Vragen van het lid Van Velzen aan de staatssecretaris van Justitie over het bericht dat de ondernemingsraad van tbs-kliniek Oldenkotte in Rekken het vertrouwen heeft opgezegd in de directie van de instelling.

Mevrouw Van Velzen (SP):

Voorzitter. De ondernemingsraad en de patiëntenraad van de tbs-kliniek Oldenkotte in Rekken hebben verklaard dat zij geen vertrouwen meer hebben in het bestuur van deze kliniek. Er zou sprake zijn van onhoudbare toestanden die zijn veroorzaakt door een structureel personeelstekort. Er zouden zich met regelmaat onveilige en ongewenste toestanden voordoen. De veiligheid van het personeel is hierbij in het geding. Het personeel gaat met angst in de benen naar het werk toe. Ik geef een korte bloemlezing. Onbevoegd personeel, zoals mensen van de technische dienst en secretaressen, worden ingezet als sociotherapeut. Er zouden fouten worden gemaakt bij de medicijnverstrekking vanwege onderbezetting bij de medische dienst. Volgens de ondernemingsraad is sprake van een explosieve stijging van het ziekteverzuim ten gevolge waarvan de Arbeidstijdenwet regelmatig wordt overschreden. Patiënten klagen over de grimmige sfeer en het tekort aan zorg en behandeling. Kortom: de rek is eruit in Rekken.

Deelt de staatssecretaris mijn mening dat de situatie in deze tbs-kliniek onhoudbaar en dus onacceptabel is? Hoe lang weet zij al dat in deze tbs-kliniek sprake is van een groot personeelstekort? Wanneer was de personele bezetting voor het laatst nog wel in orde? Wist zij dat al jarenlang onvrede bestaat tussen het personeel van de kliniek en het bestuur? Is zij bereid om de situatie in de kliniek met spoed te laten onderzoeken door een onafhankelijke instantie, bijvoorbeeld de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie voor de Sanctietoepassing? Wat doet de staatssecretaris om de personeelstekorten in de tussentijd op te lossen? Is zij bereid om, lopende het onderzoek, het bestuur te verzoeken zich op non-actief te laten stellen? Is zij met mij van mening dat een tbs-patiënt beter veilig in een gevangenis kan zitten dan onveilig in een tbs-kliniek? Met andere woorden: is zij bereid om, zoals de ondernemingsraad, cliëntenraad en inmiddels ook de vakbonden bepleiten, een opnamestop in te voeren?

Staatssecretaris Albayrak:

Voorzitter. Medewerkers van tbs-klinieken leveren een belangrijke bijdrage aan de veiligheid van de samenleving. Zij moeten zich vooral zelf veilig kunnen voelen als zij dagelijks hun werk doen. De brief van de ondernemingsraad van de kliniek Oldenkotte heeft mij bereikt. Ik acht het een ernstig signaal. Op deze manier was mij dit nog niet eerder ter ore gekomen. Ik heb meteen gekeken welke onderzoeken eerder zijn verricht in de betreffende kliniek in Rekken. Er hebben in 2003, 2005 en 2007 gezamenlijke onderzoeken plaatsgevonden door de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie voor de Sanctietoepassing. De bevindingen van deze inspecties waren niet van dien aard dat sprake was van een zodanig ernstig personeelsprobleem als met de brandbrief van de ondernemingsraad onder de aandacht is gebracht van de raad van toezicht van de kliniek. Van een onderzoek dat in 2008 heeft plaatsgevonden, hebben de bevindingen mij nog niet bereikt. Ik zal daarop wachten, maar dat is niet het enige dat ik doe.

Deze situatie is mij op 15 mei ter ore gekomen. Ik heb toen direct bezien wat de kliniek zelf doet. Het is een particuliere inrichting. Het personeelsprobleem is dus ook een aangelegenheid van de kliniek zelf. De raad van toezicht van de kliniek heeft zijn verantwoordelijkheid op dat punt genomen. De raad heeft besloten tot een onafhankelijk onderzoek. Daar wordt drie weken de tijd voor genomen. Dat is een korte periode. In die periode wordt gekeken naar de vele kritiekpunten van het personeel. Er wordt bezien of die terecht zijn en of de situatie inderdaad zo ernstig is als in de brief naar voren komt. De kliniek zal naar aanleiding van het rapport zelf met een verbeterplan komen.

Dat ontslaat mij echter niet van de mogelijkheid om verder te gaan. Ik had naar aanleiding van de bevindingen van een ander onderzoek, het onderzoek naar het schietincident met dodelijke afloop in Enschede, al besloten om de Inspectie voor de Sanctietoepassing te vragen daar uitgebreider naar te kijken. Het lijkt mij nu goed dat de inspectie een veel breder onderzoek doet naar het reilen en zeilen in de tbs-kliniek Oldenkotte in Rekken.

Mevrouw Van Velzen (SP):

Voorzitter. De situatie maakt mij nog bezorgder als ik de staatssecretaris hoor zeggen dat zij op die manier nog niet eerder had gehoord hoe ernstig de situatie in de tbs-kliniek is. Ik ben blij dat er een onafhankelijk onderzoek door de kliniek wordt uitgevoerd, maar ik ben ook blij dat de inspectie ernaar gaat kijken. Dat is heel goed nieuws, maar in de tussentijd moet de situatie ook veranderen. Voorkomen moet worden dat er een onderzoek plaatsvindt, terwijl de onveilige situatie in die tijd blijft bestaan. Ik vraag de staatssecretaris nogmaals of zij bereid is een opname­stop in te voeren, want die mogelijkheid heeft zij ook. Dan kan het personeel aan de slag met het verbeteren van de situatie en hoeft er even geen rekening te worden gehouden met een opname van nieuwe patiënten. Ik verzoek de staatssecretaris ook of zij bereid is de bestuursleden te vragen of zij zich lopende het onderzoek op non-actief willen laten stellen.

Staatssecretaris Albayrak:

Voorzitter. Als wij dat doen, lopen wij op de feiten vooruit. De raad van toezicht heeft zijn verantwoordelijkheid genomen. Het onafhankelijk onderzoek duurt drie weken. Daar wordt een onafhankelijke deskundige voor ingehuurd. Het lijkt mij goed af te wachten wat er uit dat onderzoek komt. Er is overigens sprake van een fors personeelsprobleem, want de uitstroom is de laatste jaren gestagneerd. De instroom is de komende drie weken echter zeer beperkt. Sterker nog, ik vermoed dat er de komende drie weken helemaal geen instroom plaatsvindt. Er worden dus geen tbs'ers geplaatst die dan wellicht niet goed terechtkomen of niet goed worden behandeld. In 2008 hebben er tot nu toe in totaal 9 opnamen plaatsgevonden. Ik zal erop toezien dat de situatie de komende drie weken blijft zoals ik die nu heb meegedeeld.

De raad van toezicht moet dus nog met informatie komen, maar parallel daaraan ben ik begonnen met de onderzoeksopdracht aan de Inspectie voor de Sanctietoepassing. Over drie weken kunnen wij bezien wat de consequenties zijn van de bevindingen die uit het onafhankelijk onderzoek naar boven komen. Het lijkt mij goed de kliniek en de raad van toezicht die drie weken te geven. Vervolgens kunnen wij bezien of er nadere maatregelen nodig zijn, hangende het onderzoek van de Inspectie voor de Sanctietoepassing.

De heer Teeven (VVD):

Voorzitter. Het is fijn om te constateren dat de fractie van de SP ook reageert op incidenten in de tbs-sector, gelet op de veiligheid. De VVD-fractie doet dat al wat langer.

Ik heb nog een vraag aan de staatssecretaris over de veiligheid buiten. Hoe is het mogelijk dat de Inspectie voor de Sanctietoepassing in het rapport van 2007 constateert, na het incident in Enschede, dat er nog niet zo vreselijk veel mis lijkt te zijn in Oldenkotte en dat er gewoon kan worden doorgegaan, terwijl het volgens het personeel en de ondernemingsraad nu zo enorm fout zit? Heeft de staatssecretaris daar een verklaring voor?

Staatssecretaris Albayrak:

De inspectie heeft gekeken naar de achtergronden van het schietincident. Zij heeft gekeken hoe het incident tijdens het proefverlof van de verdachte heeft kunnen plaatsvinden. Dat is een specifiek onderzoek naar de casus geweest. Wij hebben het hier over een veel grotere problematiek die door het personeel onder de aandacht is gebracht. De personeelssituatie daar is vrij lastig, niet alleen door het feit dat er te weinig personeel is, maar ook door de geografische ligging. Het is geen regio waarvoor je gemakkelijk werft. Ik denk dus dat de problematiek die nu onder de aandacht wordt gebracht, breder is dan de inspectie met het onderzoek naar die casus boven tafel had kunnen krijgen.

De heer Teeven (VVD):

Maar voorzitter, dan is het natuurlijk...

De voorzitter:

Nee, nee, u hebt het woord niet.

Mevrouw Joldersma (CDA):

Het onderzoek bij Oldenkotte heeft nog geen jaar geleden plaatsgevonden. Je zou toch denken dat de staatssecretaris niet alleen zo'n onderzoek van de inspectie nodig heeft, maar ook zelf op een of andere manier probeert om inzicht te krijgen in wat er in zo'n kliniek gebeurt? Het verbaast mij toch wel dat zij zegt dat het voor haar eigenlijk ook een verrassing is geweest dat de ondernemingsraad met die brief is gekomen. Hoe houdt de staatssecretaris zelf zicht op wat er in de kliniek gebeurt? Zij moet dan hier toch eigenlijk kunnen zeggen of zij de signalen kan bevestigen of ontkrachten?

Staatssecretaris Albayrak:

Volgens mij heb ik al gezegd dat er een personeel probleem is in de kliniek. Als dat de bevestiging is die mevrouw Joldersma zoekt, kan ik die op basis van wat ik naar aanleiding van deze brief heb onderzocht, al geven. Die bevestiging krijgt zij dus van mij. Het is natuurlijk wel zo dat niet alleen de Inspectie voor de Sanctietoepassing, maar ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg regelmatig bekijkt wat er aan de hand is.

Oldenkotte is een particuliere inrichting. De personeelswerving en de personeelsproblematiek zijn dus in eerste instantie een aangelegenheid van de kliniek zelf. Dat betekent niet dat ik geen instrumenten heb om af en toe een vinger aan de pols te houden. Daarvoor zijn de inspectierapporten een belangrijke bouwsteen. Daarnaast vinden er natuurlijk continu gesprekken plaats tussen de Dienst Justitiële Inrichtingen, die onder mij valt, en de particuliere klinieken, om ervoor te zorgen dat structurele misstanden, bijvoorbeeld die uit de rapporten blijken, bij de kop worden gepakt. Dat bleek dus niet.

De heer Pechtold (D66):

Incidenten rond tbs-klinieken zijn slecht. Het draagvlak voor ons tbs-systeem is een belangrijk goed in ons land. Ik heb twee vragen aan de staatssecretaris.

In de eerste plaats gaat het hierbij om één kliniek. Daardoor ontstaat echter natuurlijk het beeld alsof met tbs in het hele land weer wat mis is. Hoe kan het zijn dat het zo lang duurt? Is de staatssecretaris van plan om voorzorgsmaatregelen te nemen, opdat in de toekomst zo'n incident niet weer voor de hele sector beperkend werkt?

Ik heb nog een tweede vraag. Als er in een ziekenhuis te weinig artsen zijn, stop je op een gegeven moment met opereren of andere behandelingen. Er is sprake van een personeelstekort. Ik vind dat de staatssecretaris er iets te makkelijk aan voorbijgaat dat een hele instelling of een deel van een instelling bij een tekort aan personeel de capaciteit gewoon niet aankan. De staatssecretaris kan niet op de stoel van de directie van elke kliniek gaan zitten, maar kan wel een bepaalde verhouding tussen personeel en behandelden als acceptabel vaststellen en ingrijpen als deze verhouding er niet is. Hoe kijkt de staatssecretaris hier tegenaan?

Staatssecretaris Albayrak:

De eerste vraag, of het een landelijk beeld is, en dat er mogelijk andere klinieken zijn waar dit ook speelt, kan ik met de mij beschikbare gegevens ontkennend beantwoorden. Ik denk dat de geografische ligging van Oldenkotte, in Rekken, net niet in Duitsland, een heel specifieke personele situatie met zich meebrengt. Ik wil wel nogmaals zeggen dat het ontzettend belangrijk is dat de instelling niet alleen de maatschappelijke veiligheid dient, maar vooral ook zichzelf veilig waant. Het is zwaar werk, onder grote druk. Mede daardoor is het verloop onder het personeel in Rekken zo groot. Dit zijn allemaal elementen die ook uit het onderzoek dat de komende drie weken gaat plaatsvinden naar boven moeten komen. Dan weten wij ook welke van de kritiekpunten hout snijden, welke oorzaken structurele problemen vormen en welke incidentele, en hoe je daarop moet reageren. Ik hecht er dus echt aan om de drie weken nu te nemen. Daarna spreken wij wel met u verder over hoe wij Rekken weer goed op de rails kunnen krijgen.

De heer Pechtold (D66):

Ik heb nog gevraagd naar de verhouding tussen patiënt en personeel.

Staatssecretaris Albayrak:

Ik heb zojuist al gezegd dat de uitstroom is achtergebleven bij wat wij ervan mochten verwachten. Dat betekent natuurlijk ook iets voor de instroom. Wij hebben dus gezien dat de personele problemen in Rekken al hebben geleid tot een veel kleinere groep tbs-patiënten die daar instroomden. Misschien is de verhouding zich dus al in de praktijk gaan manifesteren in de vorm van minder patiënten die daar terecht konden. Nogmaals, ook dit is onderdeel van onderzoek.

De heer De Wit (SP):

De ondernemingsraad zegt bijvoorbeeld dat de huisschilder wordt ingeschakeld bij het begeleiden van mensen die tbs hebben gekregen. Zo wordt nog een aantal andere voorbeelden genoemd. Is de staatssecretaris bereid aan dit soort toestanden een einde te maken en te bevorderen dat dit gewoon niet gebeurt? Wij lopen een heel groot risico als wij mensen verkeerd behandelen, met het oog op later.

Als je vindt dat daar onverantwoorde dingen gebeuren en ingrijpt op het personeel, moet je dan ook niet dus de opnamestop doorvoeren? Dan kunnen wij er in ieder geval voor zorgen dat er rust in de tent komt. Is de staatssecretaris bereid juist te bevorderen dat er wel naar deskundig personeel gezocht wordt en dat daarop geworven wordt?

Staatssecretaris Albayrak:

Dat zijn drie vragen, waarvan de eerste was...

De voorzitter:

Mijnheer De Wit?

De heer De Wit (SP):

Die ging over de huisschilder en de ondeskundigheid.

De voorzitter:

Uw punt is duidelijk.

Staatssecretaris Albayrak:

Als alle punten in de brief van het personeel kloppen, dan is dat is voor mij een hoogst onwenselijke situatie. Daaraan dient dan meteen een einde gemaakt te worden. Of dat in alle gevallen zo is, zal dus gedurende het onderzoek door de onafhankelijk deskundige die door de raad van toezicht is ingehuurd, moeten blijken. Daar hoeven wij niet maanden of jaren op te wachten, maar dat gebeurt binnen drie weken. Ik heb zojuist al tegen de collega van de heer De Wit gezegd dat ik naar aanleiding van die bevindingen zal bekijken of aanvullende maatregelen nodig zijn.

Met betrekking tot de instroomstop hecht ik eraan nogmaals te zeggen dat de situatie niet zodanig is dat ik verwacht dat er binnen nu en drie weken sprake is van nieuwe instroom.

Mevrouw Azough (GroenLinks):

Voorzitter. Ik dank de staatssecretaris voor haar toezeggingen. De komende onderzoeken moeten duidelijk maken in hoeverre alle signalen kloppen. Ik maak mij er echter wel een beetje zorgen over dat de signalen over de onvrede niet in een eerder onderzoek naar boven zijn gekomen. De staatssecretaris gaat daaraan iets te gemakkelijk voorbij. Vindt zij het niet van belang dat in dat brede onderzoek van de inspectie ook de vraag meegenomen wordt waarom de inspectie zelf niet eerder achter die signalen van onvrede is gekomen? Ik vind het wel zorgelijk dat de inspectie daar zelf blijkbaar volstrekt blind voor is geweest.

Staatssecretaris Albayrak:

Dat laatste weet ik niet, maar ik begrijp uw punt van zorg. Het zou natuurlijk raar zijn als ik de inspectie vraag zichzelf te inspecteren. Dat doe ik niet. Ik ben echter wel van plan te bekijken wat de onderzoeksopdrachten precies hebben behelsd, alsmede of in de communicatie tussen mijn departement en de inspecties over de vraag wat precies onderzocht gaat worden, alle elementen zitten om deze informatie boven tafel te kunnen krijgen.

Nogmaals, wij lopen op de zaken vooruit. Laten wij de komende drie weken vooral eerst kijken of alle punten van zorg van het personeel even hard te maken zijn. Naar aanleiding daarvan kijken wij wel of de inspecties iets hebben laten liggen.

Mevrouw Verdonk (Verdonk):

Voorzitter. Ik hoor de staatssecretaris zeggen het vermoeden te hebben dat er de komende weken geen opnames in Rekken zullen zijn. Ook zegt zij dat er de laatste tijd al minder plaatsingen zijn geweest en dat dit dan waarschijnlijk ook te maken heeft met die personeelsproblematiek. Kortom, de staatssecretaris weet dat dus al een tijdje. Waarom heeft zij daar niets aan gedaan?

Tot slot gaat de staatssecretaris zelf over die centrale plaatsing. Die is er namelijk nog steeds bij de tbs. De staatssecretaris kan net zo goed zeggen "vermoeden". Zij beslist gewoon zelf dat er geen opname is, in ieder geval geen centrale plaatsing. Zij weet dus al heel lang dat er problemen zijn in Rekken. Waarom heeft zij niets gedaan?

Staatssecretaris Albayrak:

Als u goed hebt geluisterd, dan hebt u mij horen zeggen dat ik naar aanleiding van de melding op 15 mei heb gekeken wat er precies aan de hand was. Toen is deze informatie mij ook ter ore gekomen. Het feit dat er toen een personeelsprobleem was, is het plaatje van dat moment. Zoals ik al een paar keer heb gezegd, zijn dat signalen die in die urgente vorm nog niet via de inspectierapporten tot mij waren gekomen.

Het gaat mij erom dat de komende drie weken materieel geen sprake is van opnames. Op dit moment heb ik nog niet de gegevens van het onafhankelijk onderzoek in handen. Ik kan dus niet zelf al de conclusie trekken dat er sprake is van een onveilige situatie. Als ik dat nu zou weten, zou ik zeggen dat er nu een opnamestop komt totdat wij alle punten van zorg hebben opgelost. Maar dan moet ik toch echt eerst weten wat die punten van zorg zijn.

De voorzitter:

Mevrouw Verdonk, ik zie dat u het woord wilt nemen, maar dat hebt u niet.

Het woord is aan de heer Brinkman.

Mevrouw Verdonk (Verdonk):

Ik heb geen antwoord gekregen op mijn vraag.

De voorzitter:

Welke vraag?

Mevrouw Verdonk (Verdonk):

Ik heb het helemaal niet over het inspectierapport, maar over het feit dat de staatssecretaris verantwoordelijk is voor de centrale plaatsing. Zij zegt zelf dat er al enige tijd minder geplaatst wordt door haar eigen centrale plaatsing en dat dit dus waarschijnlijk te maken heeft met de personele problemen. Zij is verantwoordelijk voor de centrale plaatsing. Zij moet dus niet spreken over "vermoedens". Wat doet de staatssecretaris eraan dat er de komende drie weken niet geplaatst wordt? Wat heeft zij gedaan met die eerdere signalen?

De voorzitter:

Daarop heeft de staatssecretaris wel een antwoord gegeven.

Mevrouw Verdonk (Verdonk):

Nee, op beide vragen heeft zij dat nog niet gedaan.

Staatssecretaris Albayrak:

Voorzitter. Op beide vragen heb ik uitvoerig antwoord gegeven. Ik heb gezegd wat ik tot nu toe heb gedaan, alsmede wat ik naar aanleiding van deze meldingen van het personeel aan extra maatregelen heb genomen.

De heer Brinkman (PVV):

Voorzitter. Wij hebben het hier over de veiligheid van het personeel, die in het geding zou zijn. Dat is natuurlijk een zeer kwalijke zaak, want wij hebben het hier niet over lieve patiëntjes, maar over in essentie levensgevaarlijke criminelen. Het is in dat verband ook frappant dat het een privékliniek is die het via de ondernemingsraad aanhangig maakt. Ik heb daar veel vertrouwen in, misschien nog wel meer dan in een ondernemingsraad van een overheidsinstantie. Ik vraag de staatssecretaris om de 33 kritiekpunten die de ondernemingsraad naar voren heeft gebracht voor alle andere tbs-klinieken mee te nemen bij het onderzoek van de inspectie. Misschien komt zij nu eindelijk tot de conclusie dat het hele tbs-gebeuren één grote, failliete boedel is. Misschien komt zij nu tot de conclusie dat wij moeten ophouden met het op deze manier wegzetten van zogenaamde patiëntjes die in essentie gewoon levensgevaarlijke criminelen zijn, die gewoon in het gevang behoren.

Staatssecretaris Albayrak:

Dit gaat mij echt, écht te gemakkelijk. Het gaat echt niet aan om de gehele sector weg te zetten als een failliete boedel. Ik heb de tbs-sector vaak in de Kamer verdedigd en dat zal ik blijven doen op het punt van de bijdrage die daar dagelijks geleverd wordt aan het veiliger, en niet onveiliger, worden van Nederland. Het is geen risicoloze tak van sport, ook dat weet ik. Wij zijn nu bezig om langs alle kanten werkelijk dat risico zo ver mogelijk terug te brengen. Het zal echter nooit een nulrisico zijn.

De voorzitter:

De heer Brinkman vroeg ook naar de 33 punten van de ondernemingsraad.

Staatssecretaris Albayrak:

Die 33 punten worden nu onderzocht door de raad van toezicht en in het onafhankelijk onderzoek. Ik heb al een paar keer gezegd dat op het moment dat bekend is wat de bevindingen en de conclusies van dat onderzoek zijn – dus na drie weken, de heer Brinkman hoeft er echt niet maandenlang op te wachten – ik kan kijken welke aanvullende maatregelen ik nodig heb. Ook de opdracht aan de Inspectie voor de Sanctietoepassingen zal natuurlijk rekening houden met niet alleen deze 33 punten, maar ook alle andere bevindingen van het rapport van de raad van toezicht.

De voorzitter:

Is er nog een vraag blijven liggen?

De heer Brinkman (PVV):

Ik heb ook gevraagd om de 33 kritiekpunten voor de ander tbs-klinieken te laten onderzoeken door diezelfde inspectie.

Staatssecretaris Albayrak:

Om dat te doen, moeten wij eerst weten dat deze alle 33 kloppen. Daar gaan de komende drie weken over.