2022D37098 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport bestond bij enkele fracties behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de brief inzake de herstart van het verkoopproces Intravacc B.V.

De voorzitter van de commissie, Smals

De adjunct-griffier van de commissie, Bakker

Inhoudsopgave		blz.
I.	Vragen en opmerkingen vanuit de fracties	2
	Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie	2
	Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie	2
	Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie	3
	Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie	4
	Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie	5
	Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie	6
	Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie	7
	Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie	8
II.	Reactie van de Minister	8

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de brief omtrent de herstart van het verkoopproces van Intravacc B.V. Zij hebben hierbij nog een aantal vragen. Genoemde leden onderschrijven de noodzaak van het borgen van leveringszekerheid van vaccins. Zij lezen dat hiervoor een deelneming in Intravacc B.V. niet de oplossing is. Kan uiteengezet worden welke acties zijn en worden ondernomen om het zogenoemde «vaccin-ecosysteem» in Nederland en de EU te stimuleren met als doel het borgen van leveringszekerheid? Welke andere oplossingen worden overwogen voor het borgen van de leveringszekerheid?

Tevens ontvangen deze leden graag een update omtrent de voortgang van de acties zoals overeengekomen in het vijfjarenprogramma met Intravacc B.V. Kan de Kamer dit vijfjarenprogramma ontvangen? Kan daarbij worden aangegeven welke aanpassingen nodig en mogelijk zijn in dit vijfjarenprogramma naar aanleiding van de voortgang van de acties?

Intravacc B.V. bevindt zich in een transitie om winstgevend te worden en zichzelf te kunnen financieren. De leden van de VVD-fractie vragen in hoeverre Intravacc B.V. op dit moment afhankelijk is van de door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport uitgezette opdrachten. Hoe wordt de afbouw van deze afhankelijkheid (verder) vormgegeven?

Intravacc B.V. heeft in 2021 middelen gekregen voor de ontwikkeling van drie COVID-19-vaccins. Wat is de status van deze ontwikkeling op dit moment?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van het besluit om de verkoop van Intravacc B.V. door te zetten. Zij hebben begrip voor de wens van verkoop maar vinden het belangrijk dat de publieke waarden goed geborgd zijn. Daartoe hebben deze leden nog enkele vragen.

Genoemde leden begrijpen dat Intravacc B.V. is ondergebracht in een beleidsdeelneming zodat het voormalig dienstonderdeel van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zich verder kon professionaliseren en eenvoudiger kon samenwerken met private partijen. Kan de Minister verder onderbouwen waarom het aandeelhouderschap niet bijdraagt aan het borgen van het publieke belang van vaccinontwikkeling? Aanvullend vragen de leden van de D66-fractie of het in eigen bezit houden van Intravacc B.V. niet kan zorgen voor een leveringszekerheid van vaccins in tijden van een eventuele volgende pandemie. Kan de Minister hierover uitweiden? Heeft Intravacc B.V. een rol gespeeld bij de productie, koop of distributie van de coronavaccins?

Het stemt de leden van de D66-fractie tevreden dat de Minister de staatsdeelneming in Intravacc opnieuw heeft afgewogen conform het beleidskader Deelnemingenbeleid 2013. In het nieuwe beleidskader Deelnemingenbeleid heeft de Minister een aantal kernvragen geformuleerd om af te wegen of een rol van de Staat gerechtvaardigd is bij een bedrijf. Deze leden vragen of deze kernvragen in het afwegingskader staatsdeelnemingen ook zijn beantwoord bij de afweging om het publieke belang in Intravacc B.V. af te bouwen. Indien dit het geval is, vragen deze leden of de antwoorden uit dit afwegingskader met de Kamer gedeeld kunnen worden.

In een opiniestuk in het NRC van 26 augustus jl. lezen de leden van de D66-fractie dat de directeur van Wemos spreekt van een gemiste kans om financiële belangen te verbinden met maatschappelijke belangen¹. Genoemde leden vragen om een reactie van de Minister op deze brief. Kan de Minister toelichten welke waarborgen er zijn dat Intravacc B.V. na privatisering zich blijft inzetten voor maatschappelijke belangen? Voorts vragen zij de Minister om specifiek in te gaan op waarborgen om onderzoek naar en ontwikkeling van vaccins tegen veelvoorkomende ziekten te stimuleren.

De leden van de D66-fractie lezen dat, bij daadwerkelijke verkoop, de opbrengst ten goede komt aan de algemene middelen bij het Ministerie van Financiën. Kan de Minister hier verder op ingaan? Is er een mogelijkheid dat de middelen een bestemming krijgen bij bijvoorbeeld preventieve gezondheidszorg?

Genoemde leden lezen dat het mogelijk is om in het verkooptraject bepaalde eisen aan de kopers te stellen. Kan de Minister aangeven welke eisen er dit geval in overweging zijn? Deze leden hechten grote waarde aan transparantie en eerlijke prijzen van genees- en hulpmiddelen. Zij vragen daarom of de Minister kan aangeven of deze doelstellingen ook onderdeel zijn van de potentiële eisen aan de kopers. Tot slot vragen de leden van de D66-fractie, met het oog op het borgen van de leveringszekerheid, naar de eisen die worden gesteld aan de potentiële koper van Intravacc B.V. Richt de Minister zich in de eerste plaats op verkoop aan een Europese partij, waarbij de leveringszekerheid mogelijk beter geborgd kan worden, of heeft de Minister geen eisen geformuleerd ten aanzien van de herkomst van de kopende partij? Genoemde leden vragen op welke wijze wordt ingezet op de ontwikkeling en waarborging van vaccinatievoorzieningen in Europa die ons kunnen helpen bij een mogelijke volgende pandemie.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben met teleurstelling kennisgenomen van de brief van de Minister met daarin het voornemen om het verkoopproces van Intravacc B.V. weer op te starten. Deze leden hebben daarover nog enkele vragen en opmerkingen. Zij vragen in hoeverre de beleidsdeelneming van VWS in Intravacc niet functioneert. Dit gaf Intravacc immers al de ruimte om zich verder te professionaliseren en eenvoudiger samen te werken met private partijen? Wat zijn nu concreet de bezwaren tegen de huidige situatie waardoor de Minister het voornemen heeft om de beleidsdeelneming te verkopen?

Genoemde leden vragen hoe met de verkoop van Intravacc B.V. het nationaal belang geborgd wordt bij de ontwikkeling van vaccins. Deze leden zien juist graag een grotere rol van de overheid bij vaccinontwikkeling in Nederland. Welke rol heeft de overheid nog na verkoop? De leden van de PVV-fractie willen voorts weten hoe de verkoop strookt met het voornemen van pandemische paraatheid.

De leden van de PVV-fractie lezen in de brief dat Intravacc B.V. geen vaccins produceert maar slechts een rol heeft in de ontwikkeling van vaccins. Zij vragen hoe het staat met de bouw van de Multi Purpose Vaccine Production Plant (MPVPP). Een vaccinfabriek met een beoogde capaciteit voor batches van tussen de 40 tot 200 miljoen doses per jaar, volgens het persbericht van Intravacc.

De leden van de PVV-fractie vinden het nog steeds onverstandig Intravacc B.V. te verkopen gezien het belang van vaccins en de pandemische paraatheid en vragen de Minister de herstart van de verkoop te heroverwegen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van het voornemen van de Minister om het verkoopproces van de beleidsdeelneming Intravacc B.V. te hervatten. Deze leden hebben hier enkele vragen bij.

De Minister schrijft dat Intravacc B.V. geen vaccins produceert, maar een rol speelt in de ontwikkeling van vaccins. De leden van de CDA-fractie vragen de Minister hoe zij de berichtgeving uit februari 2021 in dit verband moeten lezen, waarin Intravacc aankondigde binnen 2,5 jaar een nieuwe vaccinfabriek te willen bouwen waar jaarlijks 40 tot 200 miljoen doses vaccin geproduceerd kunnen worden². Zijn deze plannen geannuleerd? Wat vindt de Minister überhaupt van het idee van een productiefaciliteit voor vaccins die een «waakvlamfunctie» zou kunnen krijgen voor het geval er een nieuwe pandemie uit zou breken? Is de Minister niet bezorgd dat met de verkoop van Intravacc B.V. de marktmacht nog verder geconcentreerd kan gaan worden met eigendom buiten de EU? Zoals bekend is de huidige producent Bilthoven Biologicals (BBIO) immers in 2011 verkocht aan het Serum Institute in India dat 60% van de wereldwijde vaccinmarkt bezit. Wat betekent een dergelijke concentratie van marktmacht buiten Europa voor de pandemische paraatheid van Nederland?

Het is volgens de Minister mogelijk om in het verkooptraject aan kopers van tevoren bepaalde eisen te stellen, om zo publieke belangen te borgen en te waarborgen dat bijvoorbeeld tot op zekere hoogte kennis en werkgelegenheid in Europa behouden zal blijven. De leden van de CDA-fractie vragen de Minister nader toe te lichten welke eisen hij hiertoe zal stellen. Is de Minister het met deze leden eens dat in ieder geval vastgelegd moet worden dat het bedrijf niet kan worden (door)verkocht aan een bedrijf buiten de EU? Zo nee, waarom niet?

Intravacc ontwikkelt op het moment een nasaal COVID-19-vaccin (Avacc 10) dat zich in fase I van de ontwikkeling bevindt. Dit nasaal vaccin kan bij kamertemperatuur bewaard worden en heeft geen hoog gespecialiseerd personeel nodig om het toedienen. Daarom is dit vaccin van potentieel grote waarde voor lage- en middeninkomenslanden. Intravacc heeft aangegeven dat dit product, indien goedgekeurd, gratis ter beschikking wordt gesteld aan de WHO’s Covid-19 Technology Access Pool (C-TAP) zodat daarmee andere producenten dit vaccin ook kunnen maken. De leden van de CDA-fractie vragen of de Minister kan aangeven dat bij een privatisering van Intravacc de bijdrage van Avacc-10 aan C-TAP contractueel vastgelegd moet worden zodat de nieuwe eigenaar dezelfde inzet toont. Is de Minister van plan om erop te sturen dat het delen van kennis/kunde/IP met C-TAP gehandhaafd blijft voor producten tegen COVID-19?

In een eerder artikel in het Financieel dagblad³ heeft de Minister aangegeven de geneesmiddelenontwikkeling bij te willen sturen zodat de grootste gezondheidswinst wordt behaald. De leden van de CDA-fractie vragen hoe de Minister de ontwikkeling van geneesmiddelen denkt bij te kunnen sturen. Is de Minister bereid een minimum van voorwaarden te stellen aan de beschikbaarheid, betaalbaarheid en transparantie van research en development (R&D)-kosten en netto prijs te stellen aan geneesmiddelen die ontwikkeld zijn met publieke middelen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de brief «Herstart verkoopproces Intravacc B.V.». Zij steunen het besluit om Intravacc B.V. te privatiseren niet en hebben daarom nog een aantal kritische vragen en opmerkingen. Deze leden achten de gegeven onderbouwing van dit besluit onvoldoende. De Minister geeft namelijk als enige argument «dat voor het borgen van de publieke belangen rond leveringszekerheid van vaccins een deelneming in Intravacc B.V. niet de oplossing is». Echter kiest de Minister met dit besluit ervoor om de leveringszekerheid van vaccins nog meer aan de markt over te laten, wat deze leveringszekerheid niet versterkt. Waarom kiest de Minister er dan toch voor om het enige deel van de ontwikkeling van vaccins waar hij direct invloed op heeft, af te stoten?

Waarom is niet gekeken naar opties om de invloed van de Nederlandse overheid op de ontwikkeling en productie van vaccins uit te breiden (eventueel in Europees of internationaal verband), als de publieke controle van enkel Intravacc als onvoldoende werd gezien om de publieke belangen rond de leveringszekerheid van vaccins te borgen? Is de Minister bereid om dit alsnog te onderzoeken?

De leden van de SP-fractie herinneren de Minister eraan dat de aangenomen motie Van Gerven/Hijink⁴ de regering verzocht «om niet over te gaan tot privatisering van Intravacc». Met het besluit om Intravacc B.V. alsnog te privatiseren gaat de Minister compleet in tegen de intentie en de letterlijke tekst van deze motie. Waarom heeft de Minister ervoor gekozen om deze motie terzijde te schuiven?

De leden van de SP-fractie vragen de Minister hiernaast hoe dit besluit zich verhoudt tot de aangenomen motie Marijnissen/Heerma⁵, die de regering verzocht «voor de zomer een voorstel aan de Kamer voor te leggen over hoe de productie van geneesmiddelen, vaccins en beschermingsmateriaal voor zowel de korte als de lange termijn in ons land en binnen Europa versterkt en uitgebreid kan worden».

De leden van de SP-fractie merken daarnaast op dat de Minister geen voordelen noemt van het privatiseren van Intravacc. Daarentegen zitten er wel grote voordelen aan het in publieke handen houden van Intravacc. Zo houdt de overheid hiermee een voet tussen de deur in de vaccinontwikkeling en stimuleert het Intravacc om het maatschappelijk belang in oogpunt te houden, waarmee het zich kan onderscheiden van puur door winst gedreven farmaceutische bedrijven. Dit onderscheid was bijvoorbeeld duidelijk te zien toen Intravacc toezei de kennis over hun COVID-19-vaccin te delen met C-TAP, terwijl de grote private farmaceuten dit stelselmatig weigerden. Zij vragen de Minister waarom hij alsnog dit besluit neemt, terwijl er dus geen duidelijke voordelen, maar wel duidelijke nadelen van privatisering zijn.

De leden van de SP-fractie concluderen dat het besluit om Intravacc te privatiseren een stap in de verkeerde richting is, waarmee de Minister de ontwikkeling van vaccins nog meer aan commercieel gerichte bedrijven laat. Zij vragen de Minister om deze reden dit besluit terug te draaien. Deze leden vragen de Minister tot slot of hij in ieder geval bereid is om geen onomkeerbare stappen te zetten rondom Intravacc, voordat de Kamer zich in een tweeminutendebat over dit besluit heeft uit kunnen spreken.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-fractie

De leden van de GroenLinks-fractie hebben met verbazing kennisgenomen dat het kabinet heeft besloten Intravacc B.V. alsnog te verkopen. De Minister schrijft dat «het publieke belang van leveringszekerheid van vaccins niet automatisch betekent dat dit ook een publieke taak is». Kan de Minister zich nog herinneren dat de regering op 22 juni jongsleden op basis van onderzoek stelde dat: «financieel rendement is voor investeerders en farmaceuten leidend bij geneesmiddelenonderzoek»⁶? Genoemde leden vragen hoe deze constatering rijmt met het voornemen om de enige vaccinontwikkelaar in publieke handen alsnog te verkopen.

Hoe coherent is de verkoop van Intravacc B.V. met de zorgen van de regering dat het maatschappelijk rendement te weinig meespeelt bij geneesmiddelenonderzoek⁷? Is de Minister van mening dat het huidige economische farmaceutische systeem werkt, ondanks de hoge prijzen, oneerlijke verdeling van vaccins en wereldwijde tekorten? Is de Minister van mening dat de farmaceutische industrie de publieke belangen dient? Is de Minister zich ervan bewust dat het niet marktpartijen maar de overheid zelf is die verantwoordelijk is voor de bescherming van de gezondheid van burgers en maatregelen moet treffen jegens infectieziekten zoals artikel 22 van de Grondwet stelt en artikel 2 en artikel 8 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens?

De leden van de GroenLinks-fractie merken op dat Intravacc B.V. momenteel een nasaal COVID-19-vaccin ontwikkelt dat zich in fase 1 van de ontwikkeling bevindt. Dit vaccin heeft behoorlijke voordelen in de toepassing van het COVID-vaccin. Intravacc B.V. heeft eerder aangegeven dat dit product bij goedkeuring gratis ter beschikking wordt gesteld aan WHO’s COVID-19 Technology Access Pool (C-TAP). Wat betekent de verkoop van Intravacc B.V. met betrekking tot deze belofte? Is de Minister voornemens deze belofte bij de nieuwe eigenaar af te dwingen, wanneer hij alsnog overgaat tot het afkeurenswaardige plan om Intravacc B.V. te verkopen?

De Minister geeft aan dat beleidsdeelname door de Staat in één bedrijf onvoldoende bijdraagt aan een gezond ecosysteem voor vaccinontwikkeling. De leden van de GroenLinks-fractie vragen of gesprekken hebben plaatsgevonden binnen het ministerie en/of binnen de ministerraad om Intravacc B.V. niet af te stoten, maar juist het belang in de sector uit te breiden. Hoeveel denkt de Nederlandse Staat te verdienen aan de verkoop van Intravacc B.V.? Tot slot vragen de voornoemde leden zich af of de Minister de gestelde vragen ieder afzonderlijk kan beantwoorden.

Vragen en opmerkingen van de leden van ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van het voornemen van de Minister om de verkoop van de beleidsdeelneming Intravacc B.V. weer op te starten. Zij hebben hier enkele vragen bij.

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen dat de Minister conform het deelnemingenbeleid 2013 opnieuw heeft gewogen of staatsdeelname in Intravacc nodig is om het publieke belang te borgen. Deze leden merken voor de volledigheid op dat de regering in juli jongstleden een nieuwe nota deelnemingenbeleid 2022 naar de Kamer heeft gestuurd. Zij vragen of dit tot nadere reflecties van de zijde van de Minister leidt.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen om nader toe te lichten op welke wijze de Minister invulling heeft gegeven aan de aanbevelingen bij stap 1 (voornemen) van het besliskader Privatisering en verzelfstandiging, dat de Parlementaire Onderzoekscommissie Privatisering/Verzelfstandiging Overheidsdiensten in 2012 heeft opgesteld en daarna door het kabinet is overgenomen. Deze leden vragen om expliciet en afzonderlijk in te gaan op de inhoudelijke en procesmatige richtlijnen die de onderzoekscommissie in haar rapport heeft omschreven. Deze leden vragen tot slot ook of en hoe de Minister de volgende stappen in het besliskader rond Intravacc B.V. gaat invullen en hoe de Kamer hiervan op de hoogte wordt gehouden. Zij vragen nader toe te lichten welke lessen uit de coronacrisis de Minister bij dit besluit betrekt. Zij vragen bovendien of er nog alternatieven overwogen zijn en zo ja welke, met een afweging van de bijbehorende voor- en nadelen. Op welk moment overweegt de Minister een ex ante-effectmeting en daaronder een maatschappelijke impacttoets?

De leden van de ChristenUnie-fractie onderstrepen het belang van goede vaccins, juist ook voor lage- en middeninkomenslanden en deze leden zien een verantwoordelijkheid voor de Nederlandse overheid om hieraan bij te dragen. Welke rol speelt het internationale perspectief bij de verkoop van de beleidsdeelneming en het vinden van een nieuwe eigenaar? Wordt bijvoorbeeld een commitment tot het delen van kennis en kunde met C-tap meegewogen?

Indien ook de invoering van een vorm van marktwerking wordt beoogd, dient te worden nagegaan of dit ook daadwerkelijk mogelijk is en welke (extra) beleidsmaatregelen nodig zullen (kunnen) zijn om marktregulering te bereiken. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan het instellen van onafhankelijk toezicht en een regeling voor klachtrecht. Op welke manier neemt de Minister dit mee?

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

Het lid van de BBB heeft kennisgenomen van de Kamerbrief die ingaat op het voornemen de verkoop van Intravacc B.V. te heropstarten, en heeft daarbij nog enkele vragen.

De Minister stelt dat voor het borgen van het publieke belang nodig is dat er een compleet vaccin-ecosysteem is, en dat deelname door de staat in slechts een bedrijf daar niet aan bijdraagt. Kan de Minister die stelling onderbouwen? Op welke wijze is het publieke belang beter geborgd bij het verkopen van Intravacc B.V.? Het lid van de BBB-fractie is van mening dat het overdragen van fundamentele voorzieningen zoals energie en gezondheidszorg aan de vrije markt een tegengesteld effect gehad hebben. In plaats van dat de kosten gereduceerd werden, zijn de kosten gestegen. Dat is niet zo gek; fundamentele voorzieningen zijn namelijk altijd nodig, mensen kunnen niet zonder. De overheid zou daar verantwoordelijkheid voor moeten dragen. Wat het lid van de BBB-fractie betreft is er een reflectie nodig op de liberalisering van de gezondheidszorg en moet het beleid gekeerd worden. Het behouden van Intravacc B.V. zou in dat kader een mooie eerste stap zijn om kennis en specialisten binnenhuis te houden. Erkent de Minister dat de farmaceutische industrie veelal geen belang hebben bij het onderzoek doen naar vaccins, omdat daar buiten tijden van crisis onvoldoende winst mee behaald kan worden? Verwacht de Minister ook dat de farmaceutische industrie daar voor gecompenseerd moet worden? Kan de Minister een inschatting geven van de kosten die verwacht worden als de farmaceutische industrie gecompenseerd moet worden dergelijk onderzoek naar vaccins ook buiten pandemieën of crisis te handhaven? Kan de Minister garanderen dat die kosten lager zijn dan de kosten om Intravacc B.V. operationeel te houden? Hoeveel is er tijdens de COVID-pandemie gebruikgemaakt van de diensten van Intravacc B.V.?

Kan de Minister uitleggen wat de positieve resultaten geweest zijn om eerder al de productie van vaccins in de verkoop te doen? Wat heeft dat opgeleverd? Was het, als dat onderdeel niet verkocht was, mogelijk geweest zelf COVID-vaccins te produceren? Kan de Minister aangeven of ons dat kosten of tijd had kunnen besparen, nu we door COVID fors hebben moeten investeren in vaccins?

Het lid van de BBB-fractie wil graag een overzicht ontvangen van de kosten en baten van Intravacc B.V. over de afgelopen jaren. Wat zijn de verwachte baten in de toekomst? Klopt het dat er een neusspray-vaccin ontwikkeld is door Intravacc? Hoe gaat de Minister voorkomen dat eventuele opbrengsten daarvan door derden worden opgestreken? Garandeert de Minister dat dit niet zal gebeuren?

Het lid van de BBB-fractie wil afsluiten door ervoor te pleiten dat de overheid fundamentele zaken in eigen handen moet houden. Verkoop Intravacc B.V. niet, integendeel: zorg ervoor dat we privatisering in alle lagen van de gezondheidszorg, onderzoek en ontwikkeling terugdraaien.

II. Reactie van de Minister

---

1 NRC, 26 augustus 2022, «Houd vaccinontwikkelaar Intravacc B.V. in handen van de overheid» (https://www.nrc.nl/nieuws/2022/08/25/houd-vaccinontwikkelaar-Intravacc B.V.-in-handen-van-de-overheid-a4139868).

2 RTV Utrecht, 19 februari 2022, «Intravacc wil vaccinfabriek bouwen in Bilthoven: «Moet ons minder afhankelijk maken»» (https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/2139302/intravacc-wil-vaccinfabriek-bouwen-in-bilthoven-moet-ons-minder-afhankelijk-maken).

3 FD, 22 juni 2022, «Zorgminister Kuipers wil meer invloed op ontwikkeling nieuwe medicijnen».

4 Kamerstuk 31 016, nr. 306.

5 Kamerstuk 25 295, nr. 255.

6 Rijksoverheid, 22 juni 2022, «Internationaal onderzoek: financieel rendement leidend voor farmaceuten» (https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/06/22/financiering-van-geneesmiddelenonderzoek).

7 Rijksoverheid, 22 juni 2022, «Internationaal onderzoek: financieel rendement leidend voor farmaceuten» (https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/06/22/financiering-van-geneesmiddelenonderzoek).