Vragen van het lid De Wit aan de minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie over de aanstaande ontruiming van de tijdelijke opvangcentra op Ameland voor asielzoekers.

De heer De Wit (SP):

Voorzitter. De minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie laat de Kamer en het Nederlandse volk bij herhaling weten dat het strenge asielbeleid van dit kabinet succes heeft. De instroom van asielzoekers is aanzienlijk gedaald en in de aanmeldcentra, waar de 48-uursprocedure wordt toegepast, wordt toegewerkt naar een afwijzingspercentage van 80.

Dat "succes" heeft ook een keerzijde. Het Centraal orgaan opvang asielzoekers (COA) kampt met problemen omdat er plekken vrijvallen in de verschillende asielzoekerscentra. Vanmorgen hebben wij in de krant kunnen lezen dat er, als het aan het COA ligt, 34 asielzoekerscentra worden gesloten. Op dit moment wordt er al geschoven met asielzoekers en dat roept bezorgdheid op bij Nederlanders die zich bezighouden met de verzorging en opvang van asielzoekers, en bij asielzoekers zelf.

Tijdens het schooljaar wordt een twintigtal kinderen overgeplaatst van Ameland naar het vaste land. Naar mijn idee is daarover terecht commotie ontstaan op Ameland. Zoals het er nu uitziet, zullen deze kinderen worden overgeplaatst naar een asielzoekerscentrum in Kollem dat in juni dichtgaat, waarna de kinderen opnieuw worden overgeplaatst. Vindt de minister het verantwoord om schoolkinderen van de ene naar de andere plek over te plaatsen? Kinderen van asielzoekers hebben in het land van herkomst veelal traumatische ervaringen opgedaan. Is het daarom niet veel verstandiger om deze kinderen, die rust nodig hebben, het schooljaar op Ameland te laten afmaken? Daarna kan worden besloten waarheen zij worden overgeplaatst.

Minister Nawijn:

Voorzitter. Ik ben blij dat de heer De Wit erkent dat het strenge asielbeleid een succes is.

De heer De Wit (SP):

Ik heb het woord "succes" tussen aanhalingstekens geplaatst en bedoel met dat woord dus niet wat u nu suggereert.

Minister Nawijn:

Ook de heer De Wit weet dat het aantal nieuwe asielzoekers sterk afneemt. In de maand januari 2003 hebben zich niet meer dan 1000 asielzoekers gemeld. De helft van hen is in de aanmeldcentra afgewezen. Het is dus niet zo dat altijd 80% in de aanmeldcentra wordt afgewezen, want dit percentage hangt af van de asielmotieven die asielzoekers opgeven.

Het kabinet heeft het COA als zelfstandig bestuursorgaan laten weten dat een afname van het aantal asielzoekers consequenties moet hebben voor de huisvesting van asielzoekers en asielzoekerscentra. Het COA beschikt over gewone asielzoekerscentra (AZC's) en aanvullende opvang (AVO-lokaties). Het voordeel van AVO-lokaties is dat hiervoor korte contracten worden afgesloten zodat het COA flexibel met huisvesting kan omgaan.

Op dit moment zijn de AZC's voor 80% bezet en staan dus voor 20% leeg. Dit heeft tot gevolg dat de contracten voor de aanvullende lokaties niet worden verlengd. Op Ameland waren drie AVO-lokaties waarvan de contracten afgelopen januari zijn afgelopen en deze zijn dan ook niet verlengd. Het COA heeft overigens al op 3 oktober vorig jaar meegedeeld dat de bewoners van deze lokaties naar andere lokaties moesten, met name naar AZC's. Het besluit was dus al sinds langere tijd genomen. Op 12 december heeft het COA ook nog eens meegedeeld naar welk AZC de mensen werden overgeplaatst. De COA moet dit doen, vanwege de taakopdracht om te voldoen aan de budgettaire doelstellingen waarvoor het kabinet mede in het Strategisch akkoord heeft gekozen. Uiteindelijk zijn de besluiten van het COA getoetst door de rechter. De rechtbank in Leeuwarden heeft bij uitspraken van 27 januari en 6 februari jl. geoordeeld dat het beleid van het COA met betrekking tot de sluiting van de AVO's rechtmatig is.

De heer De Wit (SP):

Wat de minister tot nu toe heeft verteld, is bekend. Vindt de minister het desondanks verantwoord om schoolkinderen in het schoolseizoen van de ene naar de andere plek over te plaatsen? Het gaat specifiek om kinderen die te maken hebben gehad met traumatiserende omstandigheden in het land van herkomst. Daardoor zijn zij veelal getraumatiseerd. Zij hebben dit juist niet nodig.

Minister Nawijn:

Op zichzelf ben ik het met de heer De Wit eens dat je voorzichtig moet zijn met het verplaatsen van kinderen tijdens het schooljaar. In dit geval was het al op 3 oktober bekend, dus de mensen hadden na de kerstvakantie al overgeplaatst kunnen zijn als er geen juridische procedures achteraan waren gekomen. De kinderen komen nu overigens wederom op een school terecht die ervaring heeft met de opvang van kinderen van asielzoekers, dus wat dat betreft zie ik niet zoveel problemen.

De heer De Wit (SP):

Ook daarvandaan moeten zij verhuizen, omdat het asielzoekerscentrum in Kollum in juni gesloten wordt. Al wisten de schoolkinderen dit in december en al weten zij dit nu, moet je op zo'n manier met hen omgaan? Is het, gelet op de speciale groep kinderen waar je over praat, niet onverantwoord dat zij worden overgeplaatst? De minister heeft ook gezien dat de gemeente Ameland, de provincie Friesland en particulieren hun nek hebben uitgestoken en bereid zijn om de kosten van de opvang tot aan het einde van dit schoolseizoen voor hun rekening te nemen. De Kamer heeft brieven gekregen van medewerkers van het COA die zeggen dat bij sluiting van een opvangcentrum kinderen moeten worden ontzien. Derhalve moet een opvangcentrum niet voor het einde van het schoolseizoen worden gesloten. Het gaat om deze vraag en om de vraag of de minister bereid is, dit gehoord hebbende, om stappen te ondernemen.

Minister Nawijn:

Ik ben het eens met de heer De Wit dat het lastig is als dit tijdens het schooljaar gebeurt. Ik wil er best nog eens over praten met het COA en bevorderen dat het anders gaat. In dit geval kon het alleen niet anders, omdat de contracten in januari afliepen. Dit is het punt. Natuurlijk is het een redelijk verlangen dat kinderen een schooljaar kunnen afmaken als vreemdelingen ergens moeten vertrekken. In dit geval kon het gewoon niet anders.

De kosten waren € 260.000; dat is nogal wat. Het COA vond het onverantwoord dat dat geld door een andere overheid ter beschikking zou worden gesteld, om de kinderen alsnog op te vangen en onderwijs te geven op Ameland. Ik deel die mening.

De heer De Wit (SP):

Het geld wordt aangeboden. De minister vindt het ook belangrijk dat niet zo maar met kinderen wordt omgegaan zoals nu gebeurt. Ik zou hem willen vragen daar de consequenties aan te verbinden. In dit geval is er financieel geen probleem, kan het COA geen schade oplopen en zijn de kinderen erbij gebaat. Ik verzoek hem om een oplossing te zoeken. Het COA moet ertoe worden gebracht veel zorgvuldiger naar de specifieke situatie van schoolkinderen te kijken, ook bij komende ontruimingen.

Minister Nawijn:

Dat klinkt heel aannemelijk, maar het gaat natuurlijk wel om ander overheidsgeld, of het nu de provincie Friesland of de betrokken gemeente is die het geld ter beschikking stelt. De rijksoverheid moet bezuinigen op de opvangkosten voor asielzoekers. Het gaat niet aan dat als de ene overheid bezuinigt de andere overheid het geld er weer bij legt. Dat is onverantwoord omgaan met overheidsgeld.

De heer De Vries (PvdA):

Voorzitter. De minister zet uiteen dat het om technische en juridische redenen begrijpelijk is dat het COA zo efficiënt mogelijk reorganiseert en opvangmogelijkheden afsluit. Daar is helemaal geen discussie over, zelfs niet op Ameland of in Friesland. Het gaat erom dat het beleid waardoor asielzoekers, en zeker die met kinderen, overgeplaatst moeten worden natuurlijk ook humanitair moet zijn. Bezien moet worden of dit op een zorgvuldige manier gebeurt. De heer De Wit heeft terecht Nawijnuiteengezet dat dit in dit geval niet aan de orde is. Ik kan mij voorstellen dat het COA stelt dat het met middelen van de minister efficiënt moet omgaan en dat het het recht heeft, iets te ondernemen. Andere overheden en particulieren willen echter graag het verblijf op die school op Ameland mogelijk maken voor de tijd van dit schooljaar om te voorkomen dat er niet met die kinderen door het land "gepingpongd" wordt. Straks moeten ze naar Kollum en daar moeten ze na een tijd ook weer weg. Wij horen ook met asielzoekers zorgvuldig om te gaan. Het ontgaat mij totaal waarom de minister, om menselijke redenen, het COA niet wil stimuleren om in te gaan op een aanbod van anderen die daarvoor willen betalen. De minister voert aan dat het dan ook om geld gaat, maar ik zeg dan: het gaat niet om zijn geld. Gemeenten en provincies hebben in ons land de bevoegdheid om hun prioriteiten te bepalen. Als zij die zodanig vaststellen dat zij daarmee een menselijke daad willen stellen, dan zullen ze elders de broekriem moeten aanhalen. Dit is echter niet de verantwoordelijkheid van de minister maar die van de provincies en de gemeenten.

Minister Nawijn:

Dat laatste ben ik niet eens met de heer De Vries. Het gaat om belastinggeld, om overheidsgeld in zijn algemeenheid. Ik vind dat je daarmee zorgvuldig moet omgaan. Het COA heeft voor deze lijn gekozen die ik getoetst heb. Het COA is een zelfstandig bestuursorgaan en ik vind dat het in dit geval een verantwoorde beslissing heeft genomen om de contracten met de AVO's die afliepen te beëindigen. Wel wil ik u toezeggen dat, indien het om AZC-overplaatsingen gaat, ik met het COA wil bespreken om daar voorzichtig mee om te gaan. In dit geval vind ik dat het COA verantwoord heeft gehandeld.

Mevrouw Vroonhoven-Kok (CDA):

De minister zegt dat hij met het COA overleg wil voeren. Het CDA begrijpt goed dat het COA voor immense bezuinigingsoperaties staat, maar wij brengen naar voren dat het belang van de kinderen voorop moet staan, zeker als het gaat om schoolgaande kinderen. Wij weten dat de kinderen van gezinnen die nu naar Kollum moeten over een paar maanden weer moeten verkassen en wij willen dat gesjouw met die kinderen voorkomen. Kan de minister toezeggen dat hij er garant voor wil staan om dat gesjouw te voorkomen?

Minister Nawijn:

Ik wil mij hiervoor inzetten. Wel merk ik op dat het hier gaat om asielzoekers die nog in de procedure zitten. Tussen nu en juli kan er nog van alles gebeuren. Het asielverzoek kan ingewilligd of afgewezen worden en dan ontstaat een andere situatie. Ik kan toezeggen dat ik, mochten de kinderen daar nog zijn, met het COA zal overleggen dat er niet te veel gesleept wordt met deze kinderen.

Mevrouw Vroonhoven-Kok (CDA):

Kunt u toezeggen dat u kunt voorkomen dat deze kinderen tweemaal moeten verhuizen en dus tweemaal op een andere school moeten beginnen?

Minister Nawijn:

Ik zeg u toe dat ik dit met het COA zal bespreken, afgezien van wat er in de tussentijd gebeurt met de asielprocedure.

Mevrouw Van der Laan (D66):

Ik wil hierop inhaken, omdat D66 ook niet wil dat er met die kinderen gesold wordt. Het COA weet van tevoren wanneer de contracten aflopen. Het weet ook waar de schoolgaande kinderen worden geplaatst. Het moet toch te voorkomen zijn dat men om de twee of drie maanden tegen dit soort situaties aanloopt? Het is goed dat de minister toezegt dat hij met het COA zal gaan spreken, maar dit moet verder gaan. Het gaat namelijk om publiek geld en met dat geld wordt nu met deze kinderen gesold en dat kan niet.

Minister Nawijn:

Ik wil aandacht vragen voor de uitermate moeilijke situatie waarin het COA verkeert. U weet dat het in 2001 nog 12.000 extra plaatsen moest creëren en dat er nu vele plaatsen moeten verdwijnen. Het is niet gemakkelijk om dat te managen, ik weet dat uit ervaring. Er zijn namelijk ook langlopende contracten afgesloten en men moet zo zuinig mogelijk met de middelen omgaan. In antwoord op uw vraag antwoord ik dat ik met het COA wil praten over het voorzichtig omgaan met het verplaatsen van kinderen, maar er zal niet altijd een oplossing geboden kunnen worden.

Mevrouw Huizinga-Heringa (ChristenUnie):

De minister gebruikte daarnet het woord "onverantwoord" in combinatie met het aanbod van de gemeente Ameland en provinciale staten van Friesland waardoor het mogelijk wordt dat de AVO tijdelijk op Ameland openblijft. Overheden trekken zich dus het lot aan van die kinderen en zijn bereid daarvoor middelen uit te trekken. Klopt het dat de minister dit onverantwoord noemt?

Minister Nawijn:

Ik noem dat niet onverantwoord. Het is een goede zaak dat de gemeente Ameland en de inwoners op Ameland meeleven met de gezinnen van asielzoekers. Als de ene overheid wil bezuinigen op de kosten voor opvang, gaat het echter niet aan dat de andere overheid in dat gat springt. Dat is een onjuiste gang van zaken. Het COA heeft dit afgewogen en ik heb die afweging verantwoord geacht.

Mevrouw Huizinga-Heringa (ChristenUnie):

Wanneer zowel een gemeente als provinciale staten die stap menen te moeten zetten, zou dit voor de minister toch reden moeten zijn nog eens te overwegen of het COA wel op de goede weg is met het op deze manier sluiten van de AVO's?

Minister Nawijn:

Ik heb verleden week nog met de directeur van het COA gesproken. Ik heb toen ook heel uitvoerig over dit soort zaken gesproken. Het gaat nu wel heel erg snel met de sluiting van asielzoekerscentra. Dat moet ook, want er is veel geld mee gemoeid. Het is echter ook een moeilijke taak van het COA om met alle belangen rekening te houden en de afweging te maken. Daarvoor vraag ik ook begrip. Wat dit betreft heeft het COA mijn volledige steun om in de afslankingsoperatie zo goed mogelijk alles tegen elkaar af te wegen, daarbij wel uitkomend op de doelstellingen die de regering heeft aangegeven.

De heer Blok (VVD):

Kan de minister bevestigen dat in de rechtszaken die hierover zijn gevoerd, niet alleen terecht is gewezen op het belang van de kinderen, maar ook een aantal andere argumenten aan de orde zijn gekomen die door de rechter zijn afgewezen? Dat waren bijvoorbeeld medische gronden of het feit dat de huisvesting op Ameland prettiger werd gevonden dan huisvesting op andere plaatsen. Naast de groep die op het belang van de kinderen wees, was er dus een groep die hoe dan ook niet weg wilde van Ameland en daarvoor andere argumenten heeft gezocht.

Minister Nawijn:

Dat is waar; ik kan dat bevestigen. De medische opvang en de medische voorzieningen in een AZC zijn beter dan in een aanvullende opvangplaats, zoals op Ameland. Vervolgens is in de rechtszaken het Verdrag inzake de rechten van het kind aan de orde geweest. De rechter heeft de beslissing van het COA om tot sluiting over te gaan op zichzelf rechtmatig bevonden. Daarbij zijn dit soort argumenten alle meegewogen.

Mevrouw Vos (GroenLinks):

De minister geeft aan dat bezuinigingen eigenlijk de reden zijn om de kinderen en hun ouders vervroegd weg te sturen naar Kollum. Als de financiën niet meer het probleem zijn omdat andere overheden inspringen, waarom wil hij ze dan niet tot de zomer de tijd geven? Kan de minister dit nog een keer uitleggen, want het is voor mijn fractie moeilijk te begrijpen?

Er gaan veel meer kleinere asielzoekerscentra dicht. Is dit niet direct in strijd met de afspraken die met de Kamer zijn gemaakt? De Kamer heeft de minister gevraagd om ervoor te zorgen dat er kleinere asielzoekerscentra komen, omdat dit voor zowel de bewoners en de asielzoekers zelf als de omgeving prettiger is. Is de lijn die het COA kiest door juist de kleinere centra te sluiten, niet direct in strijd met de afspraken met de Kamer? Is de minister bereid om hierover een brief naar de Kamer te sturen?

Minister Nawijn:

Als er capaciteit over is in de gewone asielzoekerscentra, wat op dit moment het geval is omdat zij maar voor 80% zijn gevuld, is het beleid van het COA om de aanvullende opvang te sluiten en terug te vallen op de gewone asielzoekerscentra. Daarop is het beleid van het COA altijd gericht geweest. Dat beleid is ook vastgelegd in de notitie Opvangmodaliteiten, die deze Kamer in een vorige periode heeft vastgesteld. Het besluit van het COA past dus precies in de lijn van hetgeen met de Kamer is afgesproken. Vanmorgen heeft het COA nog een persconferentie gegeven over de afslanking. Ik ben bereid om de Kamer een brief te sturen hoe dit in zijn werk zal gaan.

Mevrouw Vos (GroenLinks):

Ik bestrijd de opvatting dat er geen afspraak met de Kamer zou zijn. Volgens mij is met deze Kamer wel degelijk afgesproken dat het van belang is om tot kleinere asielzoekerscentra te komen. Ik zie graag dat de minister in zijn brief op dit punt nader ingaat en ons uitlegt waarom het COA voor deze lijn kiest.

Minister Nawijn:

Dat zal ik doen.