Vragen van het lid Hendriks aan de minister van Economische Zaken, over een financieel reddingsplan voor het doorstarten van Fokker als bouwer van vliegtuigen.

De heer Hendriks:

Mijnheer de voorzitter! Het betreft hier een heel belangrijke zaak. Het is bekend dat Fokker in staat van faillissement verkeert. Helaas zal dat ten koste van duizenden arbeidsplaatsen gaan. Om die reden leg ik de minister de volgende vragen voor.

1. Ik had de minister een vraag willen voorleggen over de onderhandelingen tussen Fokker en het Koreaanse concern Samsung. Deze vraag kan ik laten vervallen, want vanmiddag om twee uur is kamerstuk 22895, nr. 23, binnengekomen. En in dit stuk is mijn vraag beantwoord.

2. Is de minister bekend met het aanbod van een Duits-Zwitserse financiële instelling, in 1992 gedaan, aan de toenmalige hoofddirectie van Fokker Aircraft voor een lening tot een bedrag van 1 mld. DM ten behoeve van een doorstart van hun vliegtuigfabrieken?

3. Heeft de minister kennisgenomen van de brief van het rentegarantiewaarborgfonds uit Liechtenstein, d.d. 26 september 1996, gericht aan de curatoren van Fokker, waarin een gesprek tussen een Nederlands-Duits-Zwitserse delegatie van zeven financiële experts en de curatoren van Fokker is voorgesteld? Tijdens dit gesprek zou opnieuw de in 1992 toegezegde lening van 1 mld. DM worden toegelicht. Ik heb de minister deze brief als bijlage laten aanreiken.

4. Kan de minister de Tweede Kamer uitvoerig informeren over de vraag waarom de brief van de Duits-Zwitserse financieringsmaatschappij, d.d. 9 oktober 1996, waarin goedkeuring is gehecht aan bedoeld krediet van 1 mld. DM, niet is beantwoord? Ook nu is deze brief als bijlage aan de minister overhandigd.

5. Is de minister op de hoogte van de twee brieven d.d. 10 oktober 1996 en 4 december 1996, gericht aan de minister-president en de fractievoorzitters in de Tweede Kamer, waarin het RGWF, het rentegarantiewaarborgfonds, opnieuw zijn aanbod tot een lening van 1 mld. DM voor de doorstart van Fokker Aircraft Schiphol schriftelijk heeft gedaan? De brieven zijn als bijlage de minister eveneens aangereikt. Is de regering voornemens om deze partijen op korte termijn hierover uit te nodigen voor een constructief gesprek en te bezien of Fokker Aircraft in de nieuwe vorm kan blijven bestaan?

Minister Wijers:

Voorzitter! Ik dank de heer Hendriks voor zijn vragen en ook voor de documentatie die hij mij heeft overhandigd.

Ik was niet bekend met het aanbod van 1 mld. dat in 1992 aan het bestuur van Fokker is gedaan. Ik moet erop wijzen dat toen natuurlijk geen sprake was van doorstartonderhandelingen. In 1992 was sprake van overnameonderhandelingen met Dasa. Daarbij speelde zo'n lening waarschijnlijk niet echt een rol.

De bedoelde brief van 26 september 1996 aan curatoren is mij wel bekend, evenals de vele andere brieven die de curatoren en ik in die tijd hebben ontvangen van allerlei instellingen en personen, die de indruk hadden dat zij een bijdrage konden leveren aan de oplossing van de problematiek.

De door de heer Hendriks genoemde brief van 9 oktober die, zo veronderstel ik, gericht was aan curatoren, is mij niet bekend. Waar ik wel over beschik is documentatie van de desbetreffende organisatie, waaronder een brief van 5 oktober jl. Daarin wordt onder meer verzocht om een gesprek. De heer Hendriks stelt dat curatoren niet hebben gereageerd op de brief van 9 oktober. Mij is niet bekend waarom zij dat niet hebben gedaan. Ik wijs er echter op dat in ons systeem curatoren op grond van de faillissementswetgeving een eigen, wettelijke verantwoordelijkheid hebben ten aanzien van het beheer van de boedel. Zij zijn dan ook zelfstandig bevoegd besluiten te nemen. Daar kan en wil ik niet in treden. Gelet op de eigen positie van curatoren, is vanuit mijn ministerie in antwoord op de 5 oktober-brief, en wel op 15 oktober, schriftelijk aangegeven dat de instelling zich tot de curatoren moet wenden. Wat het standpunt van de regering aangaande Fokker betreft, is daarbij verwezen naar de brieven van 9 en 11 april van dit jaar aan de Kamer. Daarvan heb ik de instelling keurig een kopie doen toekomen.

Ik ben zelf als minister van Economische Zaken natuurlijk niet op de hoogte van de post die naar de minister-president en de fractievoorzitters van de Tweede Kamer wordt gestuurd. Misschien is dat maar goed ook. Ik neem echter aan dat deze brieven van dezelfde strekking waren als de eerdere brieven uit Liechtenstein.

Voorzitter! Sindsdien is er natuurlijk wel wat veranderd. De actuele problemen van Fokker zijn namelijk niet alleen van financiële aard. Daarover heb ik al met de vaste commissie voor Economische Zaken gesproken. Er is een aantal vraagstukken aan de orde. Ik noem: het opstarten van de vleugelproductie die bij Shorts is gestopt en het overbruggen van een lange periode waarin geen afleveringen door Fokker kunnen plaatsvinden. Daarbij heb je het vraagstuk van het financieren van de vaste kosten. Niet onbelangrijk in dit verband is ook het opnieuw verkrijgen van voldoende vertrouwen in structureel continuïteitsperspectief bij klanten, toeleveranciers en personeel. Als die dat vertrouwen niet hebben, zullen zij namelijk niet meedoen. Er is sprake van meer dan alleen een financieel vraagstuk. Allerlei zaken spelen een rol. Als er partijen zijn die menen in de huidige situatie voor een doorbraak te kunnen zorgen, moeten zij zich allereerst wenden tot de curatoren. Zijn die van mening dat er een serieus businessplan is, dan kan de Staat altijd bezien of hij een rol kan spelen.

Voorzitter! Ik ben de heer Hendriks dankbaar dat hij mij documentatie heeft gestuurd. Die lijkt mij duidelijk te maken waarom tot nu toe curatoren niet enthousiast hebben gereageerd. Het rentewaarborgfonds doet zijn naam eer aan. Er wordt namelijk wel 1 mld. aangeboden, maar daarbij wordt gezegd dat er een staatsgarantie met betrekking tot de jaarlijkse rentes moet komen. Daarmee is de essentie van het probleem aangeven. Er is hier niet zozeer sprake van een financieringsvraagstuk. Als minister Zalm wordt gevraagd ergens 1 mld. te lenen, wil hij dat wel doen, maar de vraag is wie garant wil staan voor het betalen van de rentes. Ik veronderstel daarom dat die garantie de reden is geweest voor het afwijzen van het op zichzelf goedbedoelde maar niet echt van toepassing zijnde voorstel voor Fokker.

De heer Hendriks:

Voorzitter! Ik dank de minister voor de zeer consciëntieuze beantwoording van de toch wel moeilijke vragen. Mij resteren nog twee vragen.

Ik erken natuurlijk dat een financieel aanbod van 1 mld. DM niet zomaar plenair is te bespreken. Maar gelet op de urgentie van het overleven van Fokker en het veiligstellen van vele duizenden arbeidsplaatsen, vraag ik nogmaals of de minister kan bemiddelen tot een samenspraak tussen de Duits-Zwitserse delegatie en de curatoren van Fokker. Zij hebben een zeer autonome functie in dit faillissement, maar zonder interventie van de minister zal het mijns inziens niet lukken. Laat de minister verdergaan en alle Kamerleden die dat wensen, uitnodigen om aan dit gesprek deel te nemen. Dat is een goede zaak, want wij zijn nota bene een grootaandeelhouder. Wie kan beter een volk vertegenwoordigen dan de volksvertegenwoordigers, wanneer het gaat om veel geld en om arbeidsplaatsen?

Deelt de minister de mening dat Fokker nu de rekening krijgt gepresenteerd voor het weigeren van een participatie in de ontwikkeling van het bekende Europese Airbusproject, dat het daardoor in een groot concurrentieprobleem terecht is gekomen en dat het mede daardoor failliet is verklaard? Gaarne verneem ik zijn antwoorden.

Minister Wijers:

Voorzitter! Ik denk dat het niet de rol van de minister van Economische Zaken is om te bemiddelen in een financieringsaanbod waarover nu wordt gesproken. Wij zorgen ervoor dat de curatoren goed op de hoogte zijn van de post die wij op dit gebied ontvangen. Het is een zelfstandige beslissing van de curatoren of zij daarover nader overleg willen hebben. Ik zal de suggestie van de heer Hendriks om er ook Kamerleden bij uit te nodigen, graag overbrengen. Of dat effect zal hebben, weet ik eerlijk gezegd niet. Dat kan ik niet beloven, maar ik neem die inspanningsverplichting graag op mij.

Hoe is het nu gegaan met Fokker? Wij kunnen er heel lang over praten, maar dat zal ik niet doen. Ik heb er al eerder iets over gezegd. Het is een heel complexe zaak. De reden dat Fokker uiteindelijk failliet is gegaan, is heel simpel dat over een wat langere periode de kosten veel hoger waren dan de opbrengsten. Dan gaan ondernemingen failliet.