit. De Kamer is hierover per brief geïnformeerd (Kamerstuk 31 516, nr. 9).

Het Interdepartementaal Beleidsonderzoek Wapensystemen (IBO) is gestart in 2014. Dit IBO onderzoekt de mogelijkheden om aanschaf, beheer en onderhoud van wapensystemen doelmatiger te organiseren door middel van meer internationale samenwerking en het gebruik van geïntegreerde contracten.

Overzicht van risicoregelingen

Per 31 december 2014 is er één openstaande garantie. Het betreft een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van personeel. De looptijd is onbepaald en er is geen gegarandeerd bedrag vastgesteld. De overeenkomst regelt de verhouding tussen het Ministerie van Defensie en de vereniging, met als doel de belemmeringen weg te nemen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden als gevolg van uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen, gekoppeld aan de financiering van een woning. In 2014 zijn er geen aanspraken geweest.

Garantieregeling «vredes- en humanitaire operaties»

Artikel (Bedragen x € 1.000)	Omschrijving	Uitstaande garantie 2013	Geraamd te verlenen 2014	Geraamd te vervallen 2014	Uitstaande garanties 2014	Garantieplafond 2014	Geraamd te verlenen 2015	Geraamd te vervallen 2015	Uitstaande garanties 2015	Garantieplafond 2015	Totaal plafond
Artikel 8 – Ondersteuning krijgsmacht door Commando DienstenCentra	Garantie overeenkomst vredes- en humanitaire operaties	0	0	0	0	0	0	0	0	0	n.v.t.
	Totaal	0	0	0	0	0	0	0	0	0

Financiële gevolgen

Overzicht verloop begroting 2014

Stand begroting 2014	7.602.033
Beleidsmatige mutaties
Doorwerking eindrealisatie 2013	– 31.171
Bijdrage vanuit het BIV voor crisisbeheersingsoperaties	326.350
Bijstelling ontvangsten	– 25.884
Kasschuif naar latere jaren	– 113.000
Vrijgave deel van de hoofdsom ABP-lening	– 19.208
Overhevelingen tussen departementen	– 15.960
Begrotingsafspraken 2014 (intensivering)	50.000
Bijdrage MH-17	14.900
Bijstelling uitgaven	88
Loon/prijsbijstelling	13.263
Totaal beleidsmatige mutaties	199.378
Autonome mutaties
Bijstelling ontvangsten	– 9.743
Bijstelling uitgaven	– 3.917
Totaal autonome mutaties	– 13.660
Totaal jaarrekening 2014	7.787.751

Toelichting

Doorwerking eindrealisatie 2013

Het defensiebudget is voor 2014 met € 31,2 miljoen verlaagd als gevolg van de begrotingsuitvoering in 2013.

Bijdrage vanuit het BIV

Vanuit het artikel Budget Internationale Veiligheid van de BHOS-begroting is € 326,4 miljoen toegevoegd aan de defensiebegroting voor uitgaven aan crisisbeheersingsoperaties (waaronder de VN-missie MINUSMA en de strijd tegen ISIS), internationale criminaliteitsbestrijding (VPD’s), civiele militaire capaciteit, luchttransport en training- en capaciteitsopbouw in Afrika.

Bijstelling ontvangsten

De lagere ontvangsten (– € 25,9 miljoen) worden vooral veroorzaakt door het verschuiven van de verkoopontvangsten (– € 48,5 miljoen) van roerende en onroerende goederen naar latere jaren als gevolg van afnemende mogelijkheden op de markt. Hier tegenover staan de hogere ontvangsten als gevolg van een restitutie van de belastingdienst van eerder betaalde WIA-premies en sociale lasten (€ 15,6 miljoen) en overige personele en materiële ontvangsten (€ 7,1 miljoen).

Verschuivingen naar latere jaren

Bij de eerste suppletoire begroting 2014 is met een kasschuif een deel van de budgetten (€ 35 miljoen) voor de Sociaal Beleidskaderregelingen doorgeschoven naar 2015, omdat er dan naar verwachting een hogere instroom is in de desbetreffende regelingen. Bij de tweede suppletoire begroting is er besloten een bedrag van € 68 miljoen van de investeringen groot materieel van de DMO in 2014 door te schuiven naar 2015. Ook voor de missie in Mali is voor € 10 miljoen doorgeschoven naar 2015.

Vrijgave niet relevant deel van de hoofdsom ABP lening

Vanwege het volledig op kapitaaldekking brengen van de militaire ouderdomspensioenen is het Ministerie van Defensie met het ABP een aantal leningen overeengekomen. In 2014 is geen gebruik gemaakt van de leencapaciteit. In 2014 is deze lening niet nodig.

Overheveling van/naar andere departementen

De budgetoverhevelingen tussen de departementen bedragen per saldo – € 16 miljoen. Dit betreft onder meer de overgang van de Audit Functie Defensie naar het Ministerie van Financiën (– € 8,9 miljoen) vanwege centralisatie, de bijdrage van Defensie in de exploitatiekosten van het project C2000 (– € 6,3 miljoen) van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, de bijdrage in de Joint Sigint Cyber Unit (JSCU; – € 2,8 miljoen) van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de bijdrage in de overige zakelijke lasten (structureel – € 2,0 miljoen) en de bijdrage voor het afdoen van de openstaande egalisatieschuld (– € 4,8 miljoen) voor het Rijksvastgoedbedrijf. Daar staat tegenover de bijdrage van het Ministerie van Veiligheid en Justitie voor het project noodsleephulp (€ 3,7 miljoen) en het project Advanced Passenger Information (€ 4,8 miljoen) en overige kleinere overhevelingen (per saldo € 0,4 miljoen).

Begrotingsafspraken 2014 (intensivering)

De begroting is gewijzigd door de uitkomst van het begrotingsakkoord van oktober 2013.

Bijdrage MH-17

Dit betreft de compensatie voor de uitgaven voor de inzet van defensiepersoneel en -materieel bij de ramp met de MH-17.

Loon- en prijsbijstelling

Dit betreft de uitkering van loon- en prijsbijstelling voor de defensiebegroting.

Autonome mutaties

Het verschil tussen de stand tweede suppletoire begroting en de gerealiseerde ontvangsten en uitgaven is bijgesteld met autonome mutaties.

4. BELEIDSARTIKELEN

4.1 Beleidsartikel 1 Inzet

Algemene doelstelling

De Nederlandse krijgsmacht stelt eenheden gereed om invulling te kunnen geven aan zijn drie hoofdtaken:

• Bescherming van het eigen en het bondgenootschappelijk grondgebied, met inbegrip van de Caribische delen van het Koninkrijk, en van de belangen van het Koninkrijk wereldwijd;

• Bevordering van de internationale rechtsorde en stabiliteit;

• Ondersteuning van civiele autoriteiten bij rechtshandhaving, rampenbestrijding en humanitaire hulp, zowel nationaal als internationaal.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen en daadwerkelijk inzetten van eenheden om de veiligheid van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied te handhaven. Verder is de Minister in samenwerking met bondgenoten verantwoordelijk voor de uitvoering van bijdragen aan missies voor conflictpreventie, crisisbeheersing en vredesopbouw, zowel in Europa als daarbuiten. Het Koninkrijk der Nederlanden draagt daarmee bij aan de handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde. De eenheden kunnen ook worden ingezet ten behoeve van nationale taken en het verlenen van (internationale) noodhulp.

Opzet artikel

Onder Beleidsartikel 1 Inzet wordt een overzicht geboden van de gehele inzet van de krijgsmacht. Dit betreft de bijdragen van Defensie aan crisisbeheersingsoperaties, contributies aan common funded Navo- en EU-operaties, inzet voor nationale en koninkrijkstaken en overige inzet. Het artikel is daartoe uitgebreid met één niet-financieel overzicht voor de structurele inzet voor nationale en koninkrijkstaken, bijvoorbeeld door de KMar, de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD) en de Kustwachten. In Beleidsartikel 1 is de verantwoording opgenomen van de additionele uitgaven voor inzet onder verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten. In de beleidsartikelen 2 tot en met 5 wordt de taakuitvoering verantwoord voor zeestrijdkrachten, landstrijdkrachten, luchtstrijdkrachten, de marechaussee en de aan hen gemandateerde inzet, voor zover deze niet valt onder artikel 1.

Beleidsconclusie

De krijgsmacht is in 2014, ondanks de ingrijpende veranderingen in de organisatie, ingezet voor alle drie de hoofdtaken in operaties op verschillende plaatsen in de wereld en in Nederland. Het beroep op Defensie in 2014 was groot. De krijgsmacht is onder meer ingezet in Afghanistan, Mali, de hoorn van Afrika, het Midden-Oosten, de Balkan en Turkije. Ook de nationale inzet, waaronder die van de Koninklijke Marechaussee, de explosievenopruimingsdienst, luchtruimbewaking, de kustwacht en militaire bijstand en steunverlening ging onverminderd door, evenals de inzet in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Er was in 2014 bovendien een groeiende vraag naar ondersteuning door Defensie binnen Nederland. Het kost Defensie echter uiterste inspanningen om aan de gevraagde inzet te kunnen voldoen.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 1 Inzet (Bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	Verschil
Verplichtingen	302.029	223.487	165.904	153.728	263.764	6.250	254.514
Programma-uitgaven	318.319	186.102	191.231	177.246	252.576	6.250	246.326
Opdracht Inzet
– waarvan crisisbeheersingsoperaties (HGIS)	318.319	186.102	185.351	170.420	228.517		228.517
– waarvan financiering nationale inzet krijgsmacht			2.366	2.581	1.939	2.250	– 311
– waarvan overige inzet			3.514	4.245	22.120	4.000	18.120
Programma-ontvangsten	9.347	3.214	8.384	4.807	11.645	1.407	10.238
– waarvan crisisbeheersingsoperaties (HGIS)	9.347	3.214	4.286	1.603	8.293	1.407	6.886
– waarvan overige inzet			4.098	3.204	3.352		3.352

Toelichting algemeen

Binnen artikel 1 worden alleen uitgaven voor inzet begroot en verantwoord:

• 1. Voor zover deze uitgaven additioneel zijn. Dit betekent dat vormen van inzet budgettair niet zichtbaar zijn in dit artikel indien geen sprake is van aanvullende uitgaven ten opzichte van de uitgaven voor gereedstelling en instandhouding binnen de artikelen van de operationele commando’s (bijvoorbeeld de inzet van helikopters voor Search and Rescue) of indien deze worden verrekend met tweeden of derden (bijvoorbeeld noodhulp die wordt verrekend met het Ministerie van Buitenlandse Zaken).

• 2. Voor zover deze inzet onder directe verantwoordelijkheid van de Commandant der Strijdkrachten wordt uitgevoerd. Verschillende vormen van inzet zijn gemandateerd aan de operationele commando’s, zoals bijvoorbeeld de inzet voor de Kustwacht, en worden daarom in die artikelen begroot en verantwoord.

Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

In de defensiebegroting 2014 is geen budget voor crisisbeheersingsoperaties opgenomen. De begrote verplichtingenstand voor crisisbeheersingsoperaties was hierdoor nihil. Het budget was gereserveerd op de begroting 2014 van BZ/BHOS. Met de eerste suppletoire begroting is het budget voor crisisbeheersingsoperaties overgeheveld naar de defensiebegroting en dit heeft derhalve geleid tot benodigde ruimte voor het aangaan van verplichtingen. Dit verklaart het verschil tussen de stand in de defensiebegroting 2014 en de realisatie 2014.

Uitgaven

In de defensiebegroting 2014 is geen budget voor crisisbeheersingsoperaties opgenomen. Met de eerste suppletoire begroting is het budget voor crisisbeheersingsoperaties overgeheveld van de BHOS-begroting naar de defensiebegroting. In 2014 is voor het uitvoeren van crisisbeheersingsoperaties € 228,5 miljoen uitgegeven.

Toelichting crisisbeheersingsoperaties (HGIS)

De uitgaven per missie zien er als volgt uit:

Crisisbeheersingsoperaties

Bedragen x € 1.000	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	1^e supp. begroting 2014	Verschil
Uitgaven missies
AFGHANISTAN	64.146	107.275	118.244	97.645	38.195	0	50.050	– 11.855
OCEAN SHIELD	4.386	7.788	21.191	6.043	6.048	0	7.800	– 1.752
EU ATALANTA	11.049	3.297	6.188	21.148	13.714	0	14.500	– 786
EUFOR ALTHEA	7.281	6.105	312	206	234	0	255	– 21
KFOR	538	561	489	452	343	0	300	43
CMF	196	244	265	164	247	0	250	– 3
NLTC	29	124	144	11	17	0	175	– 158
UNTSO	587	559	551	571	612	0	600	12
EULEX	588	606	501	598	568	0	300	268
MISSIES ALGEMEEN	1.398	1.825	2.608	2.316	4.913	0	5.500	– 587
NS2AU (voorheen AMIS)	8		49	54	98	0	100	– 2
UNMISS			1.266	1.514	1.784	0	1.300	484
MFO				234	273	0	182	91
PATRIOTS TURKIJE (BMTF)				18.620	18.224	0	21.900	– 3.676
EUCAP NESTOR					10	0	600	– 590
EUTM SOMALIE				372	609	0	1.200	– 591
EUAVSEC				59	5	0	10	– 5
EUTM Mali				43	80	0	50	30
UNDOF				30	105	0	80	25
MINUSMA				218	87.672	0	108.300	– 20.628
EUFOR CAR					38	0	200	– 162
STRIJD TEGEN ISIS (ATF ME & CMBI)					15.983	0	0	15.983
Beëindigde missies	213.533	39.924	12.954			0		0
Uitgaven contributies	14.580	17.794	20.589	20.121	38.745	0	17.200	21.545
Opbouw regionale vredeshandhavingscapaciteit						0	0	0
Overig, waaronder beveiliging, internationale criminaliteitsbestrijding en overige enablers						0	0	0
Voorziening Crisisbeheersingsoperaties						0	1.822	– 1.822
Totale uitgaven aan missies	318.319	186.102	185.351	170.420	228.517	0	232.674	– 4.157

In de defensiebegroting 2014 is geen budget voor crisisbeheersingsoperaties opgenomen. Het budget was gereserveerd op de Begroting 2014 van BZ/BHOS. Met de eerste suppletoire begroting is het budget voor crisisbeheersingsoperaties overgeheveld naar de defensiebegroting. Daarom wordt in deze tabel en de toelichting daarop, in afwijking van de andere tabellen in dit jaarverslag, de realisatie afgezet tegen de eerste suppletoire begroting.

Hieronder worden de verschillen groter dan € 2,5 miljoen per missie toegelicht.

Afghanistan

ISAF heeft in 2014 in Afghanistan bijgedragen aan de opbouw van de Afghaanse veiligheidstroepen en de verantwoordelijkheid voor de veiligheid verder overgedragen aan de Afghaanse regering zodat Afghanistan niet opnieuw een vrijhaven voor terroristen zal worden. Nederland heeft in 2014 met enkele honderden militairen deelgenomen aan ISAF middels de Air Task Force (ATF) en een bijdrage aan de hoofdkwartieren van ISAF. De ATF is per 1 juli beëindigd. De ISAF-missie is 31 december 2014 beëindigd en opgevolgd door de Resolute Support Mission (RSM).

United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA)

UNAMA heeft, als politieke missie, in 2014 ondersteuning gegeven aan de Afghaanse regering en de Afghaanse bevolking door het creëren van draagvlak voor duurzame vrede en de ontwikkeling van goed bestuur. Nederland leverde in 2014 één militair aan UNAMA.

Financiële toelichting

De raming (verdiepingshoofdstuk 2014) bedroeg € 62 miljoen. Met de eerste suppletoire begroting is de raming met € 12 miljoen neerwaarts bijgesteld naar € 50 miljoen. Dit kan worden verklaard doordat de voor de redeployment geraamde transportkosten met de SAC C-17 uit de GPM-begroting zijn verschoven naar de post «Contributies» binnen het BIV. Met de tweede suppletoire begroting is de raming met € 3,7 miljoen verlaagd tot € 46,3 miljoen. Deze bijstelling is het gevolg van het twee maanden eerder redeployen van de ATF.

De eindrealisatie bedroeg in totaal € 38,2 miljoen (voor ISAF, GPM, UNAMA en Resolute Support). De onderrealisatie wordt voor € 8,1 miljoen verklaard door naar 2015 overlopende verplichtingen en achterblijvende betalingen aan coalitiepartners en de Navo om het gebruikte materieel terug te brengen in de originele staat.

Patriots Turkije (BMDTF)

De Patriotsystemen zijn in 2014 ingezet in Turkije met als doel de bevolking en het grondgebied van deze Navo-bondgenoot te beschermen door het onderscheppen van eventuele inkomende ballistische raketten en zo bij te dragen aan de de-escalatie van de crisis langs de zuidoostelijke grenzen van het bondgenootschap. Nederland heeft in 2014 enkele honderden militairen ingezet in Turkije.

Financiële toelichting

Voor de Patriots in Turkije bedroeg de raming € 21,9 miljoen. Dit bedrag is met de eerste suppletoire begrotingswet toegevoegd aan de defensiebegroting. Met de tweede suppletoire begroting is de raming met € 1,7 miljoen verlaagd tot € 20,2 miljoen. Deze bijstelling is het gevolg van minder wegtransport, minder brandstofverbruik en minder uitgaven voor internet en telefonie. De eindrealisatie bedroeg € 18,2 miljoen. De onderrealisatie van € 2 miljoen ten opzichte van de tweede suppletoire begroting wordt verklaard door lagere transportuitgaven als gevolg van het gebruik van eigen transportcapaciteit.

United Nations Multidimensional Integrated Stabilisation Mission in Mali (MINUSMA)

MINUSMA heeft zich in 2014 gericht op begeleiden van Mali naar een functionerende overheid die veiligheid en andere diensten aan de bevolking levert in het gehele land. In 2014 is de Nederlandse bijdrage aan MINUSMA ontplooid naar Mali. Nederland leverde in 2014 een bijdrage aan MINUSMA van enkele honderden militairen en enkele helikopters.

Financiële toelichting

De raming voor de missie in Mali bedroeg € 108,3 miljoen. Dit bedrag is met de eerste suppletoire begroting toegevoegd aan de defensiebegroting. De realisatie bedroeg € 87,7 miljoen. De onderrealisatie van € 20,6 miljoen is hoofdzakelijk ontstaan door latere ontplooiing van de hoofdmacht en door vertraging in de definitieve oplevering van kamp Castor.

Strijd tegen ISIS (Irak)

Een internationale coalitie is in 2014, op verzoek van de Iraakse regering, gestart met het bijdragen in de strijd tegen ISIS. De Nederlandse militaire bijdrage van enkele honderden militairen is initieel gericht op het stoppen van de opmars van ISIS en het ondersteunen van Iraakse en Koerdische strijdkrachten (Kamerstuk 27 925, nr. 506). De Nederlandse bijdrage aan de strijd tegen ISIS bestond in 2014 uit een Air Task Force Middle East (ATF-ME), Planning Liaison Teams in Bagdad en Erbil in voorbereiding op de trainingsmissie en noodhulp aan Noord-Irak.

Financiële toelichting

Voor de missie ter bestrijding van ISIS is initieel € 30 miljoen geraamd in 2014, waarvan € 18,5 miljoen voor de ATF-ME en € 11,5 miljoen voor de Capacity Building Mission Iraq (CBMI) voor de trainingseenheden. Het bedrag van € 30 miljoen is met de tweede suppletoire begroting toegevoegd aan de defensiebegroting. De realisatie in 2014 bedroeg € 16 miljoen. De onderrealisatie van € 14 miljoen wordt grotendeels verklaard door het niet starten van de trainingsmissie CBMI in 2014. Hierdoor zijn er slechts geringe uitgaven gedaan in de voorbereidingsfase.

De onderrealisatie van ruim € 2 miljoen op het budget van de ATF-ME wordt veroorzaakt door goedkopere huisvesting en voeding.

Uitgaven contributies

De contributie-uitgaven zijn € 21,5 miljoen hoger uitgekomen dan begroot. Dit komt voornamelijk omdat per 2014 de bijdrage aan het project SAC C-17 wordt gefinancierd uit contributies, daar waar dit voorheen uit het bredere budget voor crisisbeheersingsoperaties werd betaald.

Opbouw regionale vredeshandhavingscapaciteit en overig

De budgetten voor opbouw regionale vredeshandhavingscapaciteit en overig (waaronder beveiliging, internationale criminaliteitsbestrijding en overige enablers) zijn overgeheveld naar Buitenlandse Zaken.

Toelichting overige Inzet

MH-17

Voor MH-17 was in totaal € 14,9 miljoen begroot. Dit werd met de tweede suppletoire begroting toegevoegd aan de defensiebegroting. De eindrealisatie bedroeg € 11,2 miljoen. De onderrealisatie van € 3,7 miljoen wordt voor € 1,1 miljoen verklaard doordat in 2014 aangegane verplichtingen nog niet tot betaling zijn gekomen. Ook zijn de geplande activiteiten in de Oekraïne anders uitgevoerd dan bij de initiële raming was voorzien, met name door de inzet van minder mensen.

Inzet Vessel Protection Detachments (VPD’s)

Voor VPD's was € 9,4 miljoen begroot. Met de tweede suppletoire begroting is het budget met € 3,0 miljoen verlaagd naar € 6,4 miljoen. Dit was het gevolg van een verlaging van de inschatting van het aantal te realiseren VPD-opdrachten van (75 naar 60). De eindrealisatie bedroeg € 4,3 miljoen. Deze onderrealisatie wordt verklaard door het nog lagere aantal gerealiseerde VPD's (53).

Toelichting op ontvangsten

Ontvangsten HGIS

In 2014 is € 11,6 miljoen ontvangen. Hiervan is € 8,3 miljoen binnen crisisbeheersingsoperaties ontvangen, waarvan € 5,4 miljoen bijdragen van de VN voor de missie MINUSMA, € 2,4 miljoen contributies en € 0,5 miljoen voor overige missies.

Ontvangsten VPD’s (overige inzet)

Voor de inzet van VPD’s is in totaal € 3,3 miljoen van Nederlandse reders ontvangen. Dat is € 2 miljoen minder dan begroot (€ 5,3 miljoen). Dit wordt veroorzaakt doordat er minder VPD’s zijn ingezet dan geraamd in de begroting.

Beleidsmatige informatie resterende operaties en missies

In het kader van de levering van een bijdrage aan een duurzame internationale rechtsorde en stabiliteit heeft Nederland deelgenomen aan verscheidene operaties. Hieronder worden de desbetreffende operaties beschreven voor zover zij hierboven niet aan de orde zijn gekomen.

Operatie Ocean Shield (OOS)

OOS heeft zich in 2014 ingezet tegen piraterij in de omgeving van Somalië door middel van het beschermen van koopvaardijschepen in de Golf van Aden en het patrouilleren in gebieden met een verhoogde dreiging van piraterij. Nederland heeft in 2014 Zr.Ms. Evertsen ingezet in OOS. De Nederlandse bijdrage aan OOS is per 31 december 2014 beëindigd (Kamerstuk 29 521, nr. 267).

European Naval Force (EUNAVFOR) Atalanta

EUNAVFOR heeft in 2014 bijgedragen aan het beschermen van schepen van het VN World Food Program, het beschermen van koopvaardijschepen in de Golf van Aden, en het patrouilleren in gebieden met een verhoogde dreiging van piraterij. Nederland heeft in 2014 Zr.Ms. De Zeven Provinciën en Zr.Ms. Van Speijk ingezet in EUNAVFOR. De regering heeft het Nederlandse mandaat in 2014 verlengd tot 31 december 2015 (Kamerstuk 29 521, nr. 267).

European Union Force (EUFOR) Althea

EUFOR Althea heeft in 2014 bijgedragen aan een safe and secure environment in Bosnië en Herzegovina en heeft ondersteuning geboden bij de uitvoering van het executieve mandaat door de Hoge Vertegenwoordiger. Nederland nam in 2014 met enkele militairen deel aan het trainingsgedeelte van de EU-missie. De regering heeft in 2014 het Nederlandse mandaat verlengd tot 15 november 2015 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1421).

European Union Rule of Law in Kosovo (EULEX Kosovo)

EULEX heeft in 2014 bijgedragen aan de capaciteitsopbouw van de rule of law sector in Kosovo. Nederland nam in 2014 met ongeveer 15 militairen deel aan deze EU-missie. Als gevolg van een herstructurering van de missie is de Nederlandse militaire bijdrage teruggebracht. De regering heeft in 2014 het Nederlandse mandaat verlengd tot 14 juni 2016 (Kamerstuk 29 521, nr. 252).

Kosovo Force (KFOR)

KFOR heeft in 2014 bijgedragen aan een veilige omgeving en de handhaving van de openbare orde in Kosovo. Nederland nam in 2014 met enkele militairen deel aan KFOR. De regering heeft het Nederlandse mandaat in 2014 verlengd tot 1 oktober 2015 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1421).

Combined Maritime Force (CMF)

CMF heeft zich in 2014 gericht op de strijd tegen het internationale terrorisme en piraterijbestrijding. Nederland heeft in 2014 met enkele militairen deelgenomen aan de staf van CMF in Bahrein.

United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO)

UNTSO heeft in 2014 toegezien op de naleving van de bestaande bestandsafspraken tussen Syrië, Israël en Libanon. Nederland nam in 2014 met een ruim tien militairen deel aan UNTSO.

United Nations Mission in the Republic of South Sudan (UNMISS)

UNMISS heeft zich in 2014 vooral gericht op de bescherming van de burgerbevolking en het creëren van een veilige omgeving. Nederland nam in 2014 met enkele tientallen militairen deel aan UNMISS. De regering heeft in 2014 het Nederlandse mandaat verlengd tot 28 februari 2015 (Kamerstuk 29 521, nr. 231).

Multinational Force and Observers (MFO)

MFO heeft in 2014 toegezien op de naleving van het vredesverdrag tussen Egypte en Israël op het Sinaï-schiereiland en heeft zich ingezet ter voorkoming van schendingen van het verdrag. Nederland heeft in 2014 enkele militairen ingezet in de operatie van de MFO. De regering heeft het Nederlandse mandaat in 2014 verlengd tot 1 februari 2015 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1383).

European Union Training Mission (EUTM) Somalië

EUTM heeft in 2014 Somalische veiligheidstroepen getraind ter versterking van de Somali Federal Government (SFG). Nederland heeft in 2014 met een tiental militairen deelgenomen aan EUTM.

European Union Training Mission (EUTM) Mali

EUTM heeft in 2014 de Malinese krijgsmacht ondersteund met training en advisering op het gebied van commandovoering, logistieke en personele aangelegenheden en mensenrechten. Nederland nam in 2014 met één militair in een Belgische eenheid deel aan de trainingsmissie. De regering heeft het Nederlandse mandaat in 2014 verlengd tot 18 mei 2016 (Kamerstuk 29 521, nr. 243).

United Nations Disengagement Observer Force (UNDOF)

UNDOF heeft in 2014 toegezien op het staakt-het-vuren tussen Syrië en Israël. Daarnaast heeft UNDOF bescherming geleverd aan de (ongewapende) UNTSO-missie. Nederland nam in 2014 met enkele militairen deel aan UNDOF. De Nederlandse regering heeft in 2014 het Nederlands mandaat verlengd tot 31 augustus 2015 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1401).

United States Security Coordinator (USSC)

USSC heeft in 2014 bijgedragen aan de professionalisering van de Palestijnse veiligheidssector, zowel als basisvoorwaarde voor een levensvatbare toekomstige Palestijnse staat als om een veilige leefomgeving voor Palestijnse burgers en de regio te creëren. Nederland heeft in 2014 met enkele militairen bijgedragen aan het samenwerkingsprogramma USSC.

European Union Border Assistance Mission Rafah (EUBAM Rafah – Gaza)

EUBAM is gericht op de monitoring en begeleiding van de Palestijnse grensbewaking bij de grensovergang Rafah ter bevordering van veilig grensverkeer en vergroting van de beweging van goederen en personen. Als gevolg van de machtsovername in de Gazastrook door Hamas en het sluiten van de grensovergang Rafah in juni 2007, is EUBAM Rafah opgeschort. Nederland heeft in 2014 enkele militairen stand-by gehad voor de EUBAM-missie. De Nederlandse regering heeft in 2014 het Nederlandse mandaat verlengd tot 30 juni 2015 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 1421).

European Union Aviation Security Mission (EUAVSEC)

EUAVSEC had als doel bij te dragen aan het effectief, volgens internationale standaarden opereren van Juba International Airport. Als gevolg van de onrust in Zuid-Soedan heeft EUAVSEC haar activiteiten eind 2013 moeten staken. De EUAVSEC-missie is op 18 januari 2014 beëindigd. Nederland nam met enkele militairen deel aan EUAVSEC.

Regional Fusion Law Enforcement Centre for Safety and Security at Sea (REFLECS3)

REFLECS3 heeft in 2014 bijgedragen aan het aanpakken van piraterij door het bevorderen van informatiedeling over piratenleiders, financiers en onderhandelaars, het plegen van onderzoek naar deze individuen, en het vergroten van capaciteit van landen in de regio op het gebied van onderzoek naar en vervolging van piraten. Nederland leverde in 2014 één militair aan REFLECS3. De Nederlandse bijdrage is per 1 oktober 2014 beëindigd.

Security Sector Development (SSD) Burundi

Het SSD-programma heeft in 2014 bijgedragen aan een professionele en onder civiel toezicht staande Burundese veiligheidssector, die door de Burundese bevolking als legitiem wordt gezien. Nederland heeft in 2014 met enkele militairen deelgenomen aan dit samenwerkingsprogramma.

Africa Contingency Operations Training and Assistance (ACOTA)

Het ACOTA-samenwerkingsprogramma heeft in 2014 bijgedragen aan de versterking van de capaciteit van Afrikaanse partnerlanden zodat zij kunnen deelnemen aan multinationale operaties onder leiding van de VN of AU. Nederland heeft in 2014 enkele tientallen militairen ingezet in verschillende trainingen.

Toelichting op Nationale inzet

Structurele taken ter ondersteuning van de civiele autoriteiten op grond van wetgeving en formele afspraken

Taak		Realisatie	Artikel
Explosieven opruiming	Aantal ruimingen	1998	CLAS/FNIK
Patiëntenvervoer	Aantal uitgevoerde transporten	224	CLSK
SAR	Aantal uitgevoerde vluchten	21	CLSK
Onderschepping luchtruim	Aantal onderscheppingen	7	CLSK
Incidentele militaire bijstand en steunverlening	Aantal aanvragen	Artikel
Bijstand Caribisch Gebied	15	CZSK/FNIK
Bijstand Caribisch Gebied door KMAR	8	KMAR/FNIK
Bijstand Politiewet 2012 – artikel 57 (KMAR)	19	KMAR/FNIK
Strafrechtelijke Handhaving Rechtsorde (Politiewet 2012)	85	Alle krijgsmachtdelen/FNIK
Handhaving Openbare Orde (Politiewet 2012)	19	Alle krijgsmachtdelen/FNIK
Steunverlening Openbaar belang	59	Alle krijgsmachtdelen/FNIK
Bijstand Wet Veiligheidsregios	11	Alle krijgsmachtdelen/FNIK

Defensie voert een groot aantal nationale taken uit, zowel structureel als incidenteel. De financiële middelen van de structurele nationale taken zijn opgenomen in de verschillende begrotingsartikelen van Defensie. Incidentele militaire bijstand en steunverlening wordt verantwoord via het FNIK-budget in dit artikel. Incidentele inzet met een uitzonderlijk karakter, zoals bij de NSS en de MH-17, is niet uit het FNIK-budget gefinancierd. Hiervoor ontving Defensie compensatie vanuit de HGIS en de generale middelen.

Structurele nationale taken

Defensie voert een groot aantal structurele taken uit ten behoeve van civiele overheden. Structurele taken zijn vastgelegd in wet- of regelgeving, inclusief ministeriële besluiten, convenanten of arrangementen. Onder de structurele taken vallen de taken van de KMar, de Kustwacht in Nederland en het Caribisch gebied, de luchtruimbewaking, de Bijzondere Bijstandseenheden en de Explosievenopruiming.

Incidentele nationale taken: militaire bijstand en steunverlening

Defensie verleent militaire bijstand voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid en voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde op basis van de Politiewet 2012. Deze bijstand wordt zowel door de KMar geleverd (op grond van artikel 57) als door andere defensie-eenheden (artikel 58). Daarnaast wordt bijstand verleend op grond van de Wet Veiligheidsregio’s 2010 in geval van een ramp of crisis, of de vrees voor het ontstaan daarvan. Steunverlening aan bestuursorganen wordt verleend op grond van de regeling militaire steunverlening in het openbaar belang uit 2007.

In 2014 is Defensie veelvuldig ingezet voor militaire bijstand of steunverlening. De onderstaande voorbeelden illustreren de incidentele nationale inzet in 2014.

Het eerste kwartaal 2014 stond in het teken van de Nuclear Security Summit (NSS) die in Den Haag is gehouden van 24 tot en met 26 maart. Grote delen van de krijgsmacht zijn ingezet voor de ondersteuning van de civiele autoriteiten bij de beveiliging van deze top. De KMar voerde naast haar organieke taken ook ceremoniële taken uit. Het CLSK zorgde voor de bewaking van het luchtruim en het CZSK voerde de maritieme bewaking en beveiliging uit. Het CLAS is vooral ingezet voor het bewaken en beveiligen van de routes tussen Schiphol en Den Haag en leverde onder andere ook luchtverdediging en ondersteuning met interne verbindingen. Het CDC had een groot aandeel in de legering en voeding van militairen en politie.

In het Paasweekeinde van april 2014 ondersteunde het CLSK met een blushelikopter de brandweer bij het bestrijden van een grote brand op de Hoge Veluwe. Mede dankzij de inzet van de blushelikopter kreeg de brandweer deze brand snel onder controle. In juni van 2014 hebben Defensie en het Ministerie van Veiligheid en Justitie, in samenwerking met de Veiligheidsregio Noord en Oost Gelderland, een vernieuwd convenant voor de inzet van blushelikopters getekend.

Na het neerstorten van de MH-17 in juli 2014 zijn opnieuw grote delen van Defensie ingezet. Naast het luchttransport van het CLSK en het gebruik van de luchtmachtbasis Eindhoven, zijn militairen van onder meer het CLAS, de KMar, de EODD en het CBRN-centrum ingezet in Oekraïne en in Nederland in het kader van de ondersteuning van berging en identificatie. De Korporaal van Oudheusden kazerne in Hollandsche Rading is ingericht als tijdelijk mortuarium en voor de identificatie van slachtoffers. Militairen van alle krijgsmachtdelen zijn ook op de vliegbasis Eindhoven ingezet voor de ceremonie waarmee de slachtoffers in Nederland zijn ontvangen. Ook de officiële herdenking in november 2014 heeft Defensie ondersteund, onder meer met verbindingsmiddelen.

Ook in het Caribisch deel van het Koninkrijk is Defensie ingezet in 2014. De EODD ruimde explosieven en het mariniersdetachement van Sint Maarten verleende hulp in het orkaanseizoen. Aan het einde van het jaar ondersteunde Defensie gedurende maanden het Openbaar Ministerie op Curaçao bij de bestrijding van de georganiseerde misdaad.

De Defensie Duik Groep is in 2014 veelvuldig ingezet om onder water naar vermiste personen te zoeken. Daarnaast ondersteunden zij Koningsdag in Graft de Rijp en andere evenementen rondom het water. Een andere vorm van zoekcapaciteit wordt geleverd door de Advanced en Intermediate Search Teams van de genie. Deze teams zijn frequent en succesvol ingezet ter ondersteuning van de politie bij het zoeken naar bijvoorbeeld wapens, munitie, geld en verdovende middelen in verborgen ruimtes.

Overzicht missies

4.2 Beleidsartikel 2 Taakuitvoering zeestrijdkrachten

Algemene doelstelling

De zeestrijdkrachten leveren operationeel gerede maritieme capaciteit, zowel vloot als mariniers, voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de zeestrijdkrachten en van de mate van gereedheid van maritieme eenheden. Voor de maritieme capaciteit van de krijgsmacht is het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de maritieme eenheden. De zeestrijdkrachten zijn inzetbaar voor zowel expeditionaire als voor nationale taken.

Beleidsconclusie

Het CZSK heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan belangrijke onderdelen van het ambitieniveau van Defensie. Het CZSK heeft in 2014 met diverse onderdelen deelgenomen aan grote en kleine internationale operaties. Zo zijn drie fregatten, Zr.Ms. Evertsen, Zr.Ms. de Zeven Provinciën en Zr.Ms. Van Speijk, in 2014 ingezet in de strijd tegen piraterij. Op Aruba is de aanwezigheid van de krijgsmacht via de vaste compagnie van het CZSK in de West gecontinueerd. Zowel gegarandeerde als niet-gegarandeerde capaciteit zijn beschikbaar gesteld voor structurele nationale taken en bijstand en steunverlening zowel in Nederland als in het Caribische deel van het Koninkrijk. CZSK heeft bijvoorbeeld een bijdrage geleverd aan de nationale taken in het kader van de kustwacht Nederland en de hydrografische taak.

In 2014 is het CZSK, ondanks aanhoudende spanningen op het personele en materiële vlak, in staat gebleken de eenheden op te werken voor de geplande inzet.

Op het personele vlak waren er tekorten in de onderbouw bij technisch personeel, en bij operationeel en medisch personeel zowel bij officieren als schepelingen (onderofficieren en manschappen). Op het materiële vlak waren de effecten van de reorganisatie merkbaar en legde de invoering van ERP een flink beslag op de schaarse capaciteit. De migratie van de Dienst Materiele Instandhouding (DMI) is een belangrijke mijlpaal in de invoering van ERP geweest. Hiermee is een belangrijke stap gezet in de defensiebrede standaardisatie van de bedrijfsvoering.

Indicatoren operationele doelstelling

De operationele doelstellingen waar het CZSK conform de begroting aan moet voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede (OG) eenheden en voortzettingsvermogen. In onderstaande matrix is per organieke eenheid de realisatie tegen de doelstellingen afgezet.

Realisatie doelstellingen CZSK 2014

Groep	Organieke component	Totaal aantal eenheden	Operationeel gerede OG eenheden		Voortzettingsvermogen
			Doelstelling	Realisatie	Doelstelling	Realisatie
Staf	NLMARFOR	1	1	1	0	0
Vlooteenheden	Fregatten LC-Fregatten	4	2	1,9	2	2,1
	M-fregatten	2	1	1	1	1
	Patrouilleschepen	4	2	3	2	1
	Bevoorradingsschip	1	1	1	0	0
	Landing Platform Docks	2	1	1	1	1
	Onderzeeboten	4	1	1	3	3
	Ondersteuningsvaartuig OZD	1	0,2	0,7	0,8	0,3
	Mijnenbestrijdingsvaartuigen	6	3	3	3	3
	Hydrografische opnemingsvaartuigen	2	1	1	1	1
Marinierseenheden	Marines Combat Group	2	1	1	1	1
	Surface Assault Group	2	1	1	1	1
	Sea-based Support Group	1	1	1	0	0
	Squadron NLMARSOF	2	1,5	2,0	0,5	0,0
CZMCARIB	Infanteriecompagnie Curaçao	1	1	1	0	0
	Infanteriecompagnie Aruba	1	1	1	0	0
	Infanteriepeloton Sint Maarten	1	1	1	0	0
	Bootpeloton Caribisch gebied	1	1	1	0	0
	Ondersteuningsvaartuig Caribisch gebied	1	0,7	0,75	0,3	0,25
Overige eenheden	Defensie Duikgroep	1	1	1	0	0

Toelichting

Inzet

Gedurende 2014 is door eenheden van het CZSK deelgenomen aan diverse crisisbeheersingsoperaties. Deze operaties worden vermeld onder beleidsartikel 1 Inzet. Het CZSK heeft aan alle inzetopdrachten voldaan. Ten behoeve van de bestrijding van ebola heeft het Joint Support Ship Karel Doorman in 2014 twee transporten met hulpgoederen van Europese landen en hulporganisaties uitgevoerd. Vanaf begin november heeft het schip lading afgeleverd in Guinee, Sierra Leone en Liberia (Kamerstuk 33 625, nr. 130).

Ook in 2014 heeft CZSK actief deelgenomen in de Standing NATO Mine Counter Measures Group (SNMCMG), de snel inzetbare maritieme Navo-eenheid voor mijnenbestrijding, onder andere in de Oostzee.

Verder heeft het CZSK in 2014 inzet verricht voor de kustwacht in Nederland en de kustwacht in het Caribisch gebied. Dit betreft aan CZSK gemandateerde inzet.

Operationele gereedheid

Zoals uit de doelstellingenmatrix blijkt, heeft het CZSK in 2014 de opgedragen gereedheid- en inzetdoelstellingen voor bijna alle eenheden gerealiseerd. Alleen het LCF heeft de opgedragen doelstelling niet volledig kunnen realiseren, omdat de certificering van Zr.Ms. Tromp is uitgesteld als gevolg van ondercapaciteit bij de Flag Officer Sea Training (FOST) in Plymouth (Verenigd Koninkrijk).

Indien er sprake is van een geëmbarkeerde vluchteenheid (helikopter) aan boord van een schip, wordt daarover gerapporteerd in beleidsartikel 4 Taakuitvoering luchtstrijdkrachten.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 2 Taakuitvoering Zeestrijdkrachten (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	Verschil
Verplichtingen	599.001	573.652	679.465	697.563	750.869	694.784	56.085
Totaal Uitgaven	613.849	590.214	671.975	711.618	736.193	694.784	41.409
Programma-uitgaven	65.573	63.581	60.009	155.982	133.877	131.680	2.197
Opdracht Gereedstelling en instandhouding Commando ZSK [1]	65.573	63.581	60.009	155.982	133.877	131.680	2.197
– waarvan inzet en gereedstelling	63.420	61.048	57.328	59.002	20.161	21.674	– 1.513
– waarvan bijdragen aan SSO's [2]					16.619	13.500	3.119
– waarvan instandhouding	2.153	2.533	2.681	96.980	97.097	96.506	591
Apparaatsuitgaven	548.276	526.633	611.966	555.636	602.316	563.104	39.212
Staven	14.783	11.896	8.865	8.610	10.035	9.264	771
Operationele eenheden Commando ZSK	528.100	509.989	598.370	547.026	592.281	553.840	38.441
Bijdragen aan SSO's[3]	5.394	4.749	4.731
Apparaat per uitgavencategorie	548.277	526.634	611.966	555.636	602.316	563.104	39.212
personele uitgaven [1]	428.969	409.977	491.725	491.414	534.497	502.653	31.844
– waarvan eigen personeel				472.659	504.028	472.659	31.369
– waarvan operationele toelage				29.994	27.818	29.994	– 2.176
– waarvan externe inhuur					2.651		2.651
materiële uitgaven	119.308	116.657	120.241	64.222	67.819	60.451	7.368
– waarvan bijdragen aan SSO's [4]					6.917	2.800	4.117
– waarvan huisvesting en infrastructuur	32.387	31.692	30.689	4.707	5.925	4.092	1.833
– waarvan ICT	23.707	25.151	24.583	2.139	3.308	1.553	1.755
– waarvan overige exploitatie	63.214	59.814	64.969	57.376	51.669	52.006	– 337
Apparaatsontvangsten	11.791	9.876	10.418	18.882	19.714	20.044	– 330

1 Het Marinebedrijf is in 2012 toegevoegd aan formatie (exploitatie) en in 2013 ook voor de gereedstelling en instandhoudingsbudgetten.

2 Shared Service Organisatie Rijkswaterstaat corporate dienst.

3 Bijdragen aan Shared Service Organisations (SSO's) zijn in 2013 geconcentreerd bij de ondersteunende diensten DMO en CDC.

4 Shared Service Organisatie Paresto.

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De verplichtingen zijn € 56,1 miljoen hoger gerealiseerd dan begroot. De hogere realisatie wordt voor een groot deel verklaard door de uitgaven (€ 41,4 miljoen). De overige € 14,7 miljoen hogere verplichtingen zijn het gevolg van het aangaan van verplichtingen in 2014 met een meerjarige doorwerking naar latere jaren, met name voor het verwerven van reservedelen en voor de instandhouding van wapensystemen (waaronder de vervanging van stuurautomaten van onderzeeboten, onderhoud van de Zr.Ms. Evertsen, een onderhoudscontract APAR/SMART-L aan boord van het LCF en aanschaf van mobiele kranen).

Uitgaven

Het CZSK heeft het budget met € 41,4 miljoen overschreden. Deze overschrijding wordt bijna volledig veroorzaakt door de apparaatsuitgaven en wordt hieronder toegelicht. De verschillen binnen de opdracht gereedstelling en instandhouding ten opzichte van de begroting zijn gering.

Apparaatsuitgaven

De hogere apparaatsuitgaven van € 39,2 miljoen worden veroorzaakt door de hogere personeelsuitgaven (€ 31,8 miljoen). Vanuit het budget van de Bestuursstaf is € 9,3 miljoen overgeheveld naar het CZSK ter dekking van de uitgaven voor ontslagbescherming. Bovendien is door CZSK € 5,8 miljoen extra uitgegeven als gevolg van de hogere instroom in de ontslagbescherming vanuit het sociaal beleidskader. Het aantal medewerkers dat gebruik heeft gemaakt van deze regeling is hoger uitgevallen dan verwacht. De personele uitgaven zijn tevens bijgesteld op basis van het In- Door- en Uitstroomplan (€ 8,8 miljoen), waarbij € 6 miljoen voort komt uit de vertraging van de invoering van de Defensie Gezondheidszorg Organisatie (DGO). Doordat ook in 2014 nog een herstelpremie aan het ABP moest worden afgedragen is € 4,2 miljoen meer uitgegeven. CZSK heeft tot slot € 1,5 miljoen uitgekeerd gekregen voor de loonbijstelling ter dekking van de stijging van de sociale lasten.

Naast hogere personele uitgaven is ook sprake van hogere materiële uitgaven (€ 7,4 miljoen). Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door een hogere bijdrage aan de bedrijfsvoering van Shared Service Organisatie Paresto (€ 4,1 miljoen) voor voeding en catering als gevolg van meer uitzendingen en oefeningen.

4.3 Beleidsartikel 3 Taakuitvoering landstrijdkrachten

Algemene doelstelling

De landstrijdkrachten leveren operationeel gerede grondgebonden expeditionaire capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en samenstelling van de landstrijdkrachten en van de mate van gereedheid van grondgebonden eenheden. Voor de grondgebonden capaciteit van de krijgsmacht is het Commando Landstrijdkrachten (CLAS) verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de eenheden. De landstrijdkrachten zijn inzetbaar voor zowel expeditionaire als voor nationale taken.

Beleidsconclusie

Het CLAS heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan belangrijke onderdelen van het ambitieniveau van Defensie. Het CLAS heeft in 2014 met diverse onderdelen deelgenomen aan grote en kleine internationale operaties. De meeste aandacht ging uit naar de grote missies in Mali (MINUSMA) en Afghanistan (Resolute Support). Daarnaast is het nodige personeel uitgezonden ten behoeve van een aantal kleinere missies, zoals de EUTM in Somalië en UNMISS in Sudan. De langdurige inzet van de Patriots in Turkije kon niet langer worden voortgezet. Dit besluit is in 2014 aan de Kamer gecommuniceerd. Daarnaast is zowel gegarandeerde als niet-gegarandeerde capaciteit beschikbaar gesteld voor de uitvoering van structurele nationale taken en bijstand en steunverlening zowel in Nederland als in het Caribische deel van het Koninkrijk. In dit kader heeft de explosieven opruimingsdienst circa 2000 ruimingen uitgevoerd.

Het CLAS heeft niet volledig kunnen voldoen aan de inzetbaarheidsdoelstellingen. Een groot aantal systemen kent al langdurig een lage materiële gereedheid. Ook de situatie bij de (gevechts)ondersteunende eenheden levert beperkingen op voor de inzetbaarheidsdoelstellingen. De tekortkomingen op dit gebied betreffen onder meer bevoorradings- & transportbataljons, CIS, medische ondersteuning en personele capaciteit voor ondersteuning van missies (National Support Element)

Binnen de organisatie van de CLAS werden de voorbereidingen getroffen om de 13^e gemechaniseerde brigade om te vormen tot een gemotoriseerde brigade. Deze operatie zal in 2015 een vervolg krijgen. Het CLAS is als eerste krijgsmachtdeel gemigreerd naar het ERP-systeem. De lessen die hieruit zijn getrokken, zijn meegenomen bij de migratie van de andere krijgsmachtdelen. Het effect van de migratie van het CLAS was in 2014 onder meer zichtbaar in de verbeterde realisatie van het materiele exploitatiebudget. Er zijn meer verplichtingen aangegaan voor het inlopen van de achterstanden bij reservedelen voor wapensystemen.

Indicatoren operationele doelstelling

De operationele doelstellingen waaraan het CLAS conform de begroting moet voldoen, zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede (OG) eenheden en voortzettingsvermogen. In onderstaande matrix is per organieke eenheid de realisatie afgezet tegen de doelstellingen.

Realisatie doelstellingen CLAS 2014

Organieke component	Totaal aantal eenheden	Operationeel gerede (OG) eenheden (inclusief inzet)		Voortzettingsvermogen
		Doelstelling	Realisatie	Doelstelling	Realisatie
NLD deel staf HRF HQ	1	1	1	0	0
NLD deel CIS Battalion	1	1	1	0	0
NLD deel Staff Support Battalion	1	1	1	0	0
Staf	3	1	1	2	2
Verkenningseskadron	2	1	0	1	2
ISTAR Module	5	2	2	3	3
CIMIC Support Element	4	2	2	2	2
Psyops Support Element	4	2	1	2	3
Hoofdkwartier OOCL	1	1	0,5	0	0,5
Staf	1	1	1	0	0
Patriot Fire Unit	3	1	3	2	0
AMRAAM peloton	2	1	0	1	2
Stinger peloton	3	2	0	1	3
Commandotroepencompagnie	4	1,5	2	2,5	2
Gemechaniseerd bataljon	4	1	0	3	4
Luchtmobiel bataljon	3	1	1	2	2
PzH/Mortier batterij	3	2	0	1	3
Pantsergeniecompagnie	4	1	1	3	3
Luchtmobiel geniepeloton	3	1	0	2	3
CIS compagnie	3	1	0	2	3
ROLE 1 Medical Treatment Facility	22	12	7	10	15
Cybercommando	1	1	0	0	1
Staf vuursteuncommando	1	1	0	0	1
Staf geniebataljon	3	1	1,5	2	1,5
Constructiecompagnie	2	1	1	1	1
Brugmodule	2	1	1	1	1
CBRN compagnie	2	1	0,3	1	1,7
EODD ploeg	48	20	31	28	17
Bataljonsstaf National Support Element	2	1	0	1	2
Bataljonsstaf Geneeskundig bataljon	1	0,25	0	0,75	1
Compagniestaf NSE	8	3	1,6	5	6,4
Transportcompagnie	4	2	1	2	3
Zware transportcompagnie	1	0,5	0	0,5	1
Clustercompagnie	2	1	0,5	1	1,5
Dienstencompagnie	1	0,5	0,25	0,5	0,75
Bevoorradingscompagnie	3	1	0	2	3
Herstelpeloton	11	5	3	6	8
ROLE 2 Medical Treatment Facility	4	2	0	2	4
NATRES Bataljon	3	3	3	0	0

Toelichting

Inzet

Gedurende het jaar hebben eenheden van het CLAS deelgenomen aan diverse crisisbeheersingsoperaties. Deze operaties worden vermeld onder beleidsartikel 1 Inzet. Het CLAS heeft aan alle inzetopdrachten voldaan.

Operationele gereedheid

Niet alle eenheden van het CLAS hebben kunnen voldoen aan de doelstellingen zoals verwoord in de begroting 2014. De belangrijkste redenen zijn hieronder uiteengezet.

Reorganisaties

Bij een aantal eenheden waren de reorganisaties bij aanvang van 2014 nog niet voltooid. Hierdoor zijn bij OOCL, het geneeskundig bataljon en de herstelpelotons de doelstellingen niet gehaald. Het Cybercommando is gedurende 2014 opgericht.

Materiële inzetbaarheid

Zoals reeds eerder aan de Kamer gemeld, kampte het CLAS in 2014 met achterstanden in de verwerving en tekorten aan reservedelen. Ook het grote aantal missies heeft zijn uitwerking niet gemist op de materiele gereedheid van de middelen en de beschikbaarheid van middelen ten behoeve van oefeningen. Deze combinatie van factoren heeft er voor gezorgd dat bij een aantal eenheden de operationele doelstellingen niet zijn gehaald. De doelstellingen bij het AMRAAM-peloton zijn niet gehaald doordat beschikbare cryptosleutels niet bruikbaar zijn in de daarvoor bestemde dataradio’s en door inzet van personeel bij de Patriot-missie.

Geoefendheid

De geoefendheid bij diverse eenheden van CLAS stond in 2014 onder druk. De belangrijkste oorzaken hiervoor waren de beperkte materiële gereedheid bij een aantal eenheden, de (na-ijleffecten van) reorganisaties of de invoering van nieuwe systemen. Specifiek voor CIS, AMRAAM en Patriot geldt dat door de inzet in Turkije niet het volledige oefenprogramma kon worden doorlopen, waardoor de geoefendheid in de breedte is gedaald.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 3 Taakuitvoering Landstrijdkrachten (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	Verschil
Verplichtingen	1.349.347	1.261.386	1.273.299	1.175.948	1.290.862	1.105.853	185.009
Uitgaven	1.384.682	1.280.930	1.277.277	1.155.056	1.203.245	1.105.853	97.392
Programma-uitgaven	93.227	76.631	92.598	154.992	139.710	133.670	6.040
Opdracht Gereedstelling en instandhouding Commando LAS	93.227	76.631	92.598	154.992	139.710	133.670	6.040
– waarvan inzet
– waarvan gereedstelling	89.408	73.157	89.325	87.150	49.031	52.032	– 3.001
– waarvan instandhouding	3.819	3.474	3.273	67.842	90.679	81.638	9.041
Apparaatsuitgaven	1.291.455	1.204.299	1.184.679	1.000.064	1.063.535	972.183	91.352
Staven[1]	5.857	6.236	7.950	8.098	3.666	13.835	– 10.169
Operationele eenheden Commando LAS [2]	1.265.478	1.180.399	1.159.744	991.966	1.059.869	958.348	101.521
Bijdragen aan SSO's[3]	20.120	17.664	16.985
Apparaat per uitgavencategorie	1.291.455	1.204.299	1.184.679	1.000.064	1.063.535	972.183	91.352
personele uitgaven	1.026.819	966.045	951.777	931.372	986.631	905.795	80.836
– waarvan eigen personeel					939.518	867.504	72.014
– waarvan operationele toelage					42.618	38.291	4.327
– waarvan externe inhuur					4.495		4.495
materiële uitgaven	264.636	238.254	232.902	68.692	76.904	66.388	10.516
– waarvan bijdragen aan SSO's [4]					9.151	8.400	751
– waarvan overige exploitatie					67.753	57.988	9.765
Apparaatsontvangsten	21.017	21.470	18.346	26.772	21.691	20.523	1.168

1 Formatie van Staf Clas omvat de afdeling Kabinet en Planning & Control.

2 Het Defensiebedrijf Grondgebonden Systemen is in 2012 toegevoegd aan formatie (exploitatie) en in 2013 ook voor de gereedstelling en instandhoudingsbudgetten.

3 Bijdragen aan SSO's zijn in 2013 geconcentreerd bij de ondersteunende diensten DMO en CDC.

4 Shared Service Organisatie Paresto

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De hogere realisatie van de verplichtingen van € 185 miljoen is vooral het gevolg van hogere uitgaven (€ 97,4 miljoen). Deze hogere uitgaven worden hieronder toegelicht.

De overige € 87,6 miljoen hogere verplichtingen zijn het gevolg van een overheveling van verplichtingen van DMO naar het CLAS en van het aangaan van verplichtingen in 2014 met een meerjarige doorwerking naar latere jaren. Deze meerjarige verplichtingen zijn met name voor het inlopen van de achterstanden in de verwerving van reservedelen voor de instandhouding van wapensystemen.

Uitgaven

Programma-uitgaven

De uitgaven voor instandhouding zijn € 9,0 miljoen hoger dan begroot. In 2014 was er sprake van een budgetoverheveling van € 18,5 miljoen voor de onderhoudscontracten van wapensystemen vanuit DMO. Hier staan herschikkingen van het budget binnen de CLAS tegenover van zo’n € 11 miljoen waardoor het instandhoudingsbudget met dit bedrag werd verlaagd.

Apparaatsuitgaven

De apparaatsuitgaven zijn € 91,4 miljoen hoger gerealiseerd dan was begroot. Deze overschrijding komt voor € 80,8 miljoen door hogere personele uitgaven. Het CLAS heeft in totaal € 26,6 miljoen extra uitgegeven als gevolg van de hogere instroom in de ontslagbescherming vanuit het sociaal beleidskader. Hiervan is € 11,1 miljoen gecompenseerd door middel van een budgetoverheveling vanuit de Bestuursstaf. Meer medewerkers dan verwacht hebben gebruik gemaakt van de garantieregeling voor oudere medewerkers kort voor leeftijdsontslag. De vertraging van de reorganisatie bij de Defensie Gezondheidszorg Organisatie (DGO) heeft tot hogere uitgaven geleid bij het CLAS van € 22,7 miljoen. Doordat ook in 2014 nog de herstelpremie aan het ABP moest worden afgedragen is € 8,8 miljoen meer uitgegeven. Daarnaast is er meer uitgegeven aan de operationele toelagen (€ 4 miljoen), door een hogere realisatie van manoefendagen dan gepland. Het CLAS heeft tot slot € 2,4 miljoen uitgekeerd gekregen voor de loonbijstelling ter dekking van de stijging van de sociale lasten. Het resterende verschil (€ 16,3 miljoen) wordt vooral verklaard doordat het instromend personeel hoger is opgeleid en een hogere gemiddelde leeftijd heeft en daardoor hoger wordt ingeschaald. Ook heeft de geplande verjonging van het personeel zich nog niet gematerialiseerd.

De materiële uitgaven zijn € 10,5 miljoen meer dan begroot, wat voornamelijk komt door een interne herverdeling van het budget: € 10 miljoen is overgeheveld van instandhouding naar overige exploitatie en daar gerealiseerd.

4.4 Beleidsartikel 4 Taakuitvoering luchtstrijdkrachten

Algemene doelstelling

De luchtstrijdkrachten leveren lucht- en grondgebonden capaciteit voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang en de samenstelling van de luchtstrijdkrachten. Voor de lucht- en grondgebonden capaciteit van de krijgsmacht is het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) verantwoordelijk voor het operationeel gereedstellen en in stand houden van de eenheden. De luchtstrijdkrachten zijn inzetbaar voor zowel expeditionaire taken als voor nationale taken.

Beleidsconclusie

Het CLSK heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan belangrijke onderdelen van het ambitieniveau van Defensie. Het CLSK heeft in 2014 met diverse onderdelen deelgenomen aan grote en kleine internationale operaties. Met de langdurige inzet van vier F-16’s in Afghanistan, Air Policing in Oost-Europa en in het laatste kwartaal de inzet tegen ISIS met zes (plus twee in reserve) F-16’s is het ambitieniveau voor gevechtsvliegtuigen meer dan volledig gevuld. Daarnaast is naast de gegarandeerde capaciteit een additionele bijdrage geleverd voor de uitvoering van structurele nationale taken en bijstand en steunverlening, zowel in Nederland als in het Caribische deel van het Koninkrijk. Met de inzet van de C-130 is in het kader van de ramp met de MH-17 een bijdrage geleverd aan de benodigde transportcapaciteit.

De materiële gereedheid van de Apache en de Chinook is in de laatste maanden van 2014 pas verbeterd. Het duurt naar verwachting tot ten minste eind 2015 voordat de beschikbaarheid en inzetbaarheid volledig zijn. De afname van de laatste zeven NH-90 helikopters is in de tweede helft van 2014 opgeschort vanwege bovenmatige corrosie en slijtage. In december is besloten de afname te hervatten (Kamerstuk 25 928, nr. 69). De eerste toestellen zijn inmiddels geleverd. Om het capaciteitstekort te beperken, is in 2014 besloten om, naast de acht reeds aangehouden Cougar helikopters, de resterende Cougars niet te verkopen en een aantal opnieuw in gebruik te nemen.

De beschikbaarheid van verschillende vliegtuigtypes is het afgelopen jaar negatief beïnvloed door het tekort aan vooral technisch personeel en door de invoering van het ERP-systeem. Zo was het kwantitatief en kwalitatief vullen van data in de onderhoud- en voorraadsystemen een tijdrovend en complex proces. In een aantal gevallen konden bestellingen niet worden geplaatst of defecte componenten niet worden gerepareerd door onvoldoende datavulling in systemen. Dit had een negatief effect op de geoefendheid en daarmee op de operationele gereedheid, in het bijzonder het voortzettingsvermogen. Dit heeft ertoe geleid dat verschillende vliegtuigtypes in 2014 niet op elk moment konden voldoen aan de operationele doelstellingen. Zie verder de toelichting bij de diverse types onder de tabel.

Indicatoren operationele doelstelling

De operationele doelstellingen waaraan het CLSK moet voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. In onderstaande matrix is per eenheid de laagste realisatie afgezet tegen de doelstellingen.

Realisatie doelstellingen CLSK 2014

Groep	Organieke component	Totaal aantal eenheden	Operationeel gerede (OG) eenheden		Voortzettingsvermogen
			Doelstelling	Realisatie	Doelstelling	Realisatie
Jachtvliegtuigen	F-16	61	11	14,2	50	46,8
Helikopters	AH-64D Apache	29	10	10,7	19	18,3
	CH-47 Chinook	17	6	6,3	11	10,7
	AS-532 Cougar	8	4	3,5	4	4,5
	AB-412 SP	3	2	1,6	1	1,4
	NH-90	11->20	2->5	1,9	9->15	11,1
Transportvliegtuigen	KDC-10	2	1	0,9	1	1,1
	C-130H Hercules	4	2	1,5	2	2,5
KWNed	Dornier DO-228	2	1	1,3	1	0,7
Force Protection	OGRV vluchten	4	2	2	2	2
	C2 element	2	1	2	1	0
Air C4ISR	AOCS NM	1	1	1	0	0
	NDMC	1	1	1	0	0

Bij de NH-90 is de doelstelling van het voortzettingsvermogen vanaf Q3 bijgesteld naar 8.

Toelichting

Inzet

Gedurende het jaar hebben eenheden van het CLSK deelgenomen aan diverse crisisbeheersingsoperaties. Het CLSK heeft aan alle inzetopdrachten voldaan. In 2014 is veelvuldig gebruik gemaakt van de Nederlandse Air-to-Air Refueling capaciteiten via de mechanismen van het European Air Transport Command (EATC).

Baltic Air Policing (BAP)

In 2014 leverde Nederland een bijdrage aan de Navo-luchtruimbewaking van de Baltische staten. De Baltische staten beschikken niet over de middelen om deze bewaking zelf te kunnen uitvoeren. Nederland heeft met jachtvliegtuigen en ongeveer 100 militairen bijgedragen aan deze Navo-taak.

Operationele gereedheid

De operationele gereedheid is in 2014 niet voor alle wapensystemen van het CLSK behaald. Hieronder worden deze eenheden nader toegelicht.

Cougar-helikopter

Het afgelopen jaar zijn de Cougar-helikopters en haar bemanningen in staat geweest alle opdrachten in het kader van nationale en internationale inzet uit te voeren. Door de vertraagde levering van reservedelen in het eerste kwartaal van 2014, zijn de post- maritieme inspecties later dan gepland voltooid. Dit heeft geleid tot tijdelijk minder inzetbare toestellen. Om de reservedelenproblematiek aan te pakken is een aantal grote materieelcontracten gesloten en is het onderhoudsregime verbeterd. Hierdoor zijn minder fase-inspecties noodzakelijk. Gedurende 2014 waren voldoende geoefende bemanningen beschikbaar.

AB-412

De AB-412 kende begin 2014 een terugval in de beschikbaarheid door het uitlopen van de jaarlijkse inspectie bij de industrie. Met de Cougar als back-up is ook in deze periode aan alle opgedragen taken voldaan. In de tweede helft van 2014 heeft de AB-412 haar laatste operationele maanden positief afgerond. Vanaf 1 januari 2015 zijn deze Search and Rescue (SAR) helikopters afgestoten en zijn de taken elders ondergebracht.

NH-90 helikopter

De introductie van de NH-90 heeft verdere vertraging opgelopen. Naast de latere levering van helikopters en de geringe beschikbaarheid van reservedelen, tooling en missiepakketten zijn corrosie- en slijtageproblemen ontstaan. Dit heeft ertoe geleid dat Defensie de verdere afname van de NH-90 heeft gestaakt totdat goede afspraken met de producent zijn gemaakt en vastgelegd in een roadmap. Eind 2014 is weer begonnen met de afname van de NH-90 nadat deze roadmap juridisch was vastgelegd. De Kamer is hierover per brief geïnformeerd (Kamerstuk 25 928, nr. 69).

(K)DC-10 (tanker)transportvliegtuig

Doordat vooral het geplande onderhoud bij de externe onderhoudsbedrijven veel meer tijd heeft gekost dan voorzien, zijn de (K)DC-10 (tanker)transportvliegtuigen niet in staat geweest om in de tweede helft van 2014 te voldoen aan de opgedragen doelstellingen. Gedurende 2014 zijn wel alle transportopdrachten uitgevoerd.

C-130 transportvliegtuig

In 2014 hebben de C-130 transportvliegtuigen voldaan aan alle opgedragen transporttaken. Door de vele inzet en de lagere graad van serviceability in de tweede helft van het jaar bleven er echter onvoldoende vlieguren over om de bemanningen tot volledig combat ready op te leiden. Hierdoor kon de C-130 capaciteit niet volledig voldoen aan de opgedragen doelstellingen.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 4 Taakuitvoering Luchtstrijdkrachten (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	Verschil
Verplichtingen	754.488	609.073	627.070	857.262	704.621	638.348	66.273
Uitgaven	721.088	685.357	661.877	651.319	653.271	638.348	14.923
Programma-uitgaven	53.291	47.208	45.001	149.516	147.339	132.995	14.344
Opdracht Gereedstelling en instandhouding Commando LSK	53.291	47.208	45.001	149.516	147.339	132.995	14.344
– waarvan gereedstelling	38.897	33.372	25.971	20.538	9.562	12.481	– 2.919
– waarvan instandhouding	14.394	13.836	19.030	128.978	137.777	120.514	17.263
Apparaatsuitgaven	667.797	638.149	616.876	501.803	505.932	505.353	579
Staven[1]	39.818	42.935	25.105	16.756	10.265	21.349	– 11.084
Operationele eenheden Commando LSK [2]	619.272	586.758	584.512	485.047	495.667	484.004	11.663
Bijdragen aan SSO's[3]	8.707	8.456	7.259
Apparaat per uitgavencategorie	667.797	638.149	616.876	501.803	505.932	505.353	579
personele uitgaven	432.708	406.332	414.284	401.910	413.109	392.226	20.883
– waarvan eigen personeel					404.707	387.182	17.525
– waarvan operationele toelage					4.679	5.044	– 365
– waarvan externe inhuur					3.724		3.724
materiele uitgaven	235.089	231.817	202.592	99.893	92.823	113.127	– 20.304
– waarvan bijdragen aan SSO's [4]					3.856	1.850	2.006
– waarvan overige exploitatie					88.967	111.277	– 22.310
Apparaatsontvangsten	15.986	13.556	13.854	15.256	13.052	15.227	2.175

1 De definitie formatie staf CLSK is in 2012 aangepast n.a.v. wijziging begrotingsindeling. Onder Staf wordt nu verstaan Commandant, afdeling Kabinet en Planning & Control.

2 Het Logistieke Centrum Woensdrecht is in 2012 toegevoegd aan formatie (exploitatie) en in 2013 ook voor de gereedstelling en instandhoudingsbudgetten.

3 Bijdragen aan SSO's zijn in 2013 geconcentreerd bij de ondersteunende diensten DMO en CDC.

4 Shared Service Organisatie Paresto (€ 2,896 miljoen) en KNMI SSO van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu € 0,96 miljoen.

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De hogere realisatie van de verplichtingen van € 66,3 miljoen is onder andere het gevolg van hogere uitgaven (€ 14,9 miljoen). Deze hogere uitgaven worden hieronder toegelicht. De overige € 51,4 miljoen hogere verplichtingen zijn het gevolg van een overheveling van verplichtingen van DMO naar CLSK.

Uitgaven

Het CLSK heeft het geraamde budget overschreden met € 14,9 miljoen. De gereedstelling heeft met een klein verschil van – € 2,9 miljoen binnen de gestelde marge van haar budget haar taakuitvoering gerealiseerd. Grotere verschillen tussen de begroting en de realisatie zijn er binnen de opdracht instandhouding, personele uitgaven en materiële uitgaven. Deze worden hieronder toegelicht.

Instandhouding

De uitgaven voor instandhouding zijn € 17,3 miljoen hoger dan begroot. Dit komt vooral door diverse budgetoverhevelingen vanuit andere defensieonderdelen naar het CLSK. Het betreft de ontvlechting van budgetten (die zijn gerealiseerd) van de DMO naar het CLSK voor luchttransport (€ 23,3 miljoen) en Unmanned Aerial Vehicles (€ 2,2 miljoen). Tevens is realisatie van het budget naar aanleiding van de inzet van de Patriots (€ 3,8 miljoen) ten laste van het CLSK gebracht.

Het onderhoud van de NH-90 (€ 2,5 miljoen) is daarentegen overgeheveld naar de DMO. Ook is de beschikbare budgetruimte van CLSK verhoogd door de verrekening van de inzet boven Irak (€ 4,2 miljoen) en de ondersteuning van de ramp met de MH-17 (€ 2,3 miljoen). De verkregen budgetruimte is in 2014 echter niet omgezet in daadwerkelijke uitgaven omdat er vertraging is tussen de inzet en het aanvullen van de voorraad en het onderhoud na de inzet.

Het resterende verschil tussen begroting en realisatie (€ 3 miljoen) bestaat uit de ontvangen prijscompensatie en kleine posten op de operationele onderdelen en het Logistiek Centrum Woensdrecht.

Apparaatsuitgaven

De afwijkende apparaatsuitgaven van € 0,6 miljoen worden veroorzaakt door de hogere personeelsuitgaven (€ 20,9 miljoen) en lagere materiële uitgaven (– € 20,3 miljoen).

De hogere realisatie op de personeelsuitgaven komt onder meer door de bijstelling van de personele budgetten voor de herstelpremie ABP (€ 3,8 miljoen), het ontvangen van de loonbijstelling (€ 1,8 miljoen) als compensatie voor de premies voor sociale lasten, de overheveling van budget vanuit het CDC in verband met de vertraging in de reorganisatie bij de Defensie Gezondheidszorgorganisatie (DGO) (€ 4,5 miljoen) en de hogere uitgaven aan ontslagbescherming (€ 10,3 miljoen), waarvan € 5,7 miljoen is gecompenseerd vanuit de Bestuursstaf.

De lagere realisatie op materiële uitgaven, voornamelijk op overige exploitatie, komt vooral doordat het verwervingsbudget naar het CDC is overgegaan (€ 4,7 miljoen) en door lagere uitgaven voor de vliegeropleidingen (€ 10 miljoen). Daarnaast heeft herallocatie van budgetten plaatsgevonden voor het oplossen van defensiebrede problematiek (€ 3,2 miljoen).

4.5 Beleidsartikel 5 Taakuitvoering marechaussee

Algemene doelstelling

De Koninklijke marechaussee (KMar) levert militaire politiecapaciteit voor nationale en internationale operaties.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is beheersverantwoordelijk en verantwoordelijk voor de vaststelling van de omvang, samenstelling en de vereiste mate van gereedheid van het CKMar. De uitvoering is opgedragen aan de Commandant van de Koninklijke Marechaussee. Het gezag over de KMar berust naast de Minister van Defensie bij de Minister van Veiligheid en Justitie.

Het CKMar heeft een takenpakket in binnen- en buitenland en houdt zich bezig met beveiliging, handhaving van de Vreemdelingenwetgeving (waaronder grenstoezicht), politietaken ten behoeve van Defensie en op burgerluchtvaartterreinen, samenwerking met en bijstand aan de politie en uitvoering van politietaken in het kader van internationale vredesoperaties. Naast het reguliere takenpakket fungeert het CKmar als strategische reserve voor de Nederlandse politie. Hiermee levert het CKmar direct of indirect een bijdrage aan de veiligheid van de staat, door optreden in binnen- en buitenland.

Beleidsconclusie

Het CKMar heeft een bijdrage geleverd aan de drie hoofdtaken van de krijgsmacht en daarmee aan belangrijke onderdelen van het ambitieniveau van Defensie. Het CKMar heeft in 2014 met diverse onderdelen deelgenomen aan grote en kleine internationale operaties. Daarnaast is zowel gegarandeerde als niet-gegarandeerde capaciteit ter beschikking gesteld voor de uitvoering van structurele nationale taken en bijstand en steunverlening zowel in Nederland als in het Caribische deel van het Koninkrijk. In 2014 zijn voorbereidingen getroffen voor de invoering van het Informatiegestuurd optreden (IGO) van de KMar.

Indicatoren algemene doelstelling

De operationele doelstellingen waaraan het CKMar moet voldoen zijn gekwantificeerd en gekwalificeerd naar aantallen operationeel gerede eenheden. In onderstaande tabel is weergegeven wat de operationele beschikbaarheid moest zijn en hoeveel daarvan gerealiseerd is. Waar het aantal eenheden gedurende het jaar varieert, is het rekenkundig gemiddelde in de tabel opgenomen.

Realisatie doelstellingen KMar 2014

Organieke component	Totaal aantal eenheden	Operationeel Gereed		Voortzettingsvermogen
		Doelstelling	Realisatie	Doelstelling	Realisatie
Vte'n voor expeditionaire inzet	306	153	153	153	153
Peloton voor Crowd and Riot Control	1	1	1	–	–
Vte'n voor Close Protection Teams van VIP's	26	13	13	13	13
Vte’en voor Close Protection Team (CPT) ter begeleiding ambassadepersoneel (convenant BZ)	132	33	33	99	99

Toelichting

In het meerjarige convenant met het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor de uitvoering van de beveiliging van ambassadepersoneel is vastgelegd dat voor de uitvoering van deze taak jaarlijks budget naar het Ministerie van Defensie wordt overgeheveld met de eerste suppletoire begroting. Daarom is de doelstelling niet zichtbaar in de begroting, maar komt hij wel terug in het jaarverslag van Defensie.

Inzet

Gedurende 2014 is door eenheden van het CKMar deelgenomen aan diverse crisisbeheersingsoperaties. Deze operaties worden vermeld onder beleidsartikel 1 Inzet. Het CKMar heeft aan alle inzetopdrachten voldaan.

Operationele gereedheid

Zoals uit de doelstellingenmatrix blijkt, heeft het CKMar in 2014 de opgedragen gereedheid- en inzetdoelstellingen voor alle eenheden volledig gerealiseerd.

Overige inzet

Het takenpakket van het CKMar heeft zich ontwikkeld tot een veelzijdig en samenhangend geheel. Drie operationele speerpunten vormen hierbij de basis: bewaken en beveiligen, de grenspolitietaak, internationale en militaire politietaken. Het CKMar legt de nadruk op de veiligheid van de staat en speelt hierbij snel en flexibel in op wijzigende omstandigheden.

Bewaken en beveiligen

Het CKMar draagt zorg voor de bewaking en beveiliging van bepaalde vitale objecten en personen. Zij doet dit in samenwerking met nationale en internationale publieke en private partners.

Kengetallen	Prognose 2014	Realisatie 2014
Het percentage uitvoering Toezichtprogramma Beveiliging burgerluchtvaart	100%	100%
Het aantal permanent te bewaken objecten	7	7
Het servicepercentage beveiligde waardetransporten voor De Nederlandsche Bank	100%	100%
Beschikbare operationele KMar-eenheden voor expeditionaire beveiligingsopdrachten	(zie doelstellingenmatrix)	(zie doelstellingenmatrix)

Grenspolitietaak

CKMar richt zich op de bestrijding van illegale migratie, grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme. Deze taak wordt risicogestuurd, flexibel en efficiënt uitgevoerd door, zowel de informatiepositie van het CKMar als de informatiepositie van de ketenpartners optimaal te benutten. Als grenspolitie wendt de KMar bedreigingen voor Nederland en het Schengengebied af bij de grens, zowel in Nederland als in gezamenlijk EU-verband (ter ondersteuning van Frontex-operaties).

Kengetallen	Prognose 2014	Realisatie 2014
Aantal luchthavens waar grensbewaking wordt uitgevoerd	8	8
waarvan permanent	6	6
Aantal prioriteitsmeldingen (op luchthavens waar politietaken worden uitgevoerd)	12.000	23.948[1]
Aantal verwijderingen (directe verwijderingen en verwijderingen na aanlevering van DT&V)	6.000	3.608[1]
waarvan begeleid	2.000	565[1]

1 Aangezien de realisatie afhankelijk is van het aanbod wordt geen toelichting gegeven op het verschil tussen prognose en realisatie.

Internationale en militaire politietaken

Het CKMar is als één van de vier operationele commando’s van het Ministerie van Defensie mede verantwoordelijk voor de uitvoering van het buitenland- en veiligheidsbeleid van Nederland. Vanwege de specifieke organisatiekenmerken kan het CKMar met andere krijgsmachtsonderdelen of als zelfstandige politieorganisatie in binnen- en buitenland optreden.

Kengetallen	Prognose 2014	Realisatie 2014
Aantal misdrijfdossiers (aangeleverd aan OM Arnhem) Beschikbare operationele KMar-eenheden voor internationale crisis- en humanitaire operaties	Op basis van criminaliteitsbeeldanalyse (zie doelstellingenmatrix)	558 (zie doelstellingenmatrix)

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 5 Taakuitvoering Koninklijke Marechaussee (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	Verschil
Verplichtingen	381.059	398.677	388.505	329.085	337.665	311.529	26.136
Uitgaven	403.414	400.456	392.326	328.658	333.990	311.529	22.461
Programma-uitgaven	6.681	7.366	7.140	2.252	1.617	282	1.335
Opdracht Inzet KMar	6.681	7.366	7.140	2.252	1.617	282	1.335
– waarvan gereedstelling [1]	6.681	7.366	7.140	2.252	1.617	282	1.335
Apparaatsuitgaven	396.733	393.090	385.186	326.406	332.373	311.247	21.126
Staven[2]	30.427	30.662	11.786	22.883	35.817	9.293	26.524
Operationele eenheden KMar	362.722	359.469	370.233	303.523	296.556	301.954	– 5.398
Bijdragen aan SSO's	3.584	2.959	3.167
Apparaat per uitgavencategorie	396.733	393.090	385.186	326.406	332.373	311.247	21.126
personele uitgaven	288.843	292.357	289.364	288.490	297.663	279.415	18.248
– waarvan eigen personeel					293.639	277.505	16.134
– waarvan operationele toelage					3.744	1.910	1.834
– waarvan externe inhuur					280		280
materiele uitgaven	107.890	100.733	95.822	37.916	34.710	31.832	2.878
– waarvan bijdragen aan SSO's[3]					753	300	453
– waarvan overige exploitatie					33.957	31.532	2.425
Apparaatsontvangsten	5.941	6.219	8.074	7.154	6.529	4.590	1.939

1 In de ontwerpbegroting 2014 is (ten onrechte) het begrotingsbedrag € 282.000 voor gereedstelling onder inzet opgenomen.

2 De definitie formatie staf KMar is in 2012 aangepast n.a.v. wijziging begrotingsindeling. Onder Staf wordt nu verstaan Commandant, afdeling Kabinet en Planning & Control.

3 Shared Service Organisatie Paresto.

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De verplichtingen zijn € 26,1 miljoen hoger gerealiseerd dan begroot. Dit komt met name door de hogere realisatie van uitgaven (€ 22,5 miljoen).

Uitgaven

Apparaatsuitgaven

De overschrijding op het budget «Staven» wordt veroorzaakt doordat een deel van het formatiebudget (€ 26,5 miljoen) ten onrechte ten laste is gekomen van de staf terwijl dit op de operationele eenheden terecht moest komen. Omdat het onderscheid op formatie tussen staf en operationele eenheden in de begroting 2015 verdwijnt, doet dit probleem zich in de toekomst niet meer voor.

De hogere apparaatsuitgaven van € 21,1 miljoen worden vooral veroorzaakt door hogere personeelsuitgaven (€ 18,2 miljoen). Dit komt onder meer door beveiliging van ambassades in hoog risicogebieden (€ 8,3 miljoen), waarvoor volgens het convenant compensatie is ontvangen van Buitenlandse Zaken. De KMar heeft daarnaast in totaal € 4,9 miljoen extra uitgegeven als gevolg van de hogere instroom in de ontslagbescherming vanuit het sociaal beleidskader. Hiervan is € 3,4 miljoen gecompenseerd vanuit de Bestuursstaf. Door de reorganisatie in 2013 zijn medewerkers in aanmerking gekomen voor de garantieregeling voor oudere medewerkers kort voor leeftijdsontslag. De realisatie laat zien dat het aantal gebruikers van de regeling hoger is dan verwacht. Doordat ook in 2014 nog een herstelpremie aan het ABP moest worden afgedragen is € 2,7 miljoen meer uitgegeven. Het CKMar heeft bovendien € 0,7 miljoen uitgekeerd gekregen voor de loonbijstelling. Daarnaast is sprake van een hogere personele bezettingsgraad dan waarmee in de oorspronkelijke begroting rekening was gehouden.

4.6 Beleidsartikel 6 Investeringen krijgsmacht

Algemene doelstelling

Defensie voorziet in nieuw materieel, infrastructuur en ICT-middelen en zij verkoopt, indien aan de orde, groot materieel en infrastructuur.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor het tijdig voorzien in nieuw materieel, infrastructuur en ICT-middelen en de afstoting van overtollig groot materieel en infrastructuur.

Beleidsconclusie

In 2014 bleek het een uitdaging om de investeringsquote te realiseren door capaciteitsproblemen in de verwervingsketen ¹ en onverwachte vertragingen bij diverse projecten. Vanwege reorganisaties, inclusief de verkleining de van staven, en de invoering van ERP vormden vooral de personele capaciteit en de beschikbaarheid van technische deskundigheid een knelpunt in 2014. Het beoogde investeringspercentage van 15,7 procent is daardoor niet gehaald en is uitgekomen op 14,3 procent. In onderstaande tabel valt af te lezen dat de gerealiseerde IQ in 2014 wel is gestegen ten opzichte van 2013.

Het herstel van de investeringsquote heeft hoge prioriteit. In 2014 zijn diverse maatregelen getroffen die zich richten op het vergroten van de investeringsmogelijkheden en het wegnemen van onderliggende structurele oorzaken in de verwervingsketen: taskforce onderrealisatie, een onderzoek naar de «voorzien in»-keten, de evaluatie en herziening van het Defensie Materieel Proces (DMP) en tot slot de uitbreiding van de personele capaciteit van de DMO. De effecten moeten de komende jaren zichtbaar worden.

Voor de afgelopen vijf jaren was de investeringsquote gemiddeld 15,3 procent.

De investeringen zijn gedurende 2014 met € 138 miljoen verlaagd. Door een overrealisatie van ruim € 10 miljoen in de laatste maanden van 2014 zijn de investeringen in totaal € 128 miljoen lager uitgekomen. De uitgaven die in 2014 niet zijn gerealiseerd, zullen in latere jaren alsnog tot realisatie komen. De Kamer is eerder geïnformeerd over de daling van de investeringsquote en de opgetreden vertragingen (Kamerstuk 33 750-X, nr. 68).

Tabel: Gerealiseerde Investeringsquote vs. Gemiddelde Investeringsquote.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 6 Investeringen Krijgsmacht (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen	635.365	926.864	970.395	633.007	996.956	1.617.520	– 620.564
Uitgaven	1.460.952	1.331.345	1.234.615	1.019.656	1.065.480	1.193.654	– 128.174
Programma-uitgaven	1.460.952	1.331.345	1.234.615	1.019.656	1.065.480	1.193.654	– 128.174
Opdracht Voorzien in nieuw materieel [1]	1.036.808	908.594	829.577	739.145	604.014	805.634	– 201.620
Opdracht Voorzien in infrastructuur	219.435	240.239	255.481	142.451	309.820	202.707	107.113
– waarvan bijdragen SSO (DVD)					27.353	27.143	210
Opdracht Voorzien in ICT	88.300	78.518	62.042	47.460	64.938	91.110	– 26.172
– waarvan bijdragen SSO (DTO)					68.113	51.735	16.378
Bekostiging Wetenschappelijk onderzoek	74.736	69.447	70.663	59.166	59.403	62.800	– 3.397
Bijdrage aan de Navo	41.673	34.547	16.852	31.434	27.305	31.403	– 4.098
Programma-ontvangsten	271.321	278.089	216.241	118.077	119.620	163.788	– 44.168
– waarvan verkoopopbrengsten groot materieel	248.094	207.449	170.575	98.603	92.946	146.218	– 53.272
– waarvan verkoopopbrengsten infrastructuur	19.234	63.176	30.706	13.736	20.417	15.700	4.717
– waarvan overige ontvangsten	3.993	7.464	14.960	5.738	6.257	1.870	4.387

1 De realisatie Opdracht voorzien in nieuw materieel bedraagt in totaal € 612,3 miljoen. Van het projectbudget Joint Logistiek Ondersteuningsschip (JSS) is € 8,3 miljoen aan uitgaven ten laste gebracht van beleidsartikel 2 Taakuitvoering zeestrijdkrachten.

De posten met relevante verschillen ten opzichte van de begroting worden hieronder toegelicht. Het betreft verschillen groter dan € 10 miljoen bij de opdracht Voorzien in nieuw materieel en Verkoopopbrengsten groot materieel en groter dan € 5 miljoen bij de overige uitgaven en ontvangsten.

Toelichting op de financiële instrumenten

Verplichtingen

De realisatie van het verplichtingenbudget is € 621 miljoen lager dan begroot. Dit heeft meerdere oorzaken.

In 2014 was er sprake van capaciteitsproblemen in de gehele voorzien-in-keten. Hierdoor stagneerde een deel van de geplande verwervingsactiviteiten (geraamde financiële omvang € 400 miljoen). De reorganisatie van de defensieorganisatie in 2013 heeft hier in 2014 een na-ijleffect op gehad. In de raming van de verplichtingenstand voor 2014 is hiermee onvoldoende rekening gehouden.

Daarnaast zijn gedurende 2014 diverse oorzaken van invloed geweest op de realisatie van de verplichtingen. Zo is door het aantekenen van juridisch bezwaar op de aanbestedingsprocedure door potentiële leveranciers van de projecten Verbeterd Operationeel Systeem Soldaat en Helderheidsversterkende brillen de verplichtingen verlaagd met respectievelijk € 167 en € 43 miljoen. In tegenstelling tot de planning zijn deze verplichtingen niet in 2014 tot aanbesteding gekomen. Deze verplichtingen zullen in latere jaren alsnog worden aangegaan. Tenslotte zijn diverse geplande projecten met een lang aanbestedingstraject tegen verwachting niet in 2014 tot een juridische verplichting gekomen.

Programma-uitgaven

Opdracht Voorzien in nieuw materieel

De realisatie van de programma-uitgaven bij voorzien in nieuw materieel is € 193,3² miljoen lager dan begroot. Dit heeft meerdere oorzaken, die hieronder worden toegelicht.

Investeringen zeestrijdkrachten

Bedragen x € 1 miljoen

Omschrijving project	Projectvolume (begroting 2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil uitgaven 2014
Fast Raiding, Interception and Special Forces Craft (FRISC)	28,6	2014	25,8	0,8	0,9	0,1
Instandhouding Goalkeeper	33,2	2016	10,7	9,6	10,5	0,9
Instandhouding M-fregatten	58,7	2015	41,5	10,1	3,5	– 6,6
Instandhouding Walrusklasse onderzeeboten	95,3	2019	26,2	14,2	10,1	– 4,1
Luchtverdedigings- en Commandofregatten (LCF)	1.560,3	2015	1.546,4	7,4	6,4	– 1,0
LCF Munitie	308,2	2018	303,8	0,0	0,0	0,0
Maritime Ballistic Missile Defence (MBMD)	117,2	2019	38,0	20,3	17,6	– 2,7
Patrouilleschepen	529,6	2015	502,8	10,2	10,6	0,4
Verbetering MK 48 torpedo	71,6	2017	11,7	13,7	4,9	– 8,8
Verwerving Joint Logistiek Ondersteuningsschip (JSS)	409,3	2015	277,2	86,5	86,7[1]	0,2

1 De realisatie van het projectbudget verwerving Joint Logistiek Ondersteuningsschip (JSS) bedraagt € 86,7 miljoen. Hiervan komt € 78,4 miljoen ten laste van beleidsartikel 6 Investeringen en € 8,3 miljoen ten laste van beleidsartikel 2 Taakuitvoering zeestrijdkrachten.

Investeringen landstrijdkrachten

Bedragen x € 1 miljoen

Omschrijving project	Projectvolume (begroting 2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil uitgaven 2014
Battlefield Managementsystem (BMS)	62,8	2014	52,6	7,0	1,0	– 6,0
Datacommunicatie Mobiel Optreden (DCMO)	43,0	2014	35,7	5,2	2,4	– 2,8
Groot Pantserwielvoertuig (GPW, Boxer), productie	792,7	2018	343,5	137,0	130,7	– 6,3
Infanterie Gevechtsvoertuig (IGV), productie en Training	1118,1	2014	1.107,7	6,2	7,9	1,7
Patriot Vervanging COMPATRIOT	29,7	2015	5,9	15,8	3,4	– 12,4
Vervanging genie- & doorbraaktank	90,4	2014	47,1	1,6	20,4	18,8

Bij het project Patriot Vervanging COMPATRIOT valt de realisatie € 12,4 miljoen lager uit dan begroot als gevolg van de Patriot-missie in Turkije. COMPATRIOT is het commando-, communicatie- en informatiesysteem rondom Patriot (verbindingsapparatuur, computers, software). Door het uitvoeren van de missie was het niet mogelijk de ingezette systemen en het reservesysteem in 2014 te modificeren.

Bij het project Vervanging genie- & doorbraaktank werd er van uitgegaan dat de voertuigen in 2013 zouden worden opgeleverd, afgenomen en betaald, met restuitgaven in 2014. De voertuigen bleken in 2013 niet aan de gestelde kwaliteitseisen te voldoen. In 2014 is dit hersteld, waardoor de voertuigen zijn afgeleverd. Dit heeft geleid tot een overrealisatie van € 18,8 miljoen.

Investeringen luchtstrijdkrachten

Bedragen x € 1 miljoen

Omschrijving project	Projectvolume (begroting 2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil uitgaven 2014
AH-64D block II upgrade	120,0	2015	15,5	42,5	14,3	– 28,2
AH-64D verbetering bewapening	25,9	2017	0,4	4,3	0,6	– 3,7
Chinook Uitbreiding & Versterking (4 + 2)	366,2	2014	350,2	2,3	6,8	4,5
F-16 Mode 5 IFF	39,7	2016	22,3	8,0	3,4	– 4,6
F-16 verbetering lucht-grond bewapening, fase 1	59,1	2015	38,9	13,5	0,9	– 12,6
F-16 verbetering lucht-grond bewapening, fase 2	75,3	2027	25,0	0,0	0,5	0,5
F-16 Zelfbescherming (ASE)	81,1	2016	8,2	0,0	0,7	0,7

Bij het project AH-64D Block II Upgrade valt de realisatie € 28,2 miljoen lager uit doordat de actuele prijs van de modkits aanzienlijk lager is dan geraamd in de Letter of Offer and Acceptance (LOA). Tevens is er sprake van een leverschema dat achterloopt op de ramingen in de LOA. De vrijgevallen middelen worden nu gebruikt voor verwerving van de uitgestelde functionaliteit video downlink/uplink-functionaliteit en zijn geherfaseerd naar de periode 2016–2019.

Bij het project F-16 verbetering lucht-grond bewapening (fase 1) valt de realisatie € 12,6 miljoen lager uit doordat de afgeleverde modkits, om ballistische bommen van een doelzoekcapaciteit te voorzien, niet voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. Dit als gevolg van productieproblemen bij de firma Raytheon. Bij deze stand van zaken was het niet mogelijk de modkits over te nemen. Nadat de leverancier de productieproblemen heeft verholpen, wordt de afname van de modkits hervat.

Verwerving F-35

Het project Vervanging F-16 heeft tot doel tijdig te voorzien in de vervanging van de F-16 jachtvliegtuigen van de Nederlandse krijgsmacht. Naast de verwerving van nieuwe jachtvliegtuigen gaat het tevens om de verwerving van bijbehorende simulatoren, initiële reservedelen, infrastructuur, speciale gereedschappen, meet- en testapparatuur, documentatie, initiële opleidingen en transport en de betaling van BTW. Met de nota In het belang van Nederland kiest Defensie ervoor om de F-16 te vervangen door de F-35. Hiervoor is een projectbudget van € 4.675,3 miljoen (prijspeil 2014) beschikbaar. In de huidige planning zullen de eerste toestellen vanaf 2019 aan Nederland worden geleverd en kan Nederland eind 2021 de eerste F-35 eenheid operationeel gereed hebben. De twee reeds afgeleverde (test)toestellen worden tot 2019 ingezet voor deelname aan de operationele testfase van het F-35 programma en de voorbereidingen daarop. Defensie neemt reeds sinds 2007 deel aan het Production, Sustainment and Follow-on Development (PSFD) Memorandum of Understanding (MoU) voor de F-35.

Raming uitgaven (bedragen x € 1 miljoen)

Projectomschrijving	Projectvolume (Ontwerpbegroting 2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil uitgaven 2014
Verwerving F-35	4.520,6	2023	417,1	37,5	37,4	– 0,1
Waarvan verwerving 2 testtoestellen (inclusief bijkomende middelen)	282,0	2013	257,1	0,0	4,5	4,5
Waarvan verwerving toestellen (inclusief bijkomende middelen)	3.836,1	2023	160,0	37,5	32,9	– 4,6
Waarvan PSFD MoU	177,3	2023	126,8	15,5	11,0	– 4,5
Waarvan deelname IOT&E (inclusief exploitatie testtoestellen t/m 2018)	74,2	2018	0,0	17,4	17,3	– 0,1
Waarvan risicoreservering investeringen	402,5	2023	0,0	0,0	0,0	0,0

Bij de begroting 2014 is uitgegaan van de verwachting dat de hele verplichting voor de beide (test)toestellen in 2013 zou worden gefactureerd. Inmiddels is duidelijk geworden dat de facturering achterloopt op de planning en dat modificaties die deel uitmaken van de verplichting ook nog in de komende jaren zullen plaatsvinden. Een deel van de facturen is in 2014 betaald. De komende jaren worden nog facturen verwacht voor de modificatiewerkzaamheden.

Uit hoofde van het PSFD MoU voor het project vervanging F-16 wordt jaarlijks een bijdrage aan de programmakosten betaald. Deze bijdrage is gebaseerd op het geplande aantal af te nemen toestellen door een partnerland. Het geplande aantal voor Nederland is verlaagd van 85 naar 37. Het voor 2014 begrote bedrag ging nog uit van een gepland aantal van 85 en is aangepast naar 37, hierdoor is € 4,5 miljoen minder uitgegeven.

Investeringen defensiebreed

Bedragen x € 1 miljoen

Omschrijving project	Projectvolume (begroting 2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil uitgaven 2014
NH-90	1.193,4	2017	924,1	67,4	42,8	– 24,6
Militaire Satelliet Communicatie lange termijn defensiebreed (MILSATCOM)	132,1	2017	109,4	9,4	3,8	– 5,6
Militaire Satelliet Capaciteit (MILSATCAP)	31,4	2018	13,0	5,1	4,9	– 0,2
Modernisering navigatiesystemen	39,0	2018	17,7	3,4	0,9	– 2,5
Richtkijker wapen schutter lange afstand	28,7	2014	26,5	2,0	0,3	– 1,7
Uitbreiding CBRN-capaciteit (materieel)	47,3	2016	6,3	17,6	6,8	– 10,8

De realisatie van het project NH-90 is in 2014 € 24,6 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Het budget voor het jaar 2014 is geherfaseerd als gevolg van het later contracteren van behoeften dan aanvankelijk was voorzien, bijvoorbeeld modificaties om de NH-90 geschikt te maken voor transporttaken. Deze verschuivingen hebben geen gevolgen voor de levering van de toestellen.

Het programma ICMS/CBRN bestaat uit onderling verwante projecten. Vertraging van een aantal (kosten intensieve) projecten hebben ertoe geleid dat de verwachte uitgaven voor 2014 niet gehaald zijn.

Opdracht Voorzien in infrastructuur

Bij de opdracht voorzien in infrastructuur is in 2014 € 107 miljoen meer uitgegeven dan geraamd. Door drie leningen vervroegd af te lossen is er € 143 miljoen meer uitgegeven dan begroot. Daarnaast waren de uitgaven aan lopende projecten € 36 miljoen lager. De grootste projecten zijn in onderstaande tabel opgenomen.

Bedragen x € 1 miljoen

Investeringen Infrastructuur Projecten in uitvoering > € 25 miljoen (bedragen x € 1 miljoen)	Project volume (2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven 2014	Verschil uitgaven 2014
Nieuwbouw Schiphol[1]	140,4	2015	115,6	20,8	12,6	– 8,2
Herbelegging infrastructuur vliegbases Soesterberg en Gilze-Rijen	226,6	2015	212,6	1,2	1,0	– 0,2
Hoger onderhoud Woensdrecht[1]	88,8	2018	37,0	2,6	1,4	– 1,2
Nieuwbouw LOKKmar[1]	85,3	2018	35,1	13,1	12,8	– 0,3
EPA Maatregelen	65,3	2018	20,1	10,0	10,0	0
Aanpassing/renovatie Plein/Kalvermarktcomplex	26,0	2015	24,6	1,3	0,3	– 1
Strategisch vastgoedplan KMar	26,4	2015	14,9	7,6	6,2	– 1,4
Bouwtechnische verbetermaatregelen brandveiligheid	43,7	2017	2,6	12,9	0,1	– 12,8
HVD Mariniers naar Zeeland (extra kosten PPS Marinierskazerne)	200,0	2019	0,0	5,0	2,3	– 2,7
HVD Schuifplan Ermelo	65,6	2023	14,2	33,3	24,0	– 9,3
HVD Herbelegging Oranjekazerne Schaarsbergen	27,7	2020	2,7	2,2	0,1	– 2,1
HVD Herbelegging De Ruyter van Steveninckkazerne Oirschot	60,2	2020	9,8	10,1	4,5	– 5,6
Infrastructuur en voorziening KMA [2]	52,3	2019	22,6	0,0	0,0	0
HVD Belegging Breda	35,7	2021	0,0	5,0	1,1	– 3,9
CLAS Reorganisatie materieel-logistieke eenheden [3]	25,8	2016	4,9	5,5	4,5	– 1

1 In de realisatie t/m 2013 zijn correcties opgenomen die betrekking hebben op eerdere jaren.

2 Ondergebracht in Deelproject 2a.6 HVD Belegging Breda (Maatregel 12).

3 T/m 2012 bekend onder project onderhoudsvoorzieningen IBL Leusden.

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

In het kader van de overdracht van de Dienst Vastgoed Defensie (DVD) naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn in 2014 versneld de leningen afgelost voor de Koningin Maximakazerne (€ 85 miljoen), het Logistiek Centrum Woensdrecht (€ 34 miljoen) en het Kmar Opleidingscentrum (€ 24 miljoen).

Het project nieuwbouw KMar Schiphol

Het project nieuwbouw KMar Schiphol is door gewijzigde wetgeving bij aanbestedingen, capaciteitsproblemen bij de DVD in de voorbereiding en vertraging in de uitvoering niet voltooid in 2014, maar loopt door in 2015. De te verwachten uitgaven voor 2015 bedragen € 12,4 miljoen. Dit is exclusief de vervroegde aflossing van de eerder vermelde lening hiervoor.

HVD Mariniers naar Zeeland en HVD schuifplan Ermelo

Het HVD-project «Schuifplan Ermelo» heeft eveneens vertraging opgelopen. Dit heeft naar verwachting geen invloed op de geplande einddatum. Bij dit project is tevens sprake van een voordelig aanbestedingsresultaat. Ook bij het HVD-project «Herbelegging de Ruyter van Steveninckkazerne Oirschot» is sprake van vertraging.

Bij het project «Bouwtechnische verbetermaatregelen brandveiligheid» is aanzienlijke vertraging ontstaan in de ontwikkeling van de maatregelen. De realisatie in 2014 is daarom nihil. In overleg met de Inspectie Leefomgeving en Transport zal in 2015 eerst een pilot project worden uitgevoerd. Als gevolg van de vertraging verschuift het project naar 2018.

Opdracht Voorzien in ICT

Bij de opdracht Voorzien in ICT is de realisatie in totaal € 26,2 miljoen lager dan begroot. Deze lagere realisatie heeft betrekking op diverse projecten. Dit wordt veroorzaakt door vertragingen in het verwervingsproces en vertragingen in realisatie door capaciteitsproblemen. De projecten schuiven door naar 2015. Het betreft in alle gevallen projecten die geen directe relatie hebben met de ICT-problematiek.

De realisatie van het project Advanced Passenger Information (API) is € 9,7 miljoen lager dan begroot. Bij het project secure werkplekken is de realisatie € 6,6 miljoen lager dan begroot. Bij overige projecten wijkt de realisatie minder dan € 5,0 miljoen af van de verwachting.

Bedragen x € 1 miljoen

Omschrijving project	Projectvolume (begroting 2014)	Fasering tot	Gerealiseerde uitgaven t/m 2013	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil uitgaven 2014
ERP/M&F (SPEER)	277,3	2014	262,6	8,7	12,9	4,2

CODEMO

Naar aanleiding van de motie Günal-Gezer/Eijsink (Kamerstuk 33 750-X, nr. 24) is in de Ontwerpbegroting 2015 het aantal ingediende, gehonoreerde, afgewezen en voltooide CODEMO-voorstellen opgenomen. Met ingang van 2014 wordt de doorlooptijd van CODEMO-voorstellen geregistreerd. In 2014 zijn zes voorstellen ingediend door het MKB. In alle gevallen kregen de aanvragers binnen drie maanden uitsluitsel over het al dan niet honoreren van het ingediende voorstel.

Bekostiging Wetenschappelijk onderzoek

Bekostiging Wetenschappelijk onderzoek (bedragen in € 1.000)

2014 Omschrijving	Verwachte uitgaven in 2014	Gerealiseerde uitgaven in 2014	Verschil
Programmafinanciering TNO (en MARIN)	32.558	34.108	1.550
Programmafinanciering NLR	517	517	0
Contractonderzoek Technologie-ontwikkeling (TO)	23.630	20.918	– 2.712
Contractonderzoek Kennistoepassing	6.095	3.860	– 2.235
Totaal generaal	62.800	59.403	– 3.397

Toelichting bij tabel:

Gedurende 2014 is uitvoering gegeven aan het Research & Development Plan 2014. De Strategische Kennis & Innovatie Agenda van Defensie fungeert daarbij als fundament. Defensie investeert nadrukkelijk in de opbouw en de instandhouding van een Defensie specifieke externe kennisbasis ten behoeve van het behoud van een breed inzetbare, hoogwaardige en innovatieve krijgsmacht. In 2014 is hieraan invulling gegeven door te investeren in kennis en kunde bij de kennisinstituten TNO, NLR en MARIN.

Programmafinanciering TNO, MARIN en NLR

In 2014 zijn 48 kennisopbouw programma’s uitgevoerd. Acht nieuwe programma’s zijn gestart en dertien programma’s zijn in de loop van het jaar voltooid.

Contractonderzoek technologieontwikkeling

Naast de programmafinanciering is 2014 gewerkt aan 71 lopende technologie ontwikkelingsprojecten. Hiervan zijn er in de loop van 2014 26 projecten voltooid. Daarnaast zijn er 23 nieuwe technologieprojecten gestart. Het merendeel van de nieuwe projecten is pas vanaf het derde kwartaal gecontracteerd, waardoor nieuwe projecten later dan gepland in de realisatiefase zijn gekomen. Daarnaast kende een aantal lopende projecten een langere doorlooptijd.

Contractonderzoek kennisgebruik

In 2014 zijn er zes nieuwe kennisgebruiksprojecten gestart en zijn er drie voltooid.

Bijdrage aan de Navo

De uitgaven hebben betrekking op de Nederlandse bijdrage aan gemeenschappelijk gefinancierde Navo-programma’s. Ook de uitgaven voor de AWACS-vliegtuigen zijn hierin opgenomen. De lagere bijdrage aan de Navo (€ 4,1 miljoen) wordt vooral veroorzaakt doordat de realisatie van Navo Veiligheid Investerings Programma (NVIP), in de Navo-lidstaten, lager uitviel dan begroot. Om die reden heeft de Navo lagere bijdragen gevraagd.

Verkoopopbrengsten groot materieel

Bij afstoting van overtollig materieel wordt onderscheid gemaakt tussen strategische en niet-strategische roerende zaken. Overtollige strategische roerende zaken, zoals wapensystemen, worden om veiligheidsredenen niet aan Domeinen overgedragen. De verkoop hiervan gebeurt in samenwerking met Domeinen. De verkoopopbrengsten komen toe aan Defensie.

De gerealiseerde ontvangsten van contracten die in eerdere jaren via Domeinen zijn gesloten, bedroegen in 2014 € 92,9 miljoen. In 2014 is voor circa € 400 miljoen aan verkoopcontracten afgesloten. De ontvangsten uit deze contracten zullen de komende jaren plaatsvinden. Het merendeel van het groot materieel is daarmee verkocht. In de loop van 2014 is tevens besloten om de verkoopactiviteiten van de Cougar-transporthelikopters, de mijnenbestrijdingsvaartuig van de Alkmaarklasse (AMBV’s) en de laatste Leopard 2 tanks vooralsnog stop te zetten.

Ten opzichte van de begroting 2014 vallen de verkoopopbrengsten groot materieel € 53,3 miljoen lager uit. In de eerste suppletoire begroting is € 30 miljoen aan verkoopontvangsten van roerende goederen verschoven naar latere jaren als gevolg van afnemende mogelijkheden op de markt. Er is € 6,8 miljoen minder ontvangen door vertraging bij de betalingen van lopende contracten en ook € 10,3 miljoen aan verwachte ontvangsten van royalties is niet in 2014 ontvangen. Beide verwachte ontvangsten verschuiven van 2014 naar 2015. Tot slot is € 6,2 miljoen minder ontvangen door externe factoren, zoals vertraging in het tekenen van contracten en het wachten op vergunningen door externe partijen.

4.7 Beleidsartikel 7 Ondersteuning krijgsmacht door Defensie Materieel Organisatie

Algemene doelstelling

De Defensie Materieel Organisatie (DMO) zorgt voor de verwerving van modern, robuust en kwalitatief hoogwaardig en inzetbaar materieel en de beschikbaarstelling van ICT-middelen, brandstof, munitie en kleding en uitrusting aan de defensieonderdelen.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor de aanschaf en de instandhouding van materieel en de afstoting van overtollig materieel van de krijgsmacht.

Beleidsconclusie

De DMO heeft een bijdrage geleverd aan de hoofddoelstelling van de krijgsmacht door de levering van modern, robuust, kwalitatief en inzetbaar materieel. De DMO heeft hiervoor ondersteuning geleverd door de aanschaf van het materieel, de instandhouding ervan en de afstoting. Verder heeft de DMO in 2014 ondersteuning geleverd aan grote en kleine internationale operaties.

De migratie van DMO naar het ERP-systeem is voltooid, met uitzondering van het brandstoffenbedrijf. Eind 2014 is het Defensie Brand- en Bedrijfsstoffen Bedrijf (DBBB), dat deel uit maakt van de DMO, deels gemigreerd. De migratie van de brandstoffen volgt in 2015.

2014 was een uitdagend jaar voor de informatietechnologie (IT). Zo werd geconstateerd dat de technische staat van IT-infrastructuur moet worden versterkt. De eerste stappen richting structureel herstel zijn ingezet. Specialistisch personeel is aangenomen, besloten is datacentra te vervangen en apparatuur te moderniseren. Deze maatregelen moeten in 2015 aanvangen.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 7 Ondersteuning krijgsmacht door Defensie Materieel Organisatie (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen	867.425	999.355	1.039.074	846.181	606.479	815.316	– 208.837
Uitgaven	1.135.800	1.121.262	871.683	853.971	788.427	815.316	– 26.889
Programma-uitgaven	551.400	576.355	541.336	361.144	293.389	338.936	– 45.547
Opdracht Logistieke ondersteuning
– waarvan gereedstelling	243.454	278.045	232.613	246.323	214.792	237.820	– 23.028
– waarvan instandhouding	294.052	282.794	299.936	114.821	78.597	101.116	– 22.519
– waarvan afstoting	13.894	15.516	8.787
Apparaatsuitgaven	584.400	544.907	330.347	492.827	495.038	476.380	18.658
Staven[1]	5.898	5.870	6.276	5.566	8.382	7.185	1.197
Ondersteuning operationele eenheden [2]	575.397	537.253	322.638	487.261	486.656	469.195	17.461
Bijdragen aan SSO's	3.105	1.784	1.433
Apparaat per uitgavencategorie	584.400	544.907	330.347	492.827	495.038	476.380	18.658
personele uitgaven	336.102	319.313	130.587	178.093	192.287	179.845	12.442
– waarvan eigen personeel					172.534	179.533	– 6.999
– waarvan operationele toelage					180	312	– 132
– waarvan externe inhuur					19.573		19.573
materiele uitgaven	248.298	225.594	199.760	314.734	302.751	296.535	6.216
– waarvan huisvesting en infrastructuur [3]	102.960	105.867	87.242
– waarvan ICT door SSO DMO OPS [4]	21.272	19.039	11.406	220.486	228.784	217.265	11.519
– waarvan exploitatie door SSO Paresto / DVD					363	2.631	– 2.268
– waarvan overige exploitatie	124.066	100.688	101.112	94.248	73.604	76.639	– 3.035
Apparaatsontvangsten	44.822	52.532	58.451	59.554	25.189	42.933	– 17.744

1 Onder staf wordt verstaan: DMO Dir. F&C/OIB; Fin. Control en Directeur F&C.

2 Ondersteuning operationele eenheden, Gereedstelling en instandhouding zijn inclusief de logistieke bedrijven voor de periode 2009 tot en met 2012.

3 Huisvesting en infrastructuur in 2013 gecentraliseerd bij CDC.

4 Informatievoorziening in 2013 gecentraliseerd bij IVENT en ondergebracht bij DMO (thans DMO/OPS).

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De lagere realisatie van de verplichtingen (€ 208,8 miljoen) is veroorzaakt door verscheidene herschikkingen naar defensieonderdelen (circa € 143 miljoen), interdepartementale budgetoverhevelingen (circa € 10 miljoen) en doordat er minder (kortlopende) verplichtingen zijn aangegaan voor met name gereedstelling (munitie en brandstof) en instandhouding.

Uitgaven

Gereedstelling

De realisatie van de gereedstelling is per saldo € 23,0 miljoen lager dan begroot. Dit is deels veroorzaakt door het overhevelen van € 2,2 miljoen naar het instandhoudingsbudget CLSK voor de Unmanned Aerial Vehicles (Mini UAV Raven en UAV Scan Eagle). Hier tegenover staan diverse overhevelingen (€ 0,3 miljoen) en interne herschikkingen (€ 1,7 miljoen).

Daarnaast is de beschikbare budgetruimte van DMO verhoogd door verrekeningen met inzet. De verkregen budgetruimte is in 2014 echter niet omgezet in daadwerkelijke uitgaven. Het treft verrekenen in het kader van inzet in Mali (€ 7,7 miljoen), inzet boven Irak (€ 4,7 miljoen) en ondersteuning bij de ramp met de MH-17 (€ 1,7 miljoen).

Verder is er sprake van vertraging in geplande leveringen voor in totaal € 4,7 miljoen waardoor deze in 2015 plaatsvinden.

Instandhouding

De realisatie van de instandhouding is per saldo € 22,5 miljoen lager dan begroot. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de overheveling van € 22,4 miljoen naar instandhoudingsbudget van CLSK voor de (K)DC-10 en C-130.

Personele uitgaven

De realisatie van de personele uitgaven is per saldo € 12,4 miljoen hoger dan begroot. Om het verwachte productieverlies, als gevolg van de onvolledige vulling van de organisatie, te minimaliseren is voor € 19,6 miljoen meer dan begroot aan externe inhuur gepleegd. Doordat een groot aantal vacatures niet vervuld konden worden is aan eigen personeel € 5,0 miljoen minder uitgegeven dan begroot.

Materiele uitgaven

De realisatie van de materiele uitgaven is per saldo € 6,2 miljoen hoger dan begroot. Dit is veroorzaakt door de langzamere defensiebrede afbouw van het aantal werkplekken en accounts dan was voorzien.

Ontvangsten

De realisatie van de ontvangsten zijn € 17,7 miljoen lager dan begroot. De neerwaartse bijstelling is het gevolg van het achterblijven van diverse geraamde (incidentele) personele en materiele ontvangsten. In 2013 heeft het achterblijven van een verwacht positief resultaat bij de baten-lastenagentschap Defensie Telematica Organisatie ertoe geleid dat geen sprake is van een winstafdracht. De tegenvallende ontvangsten hebben geleid tot een verlaagd uitgavenbudget (programma) van de DMO.

4.8 Beleidsartikel 8 Ondersteuning krijgsmacht door Commando DienstenCentra

Algemene doelstelling

Het Commando DienstenCentra (CDC) voorziet in een doelmatige en doeltreffende ondersteuning van de krijgsmacht. Het CDC draagt zorg voor de levering van ondersteunende diensten aan de krijgsmacht, is wereldwijd actief en voorziet in randvoorwaarden en faciliteiten, zodat de defensieonderdelen zich kunnen concentreren op hun kerntaken. Deze ondersteunende diensten betreffen huisvesting, beveiliging, facilitaire diensten, transport, catering, P&O dienstverlening, gezondheidszorg en opleidingen voor officieren.

Rol en verantwoordelijkheid

De Minister is verantwoordelijk voor een doeltreffende en doelmatige dienstverlening binnen Defensie waaraan het CDC een bijdrage levert.

Beleidsconclusie

In de begroting voor 2014 is gemeld dat de ondersteunende diensten van Defensie verder worden geconcentreerd bij het CDC. Hieraan is vervolg gegeven met de vorming van de divisie Personeel en Organisatie Defensie (DPOD), waarin een aantal personele taken zijn gebundeld. Verder is de oprichting van het Financieel Administratie- en Beheerkantoor (FABK) in de divisie Facilitair en Logistiek voltooid. De samenvoeging van de defensiebrede niet-operationele gezondheidszorg bij de divisie Defensie Gezondheidsorganisatie (DGO) is in de besluitvormingsfase. Op 1 juli 2014 is het Rijksvastgoedbedrijf opgericht. Vanaf die datum is het overgrote deel van het personeel van de Dienst Vastgoed Defensie gedetacheerd bij het RVB, vooruitlopend op verdere integratie.

Tabel Budgettaire gevolgen van beleid

Artikel 8 Ondersteuning krijgsmacht door Commando DienstenCentra (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen	783.389	807.989	940.428	1.111.277	1.057.642	972.277	85.365
Uitgaven	852.022	911.032	906.135	1.040.029	1.061.257	972.277	88.980
Programma-uitgaven		1.087	12.984	7.600	12		12
Opdracht Dienstverlenende eenheden
– waarvan gereedstelling		1.087	7.112	7.590	1		1
– waarvan afstoting			5.058
– waarvan instandhouding			814	10	11		11
Apparaatsuitgaven	852.022	909.945	893.151	1.032.429	1.061.245	972.277	88.968
Staf CDC[1]	17.681	19.902	19.302	13.760	9.706	15.802	– 6.096
Ondersteuning operationele eenheden	800.108	860.044	843.678	956.930	1.033.689	938.077	95.612
Bijdragen aan SSO's	12.294	9.562	9.926	41.909
Attachés	21.939	20.437	20.245	19.830	17.850	18.398	– 548
Apparaat per uitgavencategorie	852.022	909.945	893.151	1.032.429	1.061.245	972.277	88.968
personele uitgaven	337.765	477.234	475.274	424.809	443.228	451.970	– 8.742
– waarvan eigen personeel	325.065	466.564	464.167	411.204	414.134	441.052	– 26.918
– waarvan operationele toelage					1.037	248	789
– waarvan attachés	12.700	10.670	11.107	13.605	11.841	10.670	1.171
– waarvan externe inhuur					16.216		16.216
materiele uitgaven	514.257	432.711	417.877	607.620	618.017	520.307	97.710
Huisvesting en infrastructuur (incl. bijdrage SSO DVD [2]	9.667	39.735	135.425	396.124	385.000	340.933	44.067
– waarvan bijdrage SSO DVD huisvesting en infrastructuur					193.218	116.761	76.457
ICT[3]	143.840	142.247	134.198
Overige exploitatie (incl bijdrage SSO Paresto)	351.511	240.962	139.116	205.271	227.008	171.646	55.362
– waarvan bijdrage door SSO Paresto (catering; overige exploitatie)					31.013	35.140	– 4.127
Overige exploitatie attachés	9.239	9.767	9.138	6.225	6.009	7.728	– 1.719
Apparaatsontvangsten	49.682	68.106	75.041	55.319	49.243	51.377	– 2.134

1 Onder staf CDC wordt verstaan de ondersteuningsgroep en kabinet.

2 Huisvesting en infrastructuur in 2012 geconcentreerd bij CDC, waarvan groot deel wordt uitgevoerd door SSO DVD.

3 Exploitatie informatievoorziening door batenlastendienst IVENT in 2012 naar DMO.

Toelichting op de financiële instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 85,4 miljoen hoger dan geraamd als gevolg van de hogere uitgaven voor huisvesting en infrastructuur en de hogere verplichtingen bij de materiële uitgaven.

Uitgaven

Personele uitgaven

De lagere realisatie van de personele uitgaven – € 26,9 miljoen is onder meer het gevolg van de vertraging van de invoering van de reorganisatie bij de divisie Defensie Gezondheidsorganisatie (DGO) (– € 14,7 miljoen). Vanwege formatieve ondervulling heeft er externe inhuur plaats gevonden (€ 16,2 miljoen). Daarnaast is de verhoging van de pensioenpremies (€ 4,7 miljoen) gecompenseerd. Verder zijn de budgetten voor ontslagbescherming uit het sociaal beleidskader overgeheveld van het centraal apparaatsartikel naar de defensieonderdelen (€ 2,3 miljoen). Gedurende 2014 hebben er verschillende kleinere mutaties plaatsgevonden (– € 3,0 miljoen)

Externe inhuur

De externe inhuur (€ 16,2 miljoen) is ontstaan vanwege formatieve ondervulling en het niet tijdig kunnen vullen van de vacatures. Dit heeft een direct verband met de onderrealisatie van het eigen personeel.

Materiële uitgaven

Huisvesting en infrastructuur

De uitgaven voor huisvesting en infrastructuur zijn € 44 miljoen hoger dan begroot. Het budget voor instandhouding was initieel te laag begroot. Dit komt onder andere door een vertraging in de reductie van het aantal vierkante meters. Het budget voor instandhouding infrastructuur, waarvan de werkzaamheden wordt uitgevoerd door SSO DVD, is met € 76,5 miljoen naar boven bijgesteld om het op het gewenste peil te brengen. Hiervan is € 43,4 miljoen gecompenseerd door interne herschikking binnen de materiële uitgaven. In verband met nieuwbouw en verbouw is er aan het budget facilitair ten behoeve van vastgoed € 11,1 miljoen toegevoegd en € 22 miljoen voor instandhouding vanuit de budgetten voor investeringen infrastructuur.

Overige exploitatie

De uitgaven voor overige exploitatie zijn € 55,4 miljoen hoger dan begroot. Deze stijging wordt met name veroorzaakt door de overdracht van activiteiten met de daarbij horende budgetten, waaronder de overheveling van de budgetten voor personeelsdiensten en de begeleiding en bemiddeling bij (reorganisatie)ontslag (€ 10 miljoen), de wervingsbudgetten (€ 16,7 miljoen), het budget voor tweede lijnsgezondheidszorg (€ 6,9 miljoen), de bijdrage voor het Host Nation Support (€ 4,7 miljoen) en het budget voor flexibel transport (€ 2,8 miljoen). Daarnaast is de prijsbijstelling tranche 2014 verdeeld over de verschillende dienstverleningsactiviteiten (€ 13,2 miljoen).

Ontvangsten

De lagere ontvangsten zijn het gevolg van vertraging bij de verbouwing van het Centraal Militair hospitaal (CMH). Hier tegenover staan lagere uitgaven op artikel 6 Investeringen (Voorzien in Infrastructuur).

5. NIET-BELEIDSARTIKELEN

5.1 Niet-beleidsartikel 9 Algemeen

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 9 Algemeen

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde uitgaven en verplichtingen voor 2014.

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 9 Algemeen

Artikel 9 Algemeen (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen	115.582	94.131	116.660	84.443	81.246	113.716	– 32.470
Uitgaven	116.572	100.993	90.850	100.566	100.370	113.716	– 13.346
Programma-uitgaven
Subsidies en bijdragen	19.697	21.554	21.904	21.682	22.104	21.752	352
Bijdrage Navo en internationale samenwerking	37.061	35.740	30.077	39.906	37.001	44.918	– 7.917
Overige uitgaven	59.814	43.699	38.869	38.978	41.265	47.046	– 5.781
Totaal programma-uitgaven	116.572	100.993	90.850	100.566	100.370	113.716	– 13.346
Totaal ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

Toelichting op de instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen is € 32,5 miljoen lager dan was begroot. Dit omdat in 2012 de meerjarige verplichting voor de nieuwbouw van het Nationaal Militair Museum is aangegaan en de verplichtingenstanden van 2013 en 2014 hier ten tijde van de Ontwerpbegroting 2013 en 2014 niet neerwaarts op zijn aangepast, volgend uit het nieuwe meerjarige verplichtingenverloop. Dit heeft tot gevolg dat de realisatie ten opzichte van de begrote stand lager uitkomt.

Uitgaven

Bijdrage Navo en Internationale samenwerking

De lagere realisatie op bijdragen aan de Navo en internationale samenwerking van € 7,9 miljoen is het gevolg van een budgetoverheveling van € 4,7 miljoen naar CDC vanwege uitgaven aan Host Nation Support. Het resterende verschil van € 3,2 miljoen valt uiteen in voornamelijk een lagere realisatie op de AWACS exploitatie van € 1,4 miljoen en diverse kleinere posten van in totaal € 1,8 miljoen.

Overige Uitgaven

De lagere realisatie van de overige uitgaven (€ 5,8 miljoen) betreft voornamelijk de niet gerealiseerde betaling van (extra) uitgaven voor het Nationaal Militair Museum van € 5,5 miljoen.

5.2 Niet-beleidsartikel 10 Centraal apparaat

Op dit artikel zijn alle verplichtingen, personele en materiële uitgaven en ontvangsten van de Bestuursstaf en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst weergegeven. Tevens zijn in dit artikel de defensiebrede uitgaven ondergebracht voor pensioenen en uitkeringen (waarvan een deel «niet relevant» dat betrekking heeft op de lening voor de kapitaaldekking van de militaire ouderdomspensioenen), wachtgeld, inactiviteitswedden en SBK-gelden.

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 10 centraal apparaat

Artikel 10 Centraal apparaat (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen	1.451.490	1.539.764	1.761.039	1.655.999	1.584.117	1.698.315	– 114.198
Uitgaven	1.462.716	1.542.481	1.763.530	1.658.703	1.589.049	1.698.315	– 109.266
Apparaatsuitgaven
Bestuursstaf	125.721	116.779	107.015	89.315	74.754	86.837	– 12.083
Militaire inlichtingen- en Veiligheidsdienst	70.848	72.751	70.670	59.437	62.522	64.294	– 1.772
Pensioenen en uitkeringen[1]	1.147.502	1.224.066	1.380.124	1.256.134	1.237.183	1.224.978	12.205
Wachtgelden, inactiviteitswedden en SBK-gelden	109.833	123.102	202.876	253.817	214.590	322.206	– 107.616
Ziektekostenvoorziening	8.812	5.783	2.845
Apparaat per uitgavencategorie	1.462.716	1.542.481	1.763.530	1.658.703	1.589.049	1.698.315	– 109.266
personele uitgaven	1.419.639	1.498.742	1.723.733	1.638.573	1.575.860	1.676.536	– 100.676
– waarvan eigen personeel	153.494	145.790	137.888	128.622	121.615	129.352	– 7.737
– waarvan externe inhuur					2.472		2.472
– waarvan pensioenen, wachtgelden en uitkeringen	1.266.145	1.352.952	1.585.845	1.509.951	1.451.773	1.547.184	– 95.411
materiele uitgaven	43.077	43.739	39.797	20.130	13.189	21.779	– 8.590
– waarvan bijdragen aan SSO's [2]					498	170	328
– waarvan huisvesting en infrastructuur	162	593
– waarvan ICT	17.174	21.213	20.404
– waarvan overige exploitatie	25.741	21.933	19.393	20.130	12.691	21.609	– 8.918
Totaal ontvangsten	16.540	6.749	24.839	2.669	24.360	6.908	17.452

1 Waarvan niet relevant.

2 Shared Service Organisatie Paresto.                                 41.992            81.915           80.976              84.140             84.857

Toelichting op de instrumenten

De posten met een verschil groter dan € 5,0 miljoen worden hieronder nader toegelicht.

Verplichtingen

De lagere realisatie van de verplichtingen van € 114,2 miljoen is het gevolg van lagere uitgaven.

Uitgaven

Bestuursstaf

Met de overgang van de Auditfunctie Defensie naar het Ministerie van Financiën is een bedrag van € 8,9 miljoen overgeheveld. De resterende € 3,2 miljoen zijn diverse overhevelingen naar andere defensieonderdelen.

Pensioenen en uitkeringen

De realisatie van de pensioenen en uitkeringen is € 12,2 miljoen hoger dan begroot. Dit bestaat uit hoger uitgevallen uitkeringen van € 31,2 miljoen en de post niet relevante uitgaven voor de financiering van de overgang naar het kapitaaldekkingsstelsel van € 19,1 miljoen die niet tot uitgaven heeft geleid. De hogere uitgaven voor de uitkeringen hebben betrekking op meerdere mutaties, waaronder de regeling ereschulden, de waardeoverdrachten pensioenen, een herstelpremie ABP en een betaling die niet heeft plaatsgevonden in 2013.

Wachtgelden, inactiviteitswedden en SBK-gelden

De realisatie van SBK 2012, SBK 2004 en W&I is € 107,6 miljoen lager uitgevallen dan begroot. Dit komt onder meer doordat er budgetoverhevelingen hebben plaatsgevonden naar beleidsartikelen. Zo is het budget met betrekking tot de ontslagbeschermers herschikt over de defensieonderdelen en het budget voor de om-, her- en bijscholing overgeheveld naar het CDC (beleidsartikel 8). Daarnaast heeft er een kasschuif plaatsgevonden van 2014 naar 2015 en is de hogere realisatie uit 2013 in mindering gebracht op de begroting van 2014.

Ontvangsten

De hogere ontvangstenrealisatie betreft grotendeels een eenmalige gedeeltelijke teruggaaf van de basispremie WAO/WIA zoals geregeld is in het Belastingplan 2014.

5.3 Niet-beleidsartikel 11 Geheime uitgaven

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 11 Geheime uitgaven

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde uitgaven en verplichtingen voor 2014.

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 11 Geheime uitgaven

Artikel 11 Geheime uitgaven (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen	2.236	6.238	5.251	5.264	3.893	5.264	– 1.371
Geheime uitgaven	2.236	6.238	5.251	5.264	3.893	5.264	– 1.371
Totaal uitgaven	2.236	6.238	5.251	5.264	3.893	5.264	– 1.371

De geheime uitgaven worden jaarlijks gecontroleerd door de president van de Algemene Rekenkamer.

5.4 Niet-beleidsartikel 12 Nominaal en onvoorzien

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 12 Nominaal en onvoorzien

De onderstaande tabel bevat de geraamde en gerealiseerde uitgaven en verplichtingen voor 2014.

Budgettaire gevolgen niet-beleidsartikel 12 Nominaal

Artikel 12 Nominaal en onvoorzien (bedragen x € 1.000)	Realisatie 2010	Realisatie 2011	Realisatie 2012	Realisatie 2013	Realisatie 2014	Begroting 2014	verschil
Verplichtingen en uitgaven					0	46.727	– 46.727
Loonbijstelling
Prijsbijstelling
Nader te verdelen					0	46.727	– 46.727
Onvoorzien
Totaal uitgaven					0	46.727	– 46.727

In dit begrotingsartikel worden de door het Ministerie van Financiën toegekende bedragen opgenomen. Met de tweede suppletoire begroting is het resterende bedrag volledig uitgedeeld naar de defensieonderdelen. Het saldo is nihil.

6. BEDRIJFSVOERINGSPARAGRAAF

De bedrijfsvoeringsparagraaf kent vier verplichte onderdelen

• 1. Rechtmatigheid;

• 2. Totstandkoming beleidsinformatie;

• 3. Financieel beheer en materieel beheer;

• 4. Overige aspecten bedrijfsvoering.

1. Rechtmatigheid

De verantwoording in het departementale jaarverslag is in overeenstemming met de begrotingswetten, de Europese regelgeving, Nederlandse wetten, algemene maatregelen van bestuur en in ministeriële regelingen opgenomen bepalingen. Voor de bepaling van fouten en onzekerheden is de Rijksbrede normering toegepast.

In de verantwoording voorkomende fouten en onzekerheden in de verplichtingen zijn binnen de interdepartementaal overeengekomen (artikel)toleranties gebleven. Om binnen deze toleranties te blijven is een correctie op de posten aangegane verplichtingen in de verantwoordingsstaat en de post openstaande verplichtingen in de saldibalans doorgevoerd waardoor de, statistisch gezien meest waarschijnlijke, fout in de saldibalans nihil is. Voor de uitgaven en ontvangsten geldt dat bij twee beleidsartikelen de rapportagetolerantie voor de onzekerheden zijn overschreden. Het betreft het beleidsartikel 8 Commando DienstenCentra (CDC) en niet-beleidsartikel 9 Algemeen. Ook is er een overschrijding voor de onzekerheden en de fouten bij de uitgaven en ontvangsten op totaalniveau.

Op beleidsartikel 8 Commando DienstenCentra is er een onzekerheid bij de uitgaven en ontvangsten van € 90.067.000, waarbij de artikeltolerantie € 33.315.000 is. Dit is een overschrijding van 170,3 procent van de artikeltolerantie en 8,1 procent aan onzekerheden op een totaal van € 1.110.500.000 aan uitgaven en ontvangsten op artikel 8.

Op niet-beleidsartikel 9 Algemeen is er een onzekerheid bij de uitgaven en ontvangsten van € 16.344.000, waarbij de artikeltolerantie € 10.037.000 is. Dit is een overschrijding van 62,8 procent van de artikeltolerantie en 16,3 procent aan onzekerheden op een totaal van € 100.370.000 aan uitgaven en ontvangsten op niet-beleidsartikel 9.

De rapporteringstolerantie van Defensie voor de onzekerheden in de uitgaven en ontvangsten kent een tolerantiegrens van € 243.522.000. De onzekerheden bedragen € 368.702.000, hetgeen een overschrijding van 51,4 procent van de rapporteringstolerantie betekent en 4,6 procent aan onzekerheden op een totaal van € 8.078.794.000 aan uitgaven en ontvangsten.

De rapporteringstolerantie van Defensie voor de fouten in het totaal van uitgaven en ontvangsten kent een tolerantiegrens van € 81.174.000. De fouten bedragen € 127.296.000, hetgeen een overschrijding van 56,8 procent van de rapporteringstolerantie betekent en 1,6 procent aan fouten op een totaal van € 8.078.794.000 aan uitgaven en ontvangsten.

De overschrijdingen van de (artikel)toleranties voor de onzekerheden in de uitgaven en ontvangsten zijn onder meer het gevolg van het niet voldoende aanwezig zijn van achterliggende documentatie van de uitgaven, niet voldoen aan gestelde contractvoorwaarden en gewenning aan de nieuwe werkwijze als gevolg van de implementatie van ERP M&F. De overschrijding van de tolerantie voor de fouten in de uitgaven en ontvangsten is met name het gevolg van betalingen waarbij niet is voldaan aan de contractvoorwaarden.

2. Totstandkoming beleidsinformatie

In het jaarverslag is opgenomen in hoeverre Defensie in staat is geweest de inzetbaarheidsdoelstellingen en de doelstellingen per operationeel commando te halen. Over de mate waarin aan de inzetbaarheidsdoelstellingen kan worden voldaan wordt de Kamer sinds 2014 tweemaal per jaar geïnformeerd.

De operationele gereedheid van de eenheden wordt bepaald door te kijken naar de personele gereedheid, materiële gereedheid en geoefendheid. Samen met de appreciatie van de commandant bepaalt dit of een eenheid operationeel gereed is. Sinds 2014 wordt er niet meer gekeken naar de gemiddelde operationele gereedheid in het jaar, maar naar het minimaal aantal eenheden dat te allen tijde operationeel gereed is. De verbeterslag ten aanzien van de uniformering van gereedheidsinformatie is bijna afgerond. Voor de personele en materiële gereedheid is inmiddels bepaald welke basisadministratie moet worden gebruikt. Voor geoefendheid loopt deze verbeterslag nog, waarbij wordt verwacht dat de eerste resultaten in 2015 zichtbaar zijn.

3. Financieel- en materieel beheer

Financieel beheer

In 2014 was de focus erop gericht om, na de afronding eind 2013 van de reorganisatie van het controlveld, de verbetermaatregelen werkend en de resultaten zichtbaar te krijgen. Hierbij wordt nadrukkelijk gestuurd op risico’s. Stappen zijn gezet om de financiële processen te verbeteren. Ook zijn er diverse maatregelen ingericht in het kader van regie en monitoring. Zo is binnen het Financieel Administratie- en Beheerkantoor (FABK) een dashboard ontwikkeld en wordt steekproefsgewijs een onderbouwing bij de prestatieverklaring opgevraagd. Daarnaast zijn er op diverse niveaus overleggremia waarbij de stand van zaken ten aanzien van het financieel beheer wordt gevolgd.

De migratie naar ERP M&F blijft een risico binnen het financieel beheer. Deze migratie is een complexe en grootschalige verandering, waarbij er sprake is van een wijziging van taken en verantwoordelijkheden en een verandering van de werkwijze als gevolg van de koppeling tussen het materieellogistieke domein en de financiële processen. Deze (gefaseerde) migratie heeft, onder meer door de nog niet gesloten ketens, (negatieve) gevolgen voor de ordelijkheid van het financieel beheer. Dit heeft zich met name geuit op het gebied van:

• Verschillen in de verplichtingenstanden als gevolg van de wijziging in de manier van vastlegging van geconverteerde contracten. Deze verschillen zijn extra-comptabel ten behoeve van de saldibalans gecorrigeerd.

• De beschikbaarheid van financiële rapportages met betrekking tot voorschotten en verplichtingen. Door het combineren van een aantal gegevens kon de benodigde informatie alsnog worden opgeleverd. De stuurinformatie ten aanzien van de budgetuitputting op kasbasis is in 2014 wel op orde geweest, evenals de informatie over verplichtingen voor het betaalproces (relateren facturen).

Betaalproces

In 2013 zijn er als gevolg van de reorganisatie omissies geconstateerd bij de verificatie en de dossiervorming in het betaalproces. In 2014 zijn maatregelen genomen deze punten te verbeteren, zoals digitale dossiervorming bij zowel de aanlevering van documenten als de verificatiewerkzaamheden en het steekproefsgewijs opvragen van de onderbouwing bij de prestatieverklaring. De effecten van deze maatregelen zijn in 2014 nog niet voldoende zichtbaar geworden.

Verplichtingenbeheer

Het verplichtingenbeheer was in 2013 verslechterd als gevolg van de grootschalige reorganisatie. In 2014 zijn maatregelen genomen om de vastlegging van de verplichtingen te verbeteren. Deze hebben in 2014 nog beperkt effect gehad. Daarnaast hebben als gevolg van de migratie naar ERP M&F en de gewenning aan de nieuwe werkwijze onjuistheden voorgedaan in de vastlegging van de verplichtingen. Er is een extracomptabele correctie in de jaarrekening nodig geweest om binnen de goedkeuringstolerantie te blijven.

Verbeterprogramma financieel beheer

De maatregelen in 2014 waren vooral gericht op het normaliseren van de financiële processen. Conform het groeipad uit het plan van aanpak Verbeteren Beheer zal het financieel beheer in 2015 structureel verbeterd moeten zijn. Het FABK ondersteunt, door uniformering en concentratie van kennis en kunde, het administratieve proces van de begrotingsuitvoering. Er is hierbij een dashboard op basis van indicatoren ingericht om in de toekomst afwijkingen in de financiële processen tijdig te detecteren en te herstellen. Daarbij gaat het niet alleen om de interne bedrijfsvoering van FABK, maar ook om de procesbewaking. De tijdigheid en kwaliteit van administratieve beheerhandelingen zijn in 2014 verbeterd ten opzichte van 2013. Het aantal vorderingen is afgenomen en de tussenrekeningen zijn tijdig afgedaan. De voortgang van de verbetermaatregelen is periodiek besproken in het Audit Comité.

Inkoopbeheer / Europese aanbestedingsregels

De naleving van de (Europese) aanbestedingsrichtlijnen in 2014 was vergelijkbaar met 2013. In 2014 zijn acht dossiers aangemerkt als aanbestedingsfouten, waarvan zes boven de Europese drempel, met een totale opdrachtwaarde (incl. BTW.) van € 2.970.000. Er zijn geen dossiers aangeboden voor de zogenaamde SG-procedure. De aangetroffen fouten betreffen met name het niet tijdig aanbesteden van raamovereenkomsten waarvan de expiratiedatum eindigt en meervoudig aanbesteden.

Materieel Beheer

Na een succesvol verlopen verbeterprogramma «Professionaliseren Materieelbeheer Defensie» (PMD) is het projectbureau per 1 januari 2015 opgeheven. Gedurende 2014 zijn de resterende taken en verantwoordelijkheden van het PMD-bureau in de staande organisatie belegd en ingebed. In overleg met de defensieonderdelen is ook de overlegstructuur vanaf 2015 nader ingevuld.

Gedurende 2014 bleek de kwaliteit van het materieelbeheer stabiel ten opzichte van 2013 en voldeed het wederom aan de gestelde norm.

Misbruik, oneigenlijk gebruik en frauderisico’s

Risico’s op het gebied van misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O) en fraude zijn onder te verdelen naar drie hoofdcategorieën regelingen:

• Misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidieregelingen (externe fraude).

• Frauduleus handelen aangaande (vergoedings)regelingen op het personele gebied (interne fraude).

• Frauduleus handelen bij verwervingsactiviteiten (interne fraude).

Interne fraude is binnen Defensie onder de noemer integriteitsschendingen gebracht. De algemene bepalingen van het integriteitsbeleid van Defensie zijn opgenomen in Aanwijzing SG A/984 (Uitvoering van het integriteitsbeleid Defensie). Defensie is niet betrokken bij onderwerpen uit het rijksbrede actieplan tegen fraude met publieke middelen.

Subsidieregelingen

Bij misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidieregelingen zijn twee algemene risico’s te onderkennen:

• Een conflict omtrent de doelstelling / aanwending van de subsidie tussen Defensie en de ontvangende partij.

• Het verstrekken van onjuiste gegevens door de subsidieontvanger teneinde een te hoog bedrag aan subsidie te verkrijgen.

In de Aanwijzing SG A/942 (Voorkoming en bestrijding misbruik en oneigenlijk gebruik) zijn de algemene maatregelen ter beheersing opgenomen, welke in de specifieke regelgeving verder zijn uitgewerkt. Zo bevat de Regeling Defensiesubsidies aanvullende maatregelen op de bepalingen in de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB). Belangrijke algemene maatregelen, welke aansluitend bij het Uniform Subsidiekader rijksoverheid (USK) worden gedifferentieerd op basis van het financieel belang betreffen onder andere:

• Een vijfjaarlijks evaluatieonderzoek van de desbetreffende subsidie.

• Het indienen van een begroting en samenhangend activiteitenplan bij aanvraag tot toekenning van de subsidie. Deze worden getoetst op overeenstemming met het doel waarvoor de subsidie wordt verstrekt en het bij begroting beschikbare bedrag.

• Het indienen van een (op basis van een controleprotocol door een accountant gecontroleerd) jaarverslag en activiteitenverslag ten behoeve van de vaststelling van de jaarlijkse subsidie.

In 2014 is begonnen met de ontwikkeling van een standaard aanvraagformulier en standaard beschikkingen, teneinde de (algemene) maatregelen verder te borgen in het subsidieproces. Het completeren van het geheel vindt vervolgens plaats door, conform vereisten, vanuit een risicoanalyse de standaard beschikking en algemene maatregelen verder aan te vullen met specifieke voorwaarden en maatregelen alvorens tot subsidieverlening wordt overgegaan.

Vergoedingsregelingen

Bij vergoedingsregelingen geldt het risico dat de betrokkene op grond van onjuiste gegevens aanspraak maakt op een vergoedingsregeling (valsheid in geschrifte). Hieronder wordt ook het risico verstaan dat betrokkene geen melding doet als het recht op een aanspraak vervalt.

Beheersingsmaatregelen op het gebied van toelagen en vergoedingen zijn zowel toebedeeld aan de leidinggevende als aan het Dienstencentrum HR in de vorm van verbijzonderde interne controles. Bij het gebruik van vergoedingsregelingen dient de dienstleiding declaraties te accorderen. Waar van toepassing dienen daarbij bewijsstukken te worden overlegd. Voorts vinden voor alle mogelijke vergoedingen integrale of steekproefgewijze verbijzonderde controles plaats om te toetsen of vergoedingen rechtmatig zijn aangevraagd of verstrekt. Waar van toepassing worden betaalde vergoedingen teruggevorderd.

Verwerving

Naast frauderisico’s bij specifieke regelingen bestaat een inherent frauderisico bij verwervingsactiviteiten. Belangrijke risico’s zijn:

• Samenspanning tussen verwerver en leverancier en andere onzakelijke contacten met het bedrijfsleven.

• Belangenverstrengeling bij de verwerver.

• Schending van de vertrouwelijkheid van informatie.

In de Aanwijzing SG A/987 (Handboek verwerving Defensie) zijn de procedures en maatregelen opgenomen welke een zorgvuldig verwervingsproces borgen. Belangrijke maatregelen zijn:

• Gedragsrichtlijnen op het gebied van bevoegdheden, geheimhouding, het melden van nevenwerkzaamheden en zakelijke belangen met een toets op de toelaatbaarheid daarvan, verblijf en vervoer, uitnodigingen en geschenken van het bedrijfsleven.

• Het uitvoeren van integriteitstoetsen van leveranciers.

• Het aanbrengen van functiescheiding binnen het verwervingsproces, concurrentiestelling, het vooraf benoemen van selectie- en gunningscriteria, vertrouwelijke behandeling van informatie, eventuele toetsing door een contractencommissie etc. om een zorgvuldig proces te borgen.

Overige maatregelen

Er bestaan verschillende wegen om (mogelijke) integriteitschendingen te melden (Aanwijzing SG A/963, Melden van voorvallen). Voor onderzoeken naar mogelijke integriteitschendingen zijn procedures en kaders opgenomen in de Aanwijzing SG A/989 (Protocol interne onderzoeken Defensie). Bij een vermoeden van het plegen van een strafbaar feit wordt aangifte gedaan. Tenslotte zijn maatregelen rond schadeverhaal bij fraude opgenomen in de Beleidsregel inzake schadeverhaal Defensiepersoneel.

Aandachtspunten Algemene Rekenkamer

Doorlooptijden MIVD

In het Rapport bij het Jaarverslag over 2013 merkte de Algemene Rekenkamer de tijdigheid van afhandeling van aanvragen voor verklaringen van geen bezwaar (VGB’s) niet langer aan als een onvolkomenheid maar als aandachtspunt. In het proces zijn bij de MIVD structurele aanpassingen getroffen, zodat nieuwe achterstanden worden voorkomen. In 2014 is meer dan 90 procent van de aanvragen binnen acht weken afgehandeld, waarmee de norm wederom is gehaald.

VGB Bestuursstaf

Het aandachtspunt rondom de verklaringen van geen bezwaar bij medewerkers van de Bestuurstaf is opgepakt. Er zijn maatregelen genomen om de actualiteit van de veiligheidsmachtigingsniveaus en de tijdigheid van aanvragen voor (herhalings)onderzoeken door de MIVD te borgen. Elk kwartaal vinden controles plaats en wordt gericht actie ondernomen. Ultimo 2014 resteerde een incidenteel geval waar een veiligheidsonderzoek nog in gang moest worden gezet.

4. Overige aspecten bedrijfsvoering

Staat van de IV/ICT

In de staat van de IT zijn in 2014 tekortkomingen geconstateerd. De technische staat van de IV/ICT-infrastructuur was onder de maat. Door veroudering van apparatuur nam de kans op uitval van netwerken en rekencentra toe. Daarnaast schoot de besturing (governance) van het IV/ICT-domein tekort. Het ontbrak aan een duidelijke visie, ondanks het belang van IT binnen Defensie voor de operaties en de bedrijfsvoering. Tevens was er een verstoorde verhouding tussen twee belangrijke spelers in de uitvoering van de IV/ICT-dienstverlening, namelijk het Joint IV Commando (JIVC) en IV Operaties (OPS).

Toen bovenstaande problemen in de IT aan het licht kwamen, zijn voor de meest dringende problemen meteen maatregelen genomen. Om te zorgen dat de problemen permanent tot het verleden gaan behoren, waren maatregelen voor de toekomst nodig. Zoals gemeld aan de Kamer in de brief van 16 september 2014 (Kamerstuk 31 125, nr. 41) en in de brief van 19 december 2014 (Kamerstuk 31 125, nr. 52) heeft Defensie, met het oog op de toekomst, maatregelen genomen ter verbetering van de vernieuwing van de IT-infrastructuur en de herijking van de sourcing van IT-systemen aangekondigd.

Om tot een nieuwe, toekomstbestendige IT te komen is een richtinggevende IT-visie nodig. Deze visie «Let’s make IT happen» is met de brief van 24 oktober 2014 (Kamerstuk 31 125, nr. 45) aan de Kamer aangeboden.

Grote IT Projecten

Rijksbreed zijn in 2008 en 2011 maatregelen getroffen om de beheersing van grote IT-projecten te verbeteren (Kamerstuk 26 632, nr. 135 en nr. 172). De uitvoering en monitoring van grote IT-projecten bij Defensie volgen deze rijksbrede afspraken. Eén van deze afspraken is de jaarlijkse rapportage op het Rijks ICT-dashboard. Dit is een website die informeert over grote en hoogrisico projecten, beheerd door de Minister van Wonen & Rijksdienst (W&R). De rapportageplicht geldt voor grote(re) ICT-projecten. Een ICT-project wordt als «groot» aangemerkt vanaf een projectomvang van € 20 miljoen of met een projectomvang van € 5 miljoen als de risicobeoordeling hoog is. De risicobeoordeling wordt uitgevoerd volgens een format van W&R. De risicoprojecten bij Defensie worden geselecteerd uit het Defensie Investeringsplan (DIP). Projecten waarvan het product uitsluitend een militair-operationele toepassing krijgt (wapensysteem/inzet bij militaire conflicten) vallen buiten de scope van de Rijks ICT-rapportage. Deze projecten worden vanaf een projectomvang van € 25 miljoen gerapporteerd in het Materieel Projecten Overzicht (MPO). Op deze wijze wordt niet dubbel gerapporteerd.

De rapportageplicht geldt tenslotte uitsluitend voor projecten die daadwerkelijk in uitvoering zijn. Dit betreft projecten waarvan het project initiatiedocument (PID) is vastgesteld. Daarnaast is voor projecten met een omvang groter dan € 20 miljoen die zijn gestart na 2012, een Privacy Impact Assessment (PIA) van toepassing. Defensie heeft op dit moment zes ICT-projecten waarover op deze wijze gerapporteerd wordt. Twee hiervan zijn voor 31 december 2014 officieel voltooid.

Audit Comité (AC)

Het Audit Comité Defensie is een adviesorgaan van de SG en een platform voor het bespreken van sturings- en beheersingsvraagstukken met als doel de bedrijfsvoering op het gewenste niveau te krijgen en te houden.

Het Audit Comité is in 2014 vijf keer bij elkaar gekomen. De voornaamste agendapunten betroffen het op orde krijgen en houden van het beheer (personeel, materieel en financieel), de defensiebrede risicoanalyse, een nieuwe werkwijze voor de auditplanning en de uniformering van stuur- en verantwoordingsinformatie.

Het aantal externe leden van het Audit Comité Defensie is in 2014 vergroot van twee naar drie. Er zijn twee nieuwe leden aangetreden (één ter vervanging van een in 2013 vertrokken lid). De externe leden zijn zodanig geselecteerd dat zij elkaar en de overige leden van het Audit Comité aanvullen als het gaat om achtergronden, deskundigheden en disciplines. Hierbij is onder meer gekeken naar werkinhoudelijke, financieel-economische, ICT en bedrijfskundige achtergronden.

Cryptosleutels en publicaties

Eén van de aanbevelingen van de ADR uit 2013 was de implementatie van een self-assessmenttool voor het van beheer van Cryptosleutels en -Publicaties (CSP). Deze tool, de CSP-monitor, is vergelijkbaar met Monitor Kwaliteit Materieelbeheer. Vanaf 1 februari 2015 vindt met de CSP-Monitor op basis van checklisten een systeemgerichte controle plaats. De lijn wordt op deze manier in staat gesteld zelf knelpunten te signaleren en, waar nodig, gerichte verbetermaatregelen te treffen. De ADR toetst de werking van de monitor.

Personeelsbeheer

Incomplete personeelsdossiers zijn één van de onvolkomenheden van de Algemene Rekenkamer. In 2013 is aangegeven dat de focus is gelegd op het treffen van maatregelen om nieuwe incomplete dossiers vanaf 2014 te voorkomen. Met de kamerbrief «stand van zaken verbeterprogramma beheer» is gemeld dat de maatregelen in het derde kwartaal nog onvoldoende effect hadden. Sindsdien zijn de maatregelen verder aangescherpt. Inmiddels is circa 98 procent van alle personeelsdossiers van burgers en beroepsmilitairen aangesteld na 1 januari 2014 voorzien van een identiteitsbewijs en verklaring omtrent de loonheffingen wat voldoet aan de eisen. Het resterende deel betreft met name documenten waar de kwaliteit nog niet voldoet. Het aantal personeelsdossiers van medewerkers die zijn aangesteld voor 1-1-2014 en voorzien zijn van een identiteitsbewijs en de verklaring omtrent de loonheffingen is licht gestegen naar 81 procent. Dit is de minimumpositie omdat niet alle dossiers meer worden gevolgd op completering.

C. DE JAARREKENING

7. DEPARTEMENTALE VERANTWOORDINGSSTAAT

Departementale verantwoordingsstaat 2014 van het Ministerie van Defensie (X)

(Bedragen x € 1.000)

	1			2			3=2–1
Artikel Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting			Realisatie			Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting
	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten	Verplichtingen	Uitgaven	Ontvangsten
TOTAAL	8.025.899	7.602.033	326.797	7.678.114	7.787.751	291.043	– 347.785	185.718	– 35.754
Beleidsartikelen	6.161.877	5.738.011	319.889	6.008.858	6.094.439	266.683	– 153.019	356.428	– 53.206
1. Inzet	6.250	6.250	1.407	263.764	252.576	11.645	257.514	246.326	10.238
2. Taakuitvoering zeestrijdkrachten	694.784	694.784	20.044	750.869	736.193	19.714	56.085	41.409	– 330
3. Taakuitvoering landstrijdkrachten	1.105.853	1.105.853	20.523	1.290.862	1.203.245	21.691	185.009	97.392	1.168
4. Taakuitvoering luchtstrijdkrachten	638.348	638.348	15.227	704.621	653.271	13.052	66.273	14.923	– 2.175
5. Taakuitvoering koninklijke marechaussee	311.529	311.529	4.590	337.665	333.990	6.529	26.136	22.461	1.939
6. Investeringen krijgsmacht	1.617.520	1.193.654	163.788	996.956	1.065.480	119.620	– 620.564	– 128.174	– 44.168
7. Ondersteuning krijgsmacht door Defensie Materieelorganisatie	815.316	815.316	42.933	606.479	788.427	25.189	– 208.837	– 26.889	– 17.744
8. Ondersteuning krijgsmacht door Commando Dienstencentra	972.277	972.277	51.377	1.057.642	1.061.257	49.243	85.365	88.980	– 2.134
Niet-beleidsartikelen	1.864.022	1.864.022	6.908	1.669.256	1.693.312	24.360	– 194.766	– 170.710	17.452
9. Algemeen	113.716	113.716	0	81.246	100.370	0	– 32.470	– 13.346	0
10. Centraal apparaat	1.698.315	1.698.315	6.908	1.584.117	1.589.049	24.360	– 114.198	– 109.266	17.452
11 Geheime uitgaven	5.264	5.264	0	3.893	3.893	0	– 1.371	– 1.371	0
12 Nominaal en onvoorzien	46.727	46.727	0	0	0	0	– 46.727	– 46.727	0

8. SALDIBALANS

Saldibalans per 31 december 2014 (bedragen x € 1.000)

		31-12-2014	31-12-2013			31-12-2014	31-12-2013
1	Uitgaven ten laste van de begroting	7.787.751	7.702.087	2	Ontvangsten ten gunste van de begroting	291.043	308.490
3	Liquide middelen	39.282	31.474
4	Rekening-courant RHB			4a	Rekening-courant RHB	7.451.625	7.347.676
				5	Begrotings reserves
6	Uitgaven buiten begrotings verband	56.655	61.031	7	Ontvangsten buiten begrotings verband	141.021	138.426
8	Kas trans verschillen
9	Openstaande rechten			9a	Tegenrekening openstaande rechten
10	Extra-comptabele vorderingen	618.157	289.832	10a	Tegenrekening extra-comptabele vorderingen	618.157	289.832
11a	Tegenrekening extra-comptabele schulden			11	Extra-comptabele schulden
12	Voorschotten	3.224.716	3.128.409	12a	Tegenrekening voorschotten	3.224.716	3.128.409
13a	Tegenrekening garantie verplichtingen			13	Garantie verplichtingen
14a	Tegenrekening openstaande verplichtingen	3.442.687	3.566.714	14	Openstaande verplichtingen	3.442.687	3.566.714
15	Deelnemingen			15a	Tegenrekening deelnemingen
	Totaal	15.169.249	14.779.547		Totaal	15.169.249	14.779.547

Toelichting behorende bij de saldibalans van het Ministerie van Defensie per 31 december 2014 (alle bedragen x € 1.000).

ad 3. Liquide middelen.

Het saldo op de saldibalans bedraagt € 39.282 en bestaat uit de volgende saldi:

(bedragen x € 1.000).

Kas	10.947
Bank	28.335
Totaal	39.282

In de liquide middelen en de ontvangsten buiten begrotingsverband staat op een separate bankrekening € 47 opgenomen voor gelden die door het Duitse Bundesministerium der Verteidigung verstrekt zijn om het Duitse aandeel in het project Licht-Verkennings-en Bewakingsvoertuig (Fennek) te betalen.

ad 6. Uitgaven buiten begrotingsverband (Derdenrekeningen vordering).

Het saldo op de saldibalans bedraagt € 56.655

Als criterium voor de toelichting van vorderingen geldt een grensbedrag van € 10.000 (alle bedragen x € 1.000).

Defensie Materieel Organisatie

Voor de uitgaven buitenbegrotingsverband staat één contract open met een vorderingspositie groter dan € 10.000. Dit betreft een contract met het agentschap DTO inzake salariskosten, waarvan de salarissen oktober tot en met december ad € 29.325 nog te ontvangen was per 31-12-2014. Intussen is het bedrag ontvangen.

ad 7. Ontvangsten buiten begrotingsverband (Derdenrekeningen schuld).

Het saldo op de saldibalans bedraagt € 141.021. Dit bedrag bestaat grotendeels uit af te dragen loonheffing en sociale lasten (€ 78.473) en daarnaast voor € 50.722 uit vooruit ontvangen gelden van derden voor nog te maken uitgaven, de zogenoemde negatieve derdenrekeningen vorderingen. Het restant (€ 11.826) betreft grotendeels gelden die door Defensie worden aangehouden voor derden.

ad 9. Openstaande rechten.

Het saldo op de saldibalans is nihil. Voor zover aanwezig zijn deze posten opgenomen onder het bedrag van extra-comptabele vorderingen. Er wordt hiervoor geen aparte administratie gevoerd.

ad 10. Extra-comptabele vorderingen.

Het saldo op de saldibalans bedraagt € 618.157 (bedragen x € 1.000).

Aard van de vordering	Bedrag
Personeel	9.363
Baten-lastendiensten Defensie	24.076
CMH/MRC	11.745
Diversen	25.399
Buitenlandse mogendheden	20.809
Koninklijke Schelde Groep lening	8.168
Verkoop overtollige goederen	546.088
Subtotaal	645.648
Af: openstaand op rekeningen buiten begrotingsverband, derdenrekeningen	27.491
Balanssaldo extra-comptabele vorderingen 31-12-2014	618.157

Als criterium voor de toelichting van vorderingen geldt een grensbedrag van € 10.000 (bedragen x € 1.000).

Defensie Materieel Organisatie

In verband met gesloten contracten over de verkoop van strategische goederen aan buitenlandse overheden heeft Defensie in de periode 2014 tot en met 2026 via de Dienst Domeinen (Ministerie van Financiën) nog een bedrag van € 546.088 tegoed. Hiervan is € 129.047 op korte termijn en € 417.041 op lange termijn opeisbaar. De Dienst Domeinen draagt zorg voor incasso en verrekent de ontvangen bedragen met Defensie.

De vordering, ingesteld in 2004, op de Koninklijke Schelde Groep B.V. (KSG) van nominaal € 20.420 betreft een aan de KSG verstrekt krediet ter gedeeltelijke financiering van de investeringen voor herinrichting en verhuizing in verband met een nieuwe bouwplaats voor marine activiteiten op de locatie Sloegebied te Vlissingen. Dit krediet dient te worden terugbetaald in tien jaarlijkse termijnen, waarvan de eerste termijn is vervallen op 31 juli 2009. De termijn voor 2014 is ontvangen. Het openstaande vorderingenbedrag is € 8.168.

Verdeling vorderingen naar ouderdom

De verdeling van de extra-comptabele vorderingen naar ouderdom is hieronder in een grafiek weergegeven. De verkoop van overtollige goederen ten bedrage van € 546.088 is buiten beschouwing gelaten.

Ouderdom vorderingen ultimo 2014: € 72.069 (bedragen x € 1.000).

Vorderingen groter dan € 2.000 die in 2014 buiten invordering zijn gesteld (bedragen x € 1.000).

Er zijn geen vorderingen groter dan € 2.000 buiten invordering gesteld.

ad 11. Extracomptabele schulden.

Het saldo op de saldibalans is nihil.

ad 12. Voorschotten.

Het saldo op de saldibalans bedraagt € 3.224.716.

De verdeling van de voorschotten naar ouderdom is vermeld in onderstaande tabel.

Alle voorschotten van voor 2008 staan tegen de maandkoers van december 2007 gewaardeerd en de voorschotten vanaf 2008 zijn gewaardeerd tegen de op het moment van verstrekking geldende maandkoers.

Het saldo op de saldibalans bedraagt (bedragen x € 1.000).

Jaar van ontstaan	Beginstand	verstrekt	verrekend	Openstaand voorschot
<2011	405.229		108.617	296.612
2011	299.855		67.701	232.154
2012	560.118		88.614	471.504
2013	1.863.207		1.349.801	513.406
2014		1.746.810	35.770	1.711.040
Totaal	3.128.409	1.746.810	1.650.503	3.224.716

Als criterium voor de toelichting van voorschotten geldt een grensbedrag van € 100.000 (bedragen x € 1.000).

Voor de declaraties van het ABP met betrekking tot de post-actieven is in 2013 en 2014 een bedrag van € 1.295.421 betaald. De bedragen zijn in de financiële verantwoording 2014 als extra-comptabele voorschotten opgenomen.

Voor de declaraties van het ABP met betrekking tot de ereschulden veteranen is in 2012 t/m 2014 een bedrag van € 230.576 betaald. De bedragen zijn in de financiële verantwoording 2014 als extra-comptabele voorschotten opgenomen.

Voor de declaraties van KPMG met betrekking tot de wachtgelden is in 2014 een bedrag van € 122.920 betaald. De bedragen zijn in de financiële verantwoording 2014 als extra-comptabele voorschotten opgenomen.

Er staat een drietal voorschotten met betrekking tot het project vervanging F-16 open dat groter is dan € 100.000. Een voorschot van € 162.296 betreft de aanschaf van het eerste Nederlandse F-35A toestel en een tweede voorschot van € 120.313 betreft de aanschaf van het tweede Nederlandse F-35A toestel. Beide toestellen zijn in 2013 afgeleverd door de leverancier en door Nederland in gebruik genomen. Verrekening van deze voorschotten zal nog enige tijd vergen, omdat hiervoor de financiële nacalculatie van de contracten moet zijn voltooid. Dit is aan de Kamer gemeld (Kamerstuk 26 488, nrs. 320 en 335). Een derde voorschot betreft het Production, Sustainment & Follow-on Development Memorandum of Understanding (PSFD MoU) ter waarde van € 126.401. Met dit MoU uit 2006 streven Nederland, de Verenigde Staten en de zeven andere partnerlanden naar een doeltreffende en doelmatige samenwerking op het gebied van de productie, instandhouding en doorontwikkeling van de F-35. Dit MoU heeft een geldigheidsduur van 45 jaar bevat afspraken over het management van het F-35 programma en over de financiële, contractuele en industriële aspecten.

Naast deze drie voorschotten staan nog voorschotten open met betrekking tot de System Development & Demonstration fase van het F-35 programma (€ 21.292) en de Nederlandse projecten als onderdeel van deze fase (€ 32.794), alsmede voor de toekomstige doorontwikkeling van de F-35 (€ 34.746) en voor overige zaken verbonden aan de verwervingsvoorbereiding van de F-35 (€ 35.684).

Een voorschot van € 279.143 betreft de aanschaf van 200 Boxers (Groot pantser wielvoertuig). De levering en verrekening van het verstrekte voorschot hebben plaats tussen 2014 en 2017.

ad 13. Garantieverplichtingen

Het saldo op de saldibalans is nihil. Voor de garantieverplichtingen wordt geen gescheiden administratie gevoerd. Aanwezige garantieverplichtingen worden opgenomen onder de balanspost «openstaande verplichtingen».

Per 31 december 2014 is er één openstaande garantie. Het betreft een overeenkomst met de Vereniging Verbond van Verzekeraars over de verzekerbaarheid van personeel. De looptijd is onbepaald en er is geen gegarandeerd bedrag vastgesteld. De overeenkomst regelt de verhouding tussen Defensie en de Vereniging met als doel de belemmeringen die defensieambtenaren in het maatschappelijk verkeer ondervinden als gevolg van uitsluitingsclausules bij levensverzekeringen, gekoppeld aan de financiering van een woning, weg te nemen. In 2014 zijn er geen aanspraken geweest.

ad 14. Openstaande verplichtingen (bedragen x € 1.000)

Het saldo op de saldibalans bedraagt € 3.442.687. De met termijncontracten afgedekte verplichtingen zijn opgenomen tegen de betreffende termijnkoers. De niet op termijn afgedekte US$-verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de plandollar koers van € 0,758. Verplichtingen die voortkomen uit bestellingen vanuit het materieel-logistiek proces in SAP MM worden gewaardeerd tegen de in SAP opgenomen middenkoers van de maand waarop de verplichting in de administratie is opgenomen.

Bij de nieuw aangegane verplichtingen is uitgegaan van de methode van het opnemen in de rekening van zowel de positieve als negatieve bijstellingen van oude verplichtingen.

Verplichtingen 1/1/2014	3.566.714
Aangegane verplichtingen in verslagjaar	7.983.072
Subtotaal	11.549.786
Tot betaling gekomen in verslagjaar	8.107.099
Openstaande verplichtingen per 31/12/2014	3.442.687

Als criterium voor de toelichting van openstaande verplichtingen geldt een grensbedrag van € 100.000 (bedragen x € 1.000).

Openstaande verplichtingen van € 301.769 betreffen de aanschaf van 200 stuks Groot Pantserwielvoertuig (Boxer) in meerdere uitvoeringen inclusief toebehoren, documentatie voor training en reservedelen. De leveringen heeft plaats vanaf 2013 tot en met 2017.

Een openstaande verplichting van € 408.310 betreft het deel waarvoor Nederland participeert in een multinationaal samenwerkingsverband van twaalf landen, het Strategic Airlift Capability programma van de Navo waarbij gevlogen wordt met drie Boeing C-17 Globemasters van de NATO Airlift Management Agency (NAMA) naar diverse missies, waarvan recent in Mali, Afghanistan en Turkije. De betalingen en leveringen staan gepland tot en met 2033.

Een openstaande verplichting van € 96.231 betreft een overeenkomst voor het opleiden en trainen van F-16 vliegers in de VS. Het contract is aangegaan voor een periode van 5 jaar. De laatste betaling wordt in 2019 verwacht. Daarnaast staat er voor de oude overeenkomst voor het opleiden en trainen van vliegers in de VS nog een bedrag van € 9.111. Deze overeenkomst had een looptijd t/m 2013. De case closure is aangevraagd.

ad 15. Deelnemingen

Het saldo op de saldibalans bedraagt nihil.

BATEN-LASTENAGENTSCHAPPEN

9. SAMENVATTENDE VERANTWOORDINGSSTAAT 2014 INZAKE BATEN-LASTENAGENTSCHAPPEN VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)

(Bedragen in € 1.000)		1	2	3=2–1
	Omschrijving	Oorspronkelijke vastgestelde begroting 2014	Realisatie 2014	Verschil realisatie en oorspronkelijk vastgestelde begroting	Realisatie 2013
	Baten-lastendienst Defensie Telematica
1