36 200 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2023

Nr. 230 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 16 juni 2023

De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft een aantal vragen en opmerkingen voorgelegd aan de Ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en voor Primair en Voortgezet Onderwijs en de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de brief van 30 maart 2023 over de reactie op moties en amendementen die zijn ingediend tijdens de meest recente begrotingsbehandeling, het wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek, het wetgevingsoverleg Cultuur, het wetgevingsoverleg Media en het wetgevingsoverleg Emancipatie (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 212).

De vragen en opmerkingen zijn op 19 april 2023 aan de Ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en voor Primair en Voortgezet Onderwijs en de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voorgelegd. Bij brief van 14 juni 2023 zijn de vragen beantwoord.

De voorzitter van de commissie, Michon-Derkzen

De adjunct-griffier van de commissie, Arends

Inhoud			blz.
I	Vragen en opmerkingen uit de fracties		2
	•	Inbreng van de leden van de VVD-fractie	2
	•	Inbreng van de leden van de D66-fractie	3
	•	Inbreng van de leden van de CDA-fractie	4
	•	Inbreng van de leden van de SP-fractie	4
	•	Inbreng van de leden van de PvdA-fractie	5
II	Reactie van de Ministers en de Staatssecretaris		6

I Vragen en opmerkingen uit de fracties

Inbreng van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de brief «Reactie op moties en amendementen die zijn ingediend tijdens de meest recente begrotingsbehandeling, het wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek, het wetgevingsoverleg Cultuur, het wetgevingsoverleg Media en het wetgevingsoverleg Emancipatie». Deze leden hebben nog enkele vragen.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 75¹

De leden van de VVD-fractie lezen in de uitvoering van de motie van de leden Van der Woude en Van der Graaf dat de technologiestrategie in het najaar naar de Kamer wordt gestuurd. Deze leden vragen waarom de technologiestrategie en de toekomstverkenning los van elkaar worden uitgevoerd? De toekomstverkenning gaat onder andere in op de vraag wat de arbeidsmarkt en de samenleving in 2040 van het onderwijs vragen. De leden zijn van mening dat dit grotendeels te maken heeft met de grote transities op het gebied van verduurzaming, digitalisering en sleuteltechnologie. De Minister heeft vorig jaar bij het commissiedebat Beleidsbrief Hoger Onderwijs² toegezegd een nadrukkelijke plek te hebben in de toekomstverkenning voor wat de strategie van Nederland in de toekomst is en hoe het hoger onderwijs hieraan gaat bijdragen. Hier gaf de Minister bij aan om te onderzoeken aan welke knoppen er gedraaid kan gaan worden om het hele kennisstelsel te optimaliseren en hier partijen zoals de TO2-instellingen³, het bedrijfsleven en het Ministerie van EZK⁴ bij te betrekken. Hoe is de Minister van plan met de toekomstverkenning in te gaan op de strategie van Nederland zonder de technologie en het dictum van de motie hierbij te betrekken?

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 77⁵

In de reactie van de Minister lezen de leden van de VVD-fractie dat het proces is uitgelopen omdat eerder aangeleverde stukken niet volledig duidelijkheid verschaften. Kan de Minister aangeven wie de stukken heeft aangeleverd, welke stukken dat waren en welke duidelijkheid nodig was/is? Was het voor de aanleverde partij duidelijk welke stukken verstuurd moesten worden en welke duidelijkheid door de stukken moest worden gegeven? Mogen deze leden concluderen dat wanneer er juiste stukken waren verstuurd/ontvangen dat direct duidelijkheid had verschaft, het proces niet was uitgelopen?

Kamerstuk 36 200 VII, nr. 144⁶

In de reactie van de Minister lezen de leden van de VVD-fractie dat het stopzetten van de regeling ook een optie is die wordt meegenomen in de evaluatie. Kan de Minister aangeven hoe dit zich verhoudt met de wens en het verzoek van de Kamer zoals is vastgelegd in de aangenomen motie om de huidige middelen van de subsidie praktijkleren, bij een positieve evaluatie, in te zetten voor een vervolgregeling van vijf jaar? Hoe wordt geborgd dat ondernemers niet onnodig lang geen zekerheid hebben over het vervolg van deze regeling?

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 153⁷

De leden lezen dat de motie van het lid Van der Woude over het doen van een landelijk onderzoek naar daderprofielen voor straatintimidatie en seksueel grensoverschrijdend gedrag in de openbare ruimte wordt meegenomen in het wetsvoorstel Seksuele misdrijven. Daarnaast worden resultaten van het onderzoek in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid dat wordt uitgevoerd door het WODC⁸ verwacht in het derde kwartaal van 2023. Uit de beschrijving wordt niet duidelijk of er specifiek voor straatintimidatie wordt gekeken naar daderprofielen, terwijl dit wel zo staat gespecificeerd in het dictum en ook zo is toegezegd. Kan de Minister beschrijven op welke manier dit specifieke onderzoek zoals toegezegd wordt uitgevoerd en binnen welke termijn?

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 63⁹

In de reactie van de Minister lezen de leden van de VVD-fractie dat ter voorbereiding op de uitvoering van dit amendement en de bijbehorende motie het ministerie in gesprek gaat met mbo¹⁰-instellingen. Kan de Minister aangeven of er hierover al gesprekken zijn geweest met mbo-instellingen? Zo nee, waarom is besloten om de gesprekken pas te gaan voeren vier maanden na de stemming over de begroting in de Eerste Kamer (20 december 2022)? Hadden de gesprekken niet eerder gevoerd kunnen worden? Zo nee, waarom was het niet mogelijk om de eerste gesprekken te voeren met mbo-instellingen over basisvaardigheden en de bijbehorende middelen?

Inbreng van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie danken de bewindspersonen voor de reactie op de moties en amendementen die zijn ingediend tijdens de meest recente begrotingsbehandeling en de verschillende wetgevingsoverleggen. De leden complimenteren de bewindspersonen en hun ambtenaren voor het duidelijke en volledige overzicht. De leden hebben op dit moment geen vragen of opmerkingen.

Inbreng van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de brief «Reactie op moties en amendementen die zijn ingediend tijdens de meest recente begrotingsbehandeling, het wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek, het wetgevingsoverleg Cultuur, het wetgevingsoverleg Media en het wetgevingsoverleg Emancipatie». Zij hebben nog enkele vragen.

Is het voor de organisatie van de mbo-vakwedstrijden niet te laat als pas in het tweede kwartaal helder wordt hoe er met het te verwachte tekort van € 600.000 op de begroting van 2023 omgegaan wordt¹¹ willen de leden van de CDA-fractie graag weten. Wat betekent dit voor de organisatie van de mbo-vakwedstrijden, komt dat in gevaar?

Ook vernemen de leden van de CDA-fractie graag wanneer het bestedingsplan van de NPO¹² verwacht wordt om de middelen voor audiodescriptie de komende jaren in te zetten¹³. Wat betekent dat voor de inzet en de middelen voor 2023?

De leden van de CDA-fractie willen tenslotte graag weten wat de stand van zaken is met betrekking tot de uitvoering van motie van de leden Werner en Van der Laan over het bevorderen van de emancipatie van mensen met beperkingen¹⁴.

Inbreng van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de brief «Reactie op moties en amendementen die zijn ingediend tijdens de meest recente begrotingsbehandeling, het wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek, het wetgevingsoverleg Cultuur, het wetgevingsoverleg Media en het wetgevingsoverleg Emancipatie». Zij hebben daar nog vragen en opmerkingen over.

De leden van de SP-fractie lezen in de reactie van de Minister op de motie van de leden Kwint en Westerveld over het komen tot een landelijk netwerk van invalpools en niet langer inzetten van uitzendbureaus in het onderwijs¹⁵ dat benoemd wordt dat bij RATO’s¹⁶ ook een centrale dienst met een vervangingspool kan worden ingericht. Deze leden merken op dat de uitvoering van de motie hiermee een vrijblijvender karakter heeft dan het verzoek van de Kamer. Kan de Minister concretiseren of deze RATO’s hiermee verplicht worden om een vervangingspool in te richten, of dat zij alleen regionaal de mogelijkheid krijgen om dat te doen? Kan de Minister aangeven hoe, in het geval dat de uitvoering alleen een mogelijkheid betreft, er toch uitvoering wordt gegeven aan de wens van de Kamer om tot een landelijk netwerk van invalpools te komen? Deelt de Minister nog altijd het eindpunt van deze motie, namelijk dat scholen niet langer gebruik maken van dure uitzendbureaus?

De leden van de SP-fractie lezen in de reactie van de Minister dat het wetsvoorstel naar aanleiding van de motie van het lid Kwint over regelen dat leraren bij goed functioneren na een jaar altijd een vast contract krijgen¹⁷, na gesprekken met sociale partners, in het eerste kwartaal van 2023 in internetconsultatie zal worden gebracht. Kan de Minister aangeven of het al gelukt is om het wetsvoorstel in internetconsultatie te laten gaan of wanneer de Minister van plan is om dit te gaan doen.

Tot slot hebben de leden van de SP-fractie nog een vraag over de uitvoering van de motie van de leden Kwint en Van der Molen over het tot nader order stoppen met het actief werven van buitenlandse studenten.¹⁸. Deze leden merken dat meerdere hogescholen en universiteiten alweer begonnen zijn met het actief werven van buitenlandse studenten, nu besluitvorming door het kabinet is uitgesteld. Hoe gaat de Minister dit stoppen en voorkomen? Gaat hij instellingen hier actief op aanspreken?

Inbreng van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de onderhavige brief.

De Minister kondigt aan dat de Kamer voor het zomerreces 2023 wordt geïnformeerd over toevoeging van opleidingsniveau als discriminatiegrond aan de Algemene wet gelijke behandeling, zoals de Kamer de regering heeft verzocht met het aannemen van de motie van de leden De Hoop en Bouchalikh¹⁹. Op welke termijn denkt de Minister dat de Kamer een wetsvoorstel in dezen kan verwachten?

In de loop van 2023 zal het kabinet de Kamer informeren over de uitvoering van de motie van de leden De Hoop en Sylvana Simons, die de regering vroeg om een voorstel voor kinderopvang met didactisch perspectief en in het kader van kansengelijkheid²⁰. Dit gebeurt in samenspraak met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hoe willen de betrokken bewindslieden hierbij recht doen aan de overweging om de afhankelijkheid van kinderen te verminderen van de omstandigheid of hun ouders de Nederlandse taal machtig zijn of tijd en geld hebben hun nieuwe indrukken en ervaringen aan te bieden?

Uiterlijk vóór de zomer wordt de Kamer geïnformeerd over verbreding van het Zaanse initiatief inzake de inzet van brugfunctionarissen tussen de kinderen, de school en de dienstverlening van gemeenten zoals de regering werd verzocht met het aannemen van de motie van het lid De Hoop²¹. De leden van de PvdA-fractie hopen dat hiertoe al stappen kunnen worden gezet bij de suppletoire begroting samenhangende met de voorjaarsnota. Heeft de Minister wel al becijferd welk bedrag er minimaal voor nodig zal zijn om de inzet van brugfunctionarissen substantieel te verbreden?

In het najaar van 2023 wordt de Kamer procesmatig geïnformeerd over de wettelijke verankering van het Frysk in het wetenschappelijk onderwijs en pas in het voorjaar volgt er een inhoudelijke Kamerbrief hierover. De motie van de leden De Hoop en Van der Molen²² had de regering hierom verzocht. Hoe verklaart de Minister dat dit zoveel tijd moet kosten, terwijl artikel 7, lid 1f van het Europees Handvest voor regionale talen, al van kracht is sinds 1996? Was het kabinet al die jaren sinds 1996 onbewust van deze bepaling? Zo neen, in hoeverre is deze bepaling dan inmiddels ten aanzien van het Frysk staande praktijk geworden?

Het aangenomen amendement²³ van de leden De Hoop en Westerveld over preventieve netwerken pro²⁴/vso²⁵ vroeg om instandhouding in 2023. Uiterlijk voor de zomer wordt de Kamer geïnformeerd over de uitvoering. Kunnen de leden van de PvdA-fractie erop vertrouwen dat er ondertussen dit kalenderjaar geen preventieve netwerken hoeven te worden stopgezet bij gebrek van financiering?

Vóór de zomer zal de Staatssecretaris de Kamer via de veegbrief informeren over de uitvoering van de motie van het lid Mohandis c.s. over een hogere norm voor percentages programmamakers in vaste dienst bij de publieke omroepen²⁶. De leden van de PvdA-fractie hebben behoefte aan informatie over de actuele stand van zaken. Kan de Staatssecretaris benoemen welk percentage van de programmamakers bij de publieke omroepen op dit moment in vaste dienst werkt?

De Minister beziet nog op welke wijze uitvoering wordt gegeven aan het verzoek om jaarlijks de «uit het keurslijf»-prijs uit te reiken (motie van het lid Mutluer²⁷). De Minister wil bij voorkeur aansluiten bij activiteiten/conferenties die het ministerie al voornemens is te organiseren. Is de Minister ook bereid om de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld hierbij te betrekken? Zo ja, hoe zal hij aan deze betrokkenheid gestalte geven?

De Minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap gaat in gesprek met de Minister van Justitie en Veiligheid over de uitvoering van de belofte dat er tijd en geld vrijkomt voor Roze in Blauw en de aanpak van discriminatie op de Politieacademie en op internet (motie van de leden Mutluer en Westerveld²⁸. Kunnen de leden van de PvdA-fractie erop rekenen dat dit overleg met de Minister van Justitie en Veiligheid niet in de weg zal staan dat vanaf 2023 deze belofte wordt waargemaakt?

II Reactie van de Ministers en de Staatssecretaris

Wij danken de fracties voor hun vragen en opmerkingen bij onze brief van 30 maart jl. inzake moties- en amendementen die zijn ingediend tijdens de meest recente begrotingsbehandeling, het wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek, het wetgevingsoverleg Cultuur, het wetgevingsoverleg Media en het wetgevingsoverleg Emancipatie (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 212). Wij beantwoorden de vragen per fractie.

Reactie op vragen van de leden van de VVD-fractie

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 63

De leden van de VVD-fractie geven aan dat zij in onze reactie lezen dat het ministerie ter voorbereiding op de uitvoering van het amendement van het lid Hagen c.s. (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 63) en de bijbehorende motie (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 145) in gesprek gaat met mbo-instellingen. De leden hebben aangegeven graag te willen weten of er hierover al gesprekken zijn geweest met mbo-instellingen. Zo nee, dan vragen de leden waarom is besloten om de gesprekken pas te gaan voeren vier maanden na de stemming over de begroting in de Eerste Kamer (20 december 2022). Ook vragen de leden of de gesprekken niet eerder gevoerd konden worden. Zo nee, dan vragen de leden of het niet mogelijk was om de eerste gesprekken te voeren met mbo-instellingen over basisvaardigheden en de bijbehorende middelen.

Ja, er is al gestart met gesprekken met de MBO Raad en JOBmbo en wij kijken naar best practices op scholen waar momenteel al gratis leermiddelen worden verstrekt. Wij willen benadrukken dat het kosteloos verstrekken van schoolboeken en licenties aan mbo-studenten een complexe opgave is. De invoering hiervan heeft invloed op verschillende partijen, zoals de mbo-instellingen, en op de huidige leermiddelenmarkt. Wij vinden het belangrijk om een doordachte aanpak te kiezen voor de uitvoering. Wij nemen zowel het perspectief van de mbo-instellingen als dat van de mbo-studenten hierin mee en onderzoeken samen met de betrokken partijen op welke wijze dit kan worden ingevoerd. Wij zullen uw Kamer op de hoogte houden van de voortgang.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 75

Ten aanzien van de uitvoering van de motie van de leden Van der Woude en Van der Graaf (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 75) willen de leden van de VVD-fractie graag weten waarom de technologiestrategie en de toekomstverkenning los van elkaar worden uitgevoerd. De leden geven aan van mening te zijn dat het antwoord op de vraag wat de arbeidsmarkt en de samenleving in 2040 van het onderwijs vragen grotendeels te maken heeft met de grote transities op het gebied van verduurzaming, digitalisering en sleuteltechnologie. De leden verwijzen naar het commissiedebat Beleidsbrief Hoger Onderwijs waar is toegezegd dat in de toekomstverkenning wordt ingegaan op de toekomstige strategie van Nederland en hoe het hoger onderwijs hieraan gaat bijdragen. Ook verwijzen de leden naar de toezegging om te onderzoeken aan welke knoppen er gedraaid kan gaan worden om het hele kennisstelsel te optimaliseren en hier partijen zoals de TO2-instellingen, het bedrijfsleven en het Ministerie van EZK bij de betrekken. De leden hebben aangegeven te willen weten hoe wij van plan zijn om met de toekomstverkenning in te gaan op de strategie van Nederland zonder de technologie en het dictum van de motie hierbij te betrekken.

De toekomstverkenning mbo, hoger onderwijs en wetenschap en de Nationale Technologiestrategie zijn aparte trajecten omdat de doelstelling en daarom de aanpak verschilt. Zoals we hieronder toelichten benutten we de samenhang tussen beide trajecten en betrekken we het antwoord op de motie van de leden Van der Woude en Van der Graaf (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 75) in de beleidsreactie op de toekomstverkenning.

De toekomstverkenning is breed en betreft het volledige stelsel van mbo, hoger onderwijs en wetenschap. Een consortium geleid door onderzoeksbureau KBA voert de toekomstverkenning onafhankelijk uit. Hoofdthema’s zijn de arbeidsmarkt, student en kennisontwikkeling in 2040. De term kennisontwikkeling omvat onderzoek aan universiteiten, hogescholen, mbo-instellingen, instellingen voor toegepast onderzoek (TO2) en andere typen kennisinstellingen. In maart en april jl. heeft KBA, na een open uitnodiging, gesproken met meer dan 500 betrokkenen. Aan tafel zaten docenten, studenten, onderzoekers, onafhankelijke adviseurs, beleidsmakers en bestuurders van verschillende typen kennisinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties, inclusief vertegenwoordigers van het door de leden van de VVD-fractie genoemde Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Er is gesproken over onder andere de grote maatschappelijke transities zoals: verduurzaming; digitalisering, artificiële intelligentie en het gebruik van (andere) technologieën in de maatschappij en economie; en de relevantie van verschillende typen kennis en vaardigheden voor de maatschappij en arbeidsmarkt. Momenteel verkent KBA welke eisen deze ontwikkelingen, inclusief onzekerheden, stellen aan mbo, hoger onderwijs en wetenschap. KBA nodigt hiertoe een variëteit aan organisaties uit, inclusief de door de leden van de VVD-fractie genoemde TO2-instellingen. KBA ontwikkelt vervolgens verschillende beleidsrichtingen inclusief de «knoppen waaraan gedraaid kan worden». Uw Kamer ontvangt voor de zomer de toekomstverkenning en dit najaar onze beleidsreactie. Hierbij betrekken wij de inzichten uit andere relevante trajecten, waaronder het Interdepartementaal Beleidsonderzoek mbo en, in overleg met de Minister van Economische Zaken en Klimaat, de inzichten uit de Nationale Technologiestrategie.

De Nationale Technologiestrategie (NTS) heeft als doel om de technologiepositie van Nederland en Europa te versterken, door publiek-private inzet op sleuteltechnologieën te bundelen, inhoudelijk richting te geven aan de ontwikkeling van sleuteltechnologieën en de inzet hierop verder te sturen. De strategie biedt een kader voor bestaande agenda’s zoals de Nationale Agenda kwantumtechnologie en de Nationale Agenda Fotonica, en schetst op welke technologieën de overheid wil inzetten om daarbij een leidende positie te realiseren. Hiervoor zullen enkele speerpunttechnologieën worden geïdentificeerd, op basis van de positie die Nederlandse partijen momenteel hebben op technologieën en op basis van de te verwachten relevantie voor de toekomst. De NTS biedt hiermee een kader voor toekomstige investeringen vanuit het Nationaal Groeifonds, de Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Sleuteltechnologieën en de Nederlandse inzet op Important Projects of Common European Interest (IPCEI’s) (Kamerstuk 33 009, nr. 117). De NTS wordt opgesteld door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat in nauwe samenspraak met kennisinstellingen,

bedrijven en vertegenwoordigers van verschillende departementen waaronder het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dit najaar zal de Minister van Economische Zaken en Klimaat de NTS met uw Kamer delen. Een tussenresultaat is de door TNO en NWO herijkte lijst van sleuteltechnologieën.²⁹ Een ander tussenresultaat zal zijn het antwoord op de motie van de leden Van der Woude en Van der Graaf (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 75). Dit tussenresultaat wordt kort na de zomer met uw Kamer gedeeld en, in overleg met de Minister van Economische Zaken en Klimaat, betrokken in de beleidsreactie op de toekomstverkenning.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 77

De leden van de VVD-fractie geven aan dat zij in onze reactie lezen dat het proces is uitgelopen omdat eerder aangeleverde stukken niet volledig duidelijkheid verschaften. De leden vragen of aangegeven kan worden wie de stukken heeft aangeleverd, welke stukken dat waren en welke duidelijkheid nodig was. Daarnaast willen de leden graag weten of het voor de aanleverde partij duidelijk was welke stukken verstuurd moesten worden en welke duidelijkheid door de stukken moest worden gegeven. Verder vragen leden van de VVD-fractie of zij mogen concluderen dat wanneer er juiste stukken waren verstuurd/ontvangen dat direct duidelijkheid had verschaft, het proces niet was uitgelopen.

Inmiddels heeft de uitvoerende partij van de (mbo-)vakwedstrijden World-Skills Netherlands (WSNL) de stukken aangeleverd waaruit het te verwachten tekort blijkt. Dit heeft niet geleid tot vertraging in het proces. Bij Voorjaarsnota 2023 (Kamerstuk 36 350, nr. 1) is voorgesteld om € 600.000 structureel toe te voegen aan de begroting voor vakwedstrijden mbo. Voor het boekjaar maart 2022–april 2023 heeft WSNL inmiddels een voorlopig tekort begroot als gevolg van de snel stijgende inflatie en kosten. Om extra middelen in de vorm van loon- en prijsbijstelling (lpo) beschikbaar te stellen aan WSNL moet het subsidieplafond van de huidige subsidieregeling voor de vakwedstrijden worden gewijzigd. Momenteel wordt daaraan gewerkt. Na de inwerkingtreding van de wijzigingsregeling kunnen de lpo-middelen, in ieder geval voor het boekjaar 2022–2023, met terugwerkende kracht worden toegekend aan WSNL. Voor het boekjaar 2023–2024 zijn de lpo-middelen nog niet toegekend.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 144

Naar aanleiding van het lezen van onze reactie, waarin staat dat het stopzetten van de regeling praktijkleren ook een optie is die wordt meegenomen in de evaluatie van de regeling praktijkleren, hebben de leden van de VVD-fractie aangegeven een vervolgvraag te hebben. De leden vragen of wij aan kunnen geven hoe dit zich verhoudt met de wens en het verzoek van uw Kamer zoals is vastgelegd in de aangenomen motie van het lid El Yassini (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 144) om de huidige middelen van de subsidie praktijkleren, bij een positieve evaluatie, in te zetten voor een vervolgregeling van vijf jaar? Daarnaast vragen de leden hoe geborgd wordt dat ondernemers niet onnodig lang geen zekerheid hebben over het vervolg van deze regeling?

De evaluatie van de subsidieregeling praktijkleren is inmiddels afgerond. Deze zal op korte termijn, vergezeld van een Kamerbrief, aan uw Kamer worden toegestuurd. Het voornemen is om de subsidieregeling voor vijf jaar te verlengen. In de Kamerbrief kunt u op korte termijn meer lezen over onze overwegingen.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 153

De leden van de VVD-fractie hebben aangegeven een vraag te hebben over de uitvoering van de motie van het lid Van der Woude (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 153). De leden geven aan dat uit de beschrijving niet duidelijk wordt of er specifiek voor straatintimidatie wordt gekeken naar daderprofielen, terwijl dit wel zo staat gespecificeerd in het dictum en ook zo is toegezegd. De leden hebben gevraagd om een beschrijving over op welke manier dit specifieke onderzoek zoals toegezegd wordt uitgevoerd en binnen welke termijn.

Het literatuuronderzoek dat momenteel door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid wordt uitgevoerd naar daderprofielen is gericht op plegers van zedenmisdrijven. Het bleek niet mogelijk om specifieke informatie op te halen over de daderprofielen van straatintimidatie omdat dit momenteel niet strafbaar is. De resultaten van dit literatuuronderzoek naar profielen van daders van zedenmisdrijven worden verwacht in het derde kwartaal van 2023. De regeringscommissaris seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag zal – gelet op het voorgaande – vanuit haar gesprekken met experts, betrokken organisaties en slachtoffers proberen conclusies te trekken over de aard en omvang van dit probleem, met specifieke aandacht voor de daderprofielen aangaande straatintimidatie en seksueel grensoverschrijdend gedrag in de openbare ruimte. Als het wetsvoorstel seksuele misdrijven dat momenteel in uw Kamer voorligt tot wet wordt verheven zal het op termijn naar verwachting mogelijk zijn om meer informatie hierover te vergaren. Gezien het onderwerp van de motie, zal deze uitgevoerd worden door de Minister van Justitie en Veiligheid.

Reactie op vragen van de leden van de CDA-fractie

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 77

De leden van de CDA-fractie hebben aangegeven graag te willen weten of het voor de organisatie van de mbo-vakwedstrijden niet te laat is als pas in het tweede kwartaal helder wordt hoe er met het te verwachten tekort van € 600.000 op de begroting van 2023 omgegaan wordt. Ook geven zij aan zich af te vragen wat dit betekent voor de organisatie van de mbo-vakwedstrijden en of deze in gevaar komen.

De organisatie van de mbo-vakwedstrijden komt niet in gevaar vanwege het te verwachten tekort bij WSNL. Voor een toelichting verwijzen wij naar onze reactie bij de vraag van de VVD-fractie over deze motie.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 128

De leden van de CDA-fractie geven aan graag te vernemen wanneer het bestedingsplan van de NPO verwacht wordt om de middelen voor audiodescriptie de komende jaren in te zetten en wat dat betekent voor de inzet en de middelen voor 2023.

Op 28 maart 2023 heeft de NPO het bestedingsplan ingediend. Vanwege de benodigde opstartfase, waarin onder andere een aanbesteding moet plaatsvinden, worden niet alle beschikbare middelen in 2023 besteed. In 2023 wordt € 650.000 ingezet voor dit doel en de resterende middelen worden ingezet in de jaren 2024 tot en met 2026. In de jaarverantwoording zal de NPO rapporteren over de inzet van de middelen.

Kamerstuk 35 925 VIII, nr. 128

Tenslotte hebben de leden van de CDA-fractie aangegeven graag te willen weten wat de stand van zaken is met betrekking tot de uitvoering van motie van de leden Werner en Van der Laan (Kamerstuk 35 925 VIII, nr. 128) over het bevorderen van de emancipatie van mensen met beperkingen.

Uw Kamer wordt geïnformeerd over de uitvoering van deze motie.

Reactie op vragen van de leden van de SP-fractie

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 81

De leden van de SP-fractie geven aan dat zij na het lezen van onze reactie opmerken dat de uitvoering van de motie van de leden Kwint en Westerveld (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 81) een vrijblijvender karakter heeft dan het verzoek van uw Kamer, omdat wij hebben benoemd dat bij de RATO’s ook een centrale dienst met een vervangingspool kan worden ingericht. De leden hebben ons gevraagd om te concretiseren of deze RATO’s hiermee verplicht worden om een vervangingspool in te richten, of dat zij alleen regionaal de mogelijkheid krijgen om dat te doen. De leden vragen ook of wij aan kunnen geven hoe, in het geval dat de uitvoering alleen een mogelijkheid betreft, er toch uitvoering wordt gegeven aan de wens van uw Kamer om tot een landelijk netwerk van invalpools te komen. Tot slot vragen de leden of wij nog altijd het eindpunt van deze motie delen, namelijk dat scholen niet langer gebruikmaken van dure uitzendbureaus.

Het doel van deze motie ondersteunen wij zeer. Onze inzet is om het gebruik van uitzendbureaus te beperken. Dat doen wij op verschillende manieren. Zo is op 10 mei jl. het wetsvoorstel strategisch personeelsbeleid (s-hrm) in consultatie gegaan. Daarin zijn maatregelen opgenomen om het gebruik van uitzendbureaus aan banden te leggen. De inrichting van vervangingspools bij onderwijsregio’s is een andere manier om te voorkomen dat scholen zich genoodzaakt voelen om personeel in te zetten via uitzendbureaus. Daarom wordt het inrichten van een vervangingspool opgenomen als voorwaarde voor onderwijsregio’s om in aanmerking te komen voor financiering. De deelname van personeel aan de vervangingspool zal niet worden verplicht, zij kunnen op basis van vrijwilligheid meedoen. In het primair onderwijs zijn al verschillende vervangingspools. De Realisatie Eenheid die onlangs van start is gegaan, stimuleert en ondersteunt regio’s de komende periode bij de vorming van vervangings- en mobiliteitspools.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 82

De leden van de SP-fractie hebben ons verzocht om aan te geven of het al gelukt is om het wetsvoorstel, naar aanleiding van de motie van het lid Kwint (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 82) over het regelen dat leraren bij goed functioneren na een jaar altijd een vast contract krijgen, in internetconsultatie te laten gaan of wanneer wij van plan zijn om dit te gaan doen.

Ja, dat is gelukt. Het wetsvoorstel is op 10 mei jl. aangeboden voor internetconsultatie. Reageren kan tot en met 18 juni 2023. Na internetconsultatie gaat het wetsvoorstel via de ministerraad naar de Raad van State en daarna naar de Tweede en Eerste Kamer. Het streven is om de wet in 2024 in werking te laten treden.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 83

Naar aanleiding van onze reactie over de uitvoering van de motie van de leden Kwint en Van der Molen (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 83) over het tot nader order stoppen met het actief werven van buitenlandse studenten, hebben de leden van de SP-fractie een vraag. De leden merken op dat meerdere hogescholen en universiteiten alweer begonnen zijn met het actief werven van buitenlandse studenten, nu besluitvorming door het kabinet is uitgesteld, en willen graag weten hoe wij dit gaan stoppen en voorkomen en of wij instellingen hier actief op gaan aanspreken.

Dit studiejaar hebben wij met de instellingen afspraken gemaakt over de terughoudendheid van de werving van internationale studenten, zoals wij hebben aangegeven in onze reactie. De instellingen zijn opgeroepen om niet actief te gaan werven, met uitzondering voor specifieke opleidingen gericht op (regionale) tekortsectoren in de zorg, de bètatechniek en het onderwijs. Daarnaast zijn er ook expliciet afspraken gemaakt over de rol van het College van Bestuur en haar verantwoordelijkheden bij de werving. Ook in het plenaire debat op 31 januari 2023 is gesproken over de wervingsstop. Daarbij heeft uw Kamer zowel gevraagd om ruimte voor maatwerk als om het vasthouden aan de afspraken. In het debat is toegelicht dat de gemaakte afspraken golden tot en met de uitwerking van onze Kamerbrief over internationale studentenstromen.

Deze brief is op 21 april jl. verzonden aan uw Kamer, waarin wij onder meer ingaan op onze visie inzake internationalisering, en ook specifiek over de wervingsactiviteiten (Kamerstuk 22 452, nr. 85). Daarbij is aangegeven dat wij vasthouden aan de algehele stop van actieve werving van internationale studenten via grote algemene en fysieke beurzen (c.q. wervingsactiviteiten) door de instellingen, met uitzondering voor de tekortsectoren. Dit geldt totdat, in lijn met eerdere afspraken, nadere bestuurlijke afspraken over werving zijn gemaakt. Deze lijn is gecommuniceerd via de brief, maar ook toegelicht in bestuurlijke overleggen via de koepelorganisaties. Het streven is om vóór de zomer te komen tot nadere bestuurlijke afspraken.

Tot slot willen wij benadrukken dat wij vertrouwen hebben dat de besturen deze afspraken naleven, mede door de nauwe betrokkenheid en de verantwoordelijkheid die de besturen nemen ten aanzien van de werving. Wij willen ook benadrukken dat het de instellingen vrij staat om open dagen en proefstudeerdagen te organiseren. Dit hoort bij de zorgplicht en de goede voorlichting van (aspirant)studenten. Maar ook hier doen wij een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van instellingen voor het maken van kritische en bewuste keuzes, ook als het gaat om de voorlichting en actieve wervingsactiviteiten.

Reactie op vragen van de leden van de PvdA-fractie

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 38

De leden van de PvdA-fractie hebben aangegeven een vervolgvraag te hebben naar aanleiding van het lezen van onze reactie waarin staat dat wij uw Kamer uiterlijk voor de zomer informeren over de uitvoering van het amendement van de leden De Hoop en Westerveld (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 38) over het instandhouden van de preventieve netwerken pro/vso in 2023. De leden vragen of zij erop kunnen vertrouwen dat er ondertussen dit kalenderjaar geen preventieve netwerken hoeven te worden stopgezet bij gebrek van financiering.

Direct nadat het amendement was aangenomen, is gestart met de communicatie over de beschikbare middelen aan alle betrokken partijen. Zoals ook aangegeven in het verslag van het schriftelijk overleg over o.a. nieuwe bekostigingssystematiek lwoo en pro (Kamerstuk 31 497, nr. 443) aan uw Kamer zijn de middelen voor deze netwerken in 2023 in de begroting verwerkt. Daarnaast zijn bij Voorjaarsnota structurele middelen voor de preventieve netwerken beschikbaar gesteld. Nog voor de zomer wordt uw Kamer hier nader over geïnformeerd. Ondertussen wordt regionaal gezorgd dat het aantal preventieve netwerken in stand wordt gehouden en dat deze zelfs verder wordt uitgebreid, aangezien er nu voor alle regio’s geld beschikbaar is.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 91

De leden van de PvdA-fractie hebben aangegeven een vervolgvraag te hebben naar aanleiding van het lezen van onze reactie waarin staat dat uw Kamer voor het zomerreces 2023 wordt geïnformeerd over het toevoegen van opleidingsniveau als discriminatiegrond aan de Algemene wet gelijke behandeling, zoals uw Kamer de regering heeft verzocht met het aannemen van de motie van de leden De Hoop en Bouchalikh (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 91). De leden hebben gevraagd op welke termijn wij denken dat de Kamer een wetsvoorstel in dezen kan verwachten.

In onze reactie over de uitvoering van deze motie hebben wij aangegeven dat wij momenteel in afstemming met de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de mogelijkheid onderzoeken om opleidingsniveau als discriminatiegrond toe te voegen aan de Algemene wet gelijke behandeling, aangezien de Algemene wet gelijke behandeling onder haar verantwoordelijkheid valt. Voor het zomerreces 2023 zullen wij uw Kamer informeren over de wijze waarop wij uitvoering geven aan deze motie en op welke termijn een eventueel wetsvoorstel ingediend kan worden.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 92

Ten aanzien van de uitvoering van de motie van de leden De Hoop en Sylvana Simons (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 92) over een voorstel voor kinderopvang waarin het belang van het kind in didactisch perspectief en in het kader van kansengelijkheid wordt meegenomen, hebben de leden van de PvdA-fractie aangegeven een vervolgvraag te hebben. De leden van de PvdA-fractie willen graag weten hoe recht wordt gedaan aan de overweging om de afhankelijkheid van kinderen te verminderen van de omstandigheid of hun ouders de Nederlandse taal machtig zijn of tijd en geld hebben om hen nieuwe indrukken en ervaringen aan te bieden.

De thuissituatie van een kind is een belangrijke, bepalende factor in de manier waarop een kind zich ontwikkelt. Daarbij is de kinderopvang een belangrijke voorziening, die bij kan dragen aan de ontwikkeling van kinderen. De grootste groep kinderen in de kinderopvang neemt hieraan deel met behulp van kinderopvangtoeslag, waarmee een deel van de kosten voor werkende ouders wordt vergoed. Het kabinet heeft als doel om de kinderopvang betaalbaarder en toegankelijker te maken door de herziening van het financieringsstelsel van de kinderopvang per 2027. Voor kinderen met het risico op onderwijsvertraging door omgevingskenmerken is het mogelijk om vanaf 2,5 jaar voorschoolse educatie (ve) te volgen op de kinderopvang. Op de ve leren de kinderen spelenderwijs over taal en voorbereidend rekenen, zodat ze een betere start kunnen hebben op de basisschool. Gemeenten kunnen een

aanbod van 16 uur per week doen aan peuters met een ve-indicatie, kosteloos of tegen een door de gemeente vast te stellen ouderbijdrage. Daarbij gaan gemeenten zelf over de precieze definiëring van de doelgroep die in aanmerking komt voor ve en de indicatiestelling. Kinderen waarvan de ouders de Nederlandse taal niet machtig zijn komen vaak in de gemeentelijke definities terug. Voor peuters zonder ve-indicatie, van wie de ouders geen recht hebben op kinderopvangtoeslag, kan de gemeente een aantal dagdelen peuteropvang vergoeden. Daarnaast is er de sociaal-medische indicatie. Hiermee kan er vanuit de gemeente een vergoeding voor kinderopvang worden gegeven voor gezinnen waar sociaal-medische problematiek speelt. Vanuit beide ministeries wordt er daarmee ingezet op het bieden van kinderopvang in het belang van de ontwikkeling van kinderen, los van de thuissituatie.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 93

De leden van de PvdA-fractie hebben aangegeven dat zij hopen dat er al stappen kunnen worden gezet bij de suppletoire begroting samenhangende met de Voorjaarsnota voor het verbreden van het Zaanse initiatief inzake de inzet van brugfunctionarissen tussen de kinderen, de school en de dienstverlening van gemeenten, zoals is verzocht met de motie van het lid De Hoop (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 93). De leden vragen of al is becijferd wat het minimaal benodigde bedrag zal zijn om de inzet van brugfunctionarissen substantieel te verbreden.

Momenteel wordt bezien hoe de inzet van de brugfunctionaris het beste kan worden vormgegeven binnen de beschikbare middelen. Dit doen we in overleg met partijen in het veld. Ook leren we van de reeds gestarte pilot van de Gelijke Kansen Alliantie «Omgaan met Armoede» waar 20 schoolbesturen aan de slag zijn gegaan met brugfunctionarissen. Daarbij wordt nog overwogen hoe groot de inzet van de brugfunctionaris per school zou moeten zijn en hoeveel scholen bereikt kunnen worden. Na de zomer zal uw Kamer hierover nader geïnformeerd worden.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 96

In onze reactie op de uitvoering van de motie van de leden De Hoop en Van der Molen (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 96) hebben wij benoemd dat uw Kamer in het najaar van 2023 procesmatig wordt geïnformeerd over de wettelijke verankering van het Frysk in het wetenschappelijk onderwijs en dat hierover in het voorjaar een inhoudelijke Kamerbrief volgt. De leden van de PvdA-fractie vragen hoe verklaard kan worden dat deze tijd hiervoor nodig is en verwijzen bij het stellen van hun vraag naar artikel 7 lid 1f van het Europees Handvest voor regionale talen, dat van kracht is sinds 1996. De leden vragen of het kabinet zich al die jaren sinds 1996 onbewust was van deze bepaling. Zo nee, dan vragen de leden in hoeverre deze bepaling dan inmiddels ten aanzien van het Frysk staande praktijk is geworden.

Het kabinet is bekend met de genoemde bepaling uit het Europese handvest, die op 1 maart 1998 voor Nederland in werking is getreden en die vraagt om passende middelen en vormen voor het Frysk. Het kabinet is van mening dat aan die bepaling sinds die tijd uitvoering is gegeven in het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek Frisistiek. Ten aanzien van de motie van de leden De Hoop en Van der Molen over de wettelijke verankering van het Frysk in het wetenschappelijk onderwijs worden momenteel de mogelijkheden verkend voor uitvoering van deze motie (kernmerk: Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 96). Uw Kamer wordt dit najaar hierover verder geïnformeerd. Relevant hiervoor is dat de Koninklijke Nederlandse Akademie van

Wetenschappen (KNAW) heeft besloten om een advies op te stellen gericht op een duurzame Frisistiek. De KNAW streeft ernaar dit advies eind dit jaar op te leveren. Dit advies wordt bij de uitvoering van de motie betrokken. Voorts wordt ook de stand van zaken rond de Bestuursafspraak Friese taal en cultuur (tussen de rijksoverheid en de provincie Fryslân) hierbij meegenomen.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 156

De leden van de PvdA-fractie vragen of wij bereid zijn om de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld te betrekken bij de uitvoering van de motie van het lid Mutluer (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 156) om jaarlijks de «uit het keurslijf»-prijs uit te reiken en, zo ja, hoe aan deze betrokkenheid gestalte zal worden gegeven.

Wij zijn voornemens de regeringscommissaris hierbij te betrekken. Als boegbeeld en aanjager van het maatschappelijk gesprek kan zij een belangrijke rol vervullen bij het uitreiken van dergelijke prijzen.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 157

Ten aanzien van de motie van de leden Mutluer en Westerveld (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 157) over de belofte dat er tijd en geld vrijkomt voor Roze in Blauw en de aanpak van discriminatie op de Politieacademie en op internet hebben wij in onze reactie aangegeven dat het Ministerie van OCW in gesprek gaat met het Ministerie van Justitie en Veiligheid over de uitvoering van deze motie. De leden van de PvdA-fractie vragen of zij erop kunnen rekenen dat dit overleg niet in de weg zal staan dat vanaf 2023 deze belofte wordt waargemaakt.

Ja, vanaf 2022 worden meerjarige incidentele middelen toegekend aan de politie voor de aanpak van geweld tegen lhbtiq+ personen. Het gaat om € 2 miljoen per jaar. De politie zet deze tijdelijke middelen in onder het programma Politie voor Iedereen voor onder andere onderzoek naar lhbti-geweld en voor het bieden van steun voor het netwerk Divers Vakmanschap, waaronder het netwerk Roze in Blauw. Er wordt onder andere gewerkt aan faciliteiten voor de leden en coördinatoren van het totale netwerk Divers Vakmanschap. Wat betreft de aanpak van discriminatie op de Politieacademie; de antidiscriminatiebepalingen uit de Grondwet en het Wetboek van Strafrecht maken onderdeel uit van de opleiding van Politieacademie voor politiemedewerkers. Binnen het lesprogramma van de Politieacademie is ook nadere aandacht voor discriminatie en de thema's onder de veranderopgave Politie voor Iedereen via een doorlopende leerlijn. Op deze manier kan bij elk onderdeel van het curriculum stilgestaan worden bij actuele voorbeelden en concrete vraagstukken van discriminatie en racisme. De Minister van Justitie en Veiligheid informeert uw Kamer daar met regelmaat over.

Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 166

De leden van de PvdA-fractie hebben aangegeven behoefte te hebben aan informatie over de actuele stand van zaken over de uitvoering van de motie van het lid Mohandis c.s. (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 166) over een hogere norm voor het percentages programmamakers in vaste dienst bij de publieke omroepen. De leden hebben gevraagd om het percentage van de programmamakers bij de publieke omroepen dat op dit moment in vaste dienst werkt.

De exacte actuele percentages van aantal medewerkers in vaste dienst zijn nu nog niet bekend. In de huidige CAO Omroeppersoneel, die loopt van 1 januari 2022 tot en met 31 december 2023, zijn al stappen gezet om de verhouding tussen vaste contracten en flexcontracten aan te scherpen van 60% – 40% naar 70% – 30%. Deze aangepaste verdeling moet uiterlijk op 1 januari 2024 door de omroepen gerealiseerd zijn. In onze brief van 13 maart 2023 (Kamerstuk 32 827, nr. 278) hebben wij uw Kamer toegelicht hoe wij van plan zijn uitvoering te geven aan de genoemde motie van het lid Mohandis c.s. (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 166). Over de uitkomsten van de gesprekken die we met de sector voeren, wordt de Kamer rond de zomer geïnformeerd. Daarbij betrekken we ook de bevindingen van de Onafhankelijke Commissie Grensoverschrijdend Gedrag onder voorzitterschap van dhr. Van Rijn³⁰.

---

1 Motie van de leden Van der Woude en Van der Graaf over in de technologiestrategie een analyse maken van de verdeling van onderzoeks- en onderwijsmiddelen over alfa, bèta, gamma en (technisch-)medische wetenschap.

2 Kamerstuk 31 288, nr. 970.

3 TO2-instellingen: instellingen voor toegepast onderzoek.

4 EZK: Economische Zaken en Klimaat.

5 Motie van de leden El Yassini en Van der Molen over de stijgende kosten van de mbo-vakwedstrijden opvangen met € 600.000 en de borging daarvan verzekeren.

6 Gewijzigde motie van het lid El Yassini c.s. over bij een positieve evaluatie de middelen van de subsidie praktijkleren vanaf 2024 inzetten voor een vervolgregeling van vijf jaar (Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 78).

7 Motie van het lid Van der Woude over landelijk onderzoek naar daderprofielen voor straatintimidatie en seksueel grensoverschrijdend gedrag in de openbare ruimte.

8 WODC: Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum.

9 Amendement van het lid Hagen c.s. over middelen voor taal, rekenen en burgerschap voor mbo-studenten.

10 mbo: middelbaar beroepsonderwijs.

11 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 77.

12 NPO: De Nederlandse Publieke Omroep.

13 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 128.

14 Kamerstuk 35 925 VIII, nr. 128.

15 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 81.

16 RATO: Regio’s voor de arbeidsmarkt van de Toekomst van het Onderwijs.

17 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 82.

18 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 83.

19 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 91.

20 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 92.

21 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 93.

22 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 96.

23 Kamerstuk: 36 200 VIII, nr. 38.

24 pro: praktijkonderwijs.

25 vso: voortgezet speciaal onderwijs.

26 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 166.

27 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 156.

28 Kamerstuk 36 200 VIII, nr. 157.

29 TNO en NWO, maart 2023, Herijking sleuteltechnologieën 2023.

30 Zie hiervoor het besluit van de raad van bestuur van de Stichting Nederlandse Publieke Omroep van 20 december 2022, nr. NPO-uit 2022–1408, houdende de instelling van de Onafhankelijke Commissie Grensoverschrijdend Gedrag. Externe link: https://over.npo.nl/download/nl/2021.