24 400 VIII
Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (VIII) voor het jaar 1996

nr. 102b
NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG

Ontvangen 8 februari 1996

1a.

De gegeven tijdreeksen hebben betrekking op studierichtingen. Dat zijn aggregaten van opleidingen. Tijdreeksen voor opleidingen konden in de beschikbaar gestelde tijd niet gemaakt worden. De opleidingen natuurwetenschappen van de UU is begrepen bij natuurkunde. Het aantal eerstejaars per 1/12/95 was 60.

Verklaring van de afkortingen per CROHO-onderdeel

Natuur.

2 6WiskWiskunde
2 7InfoInformatica
2 8NatkNatuurkunde
2 9SterkSterrenkunde
2 10ScheiScheikunde
2 11FarmFarmacie
2 12BiolBiologie
2 13GIGfGeologie/geofysica
2 14FyGeoFysische geografie
2 15MilWMilieuwetenschappen
2 16OvNatOverige Natuur

Techniek.

3 17TeWiTechnische wiskunde
3 18TelnfTechnische informatica
3 19CivTeCiviele techniek
3 20BouwkBouwkunde
3 21WktbkWerktuigbouwkunde
3 22ElTecElektrotechniek
3 23TeSchTechnische scheikunde
3 24TeNatTechnische natuurkunde
3 25LuRuVLucht- en ruimtevaarttechniek
3 26IndOwIndustrieel ontwerpen
2 27MarTeMaritieme techniek
3 28GeodGeodesie
3 29MijnbMijnbouwkunde
3 30TeBrTechnische bedrijfskunde
3 31OvTecOverige techniek

RUL

 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
6 Wisk5660526253654689697153585764353332213335403834333326232524
7 Info00000000000000316378785653937385904858392427
8 Natk5246393945483463526653766172463750545244514643402423423726
9 Sterk81089121289131812222218252619202124251421162719181618
10 Schei1101041461301051197875899813092758790989910483861311231311058177855453
11 Farm362937275449396761728181897469467110021100003244
12 Biol787584869010178841281311241241311251301049586111112949667756270887577
13 GlGf162014152224182731293428108800000000000000
Totaal356344380368381418301414443485487481445448434407444364356354436391382359275273295263269
                              
UU                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
6 Wisk61726674879569120977871656776573739583546495353364241353422
7 Info000000000000000060615867737151687347583122
8 Natk75107122891401157610410399145138135116103835367878410997104117137102136116111
9 Sterk798761413272541391925182118101017158161217910141120
10 Schei127158174165149142861048695166102108971161031231101221351551361521391611161039990
11 Farm5050674749564348807378707776716858117124111120103107124152147176220207
12 Biol13188114131136151115149187199229207245228226224159182182188207205201189184210216264247
13 GlGf14243237414634335344686355666293118877161486578869093809659
14 FyGeo17132419322817242531482938384538557546606863768410878877352
16 OvNat1246411101612211123141291017212834293249464654464861
Totaal4835236115756446584636256686818557167647277106746927887708018668418639061002898951992891
                              
RUG                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
6 Wisk2644415043604565797672434453423725393153364026234420271615
7 Info0000000000000002333374440444934323238273228
8 Natk6252825569694770657193766675566351493832455049582936302831
9 Sterk23399127112610914137161115138413691179915
10 Schei711331421211121076568778810495103818990816365857989861208283596256
11 Farm263139485860434968574252504759334070486176885876907978110132
12 Biol576265819394741151261359611513110711410784101959384116123100117139159156126
13 GlGf682511746466853500000000000000
Totaal250333374369395409285374431439423398413379372369325374334372368445382418405402389413403
                              
23 TeSch00000000000000001113011172028303726301616
24 TeNat00000000000000001171418213123243126352521
B-Techn00000000000000002284429385151546852654137
                              
RL                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
7 Info00000000000000000000000000045
                              
UvA                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
6 Wisk6749595661553552475057464644361927322826192729252527312720
7 Info0000000000000031415961747310685796149101136110109
8 Natk7275775962573552414865625255695948576369657170525657544139
9 Sterk20154553374910105300000115664749
10 Schei959196127618046495357699558588085100848894791211301149899907463
11 Farm1625261713242136474441355341364027000000000000
12 Biol63666172727755809210910480871141139210486688590948283128113179188155
13 GlGf1219182111191324181217191114242223000000000000
14 FyGeo52211716191423303428242418161618231616183228192227274133
16 OvNat00000000000000000000006000021
Totaal332347363363301336222319335358390371341349408374406343337363378431429360384428524487429
                              
VU                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
6 Wisk2032554351584271606949385648231733202426251416152019201318
7 Info0000000000000039579083868086108809166171123129105
8 Natk3242443965513242423641314856453743242631365531314429423427
10 Schei6691101104115915256484565625843465353524051516188566254605342
12 Biol31696676718362978695102808710391587262745092646576111119152178189
13 GlGf61018222319111013122517141011928383431311521223333393032
14 FyGeo591118212011915222216101313212161412331814213436333632
16 OvNat000000000000000000000000980000
Totaal160253295302346322210285264279304244273273268233331295298281354335315312468461469473445
                              
KUN                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
6 Wisk5148575448654981696051384835262938204037412821282019202712
7 Info00000000000000405268595452596746364322514321
8 Natk3336444042503555544153585758363445544040423838362428313633
9 Sterk20220111120932342000000000000
10 Schei82701011131109756545866948782625754637355576463108998189726446
12 Biol77941139890105769712011298110113113117108109149146133151171150153146153959285
Totaal245248317307290318217288302281296302303270279281325355335319357367363352314311269262197
                              
TUD                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
17 TeWi708389869088577784856799107124624846527594758670586551373533
18 Telnf000000000000001091522071982382882442572031781771501228691
19 CivTe284373435392392370225288286291326281277251263216221215178195203280245287354364308325307
20 Bouwk214240298376344339211283252221268311331336237249194221214217338367362345495447440543512
21 Wktbk177234239189177196130168209224226193204212205214240275276347376369416331344294267265195
22 ElTec176225232251263267171247233229256241257257237232231263341380395318304243243188227205178
23 TeSch147147188164119116646668621221039111211914414816016814518318920214815314714212373
24 TeNat120128129123125118748011211613811413611294106137139155185220199171164174185176131137
25 LuRuv66849882938654737390112129110170163206174185235292322275266380303225215230195
26 IndOw00313534412947394356647593109135139129167151197230233240279296306281244
27 MarTe1526292515292238435728362938302644513861383836325346376142
28 Geod1414161114161113201421393838304231262528233142293425261819
29 Mijnb2122162821251617283334523445671068860717067765766841251006158
31 OvTec6171213916112214241925102918133752403555455232377111812494
B-Techn13041576180017621687169110641397144714651654166216891788172518761900197421812453268127152607250127582543240323642084
G-Techn6171212916112214241925102918133752403555455232377111812494
Totaal13101593181217751696170710751419146114891673168716991817174318891937202622212488273627602659253327952614252124882178
                              
TUE                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
17 TeWi5948497478795361867161768472685649587274665433413741352626
18 TeInf000000000000006411514213710213115215312311417614713110383
20 Bouwk711201611871631518710691741311571511591209110088748097138170197218209188203197
21 Wktbk8811413117214615696127129127138151137154163158155157214292324310329289271203189163165
22 ElTec1352002272122392181361821781781941942012181971831761952402642902402391921511381108891
23 TeSch13314217116414012266706982911028311511313612811311813914814613918517515913010692
24 TeNat8410710512011610158597579126801119788102991001101131201301611301321271069888
30 TeBdr7279109109110116769810789123109156157122178232209222245249278350363308258259241198
31 OvTec000000000000000000000001051461401275750
B-Techn5707318449298828274966056286117417607678158138418498489301093119711711194114811601024889787742
G-Techn7279109109110116769810789123109156157122178232209222245249278350468454398386298248
Totaal64281095310389929435727037357008648699239729351019108110571152133814461449154416161614142212751085990
                              
UT                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
17 TeWi4658737675653756236048425168464140696379887776756159474327
18 TeInf00000000000000144174157157182153167199187142155108140144128
19 CivTe000000000000000000000000086158144104
21 Wktbk801001171221191086471911038790103114142122130122126178226252276247205176189211202
22 ElTec891111321371321298181135144142144159162154151140157156195198217169165148113113112106
23 TeSch5266808481714330695076677892841169379114170153155211190127149131142105
24 TeNat202532333539274046487054487258587544828910411012414910292103107102
30 TeBdr00000009000000087169166177190232237248299279220193234178
31 OvTec00000000000000000000000000001
B-Techn28736043445244241225227836440542339743950862866263562872386493610101043967798783881903774
G-Techn 00000009000000087169166177190232237248299279220193234179
Totaal287360434452442412252287364405423397439508628749804794900105411681247129112661077100310741137953
                              
TOTALEN OVER ALLE INSTELLINGEN
                              
 19671968196919701971197219731974197519761977197819791980198119821983198419851986198719881989199019911992199319941995
NATUUR                              
6 Wisk281305330339343398286478421404353288318320219172194190191223210200159160184152156142111
7 Info00000000000000141236388379372365461453375378311437434373317
8 Natk326358408321423390259386357361450441419432355313290305306300348357335334314275335292267
9 Sterk2122363132443241587170697456596442455147384444485340484062
10 Schei551647760760652636383406411449628633484428478483519486453508559593695633565518469406350
11 Farm128135169139174189146200256246242238269238235187196188172172198192166200242226254362383
12 Biol437454503544552611460622739781753716794790791693623666676661718746688676748804889953879
13 GlGf54818410010811580100119103150135951011101241691251059279809910812312611912691
14 FyGeo27444644696742567087986972697456851147688119113118124164141147150117
15 MilW00000000000000000000000000000
16 OvNat12464111016122111231412910172128342932554614454465062
Totaal18262048234022842357246116982305244325232755251225392446247123382523251924302490275928102734270728482773289728942639
                              
TECHNIEK                              
17 TeWi17518921123624323214719419321617621724226417614513517921024722921717917316315111910486
18 TeInf00000000000000317441506492522572563609513434508405393333302
19 CivTe284373435392392370225288286291326281277251263216221215178195203280245287354450466469411
20 Bouwk285360459563507490298389343295399468482495357340294309288297435505532542713656628746709
21 Wktbk3454484874834424602903664294544514344444805104945255546168179269311021867820673645639562
22 ElTec400536591600634614388510546551592579617637588566547615737839883775712600542439450405375
23 TeSch332355439412340309173166206194289272252319316396370363430465501510580553492481433387286
24 TeNat224260266276276258159179233243334248295281240266312300361405465470479467439430420361348
25 LuRuV66849882938654737390112129110170163206174185235292322275266280303225215230195
26 IndOw00313534412947394356647593109135139129167151197230233240279296306281244
27 MarTe1526292515292238435728362938302644513861383836325346376142
28 Geod1414161114161113201421393838304231262528233142293425261819
29 Mijnb2122162821251617283334523445671068860717067765766841251006158
30 TeBdr72791091091101167610710789123109156157122265401375399435481515598662587478452475376
31 OvTec61712139161122142419251029181337524035554552137183211245181145
B-Techn21612667307831433011293018122280243924812818281928953111316633793386347838784439485249474895467047844402423840953637
G-Techn789612112211913287129121113142134166186140278438427439470536560650799770689697656521
Totaal22392763319932653130306218992409256025942960295330613297330636573824390543174909538855075545546955545091493547514158

1b.

De ervaring heeft geleerd dat bevordering van de deelname aan deze opleidingen een meer-dimensionaal probleem is, waarvoor verschillende actoren gezamenlijk verantwoordelijk zijn. Daarbij is niet slechts de instroom in het hoger onderwijs van belang, maar ook de studie- en beroepskeuze in het voortgezet onderwijs, als ook keuzes bij de latere beroepsuitoefening.

In het voortgezet onderwijs kunnen brede eindexamenprofielen vroegtijdige fuikwerking bij de vakkenpakketkeuze tegengaan, waardoor voor meer scholieren een beta- of technische opleiding mogelijk wordt.

Hoger onderwijs-instellingen zijn vervolgens verantwoordelijk voor een op maat gesneden en studeerbare inrichting van het onderwijs. In het hoger technisch onderwijs kan daarbij de aantrekkelijkheid van de hogere technische beroepsopleidingen worden verhoogd door meer aandacht voor onderwijskundige vernieuwingen. Ook in het wetenschappelijk onderwijs kan aandacht voor kwaliteit en studeerbaarheid de aantrekkelijkheid van technische en beta opleidingen vergroten. De overheid draagt hieraan onder meer bij door de beschikbaarstelling van middelen voor het studeerbaarheidsfonds.

Het is een verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven het gewenste studie-keuzegedrag te stimuleren via de arbeidsvoorwaarden.

1c.

Zoals is aangegeven in het antwoord op de vorige vraag, wordt de deelname aan de beta- en technische opleidingen door veel verschillende factoren bepaald. Wij delen daarbij niet de mening dat het beleid terzake van cursusduur, studiefinanciering en studeerbaarheid de deelname ongunstig zal beïnvloeden. Verbetering van de studeerbaarheid van de opleidingen kan naar ons oordeel de aantrekkelijkheid van de opleidingen juist verhogen. Met de maatregelen in het rapport van de Stuurgroep Kwaliteit en Studeerbaarheid zijn daarvoor goede randvoorwaarden gecreëerd.

Daarbij brengen wij in herinnering dat voor de ingenieursopleidingen in het wo de cursusduur is verlengd, vanwege de specifieke problematiek waarvan bij die opleidingen sprake was. Dat zal de studeerbaarheid van deze opleidingen ten goede komen, en voorkomen dat studenten worden afgeschrikt door de zwaarte van een overladen programma. Bij andere opleidingen in het wo is weliswaar sprake van een langere feitelijke verblijfsduur dan de nominale cursusduur, maar is niet gebleken dat het programma niet binnen die cursusduur kan worden aangeboden.

Wel is het bij de beta- en technische opleidingen zaak de ontwikkeling van de deelname nauwgezet te blijven volgen. Wij zullen dan ook bij de monitoring van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs met name de ontwikkelingen in deze sectoren van het hoger onderwijs op de voet volgen.

2a.

Met betrekking tot capaciteitsfinanciering zal de Tweede Kamer over enige tijd een notitie worden gezonden. Vaststaat in ieder geval dat op het budget van wo een taakstelling rust; met de tweede aangehaalde zinsnede werd niet meer en niet minder bedoeld te zeggen dan dat wij niet in een positie zijn om de geesteswetenschappen bij voorbaat uit te zonderen van deze algemene taakstelling. In het stelsel van de WHW is het, in algemene zin, aan de universiteitsbesturen om de prioriteiten binnen het hun ter beschikking staande budget te bepalen. Dat neemt niet weg, dat wij wel van oordeel zijn, dat vanuit landelijk perspectief bezien er goede redenen zijn om het bestaande patroon van voorzieningen kritisch te bezien en alle mogelijkheden van intensivering van de interuniversitaire samenwerking te beproeven. Daartoe worden de universiteitsbesturen in het Hoop dan ook opgeroepen.

2b.

In het overleg met de Tweede Kamer over het concept-Hoop hebben wij toegezegd de daar in bespreking gebrachte motie over de geesteswetenschappen te zullen uitvoeren. In die motie werd het Kabinet opgeroepen om, met inachtneming van de verantwoordelijkheden van de universiteitsbesturen, de eigen verantwoordelijkheid voor het instandhouden van een breed en geschakeerd patroon van voorzieningen op het terrein van de geesteswetenschappen niet uit de weg te gaan. Dat betekent dat wij met dit uitgangspunt het overleg met de betrokken universiteiten zullen voeren. Met die universiteiten zullen binnen het kader van de capaciteitsfinanciering en de meerjarige afspraken die in dit kader worden afgesloten, solide afspraken voor de instandhouding van het kerndomein binnen de geesteswetenschappen worden gemaakt.

2c.

Er is reeds sprake van een zeer aanzienlijke concentratie van de opleidingen op het terrein van de geesteswetenschappen bij de zes brede universiteiten. Voor het overige verwijzen wij naar ons antwoord bij a, waaruit blijkt dat we geen ingrijpende taakverdelingsoperatie op het oog hebben, maar streven naar intensivering van de landelijke samenwerking en afstemming in het bijzonder waar het gaat om specialistische voorzieningen.

2d.

Onze opvattingen over de gewenste cursusduur in de geesteswetenschappen zijn geen andere dan voor het wetenschappelijk onderwijs in algemene zin.

3a.

Voor de erkenning van hoger-onderwijsdiploma's waarmee beroepsopleidingen van tenminste drie jaar worden afgesloten is binnen de Europese Unie de Richtlijn Algemeen Stelsel van kracht (49/48 EEG). Die richtlijn waarborgt vrije toegang tot gereglementeerde beroepen in de afzonderlijke lidstaten voor afgestudeerden van hoger-onderwijsopleidingen met een duur van tenminste drie jaren. De richtlijn voorziet met andere woorden ook in de erkenning van de diploma's van 3-jarige wo- en hbo-opleidingen.

3b.

De verkorte leerwegen in het hbo voor studenten met een mbo-vooropleiding die doorstromen naar een aanverwante opleiding in het hbo en voor studenten met een vwo-voor opleiding zullen hetzelfde civiel effect hebben als de vierjarige leerweg voor havisten. Er wordt namelijk uitgegaan van hetzelfde eindniveau. De verkorting zal worden gerealiseerd door vrijstellingen. De studielast van de opleiding blijft dan ook gelijk.

Een 3-jarig wo-programma kan leiden tot een lager kwalificatieniveau dan de huidige 4-jarige opleiding. Om die reden wordt als voorwaarde voor het aanbieden van korte wo-opleidingen gehanteerd dat deze opleidingen een opening moeten bieden tot een aantal vervolgtrajecten waaronder de arbeidsmarkt. Driejarige wo-opleidingen onderscheiden zich daarbij van hbo-opleidingen door hun wetenschappelijke identiteit. Bij de vaststelling van het Hoop 1996 is in de brief van 31 januari, die ook aan uw Kamer is gezonden, is aangegeven dat voor de zomer een notitie zal worden uitgebracht aan de Tweede Kamer met een nadere uitwerking van de differentiatiemogelijkheden in het hoger onderwijs.

3c.

De genoemde functies van de propaedeuse blijven ongewijzigd. Dat neemt niet weg dat het van belang is zo spoedig mogelijk een verkeerde studiekeuze van de student te corrigeren. Waar dat mogelijk is zou daarom al gedurende de propaedeuse een bindend advies gegeven moeten kunnen worden. Om die reden is in het ontwerp-Hoop 1996 het voorstel gedaan instellingen de mogelijkheid te bieden vanaf drie maanden een dergelijk studie-advies te geven. Het gaat echter nadrukkelijk om een mogelijkheid, niet om een verplichting. De verplichting om uiterlijk aan het einde van het eerste jaar een studie-advies te geven blijft daarbij bestaan.

Bij de vaststelling van het Hoop 1996 in de brief van 31 januari jl. is aangegeven dat wij uitvoering zullen geven aan de motie van de Tweede Kamerleden Jorritsma-van Oosten, de Vries en Van Gelder betreffende het bindend studie-advies. Instellingen zullen worden verplicht om voorafgaand aan een bindend studie-advies te komen met een dringend advies, mogelijk vanaf drie maanden na het begin van de studie. Indien instellingen gebruik maken van de mogelijkheid een bindend-advies te geven, zullen zij dat pas na 1 februari van het eerste studiejaar kunnen toepassen. In de Keuzegids Hoger Onderwijs zal worden opgenomen hoe individuele instellingen hiermee omgaan.

3d.

De omnivalentie van het vwo-diploma blijft voor de regering het uitgangspunt. Maar ook is gebleken dat er behoefte bestaat aan een grotere differentiatie van onderwijsvoorzieningen, zoals topopleidingen. Om recht te doen aan het karakter van dit type opleidingen is een versterking van de selectiviteit van het wetenschappelijk onderwijs onontbeerlijk. Daarvoor kan gebruik worden gemaakt van bestaand instrumentarium, zoals een intensievere vorm van studiebegeleiding en het bindend studie-advies. Een wetswijziging is niet nodig om deze selectiviteit te realiseren. Dat is ook niet nodig voor het voeren van zgn. intake-gesprekken die ook als mogelijkheid voor selectie tijdens het overleg over het ontwerp-Hoop 1996 in de Tweede Kamer der Staten-Generaal is genoemd.

4.

Op dit moment zijn alleen de aantallen bekend van de studenten van wie de beurs is omgezet vanwege de studievoortgangscontrole over het studiejaar 1994–95. Op de peildatum 31 december 1995 betrof dit 15 448 studenten waarvan 9004 in het wetenschappelijk onderwijs en 6444 studenten in het hoger beroepsonderwijs. Het aantal studenten waarvan de beurs is omgezet in een lening bedraagt 4,8% van het totaal aantal studenten in het hoger onderwijs die in het studiejaar 1994–95 een beurs hebben ontvangen. In het eerste jaar van de studievoortgangscontrole is van 17 121 studenten de beurs omgezet. Dit was 4,6% van de totale groep beursgerechtigden in dat studiejaar. Omstreeks juni 1996 zal de evaluatie van de studievoortgangscontrole-maatregel beschikbaar zijn. Op dat moment is ook meer te zeggen over de aantallen die voor de tweede achtereenvolgende keer niet aan de studievoortgangsnorm hebben voldaan.

5.

De in vraag 103 genoemde f 382 miljoen maakt onderdeel uit van het totaal beschikbare budget (f 500 miljoen) voor het verbeteren van de kwaliteit en studeerbaarheid van opleidingen in het Hoger onderwijs. Van dit totale budget is f 300 miljoen bestemd voor het Hoger beroepsonderwijs, en f 200 miljoen voor het Wetenschappelijk onderwijs (inclusief LNV-aandelen).

6.

De AWT is een onafhankelijk adviesorgaan voor het wetenschaps- en technologiebeleid. De KNAW is primair een forum van medewerkers, evalueert en adviseert binnen de kring van de wetenschap, en wordt ook door de overheid af en toe gevraagd te adviseren over de wetenschapsbeoefening. Sectorraden zijn geen adviesorganen in de eigenlijke zin des woords: hun belangrijkste taak is te zorgen voor een constante en stelselmatige inbreng van maatschappelijke overwegingen bij de programmering en coördinatie van onderzoek op hun terrein. De COS is een overkoepelend afstemmingsorgaan. De vraag vanuit de maatschappij is ook een belangrijk aandachtspunt voor de OCV, die tot taak heeft om ook vanuit die invalshoek strategische opties (prioriteiten, posterioriteiten) binnen de kring van wetenschap en maatschappij in discussie te brengen, en vervolgens in een samenhangend rapport aan de overheid aan te bieden.

Anders dan de AWT, KNAW, COS en sectorraden is de OCV van zeer tijdelijke aard: haar instellingsduur loopt af op 31 december 1996. Een belangrijk punt van aandacht bij de herziening van de adviesstructuur zal zijn de vraag welke werkzaamheden van de OCV in de toekomst moeten worden voortgezet en in welke organisatorische configuratie dat het best kan geschieden.

Uit een vergelijking van de leden van de AWT, het bestuur van de KNAW, de leden van de COS en de leden van de OCV blijkt, dat er in zeer beperkte mate sprake is van personele unies: de voorzitter van de COS, de secretaris van één van de sectorraden en een bestuurslid van de KNAW hebben zitting in de OCV.

De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen,

J. M. M. Ritzen

Naar boven