Vragen van het lid Vendrik aan de minister van Financiën over zijn uitlatingen dat hij onderzoek wil doen naar de invoering van een "vlaktaks" in Nederland.

De heer Vendrik (GroenLinks):

Voorzitter. Dit wordt een tweede ronde potverteren. Wel roepen dat de belastingen verlaagd moeten worden, maar niet weten waar het geld vandaan moet komen. Afgelopen vrijdag werd bekend dat in het nieuwe beginselprogramma van de VVD een heel oud idee opnieuw wordt opgevoerd, namelijk de vlaktaks, dus één tarief voor de inkomstenbelasting. De fractie van GroenLinks vindt dit opgewarmde prakje een heel slecht idee. Een vlaktaks leidt tot een zeer omvangrijke belastingverlaging voor degenen met de hoogste inkomens. Daar lijkt het de VVD ook eigenlijk om te doen. Het is een radicale breuk met het progressieve stelsel voor de inkomstenbelasting dat Nederland de afgelopen decennia kent. De solidariteit wordt erdoor aangetast. De beweerde voordelen van de vlaktaks bestaan niet. Het stelsel wordt niet eenvoudiger. Met een vlaktaks wordt zwartwerken niet tegengegaan en mensen worden ook niet gestimuleerd om te gaan werken.

Het enige interessante wat ik afgelopen vrijdag uit de mond van de heer Dales, de voorzitter van de beginselcommissie van de VVD, hoorde, is dat op deze manier de hypotheekrenteaftrek voor de hoogste inkomens wordt beperkt. Nu krijgen degenen met de hoogste inkomens ook de meeste subsidie voor het eigen huis en dat is natuurlijk bizar. Om daar een einde aan te maken, heb je helemaal geen vlaktaks nodig. GroenLinks zal binnenkort een initiatiefwetsvoorstel presenteren waarmee hier een eind aan wordt gemaakt zonder dat het nodig is een vlaktaks in te voeren. Invoering daarvan zal namelijk nog meer geld kosten dan de hypotheekrenteaftrek en dat gaat ten koste van de solidariteit in Nederland.

De vlaktaks, een slecht idee, werd afgelopen vrijdag meteen omarmd door de minister van Financiën. Hij is van plan om daar onderzoek naar te doen. Dat is een snelle reactie. Ik weet echter dat zijn eigen ministerie twee jaar geleden al een onderzoek daarnaar heeft gedaan. De resultaten daarvan zijn desastreus en bevestigen mijn politieke conclusies. Mensen met alleen een minimumloon gaan er 6% op achteruit en kleine zelfstandigen zelfs 25%. En inderdaad, de mensen met de hoogste inkomens gaan er 12% op vooruit. De armoedeval stijgt fors waardoor het aanvaarden van een baan wordt tegengegaan. De conclusie zou dus moeten zijn: niet doen. Het proefballonnetje van de VVD is al doorgeprikt.

Voorzitter. Dit brengt mij tot de volgende vragen aan de minister van Financiën. Is het kabinet nu ineens voor invoering van een vlaktaks? Waarom is al zo snel besloten tot een nieuw onderzoek? Was dit een verzoek van de VVD aan de minister of heeft het kabinet dit zelf besloten? Wil het kabinet dit zelf ook? Kent de minister van Financiën de resultaten van het onderzoek van zijn eigen ministerie van nog geen twee jaar terug? Is hij het met mij eens dat de resultaten van dit onderzoek desastreus zijn? Waarom wordt er eigenlijk een nieuw onderzoek gehouden?

Minister Zalm:

Voorzitter. Er is geen kabinetsstandpunt over de vlaktaks. Ik vind het wel een interessant idee. In de loop van de geschiedenis hebben meerdere partijen met dit idee gespeeld. Tot mijn vreugde wordt het ook in kringen van de PvdA een interessant concept geacht, maar ik vermoed dat over de financiering ervan anders wordt gedacht. Ik heb geen kabinet nodig om mijn ambtenaren opdracht te geven om iets uit te zoeken. Ik kan dat rustig op eigen houtje doen. Zo ver reikt de ministeriële verantwoordelijkheid gelukkig nog wel.

Bij dit onderzoek zal gebruikgemaakt worden van gegevens die al beschikbaar zijn. In 2001 heeft deze optie een rol gespeeld in het kader van de grote belastingherziening. Inmiddels is het 2005 en zullen er weer andere gegevens beschikbaar komen. Het onderzoek zou ertoe moeten leiden dat gekeken wordt naar een vlaktaks zonder desastreuze gevolgen. Het moet interessanter worden om harder en langer te gaan werken, jezelf via scholing op te werken in de arbeidsmarkt en dan iets meer over te houden dan nu. Het grote nut van de vlaktaks is dat het daardoor aantrekkelijker wordt om vooruit te komen. Dit basisidee is zeer aansprekend, maar moet worden ingebed in redelijke uitkomsten voor de inkomensverhouding. Het is dus de moeite waard om dit nog eens goed uit te zoeken.

De heer Vendrik (GroenLinks):

Voorzitter. Ik ben verbijsterd. Ik ken deze minister als iemand die graag wil leren en dol is op onderzoek. Er ligt een onderzoek dat twee jaar oud is. Er is echt niet zoveel veranderd, dat er nu ineens allerlei nieuwe inzichten zouden kunnen ontstaan. Heeft de minister het onderzoek gelezen? De effecten zijn desastreus. Werken wordt niet gestimuleerd maar tegengegaan. Er wordt een ravage aangericht in de solidariteit tussen inkomens. De uitkomst van de varianten die bekeken zijn, geeft voor zelfstandigen min 25% aan. Neemt de minister deze resultaten niet serieus? Hebben zijn ambtenaren prutswerk afgeleverd?

Minister Zalm:

Het hangt ervan af hoe je de financiering regelt. Als je in staat bent om in een komende kabinetsperiode de collectieve uitgaven 1% minder te laten groeien dan het BNP, dan heb je over een periode van vier jaar ongeveer 8 mld euro beschikbaar voor lastenverlichting. Deze financieringsbron levert niet de inkomenseffecten op die de heer Vendrik noemt. Het is interessant om ook op het vlak van de financiering te kijken naar verschillende modaliteiten. Bezien moet worden of we via een vlaktaks Nederland aantrekkelijker kunnen maken, de arbeidsmarkt beter kunnen laten functioneren en de mensen iets meer kunnen laten overhouden.

De heer Vendrik (GroenLinks):

Voorzitter. Dat heeft de heer Dales vrijdag niet naar voren gebracht. Hij had het erover dat de BTW en de accijnzen omhoog moesten en dat daar ook de Vpb uit betaald moest worden. Het ging om lastenverschuiving. De ene belasting ging omhoog en daarmee zou de vlaktaks gefinancierd worden. Nu worden zorg en onderwijs ineens vier jaar op water en brood gesteld. We mogen daar dan de lastenverlaging voor de hoogste inkomens uit betalen. Is dit het plan dat wordt voorgelegd aan de ambtenaren van Financiën?

Minister Zalm:

Er zijn door de heer Dales drie financieringsbronnen genoemd: een matige ontwikkeling van de collectieve uitgaven, indirecte belasting en aftrekposten. Stel dat we spreken over 1% minder groei van de collectieve uitgaven ten opzichte van het BNP en dat er 2,5% groei van het BNP is, terwijl de collectieve uitgaven groeien met 1,5% reëel per jaar in totaal. Daarbinnen kunnen categorieën zijn die harder en die minder hard groeien. Dat levert al 2 miljard per jaar op. Dat is een interessante bron om een lastenverlichtingsoperatie mee te beleggen. We zeggen dan niet meer dat we dit volgend jaar even gaan doen, maar het is wel een interessant perspectief om nader te verkennen. Ik wil de Kamer te zijner tijd graag laten weten hoe zoiets er uit zou kunnen zien. Het is wellicht zelfs voor GroenLinks interessant om hier rekening mee te houden.

De heer Crone (PvdA):

Voorzitter. Ik heb hierover gisteravond al een leuk debat met de minister gehad in een zaal. De minister wil van twee walletjes eten. Hij wil de hypotheekrenteaftrek overeind houden. Maar in de Verkenning waarover de heer Vendrik zojuist sprak, wordt benadrukt dat het zonder het schrappen van aftrekposten niets wordt. Het gemiddelde vlaktakstarief wordt zo hoog dat veel mensen er ontzettend op achteruit gaan. Ik heb nog nooit een variant gezien waarin dat werd vermeden. Ik raad de heer Vendrik aan om in het boekje van Financiën nog even verder te lezen. In het boekje wordt ook gesproken over een tweetakssysteem. Ik heb dat de laatste dagen ook voorgesteld. Het gaat dan om een gemiddeld tarief en een toptarief. Ik zie de minister even fronsen, maar hij kan goed rekenen. De ambtenaren hebben dat namens hem aan de Kamer gestuurd. Dat systeem is doorgerekend. De inkomenseffecten zijn dan veel minder heftig.

Verder vind ik het prima dat ambtenaren opnieuw gaan rekenen en actualiseren. Is de minister dan ook bereid om niet alleen VVD-varianten door te rekenen maar om met de Kamer te overleggen welke varianten hij gaat doorrekenen? Het is erg zot om nu te zeggen dat hij er 8 miljard nieuw geld in gaat stoppen. Ik zou graag andere varianten willen laten zien, zoals de tweetaks in dit boekje. Ook kostenneutraal wordt in het boekje genoemd. Wij mochten vroeger van de minister nooit een berekening maken die geld ging kosten. Hij zei altijd dat er geen geld was, maar hij deelt nu ineens miljarden uit. Ik stel voor om de Kamer te betrekken bij de varianten die de ambtenaren gaan doorrekenen.

Minister Zalm:

Financiën heeft nog nooit een verzoek van de Kamer om iets door te rekenen niet gehonoreerd. Als de heer Crone een variant wil laten doorrekenen, is hij welkom. Ik begrijp nu dat de bekering tot de vlaktaks maar heel even heeft geduurd, omdat er een apart toptarief nodig is. Wij krijgen dan geen vlaktaks. De heer Crone is daarmee wel heel snel terug ...

De heer Crone (PvdA):

Ik heb bij de financiële beschouwingen op 5 oktober jongstleden gezegd dat ik, als de hypotheekrente ter discussie staat, wel weer een discussie wil over de vlaktaks, inclusief een toptarief. U kunt dat nalezen. Ik had dit debat rechtstreeks met u. Ik wil hier dus niet horen dat ik een draai heb gemaakt. Dat doet de VVD, want zij spreekt nu over hypotheekrenteaftrek, terwijl zij dat tegelijkertijd ontkent. Is de VVD-fractie het eens met de heer Dales dat het goed is dat dit gebeurt?

De voorzitter:

Dit is het vragenuur. U hebt uw toelichting gegeven. Ik geef het woord aan de minister.

Minister Zalm:

Ik ben wat de heer Crone betreft een beetje de draad kwijt. Ik dacht dat hij eerst zei dat een vlaktaks mag, als de hypotheekrente wordt afgeschaft. Nu zegt hij: een vlaktaks mag, als de hypotheekrente wordt afgeschaft, maar dan moet het toptarief wel worden behouden. Dat is dus het standpunt van de PvdA. Mensen met een wat hoger inkomen worden dan van alle kanten gesneden.

Mijn aanbod staat open voor iedere partij. Als er iets uitgerekend moet worden, doen wij dat netjes, als dat binnen een redelijk tijdsbeslag mogelijk is. Zoals bekend, staat Financiën voor meerdere partijen open, dus niet alleen de VVD, maar ook mijn geliefde GroenLinks, de SP, de PvdA, het CDA, de LPF, de Groep Wilders; zij kunnen er allemaal terecht.

De voorzitter:

De uitnodiging is helder.

Minister Zalm:

En dan ben ik de ChristenUnie, de SGP en D66 nog vergeten en ook de Partij voor Dieren.

Mevrouw Kant (SP):

De ideeën voor de vlaktaks – alleen het woord al – zijn natuurlijk slecht. Daarmee wordt de solidariteit in de belastingheffing aangetast. Een ander belangrijk negatief gevolg is dat er dan te weinig belastinginkomsten zijn om belangrijke dingen in dit land, zoals zorg, onderwijs en veiligheid, te bekostigen. Dat is namelijk een belangrijke reden om belasting te heffen. Dat de VVD en dat deze minister daarvoor zijn, dat is geen nieuws. VVD zegt het eigenlijk al: veelverdieners. Wij wisten al dat de VVD daarvoor opkomt. Wat mij meer verbaast, is dat de PvdA ook al jarenlang de vlaktaks niet uitsluit. Nu dan wel met een toptarief, maar de progressiviteit wordt wel uit het belastingstelsel gehaald, ofte wel de solidariteit. Het verbaast mij dat deze partij dat een warm hart toedraagt. Ik krijg daar graag een nadere toelichting op.

De heer Crone (PvdA):

Wij zijn voor een progressief belastingstelsel, dus belastingheffing naar draagkracht. Met één tarief lukt dat niet. Met twee tarieven kom je al in de buurt. Dit is allemaal al doorgerekend. Ik heb in oktober de varianten al genoemd. Daarnaast moet ook de belastingkorting overeind worden gehouden. Mensen aan de onderkant krijgen, net als nu, kortingen, zoals een heffingskorting in het algemeen, een kinderkorting, huursubsidie. Deze zaken worden straks in een kortingensystematiek opgenomen. Daarmee kan een schema wordt opgesteld dat in het verlengde ligt van het huidige systeem. De randvoorwaarde dat er naar draagkracht moet worden geheven, staat voorop. Als dat niet lukt, kunnen wij rekenen tot wij een ons wegen, maar dan doen wij het niet.

Mevrouw Van Vroonhoven-Kok (CDA):

Voorzitter. Ik hoop dat de minister en ook de VVD zich kunnen herinneren dat het CDA al in 2000 met een uitgewerkt plan is gekomen voor een sociale vlaktaks. Alle grote aftrekposten kunnen daarin in stand blijven, waardoor de armoedeval weggewerkt kan worden. Het loont daarmee echt om te gaan werken. Daarnaast is het goed voor de lagere inkomens. Wil de minister een reactie geven op dit plan? Kan dit verder worden uitgewerkt? Op die wijze kunnen wij wellicht dichter bij elkaar komen.

Minister Zalm:

Het boekwerk van het CDA is mij bekend. Het ging om een vlaktaks, zij het dat er nogal wat inkomensafhankelijke regels op werden gestapeld, waardoor het marginale tarief zeker voor degenen met een inkomen vanaf modaal aanzienlijk hoger was dan de vlaktaks suggereert, want naarmate je inkomen toeneemt, worden al die inkomensvoorzieningen afgebouwd. De variant is mij bekend. Nadere verzoeken hieromtrent zullen wij zo goed mogelijk behandelen.

De heer Bakker (D66):

Ik geloof dat wij al in 1863 een rapport hebben uitgebracht over de vlaktaks. Ik hoop dat dat de minister bekend is en goed voor ogen staat. Deze discussie ging vooral over de volgende verkiezingen, die volgens mij pas in 2007 zullen plaatsvinden. Er zijn althans geen plannen van het kabinet bekend om de verkiezingen op een ander moment te laten plaatsvinden. Daarom lijkt het mij interessant om te vragen of de goede doelen waarvoor de vlaktaks bedoeld is – namelijk om werken interessanter te maken en om er iets aan over te houden als je jezelf wilt verbeteren, wat in het huidige belastingstelsel en sociale stelsel een groot probleem is – voor dit kabinet in 2006 en 2007 hoog op de agenda zullen staan. Dan zullen wij in 2007 wel verder zien hoe wij na de verkiezingen al of niet tot een vlaktaks komen.

Minister Zalm:

Allereerst merk ik op dat ik heel blij ben dat de heer Bakker de steun van zijn partij voor continuering van dit kabinet nog eens nadrukkelijk bevestigt. Wij hebben voor 2006 al een aantal plannen op stapel staan die te maken hebben met de lasten. Bekend zijn de afschaffing van het gebruikersdeel van de OZB en de introductie van een zorgtoeslag. Ik vermoed dus dat wij daaraan in 2006 de handen vol zullen hebben. In 2007 zijn wij in ieder geval verder met het onderzoeken van de mogelijkheden en modaliteiten van de vlaktaks. Ik durf nu nog niet te zeggen of wij daar dan al enigszins op zullen anticiperen.