Aan de orde is het mondelinge vragenuur, overeenkomstig artikel 136 van het Reglement van orde.

Vragen van het lid Bussemaker aan de staatssecretaris van Financiën over het per direct (27 augustus 2004) afschaffen van de PC-privé-regeling.

Mevrouw Bussemaker (PvdA):

Voorzitter. Afgelopen vrijdag werd de fiscale aftrek voor de PC-privé-regeling per direct om vijf uur 's middags afgeschaft. Dat kwam – om het zacht te zeggen – als een donderslag bij heldere hemel. Reden: er moet geld vrijgemaakt worden om de minima tegemoet te komen. Laat het duidelijk zijn, ook de PvdA vindt het absoluut noodzakelijk dat de minima gecompenseerd worden voor inkomensachteruitgang. De vraag is evenwel of dat niet op een andere wijze gefinancierd had kunnen worden. Bijvoorbeeld via de aanpak van de echte topinkomens. Dan hadden de middelen van PC-privé gereserveerd kunnen blijven voor de kenniseconomie. Nu wordt het geld weggehaald bij de werknemers in plaats van, zoals de collega en partijgenoot van deze staatssecretaris, De Geus, had voorgesteld, de belastingen voor de topinkomens te verhogen. Anders gezegd: Jan met de pet betaalt voor Jan met de pet. Is dat nu solidariteit volgens dit kabinet? Is dit de filosofie van de omgekeerde solidariteit waarover minister Hoogervorst het heeft?

Het vorig jaar hebben we ook al een akkefietje gehad met de PC-privé-projecten. Toen bleek dat de vermindering van de fiscale aftrek zo'n 40.000 werknemers negatief trof doordat ze opeens een naheffing kregen. Hopelijk krijgen wij geen herhaling van die praktijk. De gang van zaken is wat mijn fractie betreft geen voorbeeld van een betrouwbare overheid. Ik heb de volgende vragen voor de staatssecretaris.

Welke signalen had hij dat er sprake was van anticiperend gedrag van burgers? Dit klemt te meer omdat de aankondiging van dit beleid oorspronkelijk pas op prinsjesdag was gepland. Was het bericht dat tot onmiddellijke afschaffing van de fiscale regeling zou worden overgegaan bij sommige bedrijven al eerder die vrijdag bekend? We hoorden dat bij sommige winkels de verkoop vertienvoudigd zou zijn. Dan was er dus sprake van voorkennis bij verkopers en van willekeur ten opzichte van burgers. Heeft de staatssecretaris uitgezocht of door ambtenaren van Financiën informatie is verspreid aan derden? Hoe kijkt hij naar zijn eigen rol in dezen? Immers, hijzelf en de minister van Financiën hebben diverse voorstellen voor de begroting 2005 laten lekken. Nee, sterker nog, ze hebben de pers actief te woord gestaan. Nu kan de premier iedere week eenieder er wel op aanspreken, maar als dat zonder gevolgen blijft, schiet het niet op, behalve dan dat het gezag van de premier wordt aangetast. Kortom, wat is de rol van de staatssecretaris hierin geweest? Welke mensen maken gebruik van de PC-privé-regeling? Klopt het dat dit met name gezinnen met inkomens tot modaal zijn en dat leerlingen die hun huiswerk op de computer moeten maken, de klos kunnen zijn? Iemand met een gemiddeld inkomen en schoolgaande kinderen die spaart voor de aanschaf van een computer – wellicht wordt daarvoor ook nog een aantal vakantiedagen ingeleverd – hoort nu opeens dat met onmiddellijke ingang deze wijze van financiering niet meer door kan gaan. Wat zegt de staatssecretaris tegen deze mensen?

Past deze maatregel in het kabinetsbeleid dat betrokkenheid en betrouwbaarheid wil uitstralen? Zijn dit nu de waarden en normen van de overheid waar de burgers op kunnen rekenen? De heer Balkenende schreef in zijn boek dat burgers van de overheid mogen verwachten dat zij een consequent, betrouwbaar en voorspelbaar beleid voert. Dit besluit is dat allerminst.

De voorzitter:

Ik herinner de aanwezigen eraan, vooral degenen in de wandelgangen, dat het tijdens het laatste vragenuur dat wij gehouden hebben, buitengewoon stil was in de zaal. Ik zou dat graag zo willen houden. Ik vraag dan ook om rust en stilte in de zaal en daaromheen.

Het woord is aan de minister, pardon, de staatssecretaris van Financiën.

Staatssecretaris Wijn:

Voorzitter. Ik kan mij uw verspreking heel goed voorstellen.

Ik weet niet of het usance is om namens het kabinet uit te spreken dat het hoopt op een goede samenwerking met en controle door nieuwe leden van de Kamer, maar ik hoop wel met mevrouw Jonker regelmatig van gedachten te mogen wisselen. Ik ken haar goed uit haar vorige periode als Kamerlid. Ik wens haar namens al mijn collega's heel veel succes en ook veel plezier in haar werk.

Voorzitter. Het kabinet heeft te maken met een niet al te prettige economische en budgettaire situatie. Inmiddels is bekend dat, als er geen beleid op wordt gevoerd, bepaalde groepen er volgend jaar onaanvaardbaar in koopkracht op achteruitgaan. Vervolgens is bezien op welke wijze de koopkrachtplaatjes voor deze groepen verbeterd kunnen worden. Het kabinet heeft permanent oog voor de effecten van bepaalde belastingvoordelen die met een bepaald doel in het leven zijn geroepen. Als die doelen bereikt zijn, moet je je goed afvragen of je daarvoor nog gemeenschapsgeld wilt inzetten. Dat zijn overigens lastige afwegingen. Ik geef mevrouw Bussemaker meteen gewonnen dat er discussie kan ontstaan over deelonderwerpen als bepaalde maatregelen eerder naar buiten komen. Op prinsjesdag kan echter pas het totale pakket beoordeeld worden.

Ik kan nu al zeggen dat de PC-privé-regeling volgens ons niet meer nodig was. Het oorspronkelijke doel is onderhand wel bereikt. De regeling richtte zich niet op bijvoorbeeld ouders met studerende kinderen. De achtergrond was dat werknemers voor hun werk thuis een computer nodig hadden. Het blijkt dat deze regeling niet langer dusdanig noodzakelijk is dat er nog overheidsgeld aan besteed moet worden. In diverse persberichten heeft de branche aangegeven dat afschaffing van de regeling wel enig effect zal hebben, maar dat de computer inmiddels zo is ingeburgerd dat mensen toch wel computers blijven kopen. Het is dus niet meer noodzakelijk om de aanschaf van een computer te stimuleren. Dat geld kunnen wij beter anders gebruiken. Het kabinet zal op prinsjesdag in detail aangeven op welke wijze deze middelen worden ingezet ten behoeve van de minima en een verhoging van de AOW.

Afgelopen vrijdag hebben wij besloten om de PC-privé-regeling per direct af te schaffen. Enkele dagen ervoor heeft minister Zalm gezegd dat deze regeling kan verdwijnen in verband met het koopkrachtbeeld of om andere budgettaire redenen. Als wordt gezegd dat de regeling nader bezien wordt, kun je vermoeden, verwachten en er zelfs van uitgaan dat er anticipatie-effecten optreden, dus dat men nog snel een computer koopt. Dat hebben wij eerder gezien bij de WIR, de investeringsregeling die overnight werd afgeschaft omdat men anticipeerde op vermindering van belastingfaciliteiten. Vorig jaar was dit aan de orde toen gesproken werd over maatregelen in het kader van de WW. Als het kabinet bevestigt dat naar een maatregel wordt gekeken, ligt het in de lijn der verwachting dat er vooruitlopend op afschaffing ervan veel computers worden verkocht. Omdat wij het signaal kregen dat dit in grote mate zou gebeuren, hebben wij besloten, de regeling per heden af te schaffen, zodat er in één keer duidelijkheid is. Anders zou men daarop kunnen anticiperen tot prinsjesdag, tot 1 januari of tot welke andere datum waarop de maatregel in zou gaan.

Mevrouw Bussemaker heeft gevraagd wie er gebruikmaken van de PC-privé-regeling. Voor een groot deel zijn dat mensen met een bovenmodaal inkomen, dus mensen die meer dan het gemiddelde verdienen. Slechts voor een klein gedeelte betreft het mensen met een modaal inkomen of lager. Er is dus wel degelijk sprake van een soort overheveling. Ik wil mensen niet over één kam scheren, maar de minima hebben hier nauwelijks last van. De maatregel hakt er wat meer in bij mensen met een inkomen van twee-, driemaal modaal. Die keuze maakt het kabinet.

Mevrouw Bussemaker (PvdA):

Voorzitter. De staatssecretaris geeft op een aantal punten duidelijkheid. Ik vind het echter raar dat het kabinet zaken die bij prinsjesdag gepresenteerd zouden worden, zelf laat uitlekken. Als dat vervolgens problemen oplevert, besluit datzelfde kabinet om de maatregel dan maar per direct in te laten gaan, terwijl de Kamer nog nergens van op de hoogte is. Over dit punt heeft de voorzitter ook wijze woorden gesproken. Wij zien nu waartoe dit kan leiden. De Kamer moet maar geloven dat het geld wordt besteed aan en gereserveerd voor de minima. Die cijfers krijgen wij echter pas op prinsjesdag. Het lijkt mij raar om daarop op deze wijze vooruit te lopen.

Ik heb in een krant gelezen dat de staatssecretaris op het ministerie zal uitzoeken of informatie aan derden is verstrekt zodat er voorkennis is ontstaan en wat de rol van het ministerie daarin is. Wil de staatssecretaris de Kamer schriftelijk doen toekomen welke mensen hierdoor worden getroffen, dus degenen die gebruikmaakten van de regeling? Wellicht kan hij ook per brief de opbrengst van de bezuiniging aangeven, rekening houdend met verlies van omzet en arbeidsplaatsen. Ik maak nog maar even de vergelijking met de discussie over het kerstpakket.

Ik hoop dat het hierbij blijft. Kunnen wij ervan uitgaan dat de fietsaftrek wel blijft bestaan? Of krijgen wij een dezer dagen of weken ook opeens het bericht dat deze regeling met onmiddellijke ingang is afgeschaft?

Staatssecretaris Wijn:

Voorzitter. Ook ik heb in de pers gelezen dat vooral bij een specifiek bedrijf "vooruitlopend op"-effecten werden gesignaleerd. Ik heb inmiddels van het desbetreffende bedrijf de twee mailings gezien. De eerste, die 's morgens is verstuurd, ziet er uit als een reguliere mailing, een reguliere nieuwsbrief met de aanbiedingen van de week. Ik heb inmiddels ook begrepen dat de tweede nieuwsbrief, waarin werd opgeroepen om op vrijdag te bestellen, is verstuurd rond half vijf, terwijl tien over vier formeel door de ministerraad is bevestigd dat de PC-privé-regeling zou worden afgeschaft. Gegeven het feit dat de avond ervoor al op de televisie was geweest dat PC-privé wel eens sneller afgeschaft kon worden dan gedacht, kan het best zijn dat dit gewoon een gok is geweest. Ik laat de precieze chronologie wel uitzoeken. Wat is er wanneer gebeurd? Wie wist wat, op welk moment? Zijn er mogelijk zaken ambtelijk naar buiten gebracht?

Ik ga er vooralsnog van uit dat ik ons ambtelijk apparaat in principe of zelfs volledig kan vertrouwen, niet alleen omdat dit hoort, maar omdat ik dit zo ervaar. Als je kijkt naar de tijdstippen waarop de mails zijn verstuurd, is er voor mij niet een, twee, drie reden om aan te nemen dat er gelekt is. Integendeel. Een bedrijf dat een beetje slim is en actief een markt bewerkt, kan dit zo snel opgepakt hebben. Zeker in de ICT, met internet en dergelijke, gaan dingen zo snel.

Ik zeg toe dat ik precies laat uitzoeken wat, door wie en wanneer is gedaan. Als straks daadwerkelijk wordt gevraagd om de fiscale faciliteit van de PC-privé-regeling, en als wij zien dat dit te maken heeft met bepaalde bedrijven of bepaalde tijdstippen, kan men ervan op aan dat wij daar buitengewoon scherp op gaan zitten. Ik kan de Kamer ook vertellen dat iedereen die bonnetjes antedateert en bijvoorbeeld vandaag een bonnetje uitschrijft voor afgelopen vrijdag, valsheid in geschrifte pleegt. Dat wordt door de belastingdienst natuurlijk streng aangepakt.

Mevrouw Bussemaker (PvdA):

Twee vragen zijn nog niet beantwoord, namelijk wie er gebruikmaakt van die regeling en over de fietsaftrek.

Staatssecretaris Wijn:

De voordelen van de regeling slaan voor 2% neer bij minima, voor 7% bij modale inkomens en voor 11% bij twee keer modaal. Bij het belastingplan zal ik een nadere specificatie geven van wat ik zei. Ik geef nu de percentages, terwijl ik dit net meer in woorden heb gezegd.

Ik kijk met een schalks oog naar de voorzitter, omdat de Kamer op prinsjesdag formeel wordt geïnformeerd over wat wij allemaal precies gaan doen. Ik zou mij op dit moment over de fietsaftrek geen zorgen maken.

De heer Vendrik (GroenLinks):

Wij hebben enkele weken geleden heel duidelijk begrepen van de minister van Sociale Zaken dat hij de koopkracht van mensen op het minimum in 2005 wil beschermen. Hij zei luid en duidelijk, voor iedereen hoorbaar, dat wat hem betreft de mensen met een topinkomen in dit land daar ook eens een bijdrage aan mogen geven. Vandaag moeten wij constateren dat dit niet is gebeurd. Het zijn juist de normale werknemers die ook eens gebruikmaken van een belastingfaciliteit, in dit geval de PC-privé-regeling, die moeten opdraaien voor de kosten van het instandhouden van de koopkracht van de minima. Ik vraag de staatssecretaris waarom het kabinet de minister van Sociale Zaken niet heeft gesteund. Waarom is niet die route bewandeld? Dat zou echt solidariteit zijn. Dat zou eerlijk zijn. Waarom worden uitgerekend bij de werknemers die gebruikmaken van deze regeling, de kosten neergelegd van het instandhouden van de koopkracht van de minima in 2005?

Staatssecretaris Wijn:

Regeren in budgettair moeilijke tijden geeft je niet altijd de populariteitsprijs. Dat is vervelend, maar dat is nu een keer zo. En dan moet je prioriteiten stellen. Als met een bepaalde regeling, zoals de PC-privé-regeling, blijkbaar niet meer het doel wordt bereikt dat deze oorspronkelijk had – en in de branche zegt men ook dat de computers toch wel worden verkocht – moet je zeggen dat een belastingfaciliteit die niet werkt, moet worden stopgezet. Dat zegt een partij als GroenLinks ook vaak. Dan komt het op deze regeling aan. Ik heb net gezegd dat deze bij de bovenmodale werknemers valt. Op prinsjesdag zal men zien dat wij hierdoor de AOW wat kunnen verhogen en de minima met kinderen ook wat kunnen helpen. Dat is kiezen. In deze tijd moeten wij kiezen.

De heer Van As (LPF):

De argumenten die de staatssecretaris gebruikt, kunnen nog zo valide zijn. Vindt hij zelf ook niet dat het, gezien de rol van de overheid als een betrouwbare overheid, meer op de weg van het kabinet had gelegen om een einddatum te noemen: eind van dit jaar of per 1 januari 2005 is het exit? Dat zou veel fatsoenlijker zijn geweest.

Voorts noemt de staatssecretaris budgettaire redenen. Ik zou bijna zeggen: dank je de koekoek! Wij hebben zowel minister Zalm als de staatssecretaris van Financiën vaak genoeg gezegd dat een structurele herijking van de rijkstaken nodig is en dat de stofkam door de subsidieregelingen gehaald moet worden. Daar is 22 mld mee gemoeid. Ligt het niet meer op de weg van deze staatssecretaris daar eens het mes in te zetten en met adequate voorstellen ter zake te komen?

Staatssecretaris Wijn:

Als een regeling op een bepaalde datum automatisch afloopt, wordt vlak voor die afloopdatum nog even snel optimaal gebruik gemaakt van het voordeel. Vanuit bestuurlijk oogpunt is het lastig. Als je een regeling invoert zonder einddatum en je wilt ooit weer van die regeling af, dan moet dat tamelijk abrupt gebeuren, wil je het beoogde geld niet weer kwijt raken.

Het is waar dat de heer Van As namens de LPF altijd zegt dat dingen die niet werken, afgeschaft moeten worden. Mede als gevolg van zijn aansporingen hebben wij in dit geval gemeend dat als de regeling niet meer werkt, wij het moeten aandurven haar af te schaffen.

Mevrouw Kant (SP):

Het is teleurstellend dat het kabinet voor een maatregel kiest die alle werknemers, ongeacht hun inkomen, kan treffen en niet kiest voor een specifieke maatregel die de mensen treft die wat kunnen missen. De staatssecretaris noemde cijfers betreffende de inkomensverdeling van de mensen die gebruik maken van deze regeling. Waarom heeft hij er niet voor gekozen, voor de mensen met de laagste inkomens deze maatregel te handhaven, bijvoorbeeld door een aftoppunt in te brengen in de regeling of haar inkomensafhankelijk te maken?

Ik wil ook nog even ingaan op de motivatie. Minister Zalm zegt dat iedereen inmiddels wel een pc heeft, zodat de maatregel niet meer noodzakelijk is. Dat staat haaks op wat de branche zegt, namelijk dat heel veel mensen die via deze regeling een pc kopen dat voor het eerst van hun leven doen. Waarop is die uitspraak van de minister van Financiën gebaseerd?

Staatssecretaris Wijn:

Nederland behoort bij de wereldtop op het gebied van computerbezit en het toegang hebben tot internet. Minister Zalm heeft gelijk als hij zegt dat inmiddels heel veel gezinnen in Nederland een computer hebben. De oorspronkelijke achtergrond van de regeling was, het computerbezit van werknemers te stimuleren. Inmiddels heeft een groot percentage van de huishoudens een computer. Bij de Belastingdienst krijgen wij bijvoorbeeld tussen de 75 en 80% van de belastingaangiften digitaal binnen. Dat geeft aan hoe men inmiddels gewend is om te gaan met de computer. Op een gegeven moment heeft zo'n regeling dan haar tijd gehad. Juist in de moderne tijd hoef je het computerbezit niet meer te stimuleren. Het geld dat daardoor vrijkomt, gebruiken wij voor de groepen voor wie mevrouw Kant meestal opkomt, namelijk de minima met kinderen en mensen met een AOW.

Mevrouw Kant (SP):

Mijn eerste vraag is niet beantwoord. U zegt dat het geld gebruikt wordt voor de minima. Ik ben erg blij dat u daar iets voor doet. Wij zouden dat niet hoeven te doen, omdat wij hen niet eerst pakken.

Als u zo'n maatregel afschaft, waar wij het niet mee eens zijn, waarom ontziet u daarbij niet de laagste inkomens? Waarom maakt u de regeling niet inkomensafhankelijk? Waarom handhaaft u haar niet voor mensen tot een bepaald inkomen?

Staatssecretaris Wijn:

De discussie over inkomensafhankelijkheid of niet is een meer algemene discussie die wij voeren bij elke heffingskorting of naar aanleiding van de belastingtarieven: als je weinig verdient, geldt een laag belastingtarief en als je meer verdient een hoog tarief in een andere schijf. Ik voel er in dit geval niet veel voor. Er is dan weer een ingewikkelde regeling nodig waarbij bij aanschaf van een computer een bepaald deel van de belasting afgetrokken mag worden, mits men een bepaald inkomen heeft en dan ook nog eens volgens een bepaalde glijdende schaal. Dan zouden wij moeten besluiten mensen aan de onderkant van het loongebouw wat meer te geven. Mevrouw Kant zal op prinsjesdag merken dat dit kabinet maatregelen neemt om de mensen met de laagste inkomens relatief te ontzien in de huidige moeilijke tijd.