ABRO 2026, Algemene Beveiligingseisen voor Rijksoverheidsopdrachten 2026, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Voorwoord

Geopolitieke ontwikkelingen en gebeurtenissen zoals sabotageacties in Europa en spionage door statelijke actoren onderstrepen de noodzaak van het beschermen van nationale veiligheidsbelangen. De kabinetsbrede aanpak van economische veiligheid heeft deze aandacht verder versterkt. Wanneer de Rijksoverheid en politie producten en/of diensten inkopen bij een leverancier, kunnen risico’s voor de nationale veiligheid ontstaan. Om deze risico’s te beperken, zijn de Algemene Beveiligingseisen voor Rijksoverheidsopdrachten (ABRO) 2026 opgesteld.

De Rijksoverheid en politie beschikken over informatie, systemen, materieel en objecten, ook wel Te Beschermen Belangen. In veel gevallen zijn deze van belang voor onze nationale veiligheid en moet te allen tijde worden voorkomen dat kwaadwillenden toegang krijgen of hiervan kennis kunnen nemen. U kunt als leverancier van een opdracht voor de Rijksoverheid of politie toegang krijgen tot een Te Beschermen Belang die raakt aan de nationale veiligheid. Dan is het belangrijk dat er voldoende waarborgen zijn om het beveiligingsniveau van het Te Beschermen Belang te garanderen. In deze gevallen zult u als leverancier moeten voldoen aan de ABRO 2026.

De ABRO 2026 is een doorontwikkeling van de ABDO 2019, de Algemene Beveiligingseisen voor Defensieopdrachten. Met het in werking treden van de ABRO 2026 gebruiken de gehele Rijksoverheid en de politie dezelfde beveiligingseisen als leveranciers worden ingeschakeld bij opdrachten waarbij Te Beschermen Belangen zijn betrokken. Voor bestaande contracten van Defensie waarop de ABDO van toepassing zijn, blijven de ABDO gelden voor de looptijd van het contract.

Vastgesteld ter invulling van artikel 2 van het Kaderbesluit ABRO Rijksdienst, zoals gepubliceerd in de Staatscourant, te Den Haag op 3 december 2025

De Minister van Defensie R.P. Brekelmans

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties F. Rijkaart

Inhoudsopgave

Algemeen		2
1.	Bestuur en Organisatie	6
2.	Personeel	11
3.	Fysiek	13
4.	Cyber	20
5.	Cloud	33
6.	Afkortingen en begrippen	37
Overzicht bijlagen		47
Bijlage 1: Inrichten beveiligingsorganisatie		48
Bijlage 2: Beveiligingsfunctionaris		49
Bijlage 3: Cryptobeheerder		50
Bijlage 4: Overzicht van Te Beschermen Belangen		51
Bijlage 5: Fysieke beveiliging		52
Bijlage 6: Bouwkundige maatregelen		56
Bijlage 7: Transport en verzenden		57
Bijlage 8: Labeling en vernietiging van Gegevensdragers		59
Bijlage 9: Goedgekeurde middelen		59
Bijlage 10: Scrubber		62
Bijlage 11: Cloud		63

Algemeen

1. Introductie

De Rijksoverheid en de politie zijn voor bepaalde processen, diensten en producten afhankelijk van het bedrijfsleven. Wanneer leveringen, diensten en werken worden ingekocht, acteert de Rijksoverheid en/of de politie als Opdrachtgever. Wanneer een leverancier, hierna Opdrachtnemer, direct of indirect betrokken is bij Rijksoverheidsopdrachten die raken aan de nationale veiligheid kunnen de Algemene Beveiligingseisen voor Rijksoverheidsopdrachten (ABRO) 2026 van toepassing zijn. ABRO 2026 stelt eisen aan de Betrouwbaarheid van een Opdrachtnemer om de Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid (ook wel Exclusiviteit) van Te Beschermen Belangen in het kader van de nationale veiligheid te waarborgen. Indien het voor een goede uitvoering van een inkoopopdracht noodzakelijk is dat een Opdrachtnemer toegang krijgt tot of in aanraking komt met een Te Beschermen Belang (TBB) is er sprake van een Bijzondere Opdracht. Voor werkzaamheden aan een Bijzondere Opdracht is een ABRO-Verklaring vereist. Het Nationaal Bureau Industrieveiligheid (NBIV) is hiervoor het aanspreekpunt en ziet toe op de ABRO-Verklaring.

2. Te Beschermen Belang

Alle informatie, Systemen, materieel, goederen en objecten die een zekere mate van bescherming behoeven, worden aangemerkt als een Te Beschermen Belang. Er is een viertal Te Beschermen Belang categorieën, TBB 1 tot en met TBB 4, waarbij TBB 1 de zwaarst te beveiligen categorie is. Wanneer een Te Beschermen Belang informatie betreft of bevat, wordt ook gewerkt met Rubriceringen of Merkingen, zie ook paragraaf 3 en 4.

Te Beschermen Belangen staan voortdurend bloot aan dreigingen zoals criminaliteit, extremisme, sabotage, terrorisme en spionage. De eisen die zijn voorgeschreven voor de verschillende TBB-categorieën en Rubriceringsniveaus dragen bij aan de weerstand tegen deze dreigingen. Het niveau van de beveiligingsmaatregelen hangt af van de aard van het Te Beschermen Belang in relatie tot de specifieke dreiging. Voorafgaand aan een inkoopproces stelt de Opdrachtgever vast of er sprake is van een Te Beschermen Belang en welk beveiligingsniveau vereist is.

3. Bijzondere Informatie

Informatie waar kennisname door niet-geautoriseerden nadelige gevolgen kan hebben voor de belangen van de Staat, van zijn bondgenoten of van één of meer ministeries wordt Bijzondere Informatie genoemd. Bijzondere Informatie wordt voorzien van een Rubriceringsniveau dat wordt onderscheiden in Staatsgeheime en niet-Staatsgeheime Bijzondere Informatie. Er is sprake van Staatsgeheime Bijzondere Informatie wanneer Vitale belangen van de Staat of zijn bondgenoten in het geding zijn, en indien kennisname door niet-gerechtigden kan leiden tot (zeer ernstige) schade aan deze belangen. Er is sprake van niet-Staatsgeheime Bijzondere Informatie indien kennisname door niet-gerechtigden kan leiden tot nadeel voor het belang van één of meer ministeries. Zie ook de samenvatting in de onderstaande tabel.

Een Opdrachtnemer kan in het kader van een Bijzondere Opdracht ook in aanraking komen met Bijzondere Informatie met een Politie- of internationale Rubricering. Een overzicht van de met nationale Rubricering overeenkomstige Politie-, NAVO- en EU-Rubriceringen, alsmede de meest voorkomende buitenlandse nationale Rubriceringen is te vinden op de website.

Bijzondere Informatie valt, afhankelijk van het Rubriceringsniveau, in een TBB-categorie. Opgemerkt wordt dat, in tegenstelling tot Bijzondere Informatie, een Te Beschermen Belang niet hoeft te zijn gerubriceerd. Bijzondere Informatie is altijd een Te Beschermen Belang, maar een Te Beschermen Belang is niet altijd gerubriceerd.

Onderstreept wordt dat de ABRO 2026 van toepassing is op een opdracht met Rubriceringsniveau Departementaal VERTROUWELIJK wanneer door Opdrachtgever is vastgesteld dat de betreffende opdracht raakt aan de nationale veiligheid, én het betreffende Te Beschermen Belang bij de Opdrachtnemer terecht kan komen.

Te Beschermen Belang[1]	Nederlandse Rubricering	Van toepassing wanneer:
TBB 4	Departementaal VERTROUWELIJK	Kennisname door niet-gerechtigden kan nadeel toebrengen aan het belang van één of meer ministeries.
TBB 3	Staatsgeheim CONFIDENTIEEL	Kennisname door niet-gerechtigden kan schade toebrengen aan het belang van de Staat of zijn bondgenoten.
TBB 2	Staatsgeheim GEHEIM	Kennisname door niet-gerechtigden kan ernstige schade toebrengen aan het belang van de Staat en zijn bondgenoten.
TBB 1	Staatsgeheim ZEER GEHEIM	Kennisname door niet-gerechtigden kan zeer ernstige schade toebrengen aan het belang van de Staat of zijn bondgenoten.

1 Bijzondere Informatie is altijd een Te Beschermen Belang, maar een Te Beschermen Belang is niet altijd gerubriceerd.

4. Informatie voorzien van een Merking

Informatie kan ook voorzien zijn van een Merking (al dan niet in combinatie met een Rubricering). Een Merking heeft als doel de kring van kennisname door gerechtigden te beperken tot een specifieke groep. Ook kan een Merking een specifieke behandeling en beveiliging tot doel hebben. Indien informatie enkel van een Merking is voorzien, kan dit aanleiding zijn om informatie op het niveau van Departementaal VERTROUWELIJK te beveiligen.

5. Bijzondere Opdracht

Indien het voor een goede uitvoering van een opdracht noodzakelijk is dat een Opdrachtnemer toegang krijgt tot of in aanraking komt met een Te Beschermen Belang, is er sprake van een Bijzondere Opdracht. Afhankelijk van de aard van de Bijzondere Opdracht zijn verschillende hoofdstukken of onderdelen van ABRO 2026 van toepassing. Dit wordt vooraf door NBIV vastgesteld. Zie ook een aantal voorbeelden in onderstaande tabel.

Toepassing van TBB	Toelichting	H1	H2	H3	H4	H5
Access-to-site	Werkzaamheden voor de Bijzondere Opdracht vinden enkel plaats op locatie van Opdrachtgever	•	•
Fysieke opslag	Fysiek opslag en verwerking van Te Beschermen Belang op locatie van Opdrachtnemer	•	•	•
Digitale opslag	Digitale opslag en verwerking van Bijzondere Informatie in de digitale omgeving van Opdrachtnemer	•	•	•	•
Clouddienst	Gebruik van publieke Cloudoplossingen	•	•	°	°	•

Bij een Bijzondere Opdracht wordt de Opdrachtnemer contractueel verplicht om maatregelen te treffen in lijn met de beveiligingseisen zoals beschreven in ABRO 2026 voor de betreffende TBB-categorie. Aangezien niet alle situaties van tevoren volledig zijn in te schatten kan het in uitzonderlijke gevallen noodzakelijk zijn om op een andere manier invulling te geven aan bepaalde beveiligingseisen. In afstemming met NBIV en Opdrachtgever wordt in zo’n geval gezocht naar alternatieve of aanvullende beveiligingsmaatregelen die er gezamenlijk toe leiden dat het benodigde beveiligingsniveau wordt gerealiseerd.

6. Internationale opdrachten

Bedrijven kunnen ook in aanmerking komen voor een Bijzondere Opdracht van de NAVO, EU, ESA of een buitenlandse overheid. Naast nationale Te Beschermen Belangen kan derhalve sprake zijn van een NAVO-, EU-, ESA- of buitenlands Te Beschermen Belang. Hierbij kan de betreffende Opdrachtgever afwijkende of aanvullende eisen stellen. De ABRO-Verklaring betreft dan een Facility Security Clearance (FSC) en dient in dit document als zodanig te worden geïnterpreteerd. NBIV treedt naar het betrokken bedrijf op als tussenpersoon namens deze organisaties en landen. Vaak is het een voorwaarde dat afspraken zijn vastgelegd in een Beveiligingsverdrag of een Memorandum of Understanding (MoU).

7. Rollen en verantwoordelijkheden binnen de keten

De beveiliging van een Te Beschermen Belang vereist de borging van beveiliging binnen de keten van de betrokken partijen. Dit start bij de dienstverlening van Opdrachtnemer aan Opdrachtgever, maar betreft ook eventuele (Toe)leveranciers van Opdrachtnemer. Afhankelijk van de manier waarop een (Toe)leverancier betrokken is, kan deze worden aangemerkt als Onderaannemer en is ABRO 2026 ook van toepassing op deze partij. Onderaannemers moeten dan ook beschikken over een ABRO-Verklaring voor het leveren van diensten of goederen in het kader van een Bijzondere Opdracht.

Bij de toepassing van ABRO 2026 op een Onderaannemer gelden de volgende uitgangpunten:

• Opdrachtgever blijft te allen tijde verantwoordelijk voor een Te Beschermen Belang en de bijbehorende beveiligingsrisico’s;

• Opdrachtgever is de enige partij die goedkeuring kan geven waar ‘goedkeuring van Opdrachtgever’ is voorgeschreven in een eis;

• Opdrachtgever is de enige partij die eventuele restrisico’s ten aanzien van een Te Beschermen Belang mag accepteren;

• Voor overige eisen waarbij het beoogde beveiligingsdoel betrekking heeft op de samenwerking tussen Opdrachtnemer en Onderaannemer in het kader van de Bijzondere Opdracht geldt dat:

  • Voor de term Opdrachtgever de Opdrachtnemer wordt verondersteld;

  • Voor de term Opdrachtnemer de Onderaannemer wordt verondersteld.

Het verkrijgen van goedkeuring van, en communicatie richting, Opdrachtgever in het kader van ABRO 2026 verloopt te allen tijde via NBIV.

8. Tussentijdse wijziging van het beveiligingsniveau

Het kan voorkomen dat (eventueel op aanwijzing van NBIV) naar aanleiding van een gewijzigd dreigingsbeeld of een Beveiligingsincident het beveiligingsniveau tijdens de uitvoering van het contract moet worden bijgesteld en nadere beveiligingsmaatregelen moeten worden geïmplementeerd. Over de eventuele gevolgen daarvan worden in nader overleg tussen Opdrachtnemer, Opdrachtgever en NBIV afspraken gemaakt.

9. Verklaring van Geen Bezwaar en equivalenten

Indien een medewerker van Opdrachtnemer in het kader van de Bijzondere Opdracht toegang heeft tot of in aanraking komt met een Te Beschermen Belang, heeft een medewerker in de meeste gevallen een Verklaring van Geen Bezwaar (VGB) nodig. In geval van een internationale opdracht, bijvoorbeeld verstrekt door NAVO, EU of ESA, kan een Personnel Security Clearance (PSC) nodig zijn. In beide gevallen wordt door de Unit Veiligheidsonderzoeken van de AIVD en MIVD een Veiligheidsonderzoek uitgevoerd. Waar in ABRO 2026 wordt gerefereerd aan een VGB, kan ook de (internationale) equivalenten worden gelezen.

Voor sommige Bijzondere Opdrachten, bijvoorbeeld wanneer er enkel gewerkt wordt met TBB 4 of Departementaal VERTROUWELIJK, kan worden volstaan met een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Deze wordt aangevraagd bij en afgegeven door Justis van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

10. ABRO-Verklaring

Voordat Opdrachtnemer begint aan de Bijzondere Opdracht, dient een Opdrachtnemer te beschikken over een ABRO-Verklaring op het vereiste niveau. Deze kan door NBIV worden afgegeven wanneer Opdrachtnemer voldoet aan alle ABRO-eisen op het vereiste niveau. Het betreft hier expliciet een ABRO-Verklaring in het kader van een Bijzondere Opdracht en geen Certificering. Het is voor Opdrachtnemer niet toegestaan om publiekelijk kenbaar te maken dat het beschikt over een ABRO-Verklaring.

Bij het onderzoek voor de ABRO-Verklaring, ook wel het NBIV-Onderzoek, controleert NBIV of Opdrachtnemer voldoet aan de ABRO-eisen. Het onderzoek richt zich op de beveiliging van de bedrijfsvoering van betreffende Opdrachtnemer in het kader van de Bijzondere Opdracht. De ABRO-eisen en het NBIV-Onderzoek zien niet op de kwaliteit of beveiliging van het product of de dienst die gedurende de Bijzondere Opdracht wordt geleverd.

Een ABRO-Verklaring wordt afgegeven voor één Bijzondere Opdracht. Het kan voorkomen dat een Opdrachtnemer werkt aan meerdere Bijzondere Opdrachten en daarom meerdere ABRO-Verklaringen heeft. Afhankelijk van de aard van de Bijzondere Opdracht, kunnen verschillende ABRO 2026 hoofdstukken van toepassing zijn. Daarom kan een ABRO-Verklaring, afgegeven voor een Bijzondere Opdracht, niet zomaar worden overgenomen voor een andere Bijzondere Opdracht.

ABRO 2026 vormt een integraal onderdeel van het contract tussen Opdrachtgever en Opdrachtnemer. Wijzigingen in de uitvoering van de Bijzondere Opdracht of het niet naleven van de in ABRO 2026 gestelde beveiligingseisen of instructies van NBIV wordt derhalve als contractbreuk beschouwd. Dit kan leiden tot opschorting of intrekking van de verleende ABRO-Verklaring, hetgeen beëindiging van het contract tot gevolg kan hebben. Bij beëindiging van het contract dient het Te Beschermen Belang te worden ingeleverd of vernietigd conform de vastgestelde procedures.

11. Gebruik van bestaande Certificeringen

Een deel van de eisen die voorgeschreven worden vanuit ABRO 2026 zijn gebaseerd op of sluiten aan bij andere overheids- en marktstandaarden, zoals Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) en ISO27002. Wanneer een Opdrachtnemer beschikt over Certificering(en) of Assuranceverklaringen, kan dit helpen om het proces voor het verkrijgen van een ABRO-Verklaring efficiënter te doorlopen. Uiteindelijk moet NBIV zelf kunnen vaststellen of de opzet, het bestaan en de werking van beveiligingsmaatregelen toereikend is. Een Certificering biedt geen garantie voor de afgifte van een ABRO-Verklaring.

12. Risicoanalyse

Voorafgaand aan de Bijzondere Opdracht voert Opdrachtnemer een eigen Risicoanalyse uit en neemt daarbij de resultaten van de door Opdrachtgever uitgevoerde Risicoanalyse mee voor het betreffende Te Beschermen Belang. Deze analyse vormt de basis voor het correct vaststellen en implementeren van beveiligingsmaatregelen, passend bij de TBB-categorie en dient doorlopend te worden meegenomen in het algehele risicomanagement van de Opdrachtnemer.

13. Advies en controle

NBIV is het aanspreekpunt voor en ziet toe op de ABRO-Verklaring in het kader van de Bijzondere Opdracht. Hiertoe kan NBIV een bezoek brengen aan Opdrachtnemer, bijvoorbeeld voor:

• Advies: Gedurende het NBIV-Onderzoek en tijdens de Bijzondere Opdracht adviseert NBIV over de maatregelen die moeten worden getroffen om te voldoen aan de beveiligingseisen van ABRO 2026 passend bij de dreigingen en risico’s van de Bijzondere Opdracht. Daarnaast kan NBIV zich proactief wenden tot Opdrachtnemer, bijvoorbeeld voor het geven van presentaties t.a.v. beveiligingsbewustzijn, het in kaart brengen van additionele dreigingen of het notificeren van potentiële slachtoffers van een Beveiligingsincident, om de weerbaarheid te vergroten.

• Nalevingscontrole: NBIV voert vooraf aangekondigd een formele integrale nalevingscontrole uit op de implementatie en toereikendheid van de beveiligingsmaatregelen. De resultaten worden vastgelegd in een rapport. Indien bevindingen niet tijdig worden geadresseerd, kan dat er toe leiden dat de eerder afgegeven ABRO-Verklaring wordt ingetrokken.

• Beveiligingsincident: Na Melding van een (mogelijk) Beveiligingsincident verricht NBIV onderzoek naar mogelijke Compromittatie van een Te Beschermen Belang en adviseert over eventuele aanvullende beveiligingsmaatregelen met als doel de schade te beperken en herhaling te voorkomen.

14. Overgangsregeling (ABDO naar ABRO)

ABRO 2026 is een doorontwikkeling van Algemene Beveiligingseisen voor Defensieopdrachten (ABDO) 2019 om te voorzien in een rijksbrede behoefte om de Betrouwbaarheid van een leveranciersketen te waarborgen waar deze raakt aan de nationale veiligheid. Hierbij zijn aanpassingen gedaan om te voorzien in verschillende behoeftes binnen de Rijksoverheid en Politie en zijn de beveiligingseisen geactualiseerd op de huidige wetgeving, technologische ontwikkelingen en het huidige dreigingslandschap.

Met het in werking treden van ABRO 2026 wordt ABDO 2019 geheel vervangen. Dat betekent dat op nieuwe contracten, subcontracten, projecten, deelprojecten, internationale opdrachten, opdrachten onder raamcontract, etc. ABRO 2026 van toepassing is. Op bestaande contracten blijft de destijds geldende versie van ABDO van toepassing. Hierbij wordt het hanteren van de vigerende ABRO aangemoedigd.

15. Aanhaling van ABRO 2026

Deze beveiligingseisen kunnen worden aangehaald als Algemene Beveiligingseisen voor Rijksoverheidsopdrachten 2026, afgekort ABRO 2026.

16. Leeswijzer

ABRO 2026 is opgedeeld in vijf hoofdstukken op basis van de categorieën: 1) Bestuur en Organisatie, 2) Personeel, 3) Fysiek, 4) Cyber en 5) Cloud. Voor sommige eisen is een nadere specificatie opgenomen in een bijlage. Wanneer dit het geval is wordt in betreffende eis expliciet verwezen naar de relevante bijlage. De in ABRO 2026 gebruikte afkortingen en begrippen zijn cursief weergegeven en opgenomen in de lijst met afkortingen en begrippen.

Formulieren waarnaar wordt verwezen in de eisen en bijlagen, zijn beschikbaar gesteld op de website. Daarnaast zijn op de website voor verschillende onderwerpen handreikingen opgenomen om Opdrachtnemer op weg te helpen bij het correct implementeren van ABRO 2026. De handreikingen worden periodiek aangepast en geactualiseerd.

1. Bestuur en Organisatie

Inleiding

Adequate beveiliging van een Bijzondere Opdracht begint met een breed gedragen, geïmplementeerd en structureel gehandhaafd beveiligingsbeleid, bekrachtigd door het hoogste bestuursorgaan van Opdrachtnemer. Het Beveiligingsplan, de zelfinspectielijst en de beveiligingsorganisatie vormen de basis voor de beveiliging van de Bijzondere Opdracht.

In dit hoofdstuk is onder andere aandacht voor bedrijfsstructuur, eigendom, Significante invloed en Zeggenschap, omdat hiermee ongewenste invloed op Opdrachtnemer en daarmee op de uitvoering van de Bijzondere Opdracht mogelijk is.

ABRO 2026 vereist dat de Opdrachtnemer een medewerker aandraagt voor de rol van Beveiligingsfunctionaris. De Beveiligingsfunctionaris coördineert de beveiliging van de Bijzondere Opdracht. Door de grootte van de Bijzondere Opdracht of de benodigde specialismen kan de Beveiligingsfunctionaris worden ondersteund door één of meerdere sub-Beveiligingsfunctionarissen of bijvoorbeeld door een Cyber-Beveiligingsfunctionaris, zie ook bijlage 2.

Voor het uitvoeren van de Bijzondere Opdracht is het van belang dat het geheel van (Toe)leveranciers en Onderaannemers inzichtelijk is. Ook via levering van op zichzelf ‘onschuldige’ componenten of diensten is invloed op de Bijzondere Opdracht mogelijk.

Indien een Beveiligingsincident plaatsvindt of het vermoeden bestaat dat een Beveiligingsincident heeft plaatsgevonden, dient dit aan NBIV te worden gemeld. Opdrachtnemer dient een Incident Response Procedure (IRP) in te richten voor het afhandelen van Beveiligingsincidenten.

Hoofdstuk 1: Bestuur en organisatie
ABRO eis nr.	ABRO eis	TBB 4 / DV	TBB 3 / Stg. C	TBB 2 / Stg. G	TBB 1 / Stg. ZG
1.1	Inrichten van de beveiligingsorganisatie
1.1.1	Opdrachtnemer beschikt over een door het Hoogste bestuursorgaan van de Opdrachtnemer bekrachtigd integraal beveiligingsbeleid dat organisatorische, personele, fysieke en cybersecurity-aspecten beschrijft. Dit beleid kent geen belemmeringen om te kunnen voldoen aan de vanuit ABRO 2026 vereiste maatregelen.	•	•	•	•
1.1.2	Opdrachtnemer voert een Risicoanalyse uit voor de Bijzondere Opdracht(en) en neemt daarbij de resultaten van de door Opdrachtgever uitgevoerde Risicoanalyse mee. De Risicoanalyse wordt minimaal jaarlijks door Opdrachtnemer geëvalueerd en indien nodig herzien. Hierin is ten minste: – uitgewerkt met welke soort dreigingen Opdrachtnemer rekening moet houden bij het uitvoeren van de Bijzondere Opdracht(en); – geïdentificeerd, geanalyseerd en geëvalueerd welke risico's van toepassing zijn op het uitvoeren van de Bijzondere Opdracht(en) inclusief het Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
1.1.3	Opdrachtnemer heeft een risicomanagementproces vastgesteld en geïmplementeerd in relatie tot de Bijzondere Opdracht(en) en het Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
1.1.4	Opdrachtnemer draagt een medewerker aan voor de rol van Beveiligingsfunctionaris bij NBIV conform formulier 'Aanstelling Beveiligingsfunctionaris'. Na goedkeuring wordt de Beveiligingsfunctionaris benoemd door NBIV. Afhankelijk van de aard en omvang van de Bijzondere Opdracht(en), het aantal betrokken locaties en specialismen kunnen zo nodig één of meerdere sub-Beveiligingsfunctionarissen worden benoemd.	•	•	•	•
1.1.5	Afhankelijk van de aard en omvang van de Bijzondere Opdracht(en), kan Opdrachtnemer een medewerker aandragen voor de rol van Cyber-Beveiligingsfunctionaris bij NBIV conform formulier 'Aanstelling Beveiligingsfunctionaris'. Na goedkeuring wordt de Cyber-Beveiligingsfunctionaris benoemd door NBIV. Zo nodig kunnen één of meerdere sub-Cyber-Beveiligingsfunctionarissen worden benoemd, zie ook bijlage 2.	•	•	•	•
1.1.6	De Beveiligingsfunctionaris fungeert als primair contactpersoon voor NBIV. De Beveiligingsfunctionaris: – is in loondienst van het betreffende bedrijf; – heeft een directe rapportagelijn met het Hoogste bestuursorgaan van Opdrachtnemer; – beschikt over voldoende mandaat, senioriteit, uitvoeringsvermogen en controle over relevante uitvoerende medewerkers om zonder tussenkomst van superieuren de verantwoordelijkheden uit te voeren; – beschikt over een VOG of een VGB op het hoogst geldende Rubriceringsniveau van de Bijzondere Opdracht(en).	•	•	•	•
1.1.7	Indien bij de Bijzondere Opdracht gebruik wordt gemaakt van Cryptografische beveiligingsoplossingen draagt Opdrachtnemer een medewerker aan voor de rol van Cryptobeheerder bij NBIV conform formulier 'Aanstelling Cryptobeheerder'. Na goedkeuring wordt de Cryptobeheerder benoemd door NBIV. Zo nodig kunnen meerdere Cryptobeheerders worden benoemd, zie ook bijlage 3.	•	•	•	•
1.1.8	Opdrachtnemer beschikt over een Beveiligingsplan opgesteld door de Beveiligingsfunctionaris, conform bijlage 1. Het Beveiligingsplan is goedgekeurd door het Hoogste bestuursorgaan van Opdrachtnemer, geaccordeerd door NBIV en eenduidig geïmplementeerd.	•	•	•	•
1.1.9	Het Beveiligingsplan is alleen toegankelijk voor Geautoriseerde Medewerkers en bij het opstellen en behandelen van het Beveiligingsplan zijn maatregelen getroffen om de Integriteit en Vertrouwelijkheid te waarborgen, waaronder het toepassen van 'Need-to-Be' en 'Need-to-Know'.	•	•	•	•
1.1.10	Opdrachtnemer voert op verzoek van NBIV voor het verkrijgen van een ABRO-Verklaring een Zelfinspectie uit met behulp van de zelfinspectielijst om in te schatten in welke mate Opdrachtnemer voldoet aan de op grond van ABRO 2026 vereiste maatregelen en verstrekt deze aan NBIV.	•	•	•	•
1.1.11	Opdrachtnemer overlegt zo snel als mogelijk en uiterlijk binnen 48 uur na een daartoe strekkend verzoek van NBIV een actuele registratie van Bedrijfsmiddelen die worden gebruikt voor de Bijzondere Opdracht(en).	•	•	•	•
1.1.12	Minimaal jaarlijks en op verzoek van NBIV verstrekt de Beveiligingsfunctionaris een overzicht aan NBIV met alle door de Opdrachtnemer gebruikte externe IP-adressen, Internet Service Provider(s) en domeinnamen, conform formulier ‘IP-adressen en domeinnamen’.	•	•	•	•
1.1.13	Opdrachtnemer heeft bij het inrichten van beveiligingsmaatregelen rekening gehouden met vigerende wetgeving om te zorgen dat het welzijn en de veiligheid van medewerkers niet in het geding komt. Indien vigerende wetgeving, zoals de Arbowet, maakt dat bepaalde beveiligingsmaatregelen niet volledig kunnen worden geïmplementeerd, heeft Opdrachtnemer in afstemming met NBIV passende mitigerende maatregelen genomen.	•	•	•	•
1.1.14	Opdrachtnemer geeft volledige medewerking bij nalevingscontroles en onderzoeken in relatie tot de Bijzondere Opdracht bij Opdrachtnemer door NBIV.	•	•	•	•
1.1.15	Toegang tot een Te Beschermen Belang of Systeem uit hoofde van controles of audits door anderen dan wettelijke toezichthouders of andere bij wet gemandateerde instanties, is vooraf goedgekeurd door NBIV.	•	•	•	•
1.1.16	In het geval van controles, audits en onderzoeken in relatie tot de Bijzondere Opdracht door derden (zoals NAVO, EU of ESA), stemt Opdrachtnemer op voorhand af met NBIV.	•	•	•	•
1.1.17	Bij beëindiging van de Bijzondere Opdracht dient Opdrachtnemer alle door Opdrachtgever verstrekte of tijdens de Bijzondere Opdracht gegenereerde Te Beschermen Belangen te retourneren conform een met Opdrachtgever vastgesteld proces, tenzij Opdrachtgever in afstemming met NBIV, voorafgaand schriftelijk goedkeuring heeft verleend het Te Beschermen Belang te vernietigen middels goedgekeurde procedures en methodes.	•	•	•	•
1.2	Beveiligingsfunctionaris
1.2.1	De Beveiligingsfunctionaris is ten minste verantwoordelijk voor de taken zoals beschreven in bijlage 2.	•	•	•	•
1.2.2	De Beveiligingsfunctionaris is belast met de dagelijkse zorg voor de beveiliging, oefent toezicht uit en voert jaarlijks een Zelfinspectie uit met behulp van de zelfinspectielijst. De resultaten en de opvolging van bevindingen zijn schriftelijk vastgelegd en gerapporteerd aan het Hoogste bestuursorgaan van Opdrachtnemer.	•	•	•	•
1.2.3	De Beveiligingsfunctionaris toetst jaarlijks en bij wijzigingen het Beveiligingsplan en onderliggende beveiligingsmaatregelen aan de praktijk. Hierbij wordt ten minste gebruik gemaakt van de zelfinspectielijst. De resultaten hiervan zijn schriftelijk vastgelegd en gerapporteerd aan het Hoogste bestuursorgaan van Opdrachtnemer, met afschrift aan NBIV. Bij wijzigingen wordt het Beveiligingsplan geactualiseerd.	•	•	•	•
1.2.4	Wijzigingen van beveiligingsmaatregelen of (beleids)wijzigingen die invloed hebben op de beveiligingsmaatregelen in het kader van de Bijzondere Opdracht(en) zijn goedgekeurd door NBIV en opgenomen in het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
1.2.5	Wijzigingen in beveiligingsmaatregelen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een gewijzigd dreigingsbeeld of een Beveiligingsincident, zijn vastgelegd in het Beveiligingsplan binnen de door NBIV gestelde termijn.	•	•	•	•
1.2.6	De Beveiligingsfunctionaris houdt een actuele registratie bij van alle medewerkers met een VGB, VOG en ondertekende Geheimhoudingsverklaring(en).	•	•	•	•
1.2.7	De Beveiligingsfunctionaris beschikt over een actueel overzicht van alle Te Beschermen Belangen die in beheer zijn van Opdrachtnemer.	•	•	•	•
1.2.8	De Beveiligingsfunctionaris houdt een actuele registratie bij van wie werkzaamheden aan de Bijzondere Opdracht heeft uitgevoerd of wie toegang heeft tot een Te Beschermen Belang.		•	•	•
1.2.9	De Beveiligingsfunctionaris houdt een actuele registratie bij van wie welke Bijzondere Informatie in zijn bezit heeft.	•	•	•	•
1.3	Zeggenschap en bedrijfsstructuur
1.3.1	Opdrachtnemer heeft ten behoeve van de ABRO-Verklaring een verklaring van eigendom, Zeggenschap en bedrijfsstructuur opgesteld conform formulier 'Verklaring van eigendom, Zeggenschap en bedrijfsstructuur' en verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
1.3.2	Opdrachtnemer legt elke voorgenomen wijziging in eigendom, Zeggenschap (inclusief bestuurders), bedrijfsstructuur of aandeelhouderschap (inclusief wijzigingen naar aanleiding van voorgenomen (her)financiering) van Opdrachtnemer onmiddellijk conform formulier 'Wijziging van eigendom, Zeggenschap en bedrijfsstructuur' schriftelijk ter goedkeuring voor aan NBIV, zodanig dat NBIV de voorgenomen wijziging tijdig kan beoordelen.	•	•	•	•
1.3.3	Opdrachtnemer meldt elke voorgenomen samenwerking met buitenlandse bedrijven of overheden onmiddellijk schriftelijk aan NBIV.	•	•	•	•
1.3.4	Opdrachtnemer meldt elk van de volgende gebeurtenissen onmiddellijk conform formulier 'Wijziging van eigendom, Zeggenschap en bedrijfsstructuur' schriftelijk aan NBIV: voorgenomen splitsing, strategische samenwerking, Uitbesteding, sourcing, fusie, verandering in Significante invloed, dreigende gedeeltelijke of volledige overname (inclusief binding en 'non-binding offers'), bedrijfsbeëindiging, surseance van betaling of faillissement.	•	•	•	•
1.3.5	Managementbeslissingen aangaande voorgenomen splitsing, strategische samenwerking, Uitbesteding, sourcing, fusie, veranderingen in Significante invloed en dreigende gedeeltelijke of volledige overname (inclusief binding en 'non-binding offers') worden onmiddellijk conform formulier 'Wijziging van eigendom, Zeggenschap en bedrijfsstructuur' schriftelijk ter goedkeuring voorgelegd aan NBIV, zodanig dat NBIV de voorgenomen wijziging tijdig kan beoordelen.	•	•	•	•
1.3.6	Opdrachtnemer meldt elke voorgenomen wijziging van bedrijfsactiviteiten, locaties of veranderende omgevingsfactoren rond bestaande locaties die (in)direct betrekking hebben op een Bijzondere Opdracht, onmiddellijk schriftelijk aan NBIV conform formulier 'Wijziging van eigendom, Zeggenschap en bedrijfsstructuur'.	•	•	•	•
1.3.7	Het verplaatsen van een Te Beschermen Belang of werkzaamheden in het kader van een Bijzondere Opdracht anders dan opgenomen in het Beveiligingsplan, gebeurt alleen na schriftelijke goedkeuring van NBIV en in afstemming met Opdrachtgever.	•	•	•	•
1.3.8	Opdrachtnemer verschaft duidelijkheid bij welk (onderdeel van het) bedrijf en op welke locatie de Bijzondere Opdracht wordt belegd en streeft maximaal naar onderbrenging van alle Bijzondere Opdrachten bij één duidelijk herkenbaar en juridisch en organisatorisch af te schermen (onderdeel van het) bedrijf.	•	•	•	•
1.3.9	Opdrachtgever kan op basis van een Risicoanalyse, in afstemming met NBIV vaststellen dat er additionele risico's zijn waarvoor aanvullende beveiligingsmaatregelen moeten worden getroffen door Opdrachtnemer. Voorbeelden van aanvullende beveiligingsmaatregelen zijn verplichte verwerking of behandeling op Nederlands grondgebied door een in Nederland gevestigde rechtspersoon.	•	•	•	•
1.4	Rubricering en aanvullende beveiligingsafspraken
1.4.1	Opdrachtnemer beschikt over een actueel, door Opdrachtgever ingevuld en geaccordeerd, opdrachtspecifiek overzicht van Te Beschermen Belangen, zie bijlage 4.	•	•	•	•
1.4.2	Indien de Bijzondere Opdracht met een buitenlandse Opdrachtgever aanvullende of afwijkende specifieke beveiligingsmaatregelen vereist, beschikt Opdrachtnemer over een actuele Project Security Instruction (PSI) of Security Aspect Letter (SAL).	•	•	•	•
1.4.3	E-mailverkeer tussen Opdrachtgever en Opdrachtnemer is, ook wanneer het geen Bijzondere Informatie bevat, zodanig beveiligd (zoals middels Forced TLS) dat de Vertrouwelijkheid en Integriteit gewaarborgd is.	•	•	•	•
1.4.4	Opdrachtnemer treft maatregelen om te waarborgen dat Bijzondere Informatie met verschillende Rubriceringsdomeinen en -niveaus gescheiden wordt verwerkt en opgeslagen.	•	•	•	•
1.4.5	Voorafgaand aan het genereren van informatie in het kader van de Bijzondere Opdracht waarop redelijkerwijs een Rubricering van toepassing is, doet de Beveiligingsfunctionaris een verzoek tot Rubricering aan Opdrachtgever. Na vaststelling door Opdrachtgever wordt deze informatie als zodanig gegenereerd, geregistreerd en behandeld door Opdrachtnemer.	•	•	•	•
1.4.6	In geval van onvoorziene situaties, bijvoorbeeld door een gewijzigd dreigingsbeeld, nieuwe aanvalsmethodieken, uitvoering van meerdere Bijzondere Opdrachten op een locatie of Systeem, of kennisaggregatie, kunnen binnen redelijke grenzen additionele organisatorische, personele, fysieke of Cyber beveiligingsmaatregelen worden voorgeschreven. Opdrachtnemer geeft invulling aan deze beveiligingsmaatregelen.	•	•	•	•
1.5	Onderaannemers en (toe)leveranciers
1.5.1	Opdrachtnemer legt voorgenomen Uitbesteding van werkzaamheden in het kader van een Bijzondere Opdracht aan een Onderaannemer vooraf ter goedkeuring voor aan de Opdrachtgever en NBIV conform formulier 'Aanvraag Onderaannemer'.	•	•	•	•
1.5.2	Opdrachtnemer heeft in afstemming met Opdrachtgever en NBIV een opdrachtspecifiek overzicht van Te Beschermen Belangen voor elke bij de Bijzondere Opdracht betrokken Onderaannemer en eventuele achterliggende Onderaannemers opgesteld, zodanig dat voor Opdrachtgever en NBIV inzichtelijk is welke Onderaannemer toegang heeft tot welke Te Beschermen Belangen, zie ook bijlage 4.	•	•	•	•
1.5.3	Na goedkeuring van Opdrachtgever en NBIV tot Uitbesteding heeft Opdrachtnemer in het contract met Onderaannemer die op enigerwijze in aanraking komen met een Te Beschermen Belang de vigerende ABRO bedongen.	•	•	•	•
1.5.4	Na toestemming van NBIV op basis van een door een Buitenlandse partner verstrekte Facility Security Clearance, heeft Opdrachtnemer in het contract met de buitenlandse Onderaannemer(s) de in het betrokken land geldende beveiligingseisen bedongen. Een overzicht van Te Beschermen Belangen is hierbij verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
1.5.5	Opdrachtnemer bepaalt in afstemming met Opdrachtgever op basis van een Risicoanalyse of de door (Toe)leverancier(s) geleverde producten en/of diensten een risico vormen voor de Bijzondere Opdracht. Indien dit het geval is wordt de (Toe)leverancier als Onderaannemer aangemerkt en heeft Opdrachtnemer de vigerende ABRO contractueel bedongen.	•	•	•	•
1.5.6	Opdrachtnemer draagt de verantwoordelijkheid voor het voldoen aan de eisen uit ABRO 2026 door Onderaannemer(s).	•	•	•	•
1.5.7	Opdrachtnemer heeft een proces vastgesteld en geïmplementeerd om veranderingen in en naleving van gemaakte beveiligingsafspraken met Onderaannemer(s) doorlopend te beheren, controleren en te evalueren. In geval van geconstateerde tekortkomingen die invloed hebben op een Te Beschermen Belang informeert Opdrachtnemer NBIV conform de Incident Response Procedure.	•	•	•	•
1.5.8	Wanneer binnen een samenwerkingsverband met andere bedrijven wordt gewerkt aan de Bijzondere Opdracht zijn de werkzaamheden aan een Te Beschermen Belang zoveel mogelijk gecentraliseerd.	•	•	•	•
1.5.9	Opdrachtnemer verstrekt een overzicht aan NBIV van de gehele keten van Onderaannemer(s) en (Toe)leverancier(s) en de landen waarin zij gevestigd zijn voor alle bedrijfsactiviteiten die van toepassing zijn op de Bijzondere Opdracht(en) en werkzaamheden die raken aan een Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
1.5.10	Wanneer een Te Beschermen Belang wordt ondergebracht bij een door Opdrachtnemer gekozen Escrow Agent, is de vigerende ABRO contractueel bedongen en beschikt de Escrow Agent over een ABRO-Verklaring voor de Bijzondere Opdracht voordat een Te Beschermen Belang wordt overgedragen.	•	•	•	•
1.6	Opnamen en publicaties
1.6.1	Opdrachtnemer maakt het bestaan van, of opgedane kennis tijdens, de Bijzondere Opdracht op geen enkele wijze bekend buiten de geautoriseerde personen of organisaties. Dit geldt voor alle informatie waarvan Opdrachtnemer het vertrouwelijk karakter kent of redelijkerwijs kan vermoeden. Enkel na voorafgaand, uitdrukkelijk en schriftelijke goedkeuring van Opdrachtgever of organisatie aan wie de informatie toebehoort, mag over de Bijzondere Opdracht buiten de geautoriseerde personen of organisaties worden gecommuniceerd.	•	•	•	•
1.6.2	Het maken van Opnamen van een Te Beschermen Belang en/of het Compartiment, anders dan noodzakelijk voor het uitvoeren van de Bijzondere Opdracht, is niet toegestaan. Tenzij in afstemming met NBIV voorafgaande schriftelijke goedkeuring van Opdrachtgever is verkregen.	•	•	•	•
1.6.3	Opdrachtnemer maakt contactgegevens van en afspraken met NBIV op geen enkele wijze (publiekelijk) bekend.	•	•	•	•
1.7	Beveiligingsincidenten
1.7.1	Opdrachtnemer heeft een Incident Response Procedure vastgesteld en geïmplementeerd voor het afhandelen en evalueren van Beveiligingsincidenten. Deze is bekend bij alle medewerkers die werken aan of toegang hebben tot een Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
1.7.2	In geval van een geconstateerde Compromittatie van een Te Beschermen Belang wordt de Beveiligingsfunctionaris onmiddellijk geïnformeerd.	•	•	•	•
1.7.3	Beveiligingsincidenten worden na constatering geverifieerd en direct aan NBIV gemeld conform formulier ‘Melding Beveiligingsincident’.	•	•	•	•
1.7.4	Gegevens ten aanzien van toegang tot en inzicht in een Te Beschermen Belang zijn vastgelegd en worden 3 maanden bewaard om achteraf onderzoek naar vermoede Beveiligingsincidenten mogelijk te maken.	•	•
1.7.5	Gegevens ten aanzien van toegang tot en inzicht in een Te Beschermen Belang zijn vastgelegd en worden 6 maanden bewaard om achteraf onderzoek naar vermoede Beveiligingsincidenten mogelijk te maken.			•	•
1.7.6	Alle beschikbare informatie die direct gerelateerd is aan een Beveiligingsincident wordt bewaard voor een periode die na Melding in afstemming met NBIV wordt bepaald.	•	•	•	•
1.7.7	Er is een evaluatiemechanisme gedefinieerd waarmee men specifieke lessen identificeert, bijvoorbeeld naar aanleiding van een Beveiligingsincident, en waar nodig deze verwerkt in het beveiligingsbeleid en implementeert.	•	•	•	•
1.7.8	In geval van grove nalatigheid of bewuste Compromittatie van een Te Beschermen Belang door een medewerker informeert de Beveiligingsfunctionaris NBIV direct.	•	•	•	•
1.7.9	Opdrachtnemer heeft in haar beveiligingsbeleid vastgelegd hoe wordt omgegaan met medewerkers die bewust of onbewust een Beveiligingsincident veroorzaken, welke disciplinaire maatregelen mogelijk zijn en dat in het geval van strafbare feiten aangifte wordt gedaan.	•	•	•	•

2. Personeel

Inleiding

Personele beveiliging betreft maatregelen gericht op het verkrijgen van een bepaalde mate van zekerheid dat een medewerker van de Opdrachtnemer de Betrouwbaarheid van de Bijzondere Opdracht niet schaadt. Dit omvat niet de fysieke beveiliging van personeel of persoonsbeveiliging.

In dit hoofdstuk worden betrouwbaarheidseisen gesteld aan medewerkers van Opdrachtnemer die een Bijzondere Opdracht uitvoeren. Het beveiligingsbewustzijn van medewerkers is hierbij van groot belang. Medewerkers moeten zich bewust zijn van de potentiële beveiligingsrisico’s, bijvoorbeeld bij het zakelijk reizen naar het buitenland, en het nut en noodzaak van de getroffen beveiligingsmaatregelen.

Voor het toegang hebben tot of in aanraking komen met een Te Beschermen Belang in het kader van een Bijzondere Opdracht is in de meeste gevallen een VGB noodzakelijk. Bij een internationale opdracht, bijvoorbeeld verstrekt door NAVO, EU of ESA kan een PSC nodig zijn. In beide gevallen wordt door de Unit Veiligheidsonderzoeken van de AIVD en MIVD een Veiligheidsonderzoek uitgevoerd. In verschillende gevallen, bijvoorbeeld bij functiewijziging of beëindiging van de Bijzondere Opdracht, kan een medewerker worden ontheven uit zijn rol en/of Vertrouwensfunctie. Indien het niet naleven van ABRO 2026 valt terug te voeren op een individu, kan dit leiden tot de intrekking van diens VGB.

Voor sommige Bijzondere Opdrachten, bijvoorbeeld wanneer er enkel gewerkt wordt met TBB 4 of Departementaal VERTROUWELIJK, kan worden volstaan met een VOG. Deze wordt aangevraagd bij en afgegeven door Justis van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

In het geval van een Bijzondere Opdracht voor de Politie, waarbij werkzaamheden worden verricht die een risico kunnen vormen voor de integriteit van de Politie, wordt door de Politie een Betrouwbaarheidsonderzoek (BO en BO+) uitgevoerd.

Hoofdstuk 2: Personeel
ABRO eis nr.	ABRO eis	TBB 4 / DV	TBB 3 / Stg. C	TBB 2 / Stg. G	TBB 1 / Stg. ZG
2.1	Veiligheidsonderzoek, VGB en VOG
2.1.1	Betrokken Medewerkers beschikken over een VOG op basis van het door Opdrachtgever vastgestelde screeningsprofiel voor het uitvoeren van de betreffende functie. Een VOG is niet ouder dan de door Opdrachtgever gestelde termijn.	•
2.1.2	Betrokken Medewerkers beschikken over een geldige VGB voor het vervullen van een Vertrouwensfunctie op het door Opdrachtgever vastgesteld niveau. Een VGB is niet ouder dan 5 jaar.		•	•	•
2.1.3	Opdrachtnemer houdt een actuele registratie bij van de Bijzondere Opdracht(en) en de Betrokken Medewerker(s) met daarbij de VOG of VGB en afgiftedatum.	•	•	•	•
2.1.4	Indien bij een internationale opdracht nationaliteitseisen worden vastgesteld door Opdrachtgever, worden deze door Opdrachtnemer nageleefd.	•	•	•	•
2.1.5	Opdrachtnemer heeft in afstemming met NBIV vastgesteld of er medewerkers zijn die voor de uitvoering van hun functie beschikken over Buitengewone bevoegdheden of toegangsrechten (bijvoorbeeld Beheerders) en daarmee een bovengemiddeld risico vormen voor een Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
2.1.6	Voor Betrokken Medewerkers met Buitengewone bevoegdheden of toegangsrechten, zoals Beheerders, facilitair medewerkers, servicedeskmedewerkers en securityanalisten, heeft Opdrachtnemer in afstemming met Opdrachtgever en NBIV additionele beveiligingsmaatregelen getroffen.	•	•	•	•
2.1.7	Indien Opdrachtgever periodieke vernieuwing van een VOG van Betrokken Medewerkers vereist, vraagt de Beveiligingsfunctionaris minimaal 1 maand voor het verstrijken van de afgesproken termijn een nieuw VOG aan.	•
2.1.8	Ten minste 3 maanden voor het verstrijken van de termijn voor hernieuwd onderzoek van een VGB van Betrokken Medewerkers vraagt de Beveiligingsfunctionaris een hernieuwd Veiligheidsonderzoek aan.		•	•	•
2.2	Geheimhoudingsverklaring
2.2.1	Betrokken Medewerkers hebben een Geheimhoudingsverklaring ondertekend conform formulier 'Geheimhoudingsverklaring'. Deze verklaringen worden bewaard door de Beveiligingsfunctionaris en op verzoek worden specifieke Geheimhoudingsverklaringen verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
2.2.2	De Cryptobeheerder is als Vertrouwensfunctionaris aangemerkt en heeft een Geheimhoudingsverklaring getekend conform formulier 'Geheimhoudingsverklaring Cryptobeheerder'. Deze verklaring wordt bewaard door de Beveiligingsfunctionaris en op verzoek worden specifieke verklaringen verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
2.3	Ontheffing uit een Vertrouwensfunctie
2.3.1	Wanneer een medewerker door Opdrachtnemer ontheven wordt als Vertrouwensfunctionaris meldt de Beveiligingsfunctionaris dit aan NBIV. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij of gelijktijdig met de volgende aanleidingen: – functiewijziging van een Vertrouwensfunctionaris; – ontslag van een Vertrouwensfunctionaris; – intrekken van de VGB; – overtreding van beveiligingsregels door een Vertrouwensfunctionaris.	•	•	•	•
2.3.2	De Beveiligingsfunctionaris heeft aan de medewerker een toelichting gegeven op de ontheffingsverklaring, de VOG en VGB-registratie bijgewerkt, en zeker gesteld dat de medewerker geen toegang meer heeft tot of beschikt over een Te Beschermen Belang. Bij ontheffing uit een Vertrouwensfunctie ontvangt NBIV van de Beveiligingsfunctionaris een door de medewerker getekende ontheffingsverklaring conform formulier 'Ontheffing uit Vertrouwensfunctie'.	•	•	•	•
2.3.3	Er is een procedure voor veranderingen op personeelsvlak (o.a. verandering of beëindiging van functie of dienstverband) of in de contractuele relatie tussen Opdrachtnemer en Opdrachtgever. Deze omvat minimaal: – het intrekken van toegangsrechten; – het innemen van ICT-bedrijfsmiddelen; – de verantwoordelijkheden en taken met betrekking tot beveiliging van de Bijzondere Opdracht die ook na de beëindiging van het dienstverband van kracht blijven, zoals bijvoorbeeld de geheimhouding; – hoe uitgevoerde handelingen naar aanleiding van de verandering of beëindiging worden vastgelegd.	•	•	•	•
2.4	Wijziging van de beveiligingsorganisatie
2.4.1	Opdrachtnemer verleent medewerking bij het ontheffen van een (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris of Cryptobeheerder op aangeven van NBIV. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij of gelijktijdig met de volgende aanleidingen: – overtreding van beveiligingsregels of -beleid; – handelen in strijd met ABRO 2026; – geen uitvoering geven aan instructies van NBIV; – niet naleven van wetgeving aangaande de Bijzondere Opdracht.	•	•	•	•
2.4.2	Bij ontheffing van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris ontvangt NBIV een door de medewerker getekende ontheffingsverklaring conform formulier 'Ontheffing Beveiligingsfunctionaris'.	•	•	•	•
2.4.3	Bij ontheffing van de Cryptobeheerder ontvangt NBIV een door de medewerker getekende ontheffingsverklaring conform formulier 'Ontheffing Cryptobeheerder'.	•	•	•	•
2.5	Training en bewustzijn
2.5.1	Betrokken Medewerkers doorlopen aantoonbaar, voorafgaand aan werkzaamheden aan een nieuwe Bijzondere Opdracht en daarna minimaal jaarlijks de relevante training(en). Hierin worden de beleidsregels en procedures uitgelegd voor het behandelen van een Te Beschermen Belang en worden relevante dreigingen besproken.	•	•	•	•
2.5.2	Opdrachtnemer informeert aantoonbaar alle Betrokken Medewerkers minimaal jaarlijks dat zij zwakke plekken in de beveiliging direct melden bij de Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
2.5.3	Minimaal jaarlijks worden Betrokken Medewerkers en intern Beveiligingspersoneel getraind in het uitvoeren van beveiligingsmaatregelen.	•	•	•	•
2.5.4	De Beveiligingsfunctionaris toetst minimaal jaarlijks in samenwerking met relevante Betrokken Medewerkers en intern Beveiligingspersoneel de werking van beveiligingsmaatregelen in de praktijk aan de hand van realistische scenario's voor Compromittatie, zowel gericht op potentiële externe als interne dreigingen.		•	•	•
2.5.5	De Beveiligingsfunctionaris heeft iedere Vertrouwensfunctionaris gewezen op de verantwoordelijkheden die voortvloeien uit het bekleden van een Vertrouwensfunctie.	•	•	•	•
2.5.6	De Beveiligingsfunctionaris heeft iedere Vertrouwensfunctionaris gewezen op mogelijke aanleidingen voor een hernieuwd Veiligheidsonderzoek en adviseert om in het geval dat zo'n aanleiding zich voordoet hier Melding van te doen.	•	•	•	•
2.5.7	De Beveiligingsfunctionaris geeft individueel advies en begeleiding aan Betrokken Medewerkers die werken aan een Bijzondere Opdracht bijvoorbeeld over het hebben van buitenlandse contacten of zakelijke reizen naar een Risicoland.	•	•	•	•
2.5.8	Binnen een Compartiment wordt gewerkt met de Clear Desk en Clear Screen principes. Een Te Beschermen Belang wordt nooit onbeheerd achtergelaten en een Compact Te Beschermen Belang wordt na gebruik opgeborgen.	•	•	•	•
2.6	Reizen naar het buitenland
2.6.1	Bij een zakelijke reis van een Vertrouwensfunctionaris naar een Risicoland meldt de Beveiligingsfunctionaris dit bij NBIV conform formulier 'Melding bezoek Risicoland'.	•	•	•	•
2.6.2	Indien voor een zakelijke reis in het kader van de Bijzondere Opdracht een Request for Visit (RfV) benodigd is, dient de Vertrouwensfunctionaris tijdig via de Beveiligingsfunctionaris een RfV ter goedkeuring in bij NBIV. Zonder goedgekeurde RfV kan de reis niet plaatsvinden.	•	•	•	•
2.6.3	De Beveiligingsfunctionaris brieft en debrieft de Vertrouwensfunctionaris ten aanzien van de zakelijke reis naar een Risicoland. Van de debriefing wordt een verslag opgesteld en op verzoek overhandigd aan NBIV.	•	•	•	•
2.6.4	Bij een zakelijke reis van een Betrokken Medewerker naar een Risicoland wordt gebruik gemaakt van dedicated Mobiele apparatuur die alleen voor deze reis wordt ingezet en na terugkomst wordt gewist.	•	•	•	•

3. Fysiek

Inleiding

Om invulling te geven aan de fysieke beveiligingseisen is Beveiligingsrendement leidend. Dit houdt in dat voldoende beveiligingsmaatregelen worden getroffen om het benodigde vertragende effect (Uitsteltijd) te genereren. Onder Compromittatie wordt het moment verstaan waarop een indringer ongeautoriseerde toegang heeft tot, kennis kan nemen van en schade kan toebrengen aan een Te Beschermen Belang dan wel de mogelijkheid heeft tot kennisname of toegang tot een Te Beschermen Belang. Om Compromittatie te voorkomen kunnen zowel Organisatorische, Bouwkundige, Elektronische als Reactieve (OBER) maatregelen worden getroffen.

Op basis van een Risicoanalyse brengt Opdrachtnemer de fysieke dreigingen ten aanzien van de Bijzondere Opdracht in kaart. Met het benodigde Beveiligingsrendement en de Interventietijd kan vervolgens in afstemming met NBIV worden bepaald welke beveiligingsmaatregelen nodig zijn. Hierbij wordt geredeneerd van binnen naar buiten met het Te Beschermen Belang als startpunt, waarbij aan de hand van verschillende beveiligingsmaatregelen het benodigde Beveiligingsrendement wordt gerealiseerd. NBIV kan adviseren bij het selecteren van de benodigde beveiligingsmaatregelen, zie ook bijlage 5.

Naast de vereiste OBER-maatregelen, worden in dit hoofdstuk eisen gesteld aan de fysieke opslag van een Te Beschermen Belang op locatie van de Opdrachtnemer. Dit omvat onder andere de verwerking, ontwikkeling en vernietiging van een Te Beschermen Belang. Wanneer een Te Beschermen Belang wordt getransporteerd of verzonden, is het kwetsbaarder dan wanneer het zich bevindt op een beveiligde locatie. Daarom dienen passende beveiligingsmaatregelen getroffen te worden om de Integriteit en Vertrouwelijkheid van het Te Beschermen Belang te waarborgen gedurende Transport en Verzenden, zie ook bijlage 7.

Hoofdstuk 3: Fysiek
ABRO eis nr.	ABRO eis	TBB 4 / DV	TBB 3 / Stg. C	TBB 2 / Stg. G	TBB 1 / Stg. ZG
3.1	Organisatorische maatregelen
3.1.1	Opdrachtnemer neemt in zijn Risicoanalyse voor de Bijzondere Opdracht(en) mee welke methoden en hulpmiddelen potentiële daders tot hun beschikking hebben om het Te Beschermen Belang fysiek te compromitteren.	•	•	•	•
3.1.2	Opdrachtnemer heeft in afstemming met NBIV op basis van de Risicoanalyse het vereiste Beveiligingsrendement vastgesteld. Op basis van het Beveiligingsrendement en de Interventietijd zijn de benodigde (Organisatorische-, Bouwkundige-, Elektronische-, Reactieve-) maatregelen getroffen om het benodigde vertragende effect (Uitsteltijd) te realiseren. Hiervoor is gebruikgemaakt van NEN-normering zoals genoemd in bijlage 6.1.	•	•	•	•
3.1.3	De maatregelen in relatie tot de Interventietijd waarborgen aantoonbaar (middels gecertificeerde componenten) dat Interventie maximaal 120 minuten na Compromittatie van een Te Beschermen Belang plaatsvindt.		•
3.1.4	De maatregelen in relatie tot de Interventietijd waarborgen aantoonbaar (middels gecertificeerde componenten) dat Interventie eerder plaatsvindt dan Compromittatie van een Te Beschermen Belang (een positief Beveiligingsrendement).			•	•
3.1.5	Detecterende maatregelen zorgen ervoor dat Compromittatie van een Te Beschermen Belang of pogingen daartoe binnen de vereiste tijd worden gedetecteerd om het Beveiligingsrendement te realiseren, zie ook bijlage 5.	•	•	•	•
3.1.6	De fysieke beveiligingsmaatregelen zijn volgens een schillenstructuur opgebouwd met toepassing van 'Need-to-Know' en 'Need-to-Be' principes.	•	•	•	•
3.1.7	Toegang tot een Compartiment met een Te Beschermen Belang is geregistreerd om te waarborgen dat alleen Geautoriseerde Medewerkers toegang hebben.	•	•	•	•
3.1.8	In de toegangsregistratie voor een Compartiment is minimaal de naam van de persoon, de datum en het tijdstip van aankomst en vertrek vastgelegd. In geval van niet digitale registratie is deze voorzien van een handtekening.	•	•	•	•
3.1.9	Toegang tot een Compartiment vereist Multi-factor authenticatie.		•	•	•
3.1.10	Alleen Geautoriseerde Medewerkers hebben zelfstandig toegang tot een Compartiment.	•	•	•	•
3.1.11	Medewerkers hebben uitsluitend toegang tot een Te Beschermen Belang na Autorisatie door de Beveiligingsfunctionaris. Geautoriseerde Medewerkers beschikken over een VOG of indien vereist een geldige VGB van het voorgeschreven niveau.	•	•	•	•
3.1.12	In het geval dat een Bezoeker toegang krijgt tot een Compartiment: – is het bezoek in het directe belang van de Bijzondere Opdracht; – is de Bezoeker vooraf aangemeld bij de Beveiligingsfunctionaris; – wordt vooraf de identiteit van de Bezoeker vastgesteld; – is de Bezoeker geregistreerd waarbij ten minste de naam van de Bezoeker en de datum en het tijdstip van aankomst en vertrek is vastgelegd; – wordt de Bezoeker gedurende het gehele bezoek onafgebroken begeleid door een Geautoriseerde Medewerker; – draagt de Bezoeker een duidelijk herkenbare en zichtbare bezoekerspas; – zijn de aanwezige medewerkers vooraf geïnformeerd. De medewerkers nemen hierop maatregelen om Compromittatie te voorkomen.	•	•	•	•
3.1.13	Toegangsregistratie tot een Compartiment wordt minimaal 6 maanden bewaard en op verzoek verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
3.1.14	Binnen een Compartiment wordt de toegangspas zichtbaar gedragen. Op de pas staat ten minste de naam van de persoon.	•	•	•	•
3.1.15	De voorgenomen toegang tot een Compartiment door een Bezoeker is minimaal 5 werkdagen voor het bezoek ter goedkeuring aan NBIV voorgelegd middels formulier 'Autorisatie Bezoeker'.		•	•	•
3.1.16	Aan de buitenzijde van het Compartiment zijn de beveiligingsinstructies bevestigd die van toepassing zijn voor het Compartiment.		•	•	•
3.1.17	Voor de uitgifte van Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen voor een Compartiment geldt: – bij de uitgifte van Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen wordt gecontroleerd of de ontvangende medewerker over de juiste Autorisatie beschikt; – de uitgifte van Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen wordt geregistreerd; – de registratie wordt minimaal jaarlijks geactualiseerd.	•	•	•	•
3.1.18	Bij het gebruik van Biometrie is de gebruikte apparatuur voorzien van beveiligingsmaatregelen om ongeautoriseerde fysieke toegang tot de inhoud van de apparatuur, het aanpassen en het verwisselen van de apparatuur te voorkomen.	•	•	•	•
3.1.19	Bij het gebruik van Biometrische apparatuur zijn Cryptografische beveiligingsoplossingen toegepast om de authenticiteit, Integriteit en Vertrouwelijkheid van Biometrische informatie te waarborgen.	•	•	•	•
3.1.20	Bij het gebruik van Biometrie is de gebruikte apparatuur aantoonbaar bestand tegen bekende methoden om Biometrische apparatuur te misleiden of te omzeilen.	•	•	•	•
3.1.21	Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen zijn conform relevante NEN-normeringen gecertificeerd, zie ook bijlage 6.1.		•	•	•
3.1.22	Fysieke sleutels en reservesleutels welke toegang geven tot een Compartiment blijven te allen tijde op het terrein van Opdrachtnemer en worden alleen achtergelaten in een daartoe bestemd Opbergmiddel. Reservesleutels worden nooit in hetzelfde Opbergmiddel bewaard als het origineel.		•	•	•
3.1.23	Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen, cijfercombinaties en Certificaten worden beheerd door de Beveiligingsfunctionaris.		•	•	•
3.1.24	Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen en cijfercombinaties voor Compartimenten en Opbergmiddelen zijn, wanneer niet in gebruik, opgeborgen in een Opbergmiddel conform bijlage 6.1.		•	•	•
3.1.25	Cijfercombinaties van sloten van Opbergmiddelen worden minimaal iedere 6 maanden gewijzigd en onmiddellijk gewijzigd indien: – een nieuw Opbergmiddel of slot in gebruik wordt genomen; – de Autorisatie van een medewerker die de cijfercombinatie kent wordt ingetrokken of gewijzigd; – er onderhoud heeft plaatsgevonden aan het slot; – het vermoeden bestaat of vaststaat dat Compromittatie heeft plaatsgevonden. Bij het herzien van de cijfercombinatie wordt geen eerder gebruikte combinatie gekozen.		•	•	•
3.1.26	Het verlies of diefstal van een Fysieke toegangsauthenticatiemiddel wordt behandeld als een Beveiligingsincident.	•	•	•	•
3.1.27	Fysieke apparatuur, beveiligingscomponenten en Beveiligingssystemen worden beheerd en onderhouden om ze blijvend te laten functioneren.	•	•	•	•
3.1.28	Wanneer voor het beheer en onderhoud van fysieke apparatuur, beveiligingscomponenten of Beveiligingssystemen gebruik wordt gemaakt van Cloudoplossingen, is de leverancier van deze Cloudoplossing aangemeld als onderaannemer bij NBIV.	•
3.1.29	Voor het beheer en onderhoud van fysieke apparatuur, beveiligingscomponenten of Beveiligingssystemen wordt geen gebruik gemaakt van Cloudoplossingen.		•	•	•
3.1.30	Beveiligingspersoneel heeft de beschikking over alarmeringsmiddelen.		•	•	•
3.1.31	Bij het verlaten van een Compartiment door de laatste medewerker wordt een sluitronde gemaakt, waarbij ten minste gecontroleerd wordt of: – het Opbergmiddel, het Compartiment en zo mogelijk de etage en/of het gebouw is afgesloten; – ramen en deuren zijn afgesloten; – er geen personen meer aanwezig zijn; – de verzegeling van nooddeuren intact is; – eventuele beveiligingsmaatregelen zijn geactiveerd (bijvoorbeeld een Indringer Detectie en Signalering Systeem, IDSS). De sluitprocedure is opgenomen in het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
3.1.32	Een Verboden Plaats moet voldoen aan de TBB 1 beveiligingseisen op alle beveiligingsgebieden (organisatorisch, fysiek en cybersecurity).		•	•	•
3.1.33	De Beveiligingsfunctionaris onderhoudt contact met de gemeente en lokale politie om op de hoogte te zijn van relevante lokale ontwikkelingen en eventuele dreigingen die de beveiliging van een Te Beschermen Belang aangaan. Indien nodig treft de Beveiligingsfunctionaris additionele maatregelen.		•	•	•
3.2	Bouwkundige maatregelen
3.2.1	Een Compact Te Beschermen Belang is opgeslagen in een afsluitbaar Opbergmiddel dat voldoet aan de normering gesteld in bijlage 6.1.	•	•	•	•
3.2.2	Een Te Beschermen Belang is geplaatst in een Compartiment.	•	•	•	•
3.2.3	De specificaties van een Opbergmiddel en/of Compartiment dat gebruikt wordt voor de opslag van een (Compact) Te Beschermen Belang zijn afgestemd met NBIV.				•
3.2.4	Een Compartiment waarin een Te Beschermen Belang is opgeborgen, is afgesloten met een gecertificeerd mechanisme, waardoor ongeautoriseerde toegang niet mogelijk is zonder sporen van braak, zie bijlage 6.1.		•	•	•
3.2.5	Toegangsdeuren tot een Compartiment zijn aan de binnenzijde voorzien van een deurdranger en een elektronisch en akoestisch alarm dat afgaat wanneer een deur langer openstaat dan noodzakelijk.		•	•	•
3.2.6	Nooddeuren in een Compartiment zijn alleen naar buiten toe te openen. Tevens zijn nooddeuren verzegeld, voorzien van een elektronisch en akoestisch alarm en bij opening vindt alarmering plaats.		•	•	•
3.2.7	Opbergmiddelen tot 1000 kilogram zijn verankerd.		•
3.2.8	Opbergmiddelen tot 1000 kilogram zijn Chemisch verankerd.			•	•
3.2.9	Bevestigingspunten van Opbergmiddelen die van buitenaf bereikbaar zijn, zijn fysiek beveiligd.		•	•	•
3.2.10	Opbergmiddelen zijn voorzien van Multi-factor authenticatie.		•	•	•
3.2.11	Er is Beveiligingsverlichting toegepast rondom het gebouw en/of terrein met een Te Beschermen Belang.		•	•	•
3.2.12	Bij de aanleg van infrastructuur, zoals bestrating, begroeiing of watergangen, is rekening gehouden met inbraakpreventie.		•	•	•
3.2.13	Een Compartiment is op alle vlakken voorzien van inkijkbeperkende maatregelen.		•	•	•
3.2.14	Het gebouw waarin zich een Te Beschermen Belang bevindt, is tegen opklimmen beveiligd. Losse opklimmogelijkheden zoals (afval) containers en ladders zijn verwijderd. Hemelwaterafvoeren, lage muren e.d. zijn van opklimbeveiliging voorzien.		•	•	•
3.3	Elektronische maatregelen
3.3.1	Beveiligingssystemen ten behoeve van het beveiligen van de Bijzondere Opdracht mogen niet voortkomen uit een land dat een Offensief cyberprogramma tegen Nederlandse belangen heeft.	•	•	•	•
3.3.2	Beveiligingssystemen zijn geïnstalleerd conform normeringen gesteld in bijlage 6.1. Onderhoud en controle vinden minimaal jaarlijks plaats door een gecertificeerd bedrijf (bijvoorbeeld BORG-certificaat).		•	•	•
3.3.3	Beveiligingssystemen staan onder detectie zodat ongeautoriseerde toegang, sabotage of pogingen daartoe leiden tot alarmering en Interventie binnen de vereiste tijd om het benodigde Beveiligingsrendement te realiseren.		•	•	•
3.3.4	Systeemklokken van Beveiligingssystemen maken gebruik van dezelfde tijdsynchronisatie en zijn zodanig beveiligd tegen wijzigingen dat deze niet onopgemerkt aangepast of gemanipuleerd kunnen worden.		•	•	•
3.3.5	Een Beveiligingssysteem is niet gekoppeld aan een centraal gebouwbeheersysteem of andere Systemen die het mogelijk maken een beveiligingssysteem op afstand te beheren.		•	•	•
3.3.6	Draadloze verbindingsmogelijkheden van Beveiligingssystemen zijn uitgeschakeld en alle componenten zijn beveiligd tegen digitale (Cyber) Compromittatie.		•	•	•
3.3.7	Beveiligingssystemen, inclusief achterliggende beheersystemen, zijn alleen verbonden via een dedicated en afgeschermd beheernetwerk.		•	•	•
3.3.8	Bewegingsmelders zijn voorzien van anti-masking maatregelen.		•	•	•
3.3.9	Buiten een Compartiment zijn voorzieningen getroffen conform bijlage 6.1 om personen visueel te herkennen voordat zij het Compartiment betreden.		•	•	•
3.3.10	Camerabeelden worden 28 dagen bewaard. Camerabeelden gerelateerd aan een (mogelijk) Beveiligingsincident worden zolang als nodig voor het onderzoek en de afhandeling van het Beveiligingsincident bewaard. In afstemming met NBIV en Opdrachtgever kan worden besloten om de camerabeelden langer te bewaren.		•	•	•
3.3.11	De toegang tot een Compartiment is beveiligd door middel van een elektronisch of mechanisch toegangsbeheersysteem.		•	•	•
3.3.12	Waar een Elektronisch Toegangsbeheersysteem (ETS) wordt gebruikt, zijn maatregelen getroffen om situaties te detecteren waar toegang 'onder dwang' is verleend.			•	•
3.3.13	Een ETS is uitgerust met een Anti Pass Back Systeem.		•	•	•
3.3.14	Een ETS is voorzien van Logging, waarbij geldt dat de logs minimaal 6 maanden worden bewaard. De logs worden maandelijks door de Beveiligingsfunctionaris gecontroleerd op opvallende afwijkingen.		•	•	•
3.3.15	Een ETS is zodanig uitgevoerd dat wanneer het Systeem uitschakelt of uitvalt, alle toegangen tot het Compartiment worden afgesloten en/of afgesloten blijven.		•	•	•
3.3.16	Een Compartiment beschikt over een noodknopbediening of mechanische paniekontgrendeling voor calamiteiten. De procedure rondom het gebruik hiervan is beschreven in het Beveiligingsplan.		•	•	•
3.3.17	Een Te Beschermen Belang staat onder detectie van een IDSS. Het IDSS kan geïnstalleerd zijn op het Compartiment, het Opbergmiddel of het Te Beschermen Belang zelf.		•	•	•
3.3.18	IDSS-onderdelen zijn zodanig geplaatst dat Compromittatie van een Te Beschermen Belang of pogingen daartoe worden ontdekt en een alarm genereren.		•	•	•
3.3.19	Het Compartiment met een Te Beschermen Belang is binnen het IDSS als aparte zone opgenomen. Deze zone is actief wanneer er geen Geautoriseerde Medewerker is in de betreffende ruimte.		•	•	•
3.3.20	Het IDSS is altijd geactiveerd, tenzij Geautoriseerde Medewerkers aanwezig zijn in het Compartiment.		•	•	•
3.3.21	Het deactiveren van een IDSS is alleen mogelijk door een daartoe aangewezen persoon middels Multi-factor authenticatie.		•	•	•
3.3.22	Het IDSS functioneert te allen tijde en onder alle (klimatologische) omstandigheden.		•	•	•
3.3.23	Doormelding van een IDSS alarm voldoet aan normeringen gesteld in bijlage 6.1.		•	•
3.3.24	Doormelding van een IDSS alarm is in afstemming met NBIV vastgesteld.				•
3.3.25	Het IDSS beschikt over een gegarandeerde stroomvoorziening die het functioneren garandeert tot ten minste de maximale Interventietijd.		•	•	•
3.3.26	Het IDSS signaleert en registreert uitval van de stroomvoorziening van een IDSS. Bij stroomuitval wordt gehandeld alsof het een alarmering betreft.		•	•	•
3.3.27	Alleen elektronische apparatuur die strikt noodzakelijk is voor het uitvoeren van de werkzaamheden is toegestaan in een Compartiment. Het goedkeuren van elektronische apparatuur in een Compartiment geschiedt op basis van een Risicoanalyse. Hierbij is elektronische apparatuur afkomstig uit een land met een Offensief cyberprogramma uitgesloten. Een lijst van de apparatuur en de bijbehorende Risicoanalyse is vooraf in afstemming met NBIV goedgekeurd door Opdrachtgever, en opgenomen in het Beveiligingsplan.		•	•	•
3.3.28	Er zijn (procedurele) maatregelen getroffen om elektronische apparatuur die niet strikt noodzakelijk is voor het uitvoeren van werkzaamheden buiten het Compartiment te houden.		•	•	•
3.3.29	Elektronische apparatuur van toepassing in de beveiliging of het gebouwbeheer (waaronder GBS en connected devices (IoT)) worden beschouwd als Systeem en zijn alleen toegestaan in een Compartiment wanneer deze op het voor de Bijzondere Opdracht vastgestelde beveiligingsniveau zijn beveiligd.	•	•	•	•
3.3.30	In een Compartiment zijn geen camera's, smart devices, microfoons of andere apparatuur met een opname- of communicatiefunctionaliteit aanwezig.		•	•	•
3.3.31	Voorafgaand aan de ingebruikname van een Compartiment en bij toevoeging of wijziging van Middelen is, in afstemming met NBIV, een Elektronisch veiligheidsonderzoek (EVO) en Geluidsdempingsmeting uitgevoerd. Eventuele maatregelen zijn voorafgaand aan implementatie afgestemd met NBIV.			•	•
3.3.32	Voorafgaand aan de ingebruikname van een Compartiment en bij toevoeging of wijziging van Middelen zijn, in afstemming met NBIV, TEMPEST-maatregelen getroffen. De instructies voor de benodigde maatregelen zijn bij NBIV op te vragen.		•
3.3.33	Voorafgaand aan de ingebruikname van een Compartiment en bij toevoeging of wijziging van Middelen is, in afstemming met NBIV, een Zoneringsmeting (TEMPEST) uitgevoerd. Eventuele maatregelen zijn voorafgaand aan implementatie afgestemd met NBIV. De instructies voor de benodigde maatregelen zijn op te vragen via NBIV.			•	•
3.4	Reactieve maatregelen
3.4.1	Alarmeringen uit een IDSS en ETS moeten leiden tot Interventie binnen de vereiste tijd om het vastgestelde Beveiligingsrendement te realiseren.		•	•	•
3.4.2	Interventie vindt plaats door daartoe aangewezen en opgeleid Beveiligingspersoneel.		•	•	•
3.4.3	Bij een (technische) storing worden mitigerende beveiligingsmaatregelen getroffen om het Beveiligingsrendement te waarborgen.		•	•	•
3.4.4	Alarmverificatie vindt initieel aan de buitenzijde van het Compartiment plaats. Hierbij zijn alle toegangen, gevelopeningen, daken e.d. gecontroleerd.		•	•	•
3.4.5	Medewerkers of Beveiligingspersoneel dat alarmverificatie uitvoert, heeft ten tijde van de alarmverificatie niet de beschikking over Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen die toegang geven tot het Te Beschermen Belang.		•	•	•
3.4.6	Een PAC beschikt over een justitiële erkenning en voldoet aan de normeringen gesteld in bijlage 6.1.		•	•	•
3.4.7	Een BAC wordt beveiligd als een Compartiment op TBB 4 niveau.		•	•	•
3.4.8	Na een alarm of Melding controleert de Beveiligingsfunctionaris het betreffende Te Beschermen Belang en neemt indien nodig maatregelen om het vereiste Beveiligingsrendement te herstellen.	•	•	•	•
3.5	Transport en verzenden algemeen
3.5.1	Een Te Beschermen Belang wordt uitsluitend buiten het Compartiment gebracht als dit voor de voortgang van de werkzaamheden absoluut noodzakelijk is.	•	•	•	•
3.5.2	Een Te Beschermen Belang en gerelateerde apparatuur, informatie en software van Opdrachtnemer die gebruikt wordt bij een Bijzondere Opdracht verlaten het Compartiment van Opdrachtnemer niet zonder vooraf gegeven toestemming van de Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
3.5.3	De Beveiligingsfunctionaris beschrijft in het Beveiligingsplan op welke wijze om wordt gegaan met het Transport en Verzenden van een Te Beschermen Belang in het kader van de Bijzondere Opdracht conform bijlage 7. Dit wordt in afstemming met NBIV ter goedkeuring voorgelegd aan Opdrachtgever.	•	•	•	•
3.5.4	Voorafgaand aan een Transport of Verzenden van een Te Beschermen Belang wordt door de Beveiligingsfunctionaris vastgesteld dat de ontvangende partij het Te Beschermen Belang conform het vastgestelde beveiligingsniveau kan behandelen en geautoriseerd is om te beschikken over het Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
3.6	Fysiek Verzenden
3.6.1	Voorafgaand aan Verzenden wordt het Te Beschermen Belang verpakt zodat de inhoud niet zichtbaar, niet kenbaar en inbreuk detecteerbaar is.	•
3.6.2	Verzenden van een Te Beschermen Belang is uitsluitend toegestaan wanneer dit aangetekend wordt verzonden met track en trace nummer en met onmiddellijke ontvangstbevestiging.	•
3.6.3	Verzenden van een Te Beschermen Belang per post is niet toegestaan.		•	•	•
3.7	Fysiek Transport Te Beschermen Belangen
3.7.1	Het fysiek Transport van een Te Beschermen Belang (zoals goederen en materieel) wordt uitgevoerd conform de door Opdrachtgever vastgestelde beveiligingsmaatregelen.	•	•	•	•
3.8	Fysiek Transport Bijzondere Informatie
3.8.1	Voorafgaand aan Transport van Bijzondere Informatie wordt een transportplan opgesteld conform formulier 'Transportplan' en ter goedkeuring voorgelegd aan NBIV.		•	•	•
3.8.2	Het transportplan voor Transport van Bijzondere Informatie buiten Nederland wordt tenminste 10 werkdagen voorafgaand aan Transport in afstemming met NBIV ter goedkeuring voorgelegd aan de Opdrachtgever.		•	•	•
3.8.3	Bijzondere Informatie wordt getransporteerd in een afsluitbaar Transportmiddel waardoor de inhoud niet zichtbaar, niet kenbaar en inbreuk detecteerbaar is.	•
3.8.4	Bijzondere Informatie wordt getransporteerd in een door de Opdrachtgever vooraf goedgekeurd Transportmiddel.		•	•	•
3.8.5	Transport van Bijzondere Informatie gaat zonder onnodige en ongeplande onderbrekingen. De Bijzondere Informatie blijft onder toezicht.		•	•	•
3.8.6	Transport van Bijzondere Informatie vindt op één van onderstaande manieren plaats: – handcarried, al dan niet met eigen vervoer, door een Geautoriseerde Medewerker; – door een koeriersbedrijf.	•
3.8.7	Transport van Bijzondere Informatie vindt op één van onderstaande manieren plaats: – handcarried, al dan niet met eigen vervoer, door een Geautoriseerde Medewerker; – door een Opdrachtgever goedgekeurd koeriersbedrijf: – het koeriersbedrijf is aangemeld als Onderaannemer.		•
3.8.8	Transport van Bijzondere Informatie vindt op één van onderstaande manieren plaats: – handcarried, al dan niet met eigen vervoer, door ten minste twee Geautoriseerde Medewerkers; – door een Opdrachtgever goedgekeurd koeriersbedrijf; – het koeriersbedrijf is aangemeld als Onderaannemer.			•
3.8.9	Transport van Bijzondere Informatie geschiedt uitsluitend in afstemming met, en na voorafgaande goedkeuring van Opdrachtgever.				•
3.9	Fysieke opslag, verwerken, ontwikkelen en vernietigen
3.9.1	Door de Opdrachtnemer in ontvangst of in beheer genomen Te Beschermen Belang wordt opgenomen in een actuele registratie, met daarin de locatie, uitgifte, inname en herkomst van het Te Beschermen Belang. Deze registratie wordt beheerd door de Beveiligingsfunctionaris en is te allen tijde direct opvraagbaar door NBIV.		•	•	•
3.9.2	Gegevensdragers waarop Bijzondere Informatie wordt verwerkt of opgeslagen, zijn voorzien van een kenmerk (labeling) conform bijlage 8, waarbij verschillende Rubriceringsdomeinen en -niveaus duidelijk te onderscheiden zijn.	•	•	•	•
3.9.3	De reproductie van Bijzondere Informatie geschiedt alleen met goedkeuring van Opdrachtgever.		•	•	•
3.9.4	Er zijn niet meer reproducties gemaakt dan noodzakelijk voor de uitvoering van de Bijzondere Opdracht.	•	•	•	•
3.9.5	Reproducties kennen dezelfde Rubricering als het origineel, ook als slechts delen van het origineel zijn gebruikt.	•	•	•	•
3.9.6	Bijzondere Informatie en daarvan gemaakte reproducties zijn geregistreerd en voorzien van een uniek exemplaarnummer.		•	•	•
3.9.7	Het maken van reproducties is voorbehouden aan daartoe aangewezen Geautoriseerde Medewerkers die ook verantwoordelijk zijn voor de registratie hiervan.		•	•	•
3.9.8	Beveiligingsmaatregelen voor reproductiemiddelen worden in afstemming met NBIV vastgesteld.	•	•	•	•
3.9.9	Het vernietigen van Bijzondere Informatie geschiedt na toestemming van Opdrachtgever conform de in bijlage 8 gespecificeerde vernietigingsmethode door een Geautoriseerde Medewerker.	•
3.9.10	Het vernietigen van Bijzondere Informatie geschiedt na toestemming van Opdrachtgever conform de in bijlage 8 gespecificeerde vernietigingsmethode door een Geautoriseerde Medewerker en onder toezicht van een tweede Geautoriseerde Medewerker.		•	•	•
3.9.11	Van de vernietiging wordt door de Beveiligingsfunctionaris een bevestiging van vernietiging opgemaakt conform formulier 'Bevestiging van vernietiging'.		•	•	•
3.9.12	De Opdrachtnemer stelt in overleg met Opdrachtgever een Noodvernietigingsplan op. Het Noodvernietigingsplan wordt opgenomen in het Beveiligingsplan en bevat procedures en instructies met betrekking tot de vernietiging van een Te Beschermen Belang in een noodsituatie.		•	•	•

4. Cyber

Inleiding

Bij een Bijzondere Opdracht kunnen ICT-voorzieningen van Opdrachtnemer betrokken zijn bij het uitvoeren van de werkzaamheden. De term Cyber wordt gebruikt om naast de IT-infrastructuur (de hardware en software) ook de bijbehorende processen én het menselijk handelen te omschrijven. Deze zullen als geheel de beveiliging van een Te Beschermen Belang moeten waarborgen. Een gedegen Risicoanalyse voor het verwerken en opslaan van Bijzondere Informatie vormt de basis van cybersecurity waarbij zowel technische maatregelen, als het stelsel van activiteiten als geheel, conform de ABRO-eisen zijn ingeregeld. De beveiligingseisen in dit hoofdstuk zijn gestructureerd langs een selectie van domeinen van het Secure Controls Framework (SCF).

ABRO 2026 stelt eisen aan een breed scala van cybersecurity maatregelen, waarbij expliciet rekening wordt gehouden met statelijke actoren en hun capaciteiten. Een Opdrachtnemer moet onder meer zicht hebben op alle componenten van de IT-infrastructuur waarop Bijzondere Informatie wordt verwerkt, weten waar zich Bijzondere Informatie bevindt en wie waar toegang toe heeft. De IT-infrastructuur moet zijn ingericht volgens moderne standaarden, up-to-date zijn en zijn gescheiden van onvertrouwde omgevingen. Er dient een veelvoud aan beveiligingsmaatregelen te worden getroffen om voldoende zicht te hebben op Netwerk- en systeemactiviteiten en om Malware te detecteren. Het gebruik van specifieke Cryptografische Beveiligingsoplossingen speelt daarnaast een belangrijke rol om Bijzondere Informatie op het juiste beveiligingsniveau te beveiligen.

Een specifiek risico waarmee rekening moet worden gehouden is het weglekken van elektromagnetische straling. De bijbehorende beveiligingseisen zijn opgenomen in hoofdstuk 3. Daarnaast is het van belang dat de ontwikkeling van software en het doorvoeren van wijzigingen op een veilige en betrouwbare manier gebeurt. Hierbij speelt ook de continuïteit van de bedrijfsvoering een belangrijke rol. Centraal in al deze aspecten is de rol van medewerkers en de risico’s die menselijk handelen met zich meebrengt. Dit gaat zowel over toegangscontrole als het adequaat instrueren van medewerkers in het correct gebruik van ICT-Bedrijfsmiddelen.

Op het gebied van Cyber kan, naast een Beveiligingsfunctionaris, ook een Cyber-Beveiligingsfunctionaris worden aangewezen, zie ook bijlage 2. De Cyber-Beveiligingsfunctionaris ondersteunt de Beveiligingsfunctionaris met de Cyber gerelateerde beveiligingsvraagstukken.

In hoofdstuk 5 wordt specifiek ingegaan op de aanvullende eisen rondom het gebruik van Cloudoplossingen.

Hoofdstuk 4: Cyber
ABRO eis nr.	ABRO eis	TBB 4 / DV	TBB 3 / Stg. C	TBB 2 / Stg. G	TBB 1 / Stg. ZG
4.1	Beheer van ICT-bedrijfsmiddelen
4.1.1	Door de Opdrachtnemer in ontvangst of in beheer genomen digitale Bijzondere Informatie wordt opgenomen in een actuele registratie, met daarin de locatie, uitgifte, inname en herkomst van de Bijzondere Informatie. Deze registratie wordt beheerd door de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris en is te allen tijde direct opvraagbaar door NBIV.		•	•	•
4.1.2	ICT-bedrijfsmiddelen en de bijbehorende software, processen en gegevensverzamelingen worden bijgehouden in een registratie, voorzien van een eigenaar, een Beheerder, de gerelateerde Bijzondere Opdracht en de onderlinge relatie met andere onderdelen van de registratie, waaronder de overdracht van data.	•	•	•	•
4.1.3	Systeem- en netwerkcomponenten gerelateerd aan een Bijzondere Opdracht worden bijgehouden in een gedetailleerd netwerkdiagram.	•	•	•	•
4.1.4	Systemen waar Bijzondere Informatie op wordt verwerkt en opgeslagen worden alleen ingezet binnen het deel van de IT-infrastructuur dat ingericht is voor het betreffende Rubriceringsdomein en -niveau.	•	•	•	•
4.1.5	Het gebruik van een KVM-switch om te schakelen tussen Systemen van verschillende Rubriceringsniveaus is alleen toegestaan wanneer dit binnen eenzelfde Rubriceringsdomein is en gebruik wordt gemaakt van Goedgekeurde Middelen.	•	•	•	•
4.1.6	Voor het beheer en onderhoud van fysieke apparatuur, beveiligingscomponenten of Beveiligingssystemen wordt geen gebruik gemaakt van Cloudoplossingen.	•	•	•	•
4.1.7	Het hergebruik van ICT-bedrijfsmiddelen voor de uitvoering van een Bijzondere Opdracht is toegestaan onder de volgende voorwaarden: – het ICT-bedrijfsmiddel is eerder gebruikt voor eenzelfde Rubriceringsdomein en -niveau; – het ICT-bedrijfsmiddel is gewist voor het gebruik door middel van Goedgekeurde Middelen.		•	•	•
4.1.8	Verwijderbare gegevensdragers worden voor gebruik gecontroleerd met een speciaal voor dit doel ingerichte Scrubber conform bijlage 10.	•	•	•	•
4.1.9	Voor het verwijderen van ICT-bedrijfsmiddelen zijn procedures opgesteld, welke door NBIV zijn goedgekeurd.	•	•	•	•
4.1.10	Na beëindigen van de Bijzondere Opdracht of bij het afvoeren van (defecte) hardware worden deze met Goedgekeurde Middelen en een door NBIV goedgekeurde procedure gewist. Indien wissen niet (volledig) mogelijk is, worden de (defecte) hardware conform de in bijlage 8 gespecificeerde methoden vernietigd.	•
4.1.11	Na beëindigen van de Bijzondere Opdracht of bij het afvoeren van (defecte) hardware worden deze conform de in bijlage 8 gespecificeerde methoden vernietigd. Er wordt hierbij een bevestiging van vernietiging opgesteld conform formulier 'Bevestiging van vernietiging' en op verzoek verstrekt aan Opdrachtgever en/of NBIV.		•	•	•
4.2	Data classificatie en verwerking
4.2.1	Voorafgaand aan de overdracht of uitwisseling van Bijzondere Informatie is door de Beveiligingsfunctionaris vastgesteld dat de ontvangende partij de Bijzondere Informatie conform het vastgestelde beveiligingsniveau kan behandelen en geautoriseerd is om te beschikken over de Bijzondere Informatie.	•	•	•	•
4.2.2	Verwijderbare gegevensdragers worden alleen gebruikt als onderdeel van een vastgestelde procedure voor data-uitwisseling. Voor deze procedure is onder andere vastgelegd welke specifieke Verwijderbare gegevensdrager gebruikt wordt en op welke wijze deze beveiligd, bewaard, gewist of vernietigd dient te worden.	•	•	•	•
4.2.3	Verwijderbare gegevensdragers zijn voorzien van een fysiek label conform bijlage 8 op basis van de hoogste Rubricering van hetgeen opgeslagen is op de betreffende Verwijderbare gegevensdrager.	•	•	•	•
4.2.4	Gegevensdragers waar Bijzondere Informatie op staat, zijn versleuteld door Goedgekeurde Middelen.	•	•	•	•
4.2.5	Voor het wissen van (Verwijderbare) Gegevensdragers, waar Bijzondere Informatie op staat, wordt alleen gebruikgemaakt van Goedgekeurde Middelen.	•	•	•	•
4.2.6	Data Leak Prevention (DLP) maatregelen zijn geïmplementeerd in Systemen, Netwerken en andere apparaten waarop of waarmee Bijzondere Informatie wordt gegenereerd, verwerkt of opgeslagen ter voorkoming van het onbedoeld delen (bijvoorbeeld per e-mail) van Bijzondere Informatie.	•	•	•	•
4.2.7	Bijzondere Informatie van NAVO en EU wordt, indien vastgesteld door Opdrachtgever, verwerkt op een daartoe geaccrediteerd Systeem.		•	•	•
4.2.8	Het gebruik van Artificial Intelligence (AI) systemen is alleen toegestaan wanneer deze voldoen aan de eisen voor de betreffende TBB-categorie en na goedkeuring van Opdrachtgever.	•	•	•	•
4.2.9	Bij het gebruik van AI systemen is data van verschillende Rubriceringsdomeinen, -niveaus of Opdrachtgevers te allen tijde gescheiden.	•	•	•	•
4.2.10	AI systemen functioneren volledig binnen het Vertrouwde Netwerk en hebben geen koppelingen met onvertrouwde Netwerken of Systemen.	•	•	•	•
4.2.11	Bij het beëindigen van een Bijzondere Opdracht wordt alle (trainings)data, gegenereerde uitkomsten en ontwikkelde AI modellen die op basis van Bijzondere Informatie tot stand zijn gekomen of herleidbaar zijn tot Bijzondere Informatie, overhandigd of vernietigd in afstemming met NBIV, tenzij anders overeengekomen met Opdrachtgever.	•	•	•	•
4.3	Identificatie en authenticatie
4.3.1	Regels omtrent het gebruik van ICT-bedrijfsmiddelen (inclusief het gebruik van wachtwoorden) zijn vastgesteld, gedocumenteerd en ter kennis gesteld aan Gebruikers.	•	•	•	•
4.3.2	Toegang tot een Systeem is beperkt tot daartoe geautoriseerde Gebruikers. Dit wordt voorafgaand aan en tijdens een gebruikerssessie geautomatiseerd afgedwongen door het Systeem.	•	•	•	•
4.3.3	Authenticatiegegevens van Gebruikers worden bijgehouden in een actuele registratie, op basis waarvan de Gebruikers worden geïdentificeerd en geautoriseerd.	•	•	•	•
4.3.4	Op basis van een Risicoanalyse is bepaald waar en op welke wijze functiescheiding wordt toegepast en welke toegangsrechten worden toegekend. De risicoafweging, resultaten en maatregelen zijn opgenomen in een autorisatiematrix in het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
4.3.5	Een account bevat geen indicatie van het privilegeniveau van de Gebruiker.	•	•	•	•
4.3.6	Bij de uitgifte van een authenticatiemiddel is de identiteit van de Gebruiker en het recht van de Gebruiker op het betreffende authenticatiemiddel vastgesteld.	•	•	•	•
4.3.7	Accounts worden voorzien van Rechten die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van de taken van de Gebruiker ('Need-to-Know', 'Need-to-Use'). Bij het toekennen van Rechten wordt ten minste onderscheid gemaakt tussen lees- en schrijfrechten en de applicaties en commando's waar een Gebruiker toegang tot heeft.	•	•	•	•
4.3.8	De Rechten van een Gebruiker omvatten niet een gehele cyclus van handelingen in een kritiek Systeem voor de beveiliging of uitvoering van de Bijzondere Opdracht.	•	•	•	•
4.3.9	Beheerdersrechten zijn beperkt tot Beheerdersaccounts. Beheeractiviteiten worden alleen uitgevoerd vanaf Beheerdersaccounts.	•	•	•	•
4.3.10	Algemene gebruikersactiviteiten, zoals het gebruik van bedrijfsapplicaties, e-mail en internet, worden alleen uitgevoerd vanaf een Gebruikersaccount.	•	•	•	•
4.3.11	Rechten van Beheerders worden aan een beperkte groep toegekend middels een Privileged Access Management (PAM) oplossing. Hiervan wordt een registratie bijgehouden.	•	•	•	•
4.3.12	Toegekende Rechten van Beheerdersaccounts worden periodiek, minimaal driemaandelijks, geëvalueerd.	•	•
4.3.13	Toegekende Rechten van Beheerdersaccounts worden periodiek, minimaal maandelijks, geëvalueerd.			•	•
4.3.14	Activiteiten vanaf een Beheerdersaccount zijn gelogd en herleidbaar naar een individu.	•	•	•	•
4.3.15	Alleen daartoe geautoriseerde Beheerders kunnen functies en software (de)installeren of (de)activeren.	•	•	•	•
4.3.16	Serviceaccounts worden bijgehouden in een actuele registratie, voorzien van eigenaar, doel en datum waarop het Serviceaccount voor het laatst is beoordeeld. De noodzaak van een Serviceaccount wordt minimaal ieder kwartaal beoordeeld.	•	•	•	•
4.3.17	Systeemprocessen worden uitgevoerd door unieke Serviceaccounts, die niet gekoppeld zijn aan een individu. IT-beheer houdt onder toezicht van de (Cyber-) Beveiligingsfunctionaris een actuele registratie bij van de Serviceaccounts en de bijbehorende Rechten.	•	•	•	•
4.3.18	Indien het gebruik van een Serviceaccount noodzakelijk is voor de functionaliteit van een Systeem, dient deze uitzondering door NBIV vooraf goedgekeurd te worden. Bij het gebruik van een Serviceaccount gelden de volgende voorwaarden: – er wordt geen persoonlijke of niet-werkgerelateerde informatie verwerkt; – benodigde externe toegang van een Serviceaccount is gedocumenteerd in het Beveiligingsplan; – een Serviceaccount kan niet worden gebruikt om in te loggen op een Systeem; – een Serviceaccount wordt niet via externe toegang gebruikt.	•	•	•	•
4.3.19	Standaard of automatisch gecreëerde accounts en andere vooraf geconfigureerde accounts worden van een nieuw wachtwoord voorzien en uitgeschakeld door een Beheerder onder toezicht van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
4.3.20	Er is een nood- of 'breakglass' account die enkel toegankelijk is door middel van een 'enveloppenprocedure'. Voor de procedure is vastgelegd hoe een wachtwoord wordt vrijgegeven, wie hiervoor toestemming geeft, hoe het gebruik ervan geregistreerd wordt en dat het wachtwoord na gebruik gewijzigd wordt. Bij gebruik van deze accounts volgt er direct (automatische) alarmering en wordt de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris geïnformeerd. Het gebruik wordt geregistreerd door de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
4.3.21	Rechten van Gebruikers worden periodiek, minimaal halfjaarlijks, geëvalueerd.	•
4.3.22	Rechten van Gebruikers worden periodiek, minimaal driemaandelijks, geëvalueerd.		•	•
4.3.23	Rechten van Gebruikers worden periodiek, minimaal maandelijks, geëvalueerd.				•
4.3.24	Accounts die 40 dagen niet zijn gebruikt, worden automatisch geblokkeerd.	•	•	•	•
4.3.25	Als een Gebruiker vijfmaal een verkeerd wachtwoord invoert, wordt het Gebruikersaccount geblokkeerd.	•
4.3.26	Als een Gebruiker driemaal een verkeerd wachtwoord invoert, wordt het Gebruikersaccount geblokkeerd.		•	•	•
4.3.27	Als een Beheerder driemaal een verkeerd wachtwoord invoert wordt het Beheerdersaccount geblokkeerd. Het Beheerdersaccount wordt pas na goedkeuring van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris vrijgegeven.	•	•	•	•
4.3.28	Een geblokkeerd account wordt gedeblokkeerd volgens een door de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris goedgekeurde procedure.	•
4.3.29	Een geblokkeerd account mag alleen worden gedeblokkeerd na goedkeuring van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris.		•	•	•
4.3.30	Wachtwoorden voldoen minimaal aan de volgende kenmerken: – wachtwoorden bestaan uit minimaal 15 karakters; – duidelijke patronen (bijvoorbeeld '1234' en 'qaz') zijn uitgesloten; – het wachtwoord bevat ten minste 3 van de volgende categorieën: hoofdletters, kleine letters, getallen en leestekens.	•	•	•	•
4.3.31	Ten aanzien van het gebruik van wachtwoorden geldt: – minimaal jaarlijks wordt een nieuw wachtwoord ingesteld; – initiële wachtwoorden en wachtwoorden die zijn gereset hebben een maximale geldigheidsduur van 24 uur en dienen bij het eerste gebruik gewijzigd te worden; – initiële wachtwoorden en wachtwoorden die zijn gereset zijn uniek en worden niet hergebruikt; – initiële wachtwoorden voldoen aan alle reguliere vereisten voor wachtwoorden; – wachtwoorden worden op een veilige manier uitgegeven, waarbij ten minste de identiteit van de Gebruiker en het recht van de Gebruiker op het authenticatiemiddel is gecontroleerd; – wachtwoorden worden niet via hetzelfde kanaal als het Gebruikersaccount verstrekt.	•	•	•	•
4.3.32	De regels omtrent het gebruik van een Te Beschermen Belang en ICT-bedrijfsmiddelen (inclusief het gebruik van wachtwoorden), omvatten minimaal het volgende: – wachtwoorden worden niet opgeschreven; – Gebruikers delen hun wachtwoord nooit met anderen; – een wachtwoord wordt onmiddellijk gewijzigd indien het vermoeden bestaat dat het bekend is geworden aan een ander persoon; – wachtwoorden worden niet hergebruikt; – wachtwoorden worden niet gebruikt in automatische inlogprocedures (bijv. opgeslagen onder een functietoets of in een macro).	•	•	•	•
4.3.33	Om in te loggen op een Gebruikersaccount wordt gebruikgemaakt van persoonsgebonden Multi-factor authenticatie, waarbij SMS niet als een factor geldt.	•
4.3.34	Om in te loggen op een Gebruikersaccount wordt gebruikgemaakt van persoonsgebonden Multi-factor authenticatie, waarvan één van de factoren een Hardware token is en waarbij SMS niet als een factor geldt.		•	•	•
4.3.35	Om in te loggen op een Beheerdersaccount wordt gebruikgemaakt van persoonsgebonden Multi-factor authenticatie, waarvan één van de factoren een Hardware token is en waarbij SMS niet als een factor geldt.	•	•	•	•
4.3.36	Bij het gebruik van Biometrie als authenticatiefactor voor Multi-factor authenticatie is Authenticatie op basis van een pincode als alternatieve mogelijkheid uitgesloten.	•	•	•	•
4.3.37	Indien Hardware tokens, Biometrische toepassingen of Multi-factor authenticatie worden gebruikt, kunnen deze niet worden uitgeschakeld door Gebruikers. De (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris houdt een actuele registratie bij van gebruikte Hardware tokens.	•	•	•	•
4.3.38	Voorafgaand aan het gebruik van een Systeem wordt een Melding aan de Gebruiker getoond dat alleen geautoriseerd gebruik is toegestaan voor de expliciet door de organisatie vastgestelde doeleinden.	•	•	•	•
4.3.39	Een account kan maximaal drie actieve werkplekken (sessies) hebben.	•
4.3.40	Een account kan maximaal één actieve werkplek (sessie) hebben.		•	•	•
4.3.41	Indien er een operationele noodzaak is voor het gebruik van een groepsaccount, dient deze uitzondering door NBIV vooraf goedgekeurd te zijn. Bij het gebruik van een groepsaccount gelden de volgende voorwaarden: – de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris verleent toestemming voor het gebruik; – het gebruik van een groepsaccount is te herleiden naar een individu; – het is niet mogelijk om via externe toegang gebruik te maken van een groepsaccount; – het is niet mogelijk om toegang te hebben tot externe Systemen (bijvoorbeeld het internet) met behulp van een groepsaccount; – het is niet mogelijk om persoonlijke of niet-werkgerelateerde informatie te verwerken met behulp van een groepsaccount.	•
4.3.42	Het gebruik van groepsaccounts is niet toegestaan.		•	•	•
4.3.43	Het wachtwoord wordt niet getoond op het scherm tijdens het invoeren en er wordt geen informatie getoond die herleidbaar is tot de Authenticatiegegevens.	•	•	•	•
4.3.44	Gebruikers kunnen zelf hun wachtwoord kiezen en wijzigen. Hierbij geldt ten minste het volgende: – voordat een Gebruiker zijn wachtwoord kan wijzigen, wordt de Gebruiker opnieuw geauthentiseerd; – ter voorkoming van typefouten in het nieuw gekozen wachtwoord is een bevestigingsprocedure van toepassing.	•	•	•	•
4.3.45	Wachtwoorden worden niet in originele vorm (plain text) opgeslagen of verstuurd, tenzij het wordt gebruikt ten behoeve van een 'enveloppenprocedure'.	•	•	•	•
4.3.46	Bij een succesvolle aanmelding wordt de datum en tijd van de voorgaande aanmelding of aanmeldpoging aan de Gebruiker getoond.		•	•	•
4.4	Configuratiemanagement
4.4.1	Alle functionaliteit van hardware en software (zoals instellingen, netwerkpoorten, USB-poorten, diensten, accounts, systeemhulpmiddelen) die niet vereist zijn voor de Bijzondere Opdracht, zijn uitgeschakeld.	•	•	•	•
4.4.2	Op basis van een Risicoanalyse kan wanneer strikt noodzakelijk voor de uitvoering van de Bijzondere Opdracht met goedkeuring van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris een uitzondering worden gemaakt voor het inschakelen van functionaliteiten van hardware en software, zoals bijvoorbeeld Gegevensdragers. De (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris houdt een actuele registratie bij van deze uitzonderingen.	•	•	•	•
4.4.3	Van alle apparatuur die gebruikt wordt in het kader van de Bijzondere Opdracht of die zich binnen het Compartiment bevindt, zijn alle componenten voor Draadloze communicatie (zoals Wi-Fi, Bluetooth, NFC en 5G) en alle camera's en microfoons verwijderd of hardwarematig onklaar gemaakt. Indien specifieke functionaliteit noodzakelijk is voor de uitvoering van een Bijzondere Opdracht kan een uitzondering gemaakt worden. Uitzonderingen zijn vooraf goedgekeurd door NBIV.		•	•	•
4.4.4	Hardening is toegepast op hardware en software, inclusief authenticatieprotocollen en -mechanismen, in lijn met de door de fabrikant voorgeschreven en aanbevolen beveiligingsmaatregelen, aangevuld op basis van recente marktstandaarden.	•	•	•	•
4.4.5	Het interne en externe dataverkeer wordt op basis van een Risicoanalyse beperkt tot de noodzakelijke protocollen en sessies.	•	•	•	•
4.4.6	Software, servers, gebruikers-, netwerk- en opslagapparatuur worden middels een vastgesteld proces voorzien van veilige configuraties. Deze configuraties zijn vastgelegd, worden minimaal jaarlijks beoordeeld en waar nodig aangepast en op verzoek gedeeld met NBIV.	•	•	•	•
4.4.7	Een mechanisme controleert de instellingen van informatiebeveiligingsfuncties (zoals securitysoftware) op het Koppelvlak tussen verschillende Netwerken op ongeautoriseerde wijzigingen.	•	•	•	•
4.4.8	De instellingen van logmechanismen zijn zodanig beschermd dat deze niet onopgemerkt aangepast of gemanipuleerd kunnen worden. Wijzigingen worden gecontroleerd middels het vier-ogen principe.	•	•	•	•
4.4.9	Systeemklokken maken gebruik van dezelfde tijdsynchronisatie en zijn zodanig beveiligd tegen wijzigingen dat deze niet onopgemerkt aangepast of gemanipuleerd kunnen worden.	•	•	•	•
4.4.10	Er wordt alleen door de (Toe)leverancier actief onderhouden hardware en software gebruikt.	•	•	•	•
4.4.11	Systeemdocumentatie is, wanneer deze gevoelige informatie bevat over beveiligingsmaatregelen van een Te Beschermen Belang die zich op het Systeem bevindt, op hetzelfde niveau beveiligd als het Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
4.4.12	Ten behoeve van het uitvoeren van beheertaken zijn systeemconfiguraties, met inbegrip van hardware, software, diensten, Netwerken en beveiliging, gedocumenteerd.	•	•	•	•
4.5	Netwerkbeveiliging
4.5.1	Netwerken, Systemen en applicaties worden gemonitord en beheerd zodat aanvallen, storingen en/of fouten ontdekt en hersteld kunnen worden en de Beschikbaarheid niet onder het afgesproken minimum niveau komt. Dit minimum is opgenomen in het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
4.5.2	Continue real-time Monitoring en Logging van al het inkomende en uitgaande netwerkverkeer en netwerkkoppelingen zijn ingericht, waarbij wordt gelet op afwijkingen van het normaalbeeld en waar nodig (geautomatiseerd) wordt ingegrepen.	•	•	•	•
4.5.3	Alle Draadloze communicatie wordt behandeld als Externe (netwerk) koppeling.	•
4.5.4	Het gebruik van Draadloze communicatie is niet toegestaan.		•	•	•
4.5.5	In geval van een Externe (netwerk) koppeling is een DMZ toegepast.	•
4.5.6	Voor in- en uitgaand dataverkeer van en naar een onvertrouwde omgeving, zowel intern als extern, zijn beveiligingsmaatregelen getroffen zoals een DMZ, Proxy-server en/of sandbox.	•
4.5.7	Alle beveiligingsmechanismes maken gebruik van actuele indicatoren, zoals virusdefinities en Signatures.	•	•	•	•
4.5.8	Beveiligingsmechanismes ten behoeve van de Bijzondere Opdracht mogen niet voortkomen uit een land dat een Offensief cyberprogramma tegen de Nederlandse belangen heeft.	•	•	•	•
4.5.9	Minimaal jaarlijks worden de geïmplementeerde beveiligingsmaatregelen op een Koppelvlak getest op de werking. Bevindingen worden opgevolgd en gedocumenteerd.	•	•	•	•
4.5.10	Minimaal elke 6 maanden worden de geïmplementeerde beveiligingsmechanismen van Netwerken, Systemen en applicaties gecontroleerd op de werking. Bevindingen worden opgevolgd en gedocumenteerd.		•	•	•
4.5.11	Toegang op afstand tot een Te Beschermen Belang (via een remote inlogvoorziening) vindt alleen plaats middels Goedgekeurde Middelen en door NBIV goedgekeurde procedures. De gebruikte apparatuur voldoet aan de relevante beveiligingseisen voor het betreffende Rubriceringsniveau.	•
4.5.12	In Koppelvlakken met externe of onvertrouwde Netwerken zijn maatregelen getroffen om mogelijke aanvallen die de Betrouwbaarheid van de informatievoorziening negatief beïnvloeden (bijvoorbeeld (D)DoS-aanvallen) te signaleren en hierop te reageren.	•	•	•	•
4.5.13	Systemen die voor hun functionaliteit gebruikmaken van een verbinding met een externe dienst (zoals licentieservers en Device Management oplossingen) zijn vooraf goedgekeurd door NBIV. Hierbij zijn mechanismes geïmplementeerd om: – data-uitwisseling tot het strikt noodzakelijke te beperken; – te voorkomen dat (informatie die herleidbaar is tot) Bijzondere Informatie, Vertrouwensfuncties en unieke kenmerken van de Technische infrastructuur het Vertrouwde Netwerk verlaat; – alle interacties met een externe dienst te monitoren, te loggen en frequent te evalueren om verdachte activiteiten vroegtijdig te detecteren.	•
4.5.14	Netwerken zijn voorzien van beheersmaatregelen voor routering gebaseerd op mechanismen ter verificatie van bron- en bestemmingsadressen.	•	•	•	•
4.5.15	Er zijn technische maatregelen getroffen om te voorkomen dat interne netwerkadressen naar buiten toe routeren, zoals het toepassen van Outbound Traffic Filtering.	•	•	•	•
4.5.16	Bijzondere Informatie wordt alleen verzonden over een onvertrouwde verbinding wanneer de Bijzondere Informatie versleuteld is door middel van Goedgekeurde Middelen.	•	•
4.5.17	Technische en procedurele maatregelen zijn getroffen om te waarborgen dat alleen geïdentificeerde en geauthentiseerde apparatuur kan worden verbonden met het Netwerk. Wanneer onbekende apparatuur wordt aangesloten vindt er alarmering plaats.	•	•	•	•
4.5.18	TOR (The Onion Router)/Darknet verkeer is geblokkeerd.	•	•	•	•
4.5.19	Op verzoek van NBIV wordt door Opdrachtnemer medewerking verleend aan: – het plaatsen van een detectiemiddel; – het monitoren van netwerkverkeer en hosts door gebruik van een detectiemiddel; – het uitvoeren en aanleveren van specifieke Logging verzoeken voor de lokale- en Cloud omgevingen (inclusief telemetrie); – het installeren van host based detectie; – het gebruik maken van een door de Rijksoverheid geleverde DNS-dienst.	•	•	•	•
4.5.20	De gebruikte versleutelingsprotocollen zijn de meest recente conform (inter)nationale beveiligingsstandaarden. Nieuw gepubliceerde standaarden dienen binnen de minimaal haalbare termijn geïmplementeerd te worden. Aansluitvoorwaarden van Opdrachtgever prevaleren en afwijkingen worden gemeld aan NBIV.	•	•	•	•
4.5.21	Netwerken voor verschillende Rubriceringsdomeinen zijn gescheiden en toegang is beveiligd middels Goedgekeurde Middelen.	•
4.5.22	Netwerken voor verschillende Rubriceringsdomeinen zijn fysiek gescheiden en toegang is beveiligd middels Goedgekeurde Middelen.		•	•	•
4.5.23	Internationale Netwerkkoppelingen maken gebruik van door NBIV goedgekeurde producten en procedures.	•	•	•	•
4.5.24	Netwerken van eenzelfde juridische entiteit waarop een Te Beschermen Belang is opgeslagen zijn alleen gekoppeld middels Goedgekeurde Middelen en door NBIV goedgekeurde procedures.	•	•	•	•
4.5.25	Netwerken van verschillende juridische entiteiten waarop een Te Beschermen Belang is opgeslagen zijn alleen gekoppeld na goedkeuring van Opdrachtgever. Alle entiteiten beschikken over de vereiste ABRO-Verklaring, de koppeling maakt gebruik van Goedgekeurde Middelen en door NBIV goedgekeurde procedures, en er is voldaan aan de aansluitvoorwaarden van de betreffende Netwerken.	•	•	•	•
4.5.26	Bij Koppelvlakken tussen Netwerken van verschillende Rubriceringsniveaus is informatie-uitwisseling alleen mogelijk van een Netwerk met een lager Rubriceringsniveau naar een Netwerk met een hoger Rubriceringsniveau. De koppeling maakt gebruik van Goedgekeurde Middelen. Uitgewisselde informatie wordt behandeld conform het Rubriceringsniveau van het Segment waarop de informatie zich bevindt.	•	•	•	•
4.5.27	Bij Koppelvlakken tussen Netwerken van verschillende Rubriceringsniveaus is informatie-uitwisseling van een Netwerk met een hoger Rubriceringsniveau naar een Netwerk met een lager Rubriceringsniveau niet mogelijk.		•	•	•
4.5.28	Ontsluiting van een Te Beschermen Belang op een Netwerk tussen verschillende locaties van de Opdrachtnemer (WAN) is niet toegestaan.				•
4.5.29	De Technische infrastructuur is ingedeeld in Segmenten. Opdrachtnemer draagt zorg dat binnen één Segment alleen Bijzondere Informatie wordt verwerkt van hetzelfde Rubriceringsdomein en -niveau. Opdrachtnemer evalueert dit minimaal jaarlijks en herziet Segmenten indien nodig.	•	•	•	•
4.5.30	Elk Segment heeft een gedefinieerd Rubriceringsdomein en -niveau. Bij Koppelvlakken tussen Segmenten vindt controle plaats op protocol, inhoud en richting van de communicatie.	•	•	•	•
4.5.31	Segmenten zijn alleen ingericht met voorzieningen die strikt noodzakelijk zijn voor de functionaliteit. Beheer en audit van Segmenten vindt plaats vanuit een logisch gescheiden Segment.	•
4.5.32	Segmenten zijn alleen ingericht met voorzieningen die strikt noodzakelijk zijn voor de functionaliteit. Beheer en audit van Segmenten vindt plaats vanuit een Segment.		•	•	•
4.5.33	Segmentering is toegepast om groepen van Systemen, diensten en Gebruikers te scheiden in het Netwerk. Bijvoorbeeld door middel van een firewall of DMZ.	•	•	•	•
4.5.34	Bij de toepassing van Virtualisatie in het kader van de Bijzondere Opdracht wordt een Risicoanalyse uitgevoerd door de (Cyber-) Beveiligingsfunctionaris en een Beheerder. Hierbij gelden ten minste de volgende voorwaarden: – beveiligingsfunctionaliteiten draaien op fysiek gescheiden virtualisatieplatforms; – alleen systeemcomponenten met hetzelfde Rubriceringsdomein en -niveau worden gecombineerd; – het ontwerp en de implementatie zijn vooraf goedgekeurd door NBIV; – de management interface is enkel bereikbaar vanuit het beheersegment; – het Virtualisatie platform is gehardend conform de instructie van de leverancier.	•	•	•	•
4.5.35	Het toepassen van VLAN's is alleen toegestaan in Netwerken met hetzelfde Rubriceringsdomein en -niveau. Het ontwerp en de implementatie zijn vooraf goedgekeurd door NBIV. Hierbij gelden ten minste de volgende voorwaarden: – een firewall wordt gebruikt om ongewenst verkeer te filteren; – marktstandaarden voor de configuratie van VLAN's zijn toegepast; – netwerkpoorten worden statisch of op basis van een certificaat toegewezen aan een VLAN.	•	•	•	•
4.6	Endpoint beveiliging
4.6.1	Voorzieningen voor Toegang op afstand zijn zo ingericht dat op het werkstation of Mobiel apparaat geen enkele informatie vanuit een Vertrouwde Netwerk wordt opgeslagen (Zero footprint). Het werkstation of Mobiel apparaat is versleuteld met een binnen het Systeem beschikbare harde schijf encryptie module, waarbij gebruikt wordt gemaakt van Firmware TPM, Secure boot en Pre-boot authentication.	•
4.6.2	Voorzieningen voor Toegang op afstand zijn zo ingericht dat mogelijke Malware vanaf het werkstation of Mobiele apparaat niet in het deel terecht kan komen waar Bijzondere Informatie is opgeslagen.	•
4.6.3	Het is niet mogelijk ongeautoriseerde software of scripts te installeren of uit te voeren op een werkstation of Mobiele apparatuur. Dit wordt technisch afgedwongen, waarbij afwijkingen worden gedetecteerd en opgevolgd. Uitzonderingen worden schriftelijk goedgekeurd en geregistreerd door de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
4.6.4	Indien een Gebruiker ingelogd is op een werkplek(sessie), dan vindt het overnemen van de werkplek(sessie) door een Beheerder alleen plaats na toestemming van de Gebruiker. Er is een mogelijkheid om overname van de werkplek(sessie) zelf te beëindigen en er verschijnt een Melding dat de werkplek(sessie) is beëindigd. De Gebruiker houdt toezicht dat de Beheerder niet kennisneemt van een Te Beschermen Belang.	•	•	•	•
4.6.5	Apparaten die toegang geven tot een Te Beschermen Belang zijn, voorafgaand aan de toegang, geautomatiseerd gecontroleerd op naleving van een vooraf gedefinieerd beveiligingsbeleid.	•	•	•	•
4.6.6	Een werkplek (sessie) wordt na 10 minuten inactiviteit automatisch vergrendeld (Clear Screen).	•	•
4.6.7	Een werkplek (sessie) wordt na 5 minuten inactiviteit automatisch vergrendeld (Clear Screen).			•	•
4.6.8	Bij het gebruik van een Hardware token wordt de werkplek (sessie) automatisch vergrendeld bij het verwijderen van de Hardware token.	•	•	•	•
4.6.9	Voor het uitzetten/uitstellen van de automatische vergrendeling op een werkplek (sessie) gelden de volgende voorwaarden: – automatische vergrendeling is alleen uitgezet of uitgesteld wanneer er een operationele noodzaak is; – voordat automatische vergrendeling wordt uitgezet of uitgesteld, is hiervoor toestemming verleend door de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris; – de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris onderhoudt een actuele registratie van de werkplek (sessie) waar dit het geval is en de noodzaak waarom toestemming is gegeven; – iedere toestemming wordt jaarlijks geëvalueerd.	•	•	•	•
4.6.10	Anti-Malware software scant periodiek, minimaal dagelijks, Systemen en voert directe scans uit op bestanden, e-mails en overige informatie wanneer deze worden gedownload, geopend, opgeslagen of uitgevoerd. Gevonden Malware wordt in quarantaine geplaatst.	•
4.6.11	Anti-Malware software scant periodiek, minimaal dagelijks, Systemen en voert directe scans uit op bestanden en overige informatie wanneer deze worden geopend, opgeslagen of uitgevoerd. Gevonden Malware wordt in quarantaine geplaatst.		•	•	•
4.6.12	De update voor de detectiedefinities vindt minimaal dagelijks plaats. Indien hiervoor gebruik wordt gemaakt van online/Cloud gebaseerde anti-Malware services dan wordt dit vooraf ter goedkeuring voorgelegd aan NBIV en beschreven in het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
4.7	Beheer van mobiele apparatuur
4.7.1	Een Te Beschermen Belang wordt alleen opgeslagen of verwerkt op Mobiele apparatuur voor zover dit strikt noodzakelijk is voor de Bijzondere Opdracht, waarbij: – voor de versleuteling gebruikt wordt gemaakt van Goedgekeurde Middelen; – alleen de strikt noodzakelijke hoeveelheid informatie is opgeslagen; – de betreffende Mobiele apparatuur alleen wordt gebruikt waar en wanneer kennisname door ongeautoriseerde personen niet mogelijk is; – er wordt voldaan aan de relevante beveiligingseisen voor het betreffende Rubriceringsniveau.	•	•	•	•
4.7.2	Mobiele apparatuur buiten het Compartiment bevat geen kenmerken die direct herleidbaar zijn tot Opdrachtgever of Opdrachtnemer (zowel fysiek op de Mobiele apparatuur als weergegeven op het scherm van de Mobiele apparatuur).	•	•	•	•
4.7.3	Mobiele apparatuur waarop een Te Beschermen Belang wordt gegenereerd, is opgeslagen of wordt verwerkt, maakt alleen gebruik van een Externe koppeling wanneer deze is goedgekeurd door NBIV.	•
4.7.4	Bij Toegang op afstand wordt al het verkeer van en naar de apparatuur gerouteerd over een versleutelde verbinding middels Goedgekeurde Middelen. Op basis van een Risicoanalyse kan met voorafgaande goedkeuring van NBIV een uitzondering worden gemaakt, bijvoorbeeld ten behoeve van Mobile Device Management, updates of het wissen van data.	•
4.7.5	Voor het gebruik van Mobiele apparatuur en Toegang op afstand zijn gebruiksinstructies opgesteld.	•
4.7.6	Na verlies of diefstal van Mobiele apparatuur wordt de communicatiemogelijkheid met de centrale applicaties afgesloten, het authenticatiemechanisme gereset en bijbehorende Certificaten direct ingetrokken. De data wordt zo snel mogelijk op afstand gewist.	•
4.7.7	Indien Mobiele apparatuur zich buiten het Compartiment bevindt, wordt deze, bij geen gebruik, binnen 2 minuten vergrendeld.	•
4.7.8	Inkijkbeperkende maatregelen (bijv. screenfilters) zijn toegepast voor Mobiele Apparatuur die zich buiten het Compartiment bevindt.	•
4.7.9	Inkijkbeperkende maatregelen (bijv. screenfilters) zijn toegepast op alle apparatuur.		•	•	•
4.8	Cryptografie
4.8.1	Cryptografische beveiligingsoplossingen zijn ingericht en worden beheerd conform de via NBIV verkregen documentatie. Daarnaast worden de volgende adviezen en voorwaarden opgevolgd en gedocumenteerd in het Beveiligingsplan: – de aansluitvoorwaarden van de Opdrachtgever; – het inzetadvies, zoals verkregen via NBIV; – adviezen van de fabrikant. Voor zover deze met elkaar in tegenspraak zijn, prevaleren de aansluitvoorwaarden boven het inzetadvies, welke prevaleert boven de adviezen van de fabrikant.	•	•	•	•
4.8.2	Het proces, de rollen, functionarissen en hun verantwoordelijkheden ten aanzien van het beheer van Cryptografische beveiligingsoplossingen zijn vastgelegd in het cryptografiebeleid (RASCI), als onderdeel van het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
4.8.3	Indien Opdrachtnemer cryptografische sleutels krijgt aangeleverd via de Nationale Distributie Autoriteit of Opdrachtgever, zijn er ten minste twee Cryptobeheerders aangesteld, tenzij met NBIV anders is overeengekomen. De Cryptobeheerder voert de taken uit zoals beschreven in bijlage 3.	•	•	•	•
4.8.4	De geldigheidsduur van cryptografische sleutels is bepaald door de leverancier of het inzetadvies en is vastgelegd in het cryptografiebeleid, als onderdeel van het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
4.8.5	Het beheer van Cryptografische beveiligingsoplossingen vindt plaats middels het vier-ogen principe.	•	•	•	•
4.8.6	Voor het beheer van Cryptografische beveiligingsoplossingen zijn Beheerders opgeleid en zijn beheerdersinstructies aan Beheerders overhandigd.	•	•	•	•
4.8.7	Voor het gebruik van Cryptografische beveiligingsoplossingen zijn gebruikersinstructies aan Gebruikers overhandigd.	•	•	•	•
4.8.8	Gebruikers van Cryptografische beveiligingsoplossingen zijn hiertoe opgeleid door Opdrachtnemer.		•	•	•
4.8.9	Cryptografische beveiligingsoplossingen worden alleen toegepast als gebruik gemaakt wordt van Goedgekeurde Middelen.	•	•	•	•
4.8.10	Er is vastgesteld aan welke overeenkomsten, wetten en voorschriften (zoals exportrestricties) Cryptografische beveiligingsoplossingen moeten voldoen. Dit is vastgelegd in het Beveiligingsplan. De Beveiligingsfunctionaris houdt hier toezicht op.	•	•	•	•
4.8.11	Cryptografische sleutels, apparatuur en documentatie worden tijdens de gehele levensduur op minimaal hetzelfde niveau beveiligd als de Te Beschermen Belangen die versleuteld worden met de betreffende sleutel, tenzij het inzetadvies anders voorschrijft.	•	•	•	•
4.8.12	Cryptografische sleutels die zijn verlopen worden niet gebruikt en worden vernietigd of behandeld conform het inzetadvies. Verlopen sleutels waarvoor geen inzetadvies beschikbaar is, worden in afstemming met NBIV vernietigd of behandeld.	•	•	•	•
4.8.13	Van alle cryptografische sleutels die zijn of worden gebruikt, wordt een actuele registratie bijgehouden door de Cryptobeheerder. De registratie is voorzien van de ontvanger, de locatie, het gebruik en de vernietiging van de sleutels conform de voorwaarden van de eigenaar van de sleutel.	•	•	•	•
4.8.14	Voorafgaand aan het inladen van een nieuwe cryptografische sleutel worden Cryptografische beveiligingsoplossingen gecontroleerd op Compromittatie, zoals beschreven in de beheerdersinstructie. Denk hierbij aan het controleren van fysieke zegels, Logging en software validatie. Er is een registratie bijgehouden door de Cryptobeheerder of, indien deze niet is aangesteld, door de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
4.8.15	Een procedure is vastgesteld voor het omgaan met (mogelijk) gecompromitteerde Cryptografische beveiligingsoplossingen. Bij Compromittatie wordt dit direct gemeld bij de eigenaar van de sleutel en NBIV.	•	•	•	•
4.8.16	Beheer van Cryptografische beveiligingsoplossingen vindt plaats vanuit een beheersegment zonder toegang tot externe of onvertrouwde Netwerken met uitzondering van bestandsversleuteling middels Goedgekeurde Middelen.	•
4.8.17	Beheer van Cryptografische beveiligingsoplossingen vindt plaats vanuit een beheersegment dat specifiek voor dit doeleinde is ingericht conform het Rubriceringsniveau.		•	•	•
4.8.18	Voor de gehele life cycle van digitale Certificaten die binnen de organisatie worden gebruikt voor IT-voorzieningen ten behoeve van een Bijzondere Opdracht is een procedure vastgesteld.	•	•	•	•
4.8.19	Een extern controleerbaar Certificaat is verstrekt door een daartoe gecertificeerde Leverancier (zoals WebTrust of ETSI).	•
4.8.20	Een Root Certificate Authority-sleutel is opgeslagen in een standalone Hardware Security Module (HSM) die voldoet aan FIPS 140-3.	•	•	•	•
4.8.21	Een HSM waarop een Root Certificate Authority-sleutel is opgeslagen is fysiek minimaal beveiligd op het beveiligingsniveau dat geldt voor TBB 3. Hierbij is Need-to-Know en Need-to-Be strikt toegepast.	•
4.8.22	Een HSM waarop een Root Certificate Authority-sleutel is opgeslagen is fysiek minimaal beveiligd op het beveiligingsniveau van de Bijzondere Opdracht. Hierbij is Need-to-Know en Need-to-Be strikt toegepast.		•	•	•
4.9	Fysieke- en omgevingsbeveiliging
4.9.1	Apparatuur en bekabeling is zo geplaatst en beschermd dat risico's van schade en storing van buitenaf zijn teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau, op basis van een Risicoanalyse.	•	•	•	•
4.9.2	Ter voorkoming van geleiding en emissie dienen niet gebruikte spannings- of databekabeling of losse metaalgeleiders te worden verwijderd.		•	•	•
4.9.3	Printers maken standaard gebruik van een 'beveiligd afdrukken' functie (bijvoorbeeld door middel van pincodeverificatie).	•	•	•	•
4.9.4	Alle Bijzondere Informatie die zich buiten het daarvoor bestemde fysieke Compartiment bevindt, is versleuteld door middel van Goedgekeurde Middelen.	•	•	•	•
4.10	Kwetsbaarheden- en patchmanagement
4.10.1	Een proces is ingericht voor het identificeren en Mitigeren van technische kwetsbaarheden. Dit omvat o.a. detectie van technische kwetsbaarheden (minimaal ieder kwartaal) en periodieke Penetratietests (minimaal jaarlijks). De resultaten hiervan worden op verzoek gedeeld met NBIV. Penetratietests zijn enkel van toepassing op Netwerken met een verbinding naar een ander (extern) Netwerk.	•	•	•	•
4.10.2	Een proces is ingericht om nieuwe updates en Patches tijdig te identificeren en door te voeren. Het doorvoeren van een update of Patch vindt plaats na controle.	•	•	•	•
4.10.3	Kritieke updates en Patches worden zo spoedig mogelijk doorgevoerd.	•	•	•	•
4.10.4	Indien een kwetsbaarheid bekend is met een CVSS score van 4.0 of hoger voor een Systeem met een Externe koppeling, dan wordt de Externe koppeling met het Systeem in overleg met Opdrachtgever verbroken en het Systeem buiten gebruik gesteld tot de kwetsbaarheid gepatcht of aantoonbaar gemitigeerd is. Opdrachtnemer informeert NBIV hierover gedurende dit proces.	•	•	•	•
4.11	Wijzigingenbeheer
4.11.1	Wijzigingen aan een Te Beschermen Belang verlopen via een vastgesteld wijzigingsbeheerproces waarmee wijzigingen herleidbaar zijn en mogelijke negatieve effecten inzichtelijk gemaakt kunnen worden. Het doorvoeren van wijzigingen geschiedt enkel met voorafgaande goedkeuring van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris.	•	•	•	•
4.11.2	Wijzigingen aan de configuratie van Systemen worden alleen doorgevoerd na aantoonbare controle en acceptatie van een andere daartoe aangewezen Geautoriseerde Medewerker. Van de acceptatie is een log bijgehouden.	•	•	•	•
4.12	Onderhoud
4.12.1	Apparatuur, software en Gegevensdragers worden geïnstalleerd, gebruikt en onderhouden conform de voorschriften van de fabrikant, voor zover dit niet conflicteert met en past binnen het gebruik en onderhoudsplan van Opdrachtnemer. Afwijkingen dienen gemeld te worden bij NBIV.	•	•	•	•
4.12.2	Procedures (inclusief rollen en verantwoordelijkheden) voor het beheer van de IT-voorzieningen waarin Bijzondere Informatie wordt verwerkt (o.a. ten aanzien van back-up en herstel, afhandelen van fouten en noodprocedures) zijn vastgesteld en beschikbaar gesteld aan Beheerders en worden minimaal jaarlijks geëvalueerd en waar nodig aangepast.	•	•	•	•
4.12.3	Beheer op afstand van Systemen is beperkt tot situaties waarin dit strikt noodzakelijk is en gebeurt aan de hand van een vastgestelde procedure via een verbinding die enkel kan worden geactiveerd door een Geautoriseerde Medewerker.	•
4.12.4	Voor Onderhoud en Beheer op afstand worden enkel Goedgekeurde Middelen gebruikt.	•
4.12.5	Toegang voor Onderhoud op afstand door een (Toe)leverancier gebeurt enkel op basis van een wijzigingsverzoek of storingsmelding met voorafgaande goedkeuring van de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris. Hiervan wordt een actuele registratie bijgehouden.	•
4.12.6	Onderhoud en beheer op afstand van Systemen is niet toegestaan.		•	•	•
4.12.7	Onderhoud aan Netwerkapparatuur of apparatuur waarvan de datadrager niet te verwijderen is, vindt uitsluitend plaats op locatie van Opdrachtnemer met toepassing van door NBIV goedgekeurde procedures. De procedures ten aanzien van onderhoud zijn als bijlage opgenomen in het Beveiligingsplan.	•
4.12.8	Onderhoud aan apparatuur vindt uitsluitend plaats op locatie van Opdrachtnemer met toepassing van door NBIV goedgekeurde procedures. De procedures ten aanzien van onderhoud zijn als bijlage opgenomen in het Beveiligingsplan.		•	•	•
4.13	Monitoring en logging
4.13.1	Systeem- en gebruikersactiviteiten worden minimaal gelogd conform de richtlijnen van de JSCU Logging-essentials. Op basis van een Risicoanalyse is vastgesteld welke aanvullende Logging noodzakelijk is. Deze logbestanden zijn minimaal 6 maanden beschikbaar.	•
4.13.2	Systeem- en gebruikersactiviteiten worden minimaal gelogd conform de richtlijnen van de JSCU Logging-essentials. Op basis van een Risicoanalyse is vastgesteld welke aanvullende Logging noodzakelijk is. Deze logbestanden zijn minimaal 12 maanden beschikbaar.		•	•	•
4.13.3	Activiteiten van Gebruikers binnen Systemen zijn herleidbaar tot een individu.	•	•	•	•
4.13.4	Er zijn maatregelen getroffen (zoals IDS, Intrusion Prevention System (IPS) en Security Information & Event Management (SIEM)) om afwijkingen van het normbeeld (anomalies) en ongebruikelijke creaties, aanwezigheid en/of beëindiging van processen te detecteren en te onderzoeken op dreigingen.	•	•	•	•
4.13.5	Op basis van vastgestelde drempelwaardes of use cases voor (gelogde) systeemactiviteiten wordt automatisch gealarmeerd.	•	•	•	•
4.13.6	De capaciteit en Beschikbaarheid van een logserver wordt gemonitord, waarbij overschrijding van een grenswaarde leidt tot automatische alarmering.	•	•	•	•
4.13.7	Logbestanden worden alleen geraadpleegd door een daartoe geautoriseerde Gebruiker. De toegang is beperkt tot leesrechten.	•	•	•	•
4.13.8	Logbestanden zijn zodanig beschermd dat deze niet aangepast of gemanipuleerd kunnen worden. Het (automatisch) overschrijven of verwijderen van logbestanden wordt gelogd in een nieuw aangelegde log.	•	•	•	•
4.13.9	Loggegevens over een (vermoed) Beveiligingsincident worden zolang als nodig voor het onderzoek en de afhandeling van het Beveiligingsincident bewaard en op verzoek verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
4.13.10	Loggegevens waaruit Bijzondere Informatie of informatie over het Te Beschermen Belang is af te leiden, zijn beveiligd op hetzelfde beveiligingsniveau als het Te Beschermen Belang waarop zij betrekking hebben.	•	•	•	•
4.14	Bedrijfscontinuïteit en herstel
4.14.1	Technische en procedurele maatregelen zijn getroffen en opgenomen in het Beveiligingsplan om het contractueel overeengekomen niveau van Beschikbaarheid (RTO en RPO) te waarborgen.	•	•	•	•
4.14.2	Er zijn voorzieningen ingesteld om voortdurend de Beschikbaarheid van de componenten die betrokken zijn bij de verwerking en opslag van Bijzondere Informatie te monitoren. Op basis van voorspellende analyses van het gebruik worden tijdig maatregelen genomen om de capaciteit indien nodig uit te breiden.	•	•	•	•
4.14.3	Er zijn beperkingen opgelegd aan Gebruikers en Systemen ten aanzien van het gebruik van gemeenschappelijke Middelen, zodat een enkele Gebruiker (of Systeem) de Beschikbaarheid van Systemen voor andere Gebruikers (of Systemen) niet in gevaar kan brengen.	•	•	•	•
4.14.4	Procedures voor back-up van Bijzondere Informatie en voor herinrichting en foutherstel van verwerkingen (recovery) zijn gedocumenteerd en worden minimaal elke 6 maanden getest. Deze procedures zijn gebaseerd op het soort gegevens (bestanden, databases, enz.), de maximaal toegestane periode waarover gegevens verloren mogen raken (RPO) en de maximaal toelaatbare hersteltijd (RTO).	•	•	•	•
4.14.5	Back-upactiviteiten en de locatie van Gegevensdragers waarop de back-ups staan worden geregistreerd en beschreven in het Beveiligingsplan.	•	•	•	•
4.14.6	Back-ups worden bewaard op een locatie die zodanig is gekozen dat een Beveiligingsincident op de oorspronkelijke locatie niet leidt tot schade aan de back-ups.	•	•	•	•
4.14.7	Back-ups worden minimaal 1 jaar en maximaal voor de duur van de Bijzondere Opdracht bewaard. Bij beëindiging van de Bijzondere Opdracht worden deze vernietigd middels een door NBIV goedgekeurde procedure. Een bevestiging van vernietiging wordt opgesteld, gedeeld met NBIV en gearchiveerd conform formulier 'Bevestiging van vernietiging'.	•	•	•	•
4.14.8	Back-ups worden behandeld conform hetzelfde beveiligingsniveau als het Systeem waarop de originele data staat.	•	•	•	•
4.15	Ontwikkeling en acquisitie
4.15.1	Het (laten) ontwikkelen van software verloopt via een gedocumenteerde Secure Software Development Life Cycle (SSDLC) methodiek waarbij: – gebruik wordt gemaakt van een gestandaardiseerd proces (zoals een code repository) op basis van best practices; – ontwikkelaars bekend zijn met relevante secure coding practices; – secure development een expliciet onderdeel is van alle stappen in de methodiek; – zo veel mogelijk gebruik wordt gemaakt van software om fouten en kwetsbaarheden vroegtijdig te ondervangen.	•	•	•	•
4.15.2	Ontwikkel-, Test-, Acceptatie- en Productieomgevingen zijn logisch gescheiden. De Systemen en applicaties in deze omgevingen beïnvloeden Systemen en applicaties in andere omgevingen niet.	•
4.15.3	Ontwikkel-, Test- en Acceptatieomgevingen zijn fysiek gescheiden van Productieomgevingen. De Systemen en applicaties in deze omgevingen beïnvloeden Systemen en applicaties in andere omgevingen niet.		•	•	•
4.15.4	Ontwikkel-, Test-, Acceptatie- en Productieomgevingen worden op hetzelfde Rubriceringsniveau beveiligd als de Bijzondere Informatie.	•	•	•	•
4.15.5	Gebruikers hebben gescheiden Gebruiksaccounts voor Ontwikkel-, Test-, Acceptatie- en Productiesystemen om het risico van fouten te verminderen. Het moet duidelijk zichtbaar zijn in welk Systeem gewerkt wordt.	•	•	•	•
4.15.6	Digitale experimenteer- of laboratoriumomgevingen zijn fysiek gescheiden van de andere omgevingen.	•	•	•	•
4.15.7	Overdracht tussen Ontwikkel-, Test-, Acceptatie- en Productieomgeving vindt plaats conform een vastgestelde procedure. Deze procedure is door NBIV goedgekeurd.	•	•	•	•
4.15.8	Software wordt pas geïnstalleerd op een Productieomgeving nadat een formele test- en acceptatieprocedure is doorlopen.	•	•	•	•
4.15.9	Van acceptatietesten wordt een log bijgehouden.	•	•	•	•
4.15.10	Software wordt pas geïnstalleerd op een Productieomgeving als er een rollbackstrategie is geformuleerd en getest.	•	•	•	•
4.15.11	Binnenkomende software (zowel op fysieke media als gedownload) is gecontroleerd op ongeautoriseerde wijzigingen (integriteitscontrole) aan de hand van een door de (Toe)leverancier via een gescheiden kanaal geleverde checksum, Certificaat of Software Bill of Materials (SBOM).	•	•	•	•
4.15.12	In de ontwerpfase van projecten als onderdeel van de Bijzondere Opdracht worden Risicoanalyses uitgevoerd en worden maatregelen gedefinieerd. Ook bij wijzigingen in het projectontwerp worden beveiligingsconsequenties meegenomen en gedocumenteerd. Jaarlijks en bij wijzigingen wordt gecontroleerd of de beveiligingsrisico's en maatregelen nog actueel zijn.	•	•	•	•
4.15.13	De invoer van gegevens wordt minimaal gecontroleerd op grenswaarden, ongeldige tekens, onvolledigheid, format en inconsistentie.	•	•	•	•
4.15.14	Het Systeem bevat functies waarmee kan worden vastgesteld of gegevens correct (juist en volledig) verwerkt zijn.	•
4.15.15	Het Systeem bevat een geautomatiseerde controle op transactie- en verwerkingsfouten waarmee vastgesteld kan worden of gegevens juist en volledig verwerkt zijn.		•	•	•
4.15.16	De uitvoerfuncties van programma's maken het mogelijk om de volledigheid en juistheid van de gegevens te kunnen vaststellen.	•	•	•	•
4.15.17	De beveiliging van Systemen wordt getest aan de hand van tevoren vastgestelde acceptatiecriteria.	•	•	•	•
4.15.18	Testgegevens en testaccounts worden verwijderd voordat Systemen en/of componenten in productie worden genomen.	•	•	•	•
4.15.19	Acceptatie van Systemen of software vindt plaats nadat vastgesteld is dat de ABRO 2026 eisen zijn geïmplementeerd.	•	•	•	•
4.15.20	Bij het gebruik van Externe Code Libraries in het kader van de Bijzondere Opdracht heeft Opdrachtnemer de kwaliteit en integriteit onafhankelijk geverifieerd en de rapportage hiervan gedeeld met Opdrachtgever. Een Software Bill of Materials wordt op verzoek verstrekt aan NBIV.	•	•	•	•
4.15.21	Er zijn maatregelen getroffen om de Broncode welke is ontwikkeld of wordt gebruikt in het kader van de Bijzondere Opdracht, tegen onbedoelde wijzigingen te beschermen.	•	•	•	•
4.15.22	Alleen Geautoriseerde medewerkers hebben toegang tot de Broncode, wanneer deze is ontwikkeld of specifiek wordt gebruikt in het kader van een Bijzondere Opdracht.	•	•	•	•
4.15.23	Broncode ontwikkeld ten behoeve van de Bijzondere Opdracht wordt nooit opgeslagen door middel van een Cloudoplossing.	•	•	•	•

5. Cloud

Inleiding

Om het gebruik van publieke Cloudoplossingen in het kader van Bijzondere Opdrachten te faciliteren zijn er specifieke beveiligingseisen gesteld. Cloudoplossingen kunnen enkel voor Departementaal VERTROUWELIJK (TBB 4) worden ingezet. Voor hoger gerubriceerde informatie (Stg. CONFIDENTIEEL tot en met Stg. ZEER GEHEIM) kan geen gebruikgemaakt worden van Cloudoplossingen.

Private Cloudoplossingen vallen niet binnen de reikwijdte van de Cloudoplossingen zoals bedoeld in dit hoofdstuk en worden behandeld als reguliere IT-oplossingen en dus beoordeeld op basis van hoofdstuk 4, Cyber.

Wanneer gebruik wordt gemaakt van Cloudoplossingen moeten zowel Opdrachtgever als de aanbieder van de Cloudoplossing - de Cloud Service Provider (CSP) beveiligingsmaatregelen treffen om de Bijzondere Informatie adequaat te beveiligen.

Type clouddiensten en toepassing ABRO 2026

De gestelde eisen zijn van toepassing op zowel SaaS, PaaS en IaaS diensten. Afhankelijk hiervan is ABRO 2026 van toepassing op verschillende onderdelen van de Cloudoplossing. Wanneer Opdrachtgever een dienst direct Uitbesteedt aan een CSP, dan is ABRO 2026 van toepassing op de onderdelen die onder de verantwoordelijkheid van CSP vallen. Voor de onderdelen die onder de verantwoordelijkheid van Opdrachtgever vallen, dienen op basis van het vigerende beleid de benodigde maatregelen te worden geïmplementeerd. Deze situatie is weergegeven in het onderstaande overzicht. Dit vereist heldere verantwoordelijkheden en nauwe samenwerking, zodat er een dekkende set aan maatregelen wordt gecreëerd. Wanneer Opdrachtnemer gebruik maakt van een CSP voor een Bijzondere Opdracht is voor zowel Opdrachtnemer als CSP ABRO 2026 van toepassing.

Risicomanagement

Opdrachtgever heeft voorafgaand aan het gebruik van een Cloudoplossing in het kader van een Bijzondere Opdracht een Risicoanalyse uitgevoerd om inzichtelijk te krijgen welke risico’s er zijn. In deze Risicoanalyse worden onder meer de betrouwbaarheidseisen, de ingeschatte dreigingen en de kosten en baten afgewogen. De uitkomst van de Risicoanalyse resulteert in een opdrachtspecifieke set aan eisen op basis van ABRO 2026, die Opdrachtgever vastlegt in de overeenkomst met Opdrachtnemer. Dit kan betekenen dat er in sommige gevallen een andere, alternatieve invulling aan een beveiligingseis wordt gegeven dan expliciet wordt voorgeschreven door ABRO 2026.

Uitgangspunt van de Cloudeisen

In de basis wordt gesteund op marktstandaarden en Assuranceverklaringen om vast te stellen of een CSP haar interne beheersing en beveiligingsmaatregelen op orde heeft. In aanvulling hierop zijn additionele eisen gesteld om specifieke risico’s af te dekken en het gebruik van Cloudoplossingen in het kader van de nationale veiligheid mogelijk te maken.

Voorbeelden toepassing van ABRO 2026 op Cloudoplossing

Er zijn verschillende scenario’s mogelijk waarin een Cloudoplossing en daarmee een CSP een rol speelt bij een Bijzondere Opdracht. Een CSP kan de ‘primaire’ Opdrachtnemer zijn en heeft dan een directe contractuele relatie met Opdrachtgever. Daarnaast komt het ook regelmatig voor dat een Opdrachtnemer een dienst levert waarbij (deels) gebruik wordt gemaakt van een Cloudoplossing die wordt geleverd door CSP als Onderaannemer. Per situatie zal moeten worden gekeken welke maatregelen van toepassing zijn en waar de verantwoordelijkheid voor het nemen van de maatregelen ligt. Onderstaand zijn twee voorbeelden toegelicht en samengevat in tabel 1.

1. Opdrachtnemer is een CSP

Wanneer de dienst die een Opdrachtnemer verstrekt een Cloudoplossing betreft en de Opdrachtnemer dus wordt beschouwd als een CSP, dan zijn de Cloud-specifieke beveiligingseisen leidend. Deze vervangen daarmee grotendeels de eisen die in hoofdstuk 3 en 4 worden gesteld. In deze situatie dient Opdrachtnemer te voldoen aan de eisen zoals gesteld in hoofdstuk 1, 2, 5 en een beperkt aantal eisen uit hoofdstuk 3 en 4. De eisen uit hoofdstuk 3 en 4 die ook van toepassing zijn op Cloudoplossingen zijn opgenomen in bijlage 11.

2. Onderaannemer is een CSP

Wanneer een Opdrachtnemer voor de dienstverlening gedeeltelijk steunt op een Cloudoplossing en daarbij gebruik maakt van een CSP als Onderaannemer dan gelden de Cloud-specifieke beveiligingseisen voor dat deel van de dienstverlening en gelden de reguliere beveiligingseisen voor Opdrachtnemer. In deze situatie geldt voor Opdrachtnemer hoofdstuk 1 tot en met 4 en voor de CSP als Onderaannemer hoofdstuk 1, 2, 5 en een beperkt aantal eisen uit hoofdstuk 3 en 4. De eisen uit hoofdstuk 3 en 4 die ook van toepassing zijn op Cloudoplossingen zijn opgenomen in bijlage 11.

Tabel 1 - Toepassing ABRO 2026 hoofdstukken bij Cloudoplossingen

	Opdrachtnemer is een CSP en levert primair een Cloudoplossing	Opdrachtnemer is geen CSP, maar gebruikt een CSP als Onderaannemer	Onderaannemer is een CSP, voor Onderaannemer gelden onderstaande hoofdstukken
H1 - Bestuur en Organisatie	√	√	√
H2 - Personeel	√ √	√	√
H3 - Fysiek	[1]	√	[1]
H4 - Cyber (exclusief Cloud)	[1]	√	[1]
H5 - Cloud	√	–	√

1 Een beperkt aantal eisen uit hoofdstuk 3 en 4 zijn van toepassing

Wanneer een CSP als Opdrachtnemer of als Onderaannemer niet in staat is om aan de Cloud-specifieke beveiligingseisen te voldoen, dan wordt op basis van de in hoofdstuk 3 en 4 voorgeschreven eisen in afstemming met Opdrachtgever en NBIV bepaald hoe het benodigde beveiligingsniveau kan worden gerealiseerd.

Hoofdstuk 5: Cloud
ABRO eis nr.	ABRO eis	TBB 4 / DV	TBB 3 / Stg. C	TBB 2 / Stg. G	TBB 1 / Stg. ZG
5.1	Algemeen
5.1.1	Het gebruik van een Public Cloud-dienst (computing, opslag, transport) is niet toegestaan.		•	•	•
5.1.2	Het gebruik van een Public Cloud-dienst (computing, opslag, transport) voor Bijzondere Informatie van de NAVO, EU of ESA is niet toegestaan zonder voorafgaande goedkeuring van NBIV.	•	•	•	•
5.1.3	CSP is niet gelieerd aan, niet gevestigd in, noch voert beheerwerkzaamheden uit in een land dat een Offensief cyberprogramma tegen Nederlandse belangen heeft.	•
5.1.4	Data van Opdrachtgever (inclusief Metadata en telemetrie) blijven at-rest, in-transit en in-use binnen Nederland of, indien goedgekeurd door Opdrachtgever, het grondgebied van de Europese Economische Ruimte (EER).	•
5.1.5	Beheer en onderhoud van de Cloud-dienst en -infrastructuur in het kader van de Bijzondere Opdracht vindt plaats binnen het grondgebied van de EER.	•
5.1.6	Opdrachtnemer voldoet aan de voor Cloud-diensten relevante eisen uit ABRO 2026 hoofdstuk 3 en 4 zoals vermeld in bijlage 11.	•
5.2	Governance
5.2.1	Opdrachtnemer heeft een Risicoanalyse uitgevoerd op het gebruik van de Cloud-dienst op basis van de resultaten van de door Opdrachtgever uitgevoerde Risicoanalyse en relevante dreigingen inclusief statelijke actoren. Deze Risicoanalyse is in afstemming met NBIV goedgekeurd door Opdrachtgever en opgenomen in het Beveiligingsplan.	•
5.2.2	CSP beschikt gedurende de gehele contractperiode over een SOC2 type 2 verklaring op basis van alle trusted services criteria of een door NBIV als gelijkwaardig beoordeelde Assuranceverklaring, voor de volledige scope van de werkzaamheden. Deze verklaring is verstrekt aan NBIV.	•
5.2.3	CSP heeft op basis van de meest recente CSA Cloud Control Matrix (CCM) maatregelen geïmplementeerd en kan opzet, bestaan en werking aantonen, of heeft op basis van een door Opdrachtgever goedgekeurde Risicoanalyse onderbouwd waarom een of meerdere controls niet van toepassing zijn. Dit is opgenomen in het Beveiligingsplan. Wijzigingen hierin worden direct gemeld bij NBIV.	•
5.2.4	Wijzigingen in een voor de Bijzondere Opdracht relevante Assuranceverklaring of wijzigingen van maatregelen die raken aan de CSA CCM controls worden voorafgaand aan implementatie ter goedkeuring voorgelegd aan NBIV.	•
5.2.5	CSP heeft een opdracht specifiek Cloud-beveiligingshoofdstuk opgenomen in het Beveiligingsplan waarin is vastgelegd: – hoe de CSA CCM controls geïmplementeerd zijn en waar eventuele afwijkingen zijn van de controls; – welke aanvullende maatregelen van toepassing zijn op basis van de Risicoanalyse. Aanvullende maatregelen zijn vastgesteld in afstemming met NBIV en goedgekeurd door Opdrachtgever.	•
5.3	Inrichten beveiligingsmaatregelen
5.3.1	CSP heeft een opdrachtspecifieke architectuur verstrekt aan NBIV waarin ten minste is gespecificeerd: – welke IT-services, functionaliteit en bedrijfsprocessen van toepassing zijn; – op welke locaties (ondersteunende) werkzaamheden, computing, opslag en transport plaatsvinden; – welke infrastructuur, netwerk- en systeemcomponenten worden gebruikt voor de ontwikkeling en de werking van de clouddienst(en); – of, en zo ja welke, IT-functies door de CSP zijn toegewezen of uitbesteed aan (Toe)leveranciers.	•
5.3.2	De verdeling van rollen en verantwoordelijkheden tussen CSP en Opdrachtgever voor de implementatie en uitvoering van de beveiligingsmaatregelen die van toepassing zijn op de Cloud-dienst zijn vastgelegd in een SLA en DAP. Een afschrift hiervan is opgenomen in het Beveiligingsplan.	•
5.3.3	CSP heeft op basis van de Risicoanalyse, indien van toepassing, in afstemming met NBIV additionele Monitoring en Logging ingeregeld, gericht op detectie van statelijke actoren.	•
5.3.4	CSP richt de Cloud-dienst en -infrastructuur in volgens het concept Secure by default.	•
5.4	Cryptografie en sleutelbeheer
5.4.1	CSP ondersteunt sleutelbeheer dat volledig wordt uitgevoerd door Opdrachtgever, of ondersteunt dat Opdrachtgever op basis van een met NBIV afgestemde Risicoanalyse een derde partij met ABRO-Verklaring kan inschakelen, niet zijnde de CSP.	•
5.4.2	Data van Opdrachtgever at-rest en in-transit is versleuteld conform de meest recente markstandaarden.	•
5.5	Compliance
5.5.1	CSP geeft volledige medewerking bij nalevingscontroles en onderzoeken in relatie tot de Bijzondere Opdracht door Opdrachtgever of NBIV, al dan niet uitgevoerd door een gecertificeerde derde partij.	•
5.5.2	CSP heeft en verstrekt procedures voor de afhandeling van onderzoeksvragen van overheidsinstanties die toegang tot Tenants of gegevens van Opdrachtgever vereisen. De procedures omvatten minimaal: - verificatie van de rechtsgrond van de onderzoeksvraag; - naar vermogen Opdrachtgever en NBIV informeren over de onderzoeksvraag en betrekken bij de afhandeling ervan; - mogelijkheden voor Opdrachtgever om in beroep te gaan tegen de onderzoeksvraag.	•
5.5.3	CSP heeft maatregelen getroffen en processen ingeregeld om invulling te geven aan de exit-strategie van Opdrachtgever en daaruit volgende bepalingen, zoals opgenomen in het contract met Opdrachtgever.	•

6. Afkortingen en begrippen

ABDO	Algemene Beveiligingseisen voor Defensieopdrachten. Voorschrift voor het adequaat beveiligen van Te Beschermen Belangen (waaronder Bijzondere Informatie) die aan een Leverancier buiten Defensie zijn of worden toevertrouwd. ABDO stelt, in het kader van nationale veiligheid, eisen aan de Betrouwbaarheid van een Opdrachtnemer op het gebied van mensen, processen, Middelen en organisatie om de Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid (ook wel Exclusiviteit) van Te Beschermen Belangen te waarborgen.
ABRO	Algemene Beveiligingseisen voor Rijksoverheidsopdrachten. Voorschrift voor het adequaat beveiligen van Te Beschermen Belangen (waaronder Bijzondere Informatie) die aan een Leverancier buiten de Rijksoverheid zijn of worden toevertrouwd. ABRO 2026 stelt, in het kader van nationale veiligheid, eisen aan de Betrouwbaarheid van een Opdrachtnemer op het gebied van mensen, processen, Middelen en organisatie om de Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid (ook wel Exclusiviteit) van Te Beschermen Belangen te waarborgen. Het betreft een doorontwikkeling van ABDO.
ABRO-Verklaring	De formele verklaring dat op basis van het oordeel van NBIV de Opdrachtnemer voldoet aan door ABRO 2026 voorgeschreven beveiligingseisen voor de betreffende Bijzondere Opdracht. Een ABRO-Verklaring is alleen van toepassing op de Bijzondere Opdracht waarvoor deze is afgegeven. In het geval een aanvraag vanuit een buitenlandse Opdrachtgever komt of gericht is op een buitenlandse Opdrachtnemer, wordt gesproken van een Facility Security Clearance (FSC) in plaats van een ABRO-Verklaring.
Access-to-site	Een type ABRO-Verklaring waarbij medewerkers van een Opdrachtnemer frequent toegang moet worden verleend tot een locatie, Compartiment of Systeem van Opdrachtgever waar zich al dan niet een Te Beschermen Belang bevinden.
AI systemen	Artificial Intelligence systemen. Systemen met het vermogen om een complex doel te bereiken door middel van flexibele aanpassing aan de omgeving. Dit betreft onder andere Large Language Models en Machine Learning. Hierbij is een Systeem in staat om automatisch te leren en te verbeteren op basis van ervaring of data zonder hiervoor expliciet geprogrammeerd te zijn (ook bekend als kunstmatige intelligentie).
AIVD	Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
Assuranceverklaring(en)	Een formele verklaring afgegeven door een onafhankelijke auditor of accountant, waarin wordt bevestigd dat bepaalde informatie betrouwbaar is.
Authenticatie	Het proces waarmee de identiteit van een Gebruiker, Systeem of entiteit wordt geverifieerd.
Authenticatiegegevens	Informatie die wordt gebruikt om een Gebruiker, Systeem of entiteit te Authenticeren en toegang te verlenen tot beveiligde Systemen of gegevens.
Autorisatie(s)	De bevoegdheden van een Gebruiker, account, Systeem of softwarematig proces om toegang tot een digitaal of fysiek Middel, locatie, informatie, data of Systeem en al dan niet bepaalde handeling uit te voeren. In het fysieke domein betreft dit de toegang van een persoon tot een Compartiment. In het digitale domein kan dat gaan om Autorisaties die zijn gekoppelde aan een account voor een natuurlijk persoon, maar bijvoorbeeld ook een softwarematig proces waarbij de Autorisaties zijn gekoppeld aan een Serviceaccount.
BAC	Bedrijfsalarmcentrale. Een meldkamer in het beheer van Opdrachtnemer waar de signalen bij alarmering worden ontvangen vanuit het IDSS en andere detectiesystemen en van waaruit alarmopvolging wordt georganiseerd en gecoördineerd.
Bedrijfsmiddel	Elk Middel waarin of waarmee bedrijfsgegevens kunnen worden opgeslagen en/of verwerkt of waarmee toegang tot gebouwen, ruimten en ICT-bedrijfsmiddelen kan worden verkregen. Dit kan zijn in de vorm van een apparaat, een ICT-bedrijfsmiddel of een gedefinieerde groep gegevens.
Beheer op afstand	Het uitvoeren van beheerwerkzaamheden vanaf een werkstation of Mobiel Apparaat dat via een externe netwerkverbinding verbinding maakt met de lokale IT-infrastructuur die is ingericht ten behoeve van een Bijzondere Opdracht.
Beheerder	Een Gebruiker die verantwoordelijk is voor het configureren, beheren en onderhouden van Systemen, applicaties of netwerkcomponenten. Een Beheerder heeft doorgaans uitgebreide Rechten en bevoegdheden om instellingen aan te passen, Gebruikersaccounts te beheren, toegangsrechten toe te wijzen en beveiligingsmaatregelen te implementeren.
Beheerdersaccount	Een Gebruikersaccount met uitgebreide of volledige toegangsrechten tot Systemen, applicaties of Netwerken. Dit account wordt gebruikt door Beheerders om beheer- en configuratiewerkzaamheden uit te voeren, zoals het aanmaken en verwijderen van Gebruikersaccounts, het aanpassen van Rechten, en het configureren van beveiligingsinstellingen.
Beschikbaarheid	De waarborg dat vanuit hun functie geautoriseerde Gebruikers of Systemen op de juiste momenten tijdig toegang hebben tot informatie en aanverwante Bedrijfsmiddelen.
Betrokken Medewerker(s)	Medewerkers in loondienst van Opdrachtnemer, dan wel extern ingehuurd door Opdrachtnemer, die werkzaamheden uitvoeren in het kader van een Bijzondere Opdracht.
Betrouwbaarheid	Het geheel van Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid (ook wel Exclusiviteit).
Betrouwbaarheidsonderzoek (BO en BO+)	Een onderzoek door de Politie krachtens de Politiewet art. 49 q en het besluit screening ambtenaren van politie en politie-externen waarbij de achtergrond, Integriteit en geschiktheid van (toekomstige) politiefunctionarissen worden onderzocht om te waarborgen dat zij voldoen aan de ethische en professionele normen die vereist zijn voor de uitoefening van hun taken. Dit onderzoek kan onder andere bestaan uit antecedentenonderzoek, veiligheidschecks en interviews. Er zijn twee typen onderzoek, het Betrouwbaarheidsonderzoek (BO) en het Betrouwbaarheids- en Omgevingsonderzoek (BO+).
Beveiligingsfunctionaris	Een medewerker in loondienst bij Opdrachtnemer die door Opdrachtnemer bij NBIV is aangedragen als Beveiligingsfunctionaris. Na goedkeuring wordt de Beveiligingsfunctionaris benoemd door NBIV. De Beveiligingsfunctionaris, of diens vervanger, is verantwoordelijk voor de implementatie, uitvoering en toezicht op naleving van de voorgeschreven beveiligingsmaatregelen. De Beveiligingsfunctionaris is de contactpersoon voor NBIV.
Beveiligingsincident	Een gebeurtenis die kan leiden of heeft geleid tot een verstoring van de normale gang van zaken aangaande de integrale beveiliging van een Te Beschermen Belang, als gevolg waarvan de belangen van de Staat, van zijn bondgenoten of van één of meer ministeries in gevaar gebracht zijn of kunnen worden.
Beveiligingspersoneel	Personen die verantwoordelijk zijn voor het handhaven van de beveiliging bij Opdrachtnemer. Het kan zowel gaan om intern personeel als externe ingehuurd Beveiligingspersoneel.
Beveiligingsplan	Beschrijving op welke wijze de beveiliging van een Bijzondere Opdracht en een Te Beschermen Belang wordt uitgevoerd op basis van de in ABRO 2026 gestelde richtlijnen voor het opstellen van een Beveiligingsplan.
Beveiligingsrendement	In het kader van fysieke beveiliging betreft dit het tijdvak waarbinnen een niet-geautoriseerd persoon kennis kan nemen van, of toegang heeft tot, een Te Beschermen Belang. Het beveiligingsrendement is afhankelijk van het vertragende effect van getroffen beveiligingsmaatregelen in het fysieke domein (Uitsteltijd) in relatie tot de Interventietijd. Er is sprake van een positief Beveiligingsrendement wanneer de Uitsteltijd langer is dan de Interventietijd. In dit geval zal Interventie voorkomen dat er Compromittatie plaatsvindt. Er is sprake van een negatief Beveiligingsrendement wanneer de Uitsteltijd korter is dan de Interventietijd. In dit geval kan Interventie pas plaatsvinden na Compromittatie en zorgt Interventie ervoor dat het tijdvak waarbinnen de Compromittatie plaatsvindt zo kort mogelijk is.
Beveiligingssystemen	Systemen die als primaire functie hebben het detecteren of controleren van toegang tot een Compartiment of een Te Beschermen Belang.
Beveiligingsverdrag	Een multi- of bilateraal verdrag dat de uitwisseling en wederzijdse beveiliging van Bijzondere Informatie tussen twee of meer landen faciliteert, ook wel General Security Agreement (GSA).
Beveiligingsverlichting	Een vorm van (buiten)verlichting die is ontworpen om de veiligheid te verbeteren en criminaliteit te ontmoedigen. Het heeft als doel om gebieden 's nachts goed verlicht te houden, zodat potentiële dreigingen of indringers gemakkelijker kunnen worden opgemerkt.
Bezoeker	Een niet-geautoriseerde persoon die, op basis van het Need-to-Know en Need-to-Be onder begeleiding van een Geautoriseerde Medewerker toegang heeft tot een Compartiment.
Bijzondere Informatie	Informatie waarvan kennisname door niet gerechtigden nadelige gevolgen kan hebben voor de belangen van de Staat, van zijn bondgenoten of van één of meer ministeries. Bijzondere Informatie is informatie die voorzien is van een Rubricering en overeenkomstig moet worden beveiligd. Bijzondere Informatie valt, afhankelijk van het Rubriceringsniveau in een TBB-categorie. Bijzondere Informatie is altijd een Te Beschermen Belang, maar een Te Beschermen Belang is niet altijd gerubriceerd.
Bijzondere Opdracht	Een overheidsopdracht die raakt aan de nationale veiligheid, verstrekt aan een civiele partij als Opdrachtnemer waarbij een Te Beschermen Belang betrokken is.
Biometrie	Methode om een Gebruiker te Authenticeren op basis van biologische metingen of lichamelijke kenmerken. Denk aan een vingerafdruk of irisscan.
Broncode	De leesbare tekst die een programmeur heeft geschreven in een programmeertaal. Er bestaan verschillende programmeertalen, zoals C, C++ en Pascal. De Broncode wordt door een compiler omgezet naar een voor computer uitvoerbare machine code.
Buitengewone bevoegdheden of toegangsrechten	Speciale Rechten of privileges (zowel fysiek als logisch) die aan bepaalde medewerkers of systemen worden toegekend, waardoor zij acties kunnen uitvoeren die buiten de normale autorisatiegrenzen liggen. Deze bevoegdheden zijn vaak noodzakelijk voor systeembeheer, onderhoud, of voor specifieke rollen binnen een organisatie. Misbruik van de Buitengewone Bevoegdheden of Toegangsrechten zorgt veelal voor een verhoogde kans op Compromittatie en vereist daarom additionele of specifieke maatregelen.
Buitenlandse partner	Een buitenlands equivalent van NBIV dat namens het betreffende land toezicht houdt op de industrieveiligheid in het betreffende land.
CCM	Cloud Control Matrix. Een raamwerk van beveiligingscontroles die zijn ontworpen om fundamentele beveiligingsprincipes te waarborgen in Cloudoplossingen.
Certificaat	Een verklaring van een onafhankelijke instantie waarin staat dat een product, proces of persoon voldoet aan de eisen in het Certificaat. In een digitale context betreft het een digitaal document dat de identiteit van een Gebruiker, Systeem of entiteit aantoont. Dit kan bijvoorbeeld worden gebruikt om een beveiligde verbinding tot stand te brengen. Een erkende instantie (Certificate Authority) geeft het document uit.
Chemisch verankerd	Een bevestigingstechniek waarbij chemische mortels gebruikt worden om beveiligingsmiddelen stevig in materiaal als beton of metselwerk te verankeren.
Clear Desk	Het uitgangspunt dat er geen gevoelige informatie op een werkplek ligt.
Clear Screen	Het uitgangspunt dat bij het verlaten van het werkstation de Gebruiker het werkstation vergrendelt.
Cloud(oplossing)	Een model voor het mogelijk maken van on-demand netwerktoegang tot een gedeelde pool van configureerbare computerbronnen (bijvoorbeeld Netwerken, servers, opslag, applicaties en diensten) die snel kunnen worden geleverd en vrijgegeven. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen SaaS, PaaS en IaaS.
Compact Te Beschermen Belang	Te Beschermen Belang dat redelijkerwijs fysiek opgeborgen kunnen worden in een afsluitbaar Opbergmiddel, zoals een laptop.
Compartiment	Een aangewezen en beveiligde, afgescheiden, afsluitbare, fysieke ruimte waar een Te Beschermen Belang wordt verwerkt of opgeslagen. Het kan hierbij gaan om een ruimte met verschillende afmetingen, zoals een kamer, etage, gebouw, zeecontainer, fabriekshal of een terrein.
Compromittatie	Kennisname van of toegang tot een Te Beschermen Belang door niet-geautoriseerden, dan wel het verlies van een Te Beschermen belang, waarbij vastgesteld is of redelijkerwijs aan te nemen valt dat de Beschikbaarheid, Integriteit of Vertrouwelijkheid van een Te Beschermen Belang is aangetast.
Cryptobeheerder	Een Vertrouwensfunctie waarbij de betreffende medewerker verantwoordelijk is voor het verwerken, administreren, en beheren van Cryptografische beveiligingsoplossingen.
Cryptografische beveiligingsoplossingen	Hardware of software (inclusief fysieke en digitale sleutels) die gebruikmaakt van encryptie om de Vertrouwelijkheid en Integriteit van informatie, zowel in-rest als in-transit, te waarborgen.
CSA	Cloud Security Alliance. Een organisatie die zich richt op het ontwikkelen en bevorderen van best practices voor beveiliging in Cloud computing en het bieden van educatieve bronnen voor organisaties.
CSC	Cloud Service Consumer. Een afnemer of Gebruiker van cloudservices die worden geleverd door een Cloud Service Provider.
CSP	Cloud Service Provider. Een bedrijf dat cloudgebaseerde platformen, infrastructuur, applicaties of opslagdiensten levert aan andere organisaties of individuen via een netwerkverbinding.
CVSS	Common Vulnerability Scoring System
Cyber	Een voorvoegsel om zaken aan te duiden die te maken hebben met computers, netwerken en de digitale wereld (zoals: cybercrime, cybersecurity, cyberdreiging).
Cyber-Beveiligingsfunctionaris	Een specifieke Beveiligingsfunctionaris met verantwoordelijkheden gerelateerd aan, en expertise op het gebied van, cybersecurity en informatiebeveiliging die een Beveiligingsfunctionaris kan ondersteunen bij specifieke Cyber-gerelateerde vraagstukken.
DAP	Dossier, Afspraken en Procedures of Document, Agreements and Procedures. Een type overeenkomst waarin de wederzijds overeengekomen samenwerking tussen klant en leverancier zijn vastgelegd rondom een afgenomen dienst of product. Een DAP kan als afspraak bestaan tussen zowel interne (klant) als externe (leverancier) partijen binnen een organisatie. Een DAP is hiërarchisch ondergeschikt aan de Service Level Agreement (SLA) en betreft naast andere servicedocumentatie, een bijlage bij de algemene hoofdovereenkomst.
DMZ	Demilitarized Zone. Een fysiek of logisch deel van een Netwerk dat de extern (vanuit een ander onvertrouwd Netwerk of internet) te benaderen services van een organisatie bevat, zodat interne services en werkstations niet rechtstreeks te benaderen zijn (bijvoorbeeld mail- en webservers).
DNS	Domain Name System. Een systeem dat internetdomeinnamen koppelt aan IP-adressen en omgekeerd.
DoS/DDoS	(Distributed) Denial of Service. Het onbruikbaar maken van een computer, computernetwerk of dienst door overbelasting van de bandbreedte, geheugen- of verwerkingscapaciteit. Bij een DDoS-aanval wordt de aanval uitgevoerd door een verzameling computers of andere apparaten die tegelijk proberen om een computer(netwerk) of dienstverlening uit te schakelen, waarbij deze aanval centraal gecoördineerd wordt, vaak via een botnet.
Draadloze communicatie	Een methode voor het verzenden van informatie tussen twee of meer punten door middel van elektromagnetische golven. Voorbeelden zijn middels Bluetooth, Wifi en 5G.
DSA	Designated Security Authority
EER	Europese Economische Ruimte. Het grondgebied bestaande uit de EU-lidstaten en Noorwegen, Liechtenstein en IJsland, óf grondgebied van het Verenigd Koninkrijk of Zwitserland.
Elektronisch Veiligheidsonderzoek	Onderzoek naar de potentiële aanwezigheid van ongewenste apparatuur in een Compartiment, ook wel afgekort als EVO.
ESA	European Space Agency
Escrow Agent	Een derde partij waar digitale sleutels of Broncode wordt opgeslagen.
ETS	Elektronisch Toegangsbeheer Systeem
EU	Europese Unie
Externe (netwerk)koppeling	Een Externe koppeling is een verbinding of interface tussen een Vertrouwd Systeem of Netwerk en een onvertrouwd Systeem of Netwerk.
Externe Code Libraries	Verzamelingen van herbruikbare code, ontwikkeld door derden buiten eigen ontwikkelteams, die kunnen worden geïmporteerd en gebruikt binnen een softwareproject om bepaalde functies en mogelijkheden te implementeren.
FSC	Facility Security Clearance. De verklaring van het NBIV aan een (doorgaans buitenlandse) aanvrager dat een bedrijf vanuit beveiligingsoptiek in staat is een Bijzondere Opdracht uit te voeren.
Fysieke toegangsauthenticatiemiddelen	Alle vormen van (reserve) sleutels, passen, elektronische sleutels of andere fysieke objecten waarmee toegang kan worden verschaft tot een Compartiment of Opbergmiddel.
GBS	Gebouwbeheersysteem. Een geïntegreerd systeem dat het beheer en de controle van de technische installaties en diensten in een gebouw centraliseert en automatiseert.
Geautoriseerde Medewerker(s)	Medewerkers in loondienst van Opdrachtnemer, dan wel extern ingehuurd door Opdrachtnemer, die toestemming van Opdrachtnemer hebben om kennis te nemen van, of toegang te hebben tot een Te Beschermen Belang.
Gebruiker	Een Geautoriseerde Medewerker die toegang heeft tot (informatie)Systemen om zijn of haar taken uit te voeren. Gebruikers hebben beperkte toegangsrechten die alleen de benodigde toegang bieden om hun functie uit te oefenen, in lijn met het principe van ‘least privilege’.
Gebruikersaccount	Een individueel inlogaccount die aan een individu is toegekend om toegang te krijgen tot Systemen, applicaties of informatiebronnen om zijn of haar werkzaamheden uit te voeren. Gebruikersaccounts hebben beperkte Rechten, afgestemd op de taken van een specifieke Gebruiker, in lijn met het principe van 'least privilege'.
Gegevensdragers	Fysieke Middelen, zoals een CD, tape, harde schijf of USB stick waarop informatie kan worden opgeslagen.
Geheimhoudingsverklaring	Een juridisch bindende verklaring waarin is vastgelegd dat bepaalde informatie niet kenbaar wordt gemaakt aan niet-geautoriseerde personen.
Geluidsdempingsmeting	Een controle om vast te stellen of het geluid voldoende wordt gedempt voor het betreffende beveiligingsniveau. Dit is onderdeel van het Elektronische Veiligheidsonderzoek.
Goedgekeurde Middelen	Software en hardware die geschikt is bevonden om in te zetten voor de beoogde functionaliteit in het kader van een Bijzondere Opdracht. Goedkeuring wordt, afhankelijk van de beoogde inzet en de Opdrachtgever, gegeven door verschillende instantie. Zie ook bijlage 9. Hierbij verloopt het aanvragen en afgeven van de goedkeuring via NBIV.
Hardening	Het proces van uitschakelen of verwijderen van ongebruikte functies in hardware en software en de rechten van andere functies waar mogelijk beperken met als doel het aanvalsoppervlak en daarmee het risico van aanvallen te beperken.
Hardware token	Een fysiek Middel met veelal een cryptografische module waarmee de authenticiteit van de Gebruiker vastgesteld kan worden. Bijvoorbeeld voor Multi-factor authenticatie.
Hoogste bestuursorgaan	Het hoogste orgaan binnen een organisatie, instelling of overheidsentiteit die verantwoordelijk is voor het nemen van strategische beslissingen en het bepalen van het algemene beleid. Dit orgaan heeft de ultieme zeggenschap over de richting en het beheer van de organisatie en is vaak belast met toezicht, goedkeuring van budgetten, naleving van wettelijke vereisten, en het waarborgen van de belangen van belanghebbenden.
HSM	Hardware Security Module. Een fysiek apparaat voor het beheren en genereren van digitale sleutels en het uitvoeren van cryptografische verwerkingen met maatregelen om (onopgemerkte) fysieke en niet fysieke manipulatie te voorkomen.
IaaS	Infrastructure as a Service. Een dienst geleverd aan een CSC waarbij verwerking, opslag, Netwerken en andere fundamentele dataverwerkings- en opslagcapaciteit wordt geleverd. Hierop kan de CSC willekeurige software installeren en uitvoeren, zoals besturingssystemen en applicaties. De CSC heeft geen directe controle over, noch beheert de CSC de onderliggende cloudinfrastructuur, maar heeft wel controle over besturingssystemen, opslag, geïnstalleerde software en mogelijk beperkte controle over bepaalde netwerkcomponenten.
ICT-bedrijfsmiddel(en)	Een (fysiek of logisch) technisch Middel (zoals hardware, software, applicatie of faciliteit) waarmee een IT-dienst, geheel of gedeeltelijk en direct of indirect, wordt gerealiseerd of gebruikt.
IDS	Intrusion Detection System. Een Systeem dat Netwerk- en systeemactiviteiten analyseert met als doel het detecteren en alarmeren in het geval van pogingen tot het verkrijgen van ongeautoriseerde toegang tot digitale Systemen of informatie.
IDSS	Indringer Detectie en Signalering Systeem. Een Systeem dat gebruikt wordt om de ongeautoriseerde fysieke toegang tot een ruimte te signaleren en te alarmeren.
Incident Response Procedure	Een procedure waarin is opgenomen welke stappen in onderzoek en afhandeling moeten worden uitgevoerd als een Beveiligingsincident wordt gedetecteerd.
Integriteit	Het waarborgen van de juistheid, volledigheid en actualiteit van informatie en de verwerking ervan.
Internationale Netwerkkoppeling	Koppelingen naar Netwerken van bijvoorbeeld buitenlandse overheden, NAVO, EU of ESA die ingericht zijn om internationale Bijzondere Informatie uit te wisselen.
Interventie	De reactie naar aanleiding van een alarmering (vermoeden van poging tot Compromittatie van het Te Beschermen Belang) met als doel de alarmering te verifiëren en indien nodig de Compromittatie te stoppen dan wel het Te Beschermen Belang veilig te stellen. Het betreft daarom het geheel van maatregelen en/of activiteiten met als doel om Compromittatie van een Te Beschermen Belang te voorkomen en het beveiligingsniveau te herstellen. Interventie dient plaats te vinden door daartoe opgeleide en Geautoriseerde personen, waarbij de Need-to-Know en Need-to-Be principes gehandhaafd blijven.
Interventietijd	De tijd tussen detectie/verificatie van een poging tot Compromittatie en het ter plaatse ingrijpen door medewerkers, het Beveiligingspersoneel of de politie.
IP-adres	Internet Protocol-adres. Een IP-adres is een op dat Netwerk, uniek identificatienummer dat aan elk apparaat op een Netwerk wordt toegekend dat gebruikmaakt van het Internet Protocol om te communiceren.
JSCU Logging-essentials	Richtlijnen van de Joint Sigint Cyber Unit (JSCU) van de AIVD en MIVD voor inrichten van Logging, zoals gepubliceerd op de github van de Joint Sigint Cyber Unit.
Koppelvlak	Een verbinding tussen twee of meerdere Netwerken of Systemen waarbij informatie, al dan niet van een verschillend Rubriceringsniveau, kan worden uitgewisseld.
KVM-switch	Een apparaat dat Gebruikers in staat stelt om meerdere Systemen te beheren en bedienen met één toetsenbord, monitor en muis.
(Toe)leverancier	Een individu of organisatie die goederen, materialen of diensten levert aan een andere entiteit.
Logging	Het vastleggen van gegevens die betrekking hebben op (pogingen tot) de toegang tot of activiteiten die raken aan een Te Beschermen Belang, zowel fysiek als digitaal.
Malware	Software met ongewenste/kwaadaardige functies, zoals virussen en trojans.
Melding	Het officieel rapporteren of doorgeven van een gebeurtenis, situatie, of bevinding aan een bevoegde persoon of instantie. Dit kan betrekking hebben op uiteenlopende zaken zoals Beveiligingsincidenten, klachten, problemen, of andere relevante informatie die actie of aandacht vereist. Het doel van een Melding is om de verantwoordelijke partij op de hoogte te stellen zodat zij passende maatregelen kunnen nemen.
Merking	Aanduiding op informatie die een bepaalde wijze van behandelen en beperking van verspreiding inhoudt. Indien vastgesteld door Opdrachtgever wordt gemerkte informatie behandelt conform de vastgestelde TBB-categorie.
Metadata	Gegevens die de eigenschappen van andere gegevens beschrijven. Bijvoorbeeld van wie de gegevens zijn, wie ze verstuurd heeft, of wanneer ze voor het laatst gewijzigd zijn.
Middel(en)	Apparatuur, software, hardware, netwerkbekabeling en andere technologie die informatie verwerken of communiceren.
Mitigeren	Het minimaliseren van het risico op (digitale) Compromittatie door middel van beveiligingsmaatregelen of het minimaliseren van het effect van een (digitale) Compromittatie door middel van Interventie(s).
MIVD	Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
Mobiele apparatuur	Draagbare elektronische apparaten zoals smartphones, tablets, laptops die toegang geven tot Bijzondere Informatie of deze genereren, verwerken of opslaan.
Monitoring	Het continu in de gaten houden van (fysieke) omgevingen, Netwerken en Systemen om afwijkende activiteiten en (potentiële) poging tot Compromittatie te detecteren.
MoU	Memorandum of Understanding. Een bilateraal verdrag waarin beveiligingsafspraken worden gemaakt. Bijvoorbeeld over de wederzijds erkenning van VGB en het equivalent van het betreffende andere land.
Multi-factor authenticatie	Een beveiligingsmaatregel die meerdere factoren vereist om de identiteit van een Gebruiker vast te stellen voordat toegang kan worden verleend tot een Systeem of Compartiment.
NAVO	Noord Atlantische Verdragsorganisatie
NBIV	Nationaal Bureau Industrieveiligheid. De uitvoeringsorganisatie die is belast met het bevorderen van maatregelen ten aanzien van de beveiliging van gegevens en materiaal die de nationale veiligheid raken. NBIV biedt in dit kader ondersteuning aan Opdrachtgever bij het toezien op de naleving van ABRO 2026 met betrekking tot Bijzondere Opdrachten, geïnitieerd door Opdrachtgever(s).
Need-to-Be	Het uitgangspunt dat een persoon alleen fysieke of digitale toegang heeft tot een omgeving wanneer dit noodzakelijk is voor de uitvoering zijn of haar werkzaamheden.
Need-to-Know	Het uitgangspunt dat een persoon alleen kennis neemt van of toegang heeft tot bepaalde informatie wanneer dit noodzakelijk is voor de uitvoering zijn of haar werkzaamheden.
Need-to-Use	Het uitgangspunt dat een persoon alleen fysiek of digitaal gebruik kan maken van Middelen of informatie wanneer dit noodzakelijk is voor de uitvoering zijn of haar werkzaamheden.
Netwerk	Een samenstelling van onderling verbonden Systemen, apparaten, en andere componenten die communiceren en gegevens uitwisselen.
Netwerkapparatuur	Elektronische apparatuur die met behulp van bekabeling of draadloze verbindingen een Netwerk tot stand brengen, zoals een switch of een firewall.
Noodvernietigingsplan	Onderdeel van het Beveiligingsplan waarin heldere procedures en instructies zijn beschreven voor noodvernietiging van een Te Beschermen Belang. Van noodvernietiging is enkel sprake in buitengewone omstandigheden, waarbij de staatsveiligheid in gevaar is. In zulke gevallen wordt afgeweken van de voorgeschreven vernietigingsprocedures.
Offensief cyberprogramma	De vanuit een overheid georganiseerde of gestimuleerde inzet van cyberaanvallen om haar eigen belangen te dienen. Het betreft hier onder andere landen die als zodanig zijn genoemd in de meest recente jaarverslagen van de MIVD en de AIVD.
Onderaannemer	Een Leverancier waaraan Opdrachtnemer bepaalde werkzaamheden in het kader van de Bijzondere Opdracht heeft uitbesteed, waarbij de betreffende Leverancier toegang krijgt tot of kennis kan nemen van een Te Beschermen Belang. Ook wanneer een Leverancier niet direct toegang krijgt tot of kennis kan nemen van een Te Beschermen Belang, maar wel een cruciale rol vervult in het kader van een Bijzondere Opdracht, kan deze worden aangemerkt als Onderaannemer.
Onderhoud op afstand	Het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden vanaf een werkstation of Mobiel apparaat dat via een extern Netwerk verbinding maakt de lokale IT-Infrastructuur die is ingericht ten behoeve van een Bijzondere Opdracht.
Opbergmiddel	Een object ontworpen voor het veilig en georganiseerd bewaren van materialen of documenten met passende beveiligingsmaatregelen conform relevante NEN-standaarden, zoals een kluis.
Opdrachtgever	Het ministerie, agentschap, Politie die Opdrachtnemer inhuurt voor het uitvoeren van een Bijzondere Opdracht. Het kan tevens gaan om een buitenlandse overheidsorganisatie of internationale organisatie waar een internationaal verdrag aan ten grondslag ligt. Bij de toepassing van ABRO 2026 op een Onderaannemer waarbij het beoogde beveiligingsdoel van een eis betrekking heeft op de samenwerking tussen Opdrachtnemer en Onderaannemer in het kader van de Bijzondere Opdracht geldt dat voor de term Opdrachtgever de Opdrachtnemer verondersteld wordt.
Opdrachtnemer	Het bedrijf of organisatie dat als leverancier is geselecteerd is om een gevraagde dienst of goederen te leveren in het kader van een Bijzondere Opdracht. Bij de toepassing van ABRO 2026 op een Onderaannemer waarbij het beoogde beveiligingsdoel van een eis betrekking heeft op de samenwerking tussen Opdrachtnemer en Onderaannemer in het kader van de Bijzondere Opdracht geldt dat voor de term Opdrachtnemer de Onderaannemer verondersteld wordt.
Opnamen	Een op een medium vastgelegde representatie van een situatie of object op basis van akoestische, visuele of andere soorten signalen.
OSI Model-lagen	Het OSI-model (Open Systems Interconnection) is een ISO gestandaardiseerd referentiemodel om de communicatie tussen systemen te categoriseren. Lagen 2, 3 en 4 verwijzen respectievelijk naar de Datalink-, Netwerk- en Transportlaag.
PaaS	Platform as a Service. Een dienst geleverd aan een CSC waarbij een door de CSC gecreëerde of verworven applicatie is geïnstalleerd op de cloudinfrastructuur van de CSP met behulp van programmeertalen, code libraries, en applicaties die ondersteund worden door de CSP. De CSC heeft geen directe controle over, noch beheert de CSC de onderliggende cloudinfrastructuur, inclusief Netwerk, server, besturingssysteem, opslag, maar heeft wel controle over de geïnstalleerde applicatie en mogelijk de configuratie instellingen van de applicatie-hostingomgeving.
PAC	Particuliere Alarm Centrale. Een meldkamer van een derde partij waar de signalen bij alarmering worden ontvangen vanuit het IDSS en andere detectiesystemen en van waaruit alarmopvolging wordt georganiseerd en gecoördineerd.
PAM	Privileged Access Management. Een beveiligingsmethode en technologie die gericht is op het beheren en controleren van toegang tot Systemen en gevoelige informatie door Gebruikers met geprivilegieerde (verhoogde) Rechten binnen een organisatie.
Patch(ing)	Het proces van het toepassen van een specifieke update aan software of Systemen waarbij nieuwe of gewijzigde softwarecode (Patches) wordt toegevoegd om beveiligingsproblemen op te lossen, bugs te verhelpen of functionaliteit te verbeteren.
Penetratietest(s)	Een toets op fysieke en digitale kwetsbaarheden van een Systeem of applicatie met als doel de gevonden kwetsbaarheden te gaan verhelpen of mitigeren.
Private Cloud	Een cloudinfrastructuur die beschikbaar is gesteld voor het exclusieve gebruik door een enkele organisatie met meerdere Gebruikers (bijvoorbeeld afdelingen). Deze kan het eigendom zijn van, beheerd worden of geëxploiteerd worden door diezelfde organisatie, een derde partij of een combinatie daarvan.
Proxy	Een computersysteem of applicatie die als een intermediair functioneert tussen verzoeken van werkstations en resources van servers.
PSC(C)	Personnel Security Clearance (Certificate). De verklaring dat een persoon is geautoriseerd voor toegang tot of kennisname van een Te Beschermen Belang (waaronder Bijzondere Informatie) in internationale context.
PSI	Project Security Instruction. Een document waarin nadere beveiligingseisen zijn vastgelegd, doorgaans in het kader van een buitenlandse opdracht.
Public Cloud	Een cloudinfrastructuur die beschikbaar is gesteld aan een groot publiek of meerdere organisaties. Alle gerelateerde hardware, software en ondersteunende infrastructuur zijn eigendom van de Leverancier.
RASCI	Responsible, Accountable, Support, Consulted en Informed. Dit betreft een tabel waarin vastgelegd is welke functies welke rol vervullen per activiteit binnen een proces.
Rechten	De aan een Gebruikers- of Beheerdersaccount toegekende (toegangs)Rechten en permissies om specifieke handelingen uit te kunnen voeren binnen een Systeem of toegang te hebben tot informatie, zoals het beheren van Gebruikers- of systeemconfiguraties of het aanpassen van informatie elementen.
RfV	Request for Visit. Het verzoek aan de betrokken veiligheidsautoriteiten om toestemming voor een bezoek aan een overheidsorganisatie of een bedrijf in het buitenland.
Rijksoverheid	De Rijksoverheid wordt gevormd door alle ministeries, uitvoeringsorganisaties en inspecties die onder de verantwoordelijkheid van een minister vallen en de Hoge Colleges van Staat.
Risicoanalyse	Het proces van het gestructureerd vaststellen van de kans op en gevolgen van gebeurtenissen op de belangen van een organisatie. Dit proces bestaat minimaal uit het identificeren (wat kan er gebeuren), het beoordelen (hoe waarschijnlijk is het en wat zijn de gevolgen) en evalueren van risico's.
Risicoland	Een land dat, door zijn intenties, beleid of acties een (potentiële) bedreiging vormt voor de belangen van de Staat, van zijn bondgenoten of van één of meerdere ministeries. Ter informatie kan ook gekeken worden naar de landen die zijn benoemd in de Staatscourant en in de recente jaarverslagen van de AIVD en MIVD.
RPO	Recovery Point Objective. De maximaal acceptabele hoeveelheid dataverlies die een organisatie kan tolereren na een uitval, inbreuk of ontwrichtende gebeurtenis.
RTO	Recovery Time Objective. De maximale duur van de uitval van een Systeem of Netwerk die een organisatie kan tolereren.
Rubricering	Het Rubriceringsdomein en - niveau dat is vastgesteld voor de betreffende Bijzondere Informatie door de eigenaar van de informatie, zoals Departementaal VERTROUWELIJK, Staatsgeheim GEHEIM of NATO SECRET.
Rubriceringsdomein	Aanduiding van een afgebakende omgeving met een eigenaar, zoals NAVO, NLD, UK, EU of ESA, waarvoor de Bijzondere Informatie bestemd is.
Rubriceringsniveau	Aanduiding van de verwachte nadelige gevolgen aan de belangen van de Staat, van zijn bondgenoten of van één of meer ministeries als (een deel van) de informatie bekend wordt bij niet-geautoriseerden. Binnen een Rubriceringsniveau kan onderscheid gemaakt worden tussen verschillende Merkingen, die als het betreffende Rubriceringsniveau behandeld worden.
SaaS	Software as a Service. Een dienst geleverd aan een CSC waarbij een applicatie beschikbaar is gesteld vanaf een cloudinfrastructuur. De applicatie is toegankelijk vanaf verschillende apparaten door middel van een thin client interface, zoals een webbrowser, of een programma interface. CSC heeft geen directe controle over, noch beheert de CSC de onderliggende cloudinfrastructuur, inclusief Netwerk, server, besturingssysteem, opslag, met uitzondering van beperkte gebruikersspecifieke configuratiemogelijkheden van de betreffende applicatie(s).
SAL	Security Aspect Letter. Een document waarin nadere beveiligingseisen zijn vastgelegd, doorgaans in het kader van kleinere buitenlandse projecten.
SBOM	Software Bill of Materials. Een inventaris van alle softwarecomponenten, libraries en modules die worden gebruikt in de ontwikkeling van een softwaretoepassing. Het biedt een overzicht van de herkomst, versies en licentie-informatie van deze componenten, evenals hun onderlinge afhankelijkheden.
Scrubber	Een standalone Systeem dat Verwijderbare gegevensdragers controleert op de aanwezigheid van Malware en deze zo nodig in quarantaine plaatst.
Secure by default	Een beveiligingsprincipe waarbij een Systeem, product, of dienst standaard zo is ontworpen en geconfigureerd dat het de best mogelijke beveiliging biedt zonder dat Gebruikers aanvullende aanpassingen hoeven te maken. Dit betekent dat alle beveiligingsinstellingen en -maatregelen standaard geactiveerd zijn, waardoor de kans op beveiligingslekken door onopgemerkte of niet-geconfigureerde instellingen wordt geminimaliseerd.
Segment	Een deel van een groter Netwerk dat logisch of fysiek is gescheiden van andere delen van het Netwerk. In het geval van een fysieke scheiding, maakt elk Segment gebruik van afzonderlijke netwerkcomponenten, zoals switches, routers, bekabeling en firewalls, waardoor er geen gedeelde fysieke infrastructuur is.
Serviceaccount	Een type account dat gecreëerd is voor het uitvoeren van specifieke applicaties of diensten. Deze accounts zijn bedoeld om geautomatiseerde taken uit te voeren zonder menselijke tussenkomst, zoals het draaien van een databaseservice. Een Serviceaccount heeft in principe alleen de benodigde Rechten om de toegewezen taken uit te voeren.
Signatures	Eigenschappen van Malware op basis waarvan herkenning kan plaatsvinden.
Significante invloed	Een formeel of informeel belang in een organisatie waarbij wijzigingen in bedrijfsvoering, strategie of capaciteiten kunnen worden geïnitieerd en/of geïmplementeerd door of namens de belanghebbende.
SLA	Service Level Agreement. Formele afspraken tussen een dienstverlener en een klant dat de verwachte servicekwaliteit en -prestaties specificeert. Het bevat meetbare criteria om de geleverde diensten te beoordelen.
Staatsgeheim	Bijzondere Informatie waarvan de geheimhouding vanwege het belang van de Staat of zijn bondgenoten is geboden.
Systeem	Een samenstel van hardware, software, netwerkcomponenten, IT-infrastructuur en processen die samenwerken om specifieke taken of functies uit te voeren.
Systeemaccount	Een type account dat door het besturingssysteem zelf wordt gebruikt om systeemprocessen en -services uit te voeren (default account). Deze accounts zijn essentieel voor het functioneren van een Systeem en worden vaak door een Systeem aangemaakt tijdens de installatie van het besturingssysteem. Systeemaccounts hebben doorgaans uitgebreide Rechten binnen een Systeem om ervoor te zorgen dat ze alle noodzakelijke taken kunnen uitvoeren die vereist zijn voor het beheer en de werking van het besturingssysteem.
Systeemdocumentatie	Een document of set van documenten die de implementatie van een Systeem beschrijven om beheer te kunnen uitvoeren.
Te Beschermen Belang (TBB)	Personen, informatie, Systemen, materieel, goederen, imago en objecten, waarbij in geval van Compromittatie, of de mogelijkheid van Compromittatie, nadelige gevolgen, of een risico daarop, kunnen ontstaan voor de Vertrouwelijkheid, Beschikbaarheid en Integriteit van de primaire processen van de Rijksoverheid, delen daarvan of voor andere belangen van de Staat, van zijn bondgenoten of van één of meer ministeries. Te Beschermen Belangen zijn ingedeeld in een viertal categorieën (TBB 1 tot en met TBB 4, waarbij TBB 1 de zwaarst te beveiligen categorie is).
Technische infrastructuur	Het geheel van ICT-bedrijfsmiddelen voor generiek gebruik, zoals servers, firewalls, Netwerkapparatuur, besturingssystemen voor Netwerken en servers, databasemanagementsystemen en beheer- en beveiligingstools, inclusief bijbehorende systeembestanden.
TEMPEST	Het tegengaan van mogelijk compromitterende emissie van elektronische systemen die kan leiden tot het onbevoegd opvangen, verwerken en reproduceren van data.
Tenant	Een afzonderlijke en geïsoleerde instantie binnen een gedeelde Cloud omgeving.
Toegang op afstand	Het benaderen van Systemen, Netwerken en gegevens vanaf een werkstation of Mobiel apparaat dat via een extern Netwerk verbinding maakt de lokale IT-Infrastructuur.
Transport	Fysiek en gecontroleerd vervoeren van een Te Beschermen Belang of Bijzondere Informatie, waarbij de Betrouwbaarheid gewaarborgd blijft.
Transportmiddel	Een fysiek hulpmiddel dat wordt gebruikt voor het verplaatsen (Verzenden/Transport) van een Te Beschermen Belang. Het Transportmiddel moet voldoen aan gestelde beveiligingsnormen en protocollen om Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid (ook wel Exclusiviteit) van het Te Beschermen Belang te waarborgen.
Uitbesteding	Alle vormen van bedrijfsactiviteiten die direct bijdragen aan de te leveren dienst, waarbij geheel of gedeeltelijk gebruik wordt gemaakt van diensten van een derde partij. Hieronder valt ook het leveren van componenten wanneer Compromittatie van deze componenten een beveiligingsrisico vormen voor het Te Beschermen Belang.
Uitsteltijd	De opstelsom van het vertragende effect van organisatorische, bouwkundige en/of elektronische beveiligingsmaatregelen op een indringer. Bij de vaststelling van het Beveiligingsrendement betreft het de tijd tussen de detectie/verificatie van een inbraak en de Compromittatie van een Te Beschermen Belang. Maatregelen die een vertragend effect hebben op een indringer voordat detectie/verificatie heeft plaatsgevonden hebben geen effect op het Beveiligingsrendement.
Veiligheidsonderzoek	Het proces op basis van de Wet Veiligheidsonderzoeken dat leidt tot afgifte, weigering of intrekking van een VGB.
Verboden Plaats	Grote concentraties Staatsgeheimen op één locatie kunnen aanleiding zijn om die locatie bij Koninklijk Besluit te benoemen tot een Verboden Plaats. Een Verboden Plaats wordt op conform TBB-categorie 1 beveiligd. Personeel dat toegang moet hebben ('Need-to-Be'), dient te beschikken over een veiligheidsmachtigingsniveau dat overeenkomt met de hoogst aanwezige Rubricering.
Vertrouwd(e)	In overeenstemming met een door een bevoegde autoriteit vastgesteld beveiligingsniveau, bijvoorbeeld Vertrouwde zones of Vertrouwde Netwerken.
Vertrouwelijkheid	Waarborgen dat informatie alleen toegankelijk is voor degenen die hiertoe zijn geautoriseerd.
Vertrouwensfunctie	Een functie waarbinnen de mogelijkheid bestaat om de nationale veiligheid te schaden. Zie ook art. 3 lid 1 Wet veiligheidsonderzoeken.
Vertrouwensfunctionaris	Een persoon die op een Vertrouwensfunctie is geplaatst.
Verwijderbare gegevensdrager	Opslagmiddelen die eenvoudig kunnen worden verwijderd en meegenomen. Zoals CDROMs, USB sticks, verwijderbare harde schijven of tapes.
Verzenden	Het fysiek aanbieden van een Te Beschermen Belang, in het bijzonder Bijzondere Informatie, aan een postbedrijf dat zorgdraagt voor doorgaans ongecontroleerd vervoer naar de eindbestemming.
VGB	Verklaring van Geen Bezwaar. Een verklaring dat uit het oogpunt van de nationale veiligheid geen bezwaar bestaat tegen de vervulling van een bepaalde Vertrouwensfunctie door een bepaald persoon. Hierbij kan het ook gaan om een internationaal equivalent, mits hier internationale afspraken aan ten grondslag liggen voor de wederzijdse erkenning van dergelijke besluiten.
Virtualisatie	Een technologie die het mogelijk maakt om een of meerdere fysieke computersystemen (de host) op te splitsen in meerdere virtuele machines (VM's) of containers, die onafhankelijk van elkaar kunnen draaien. Een virtuele machine heeft zijn eigen besturingssysteem en applicaties, en functioneert alsof het een afzonderlijke fysieke computer is. Een container heeft een verzameling van software die nodig is om een applicatie te laten draaien.
VOG	Verklaring Omtrent het Gedrag. Een verklaring afgegeven door Justis van het Ministerie van Justitie en Veiligheid waaruit blijkt het gedrag van een persoon in het verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie. Hierbij kan het ook gaan om een internationaal equivalent, mits hier internationale afspraken aan ten grondslag liggen voor de wederzijdse erkenning van dergelijke verklaringen. Een VOG is minimaal vereist wanneer een medewerker toegang heeft tot en kennis kan nemen van een Te Beschermen Belang categorie 4 of Departementaal Vertrouwelijke informatie.
WAN	Wide Area Network. Een type Netwerk dat een groot geografisch gebied bestrijkt, vaak op nationale of zelfs internationale schaal. WAN's verbinden meerdere kleinere Netwerken, zoals LAN's (Local Area Networks) of MAN's (Metropolitan Area Networks), waardoor apparaten en Gebruikers op verschillende locaties met elkaar kunnen communiceren.
Zeggenschap	De mogelijkheid op grond van feitelijke of juridische omstandigheden invloed uit te oefenen op het beleid van een onderneming. Het hebben van relevante invloed op het beleid van een onderneming kan voortvloeien uit financiële, organisatorische en formele banden (benoemingsrechten, stemrechten op aandelen), directe dan wel indirecte banden (dochter- en zusterondernemingen), samenwerking in een groep of informele samenwerkingsverbanden.
Zelfinspectie	Kritische evaluatie van opzet, bestaan en werking van de beveiligingsmaatregelen door Opdrachtnemer.
Zero footprint	Het gebruik van mechanismes om te voorkomen dat gevoelige informatie lokaal wordt opgeslagen of op andere manieren te achterhalen is tijdens of na het gebruik van een apparaat.
Zoneringsmeting	De meting die wordt uitgevoerd om te bepalen welke TEMPEST-maatregelen benodigd zijn.

Overzicht bijlagen

• 1. Inrichten beveiligingsorganisatie

• 2. Beveiligingsfunctionaris

• 3. Cryptobeheerder

• 4. Overzicht van Te Beschermen Belangen

• 5. Fysieke beveiliging

• 6. Bouwkundige maatregelen

• 7. Transport en verzenden

• 8. Labeling en vernietiging van gegevensdragers

• 9. Goedgekeurde middelen

• 10. Scrubber

• 11. Cloud

BIJLAGE 1: INRICHTEN BEVEILIGINGSORGANISATIE

Iedere Opdrachtnemer moet beschikken over een integraal beveiligingsbeleid, of een specifiek voor de Bijzondere Opdracht opgesteld beveiligingsbeleid. Tevens dient Opdrachtnemer een Beveiligingsfunctionaris aan te dragen bij NBIV (zie bijlage 2). In lijn met het beveiligingsbeleid wordt het Beveiligingsplan opgesteld door de Beveiligingsfunctionaris. Het ontwikkelen van het Beveiligingsplan start met een Risicoanalyse. Hierin is uitgewerkt met welke risico’s Opdrachtnemer rekening moet houden bij het uitvoeren van de Bijzondere Opdracht.

Daarnaast wordt beschreven welke beveiligingsmaatregelen zijn gerealiseerd en welke nog gerealiseerd dienen te worden. Hiervoor kan de zelfinspectielijst worden gebruikt.

In het geval dat een bedrijf meerdere Bijzondere Opdrachten uitvoert, kan er gekozen worden om een integraal Beveiligingsplan op te stellen en per Bijzondere Opdracht of locatie sub-Beveiligingsplannen op te stellen. In het geval van een internationale opdracht dient er een Project Security Instruction (PSI) te worden opgesteld waarin de beveiligingseisen zijn vastgelegd.

In het Beveiligingsplan worden minimaal de volgende punten geadresseerd:

• Beschrijving van de lopende Bijzondere Opdracht(en) inclusief eenduidige beschrijving van de Te Beschermen Belang(en) op de bedrijfslocatie en het Rubriceringsdomein en -niveau van Bijzondere Informatie op de bedrijfslocatie;

• Rollen en verantwoordelijkheden ten aanzien van de Bijzondere Opdracht(en), inclusief de contactgegevens van de Beveiligingsfunctionaris en indien van toepassing sub-Beveiligingsfunctionaris, (sub-)Cyber-Beveiligingsfunctionaris en Cryptobeheerder;

• Risicoanalyse ten aanzien van de Bijzondere Opdracht(en);

• Uitgewerkte Incident Response Procedure;

• Per onderdeel van het Beveiligingsplan een referentie van ABRO-eisen waaraan wordt voldaan;

• Overzicht van en toelichting op ABRO-eisen waarvoor geen beveiligingsmaatregelen getroffen zijn of die nog gerealiseerd dienen te worden;

• Actuele zelfinspectielijst voorzien van een overzicht van benodigde aanpassingen in beveiligingsmaatregelen en het Beveiligingsplan;

• Beschrijving van de manier waarop invulling gegeven wordt aan de bewaartermijnen;

• Procedure(s) voor het uitgeven, vernieuwen en intrekken van digitale Certificaten.

Voor verschillende aspecten en procedures is goedkeuring van NBIV vereist. Deze goedkeuring kan plaatsvinden middels vastlegging in het Beveiligingsplan en goedkeuring daarvan door NBIV. Het gaat hierbij om de onderstaande eisen:

Paragraaf	Eisen
4.1 Beheer van ICT-bedrijfsmiddelen	4.1.9 en 4.1.10
4.3 Identificatie en authenticatie	4.3.18 en 4.3.41
4.4 Configuratiemanagement	4.4.3
4.5 Netwerkbeveiliging	4.5.11, 4.5.13, 4.5.23, 4.5.24, 4.5.25, 4.5.34 en 4.5.35
4.6 Endpoint beveiliging	4.6.12
4.7 Beheer van mobiele apparatuur	4.7.3 en 4.7.4
4.12 Onderhoud	4.12.7 en 4.12.8
4.14 Bedrijfscontinuïteit en herstel	4.14.7
4.15 Ontwikkeling en acquisitie	4.15.7

Minimaal jaarlijks evalueert de Opdrachtnemer het Beveiligingsplan, aan de hand van de zelfinspectielijst en een hernieuwde Risicoanalyse, om vast te stellen of het Beveiligingsplan nog voldoet of moet worden bijgesteld. Naast de jaarlijkse evaluatie kan ook een Beveiligingsincident of veranderend dreigingsbeeld een reden zijn om het Beveiligingsplan te herzien. Het Beveiligingsplan en eventuele (latere) wijzigingen die invloed hebben op de beveiliging worden ter goedkeuring voorgelegd aan NBIV. Opdrachtnemer houdt versie- en wijzigingsbeheer van het Beveiligingsplan bij.

BIJLAGE 2: BEVEILIGINGSFUNCTIONARIS

Beveiligingsfunctionaris

De Beveiligingsfunctionaris is namens zijn werkgever verantwoordelijk voor de beveiliging van de Bijzondere Opdracht en dient als primaire contactpersoon voor NBIV. Er is één Beveiligingsfunctionaris aangewezen. Ook is het mogelijk om één of meerdere sub-Beveiligingsfunctionarissen aan te wijzen, bijvoorbeeld als vervanger bij afwezigheid van de Beveiligingsfunctionaris. Daarnaast kan een Cyber-Beveiligingsfunctionaris worden aangewezen, die de Beveiligingsfunctionaris kan ondersteunen bij zaken ten aanzien van cybersecurity.

Aanstellen en ontheffen van een Beveiligingsfunctionaris

Een (sub-)(Cyber-)Beveiligingsfunctionaris wordt door het Hoogste bestuursorgaan van de Opdrachtnemer voorgedragen aan NBIV. Hiervoor wordt het formulier ‘Aanstelling Beveiligingsfunctionaris’ gebruikt. Na goedkeuring van NBIV wordt een (sub-)(Cyber-)Beveiligingsfunctionaris benoemd.

Er kunnen aanleidingen zijn dat een (sub-)(Cyber-)Beveiligingsfunctionaris wordt of moet worden ontheven uit zijn functie. Bijvoorbeeld bij de wijziging van functie of rol binnen de organisatie. Opdrachtnemer kan een verzoek tot ontheffing indienen middels het formulier ‘Ontheffing Beveiligingsfunctionaris’.

Taken en verantwoordelijkheden

De Beveiligingsfunctionaris kan taken, zoals het afgeven van autorisaties voor de toegang tot een Compartiment, delegeren of zich laten ondersteunen door bijvoorbeeld een sub-Beveiligingsfunctionaris. De Beveiligingsfunctionaris blijft echter verantwoordelijk.

De Beveiligingsfunctionaris is onder andere verantwoordelijk voor:

• Opstellen en minimaal jaarlijks of bij wijzigingen actualiseren van het Beveiligingsplan;

• Coördinatie van en toezicht houden op de beveiliging van de Bijzondere Opdracht;

• Uitvoeren en minimaal jaarlijks actualiseren van een Risicoanalyse voor de Bijzondere Opdracht;

• Uitvoeren en minimaal jaarlijks herhalen van een Zelfinspectie met behulp van de zelfinspectielijst;

• Rechtstreeks, onafhankelijk en feitelijk informeren en adviseren van het Hoogste bestuursorgaan van Opdrachtnemer over beveiligingszaken aangaande de Bijzondere Opdracht;

• Bijhouden van een actuele registratie van Te Beschermen Belangen (inclusief kopieën);

• Vastleggen van gegevens ten aanzien van toegang tot en inzicht in een Te Beschermen Belang en het bewaren van deze gegevens om achteraf onderzoek naar Beveiligingsincidenten mogelijk te maken;

• Toezien op de actualiteit van de registratie van Bijzondere Opdracht(en) en de Betrokken Medewerker(s);

• Medewerking verlenen bij nalevingscontroles en onderzoeken door of in afstemming met NBIV die raken aan een Bijzondere Opdracht;

• Melden en onderzoeken van Beveiligingsincidenten in afstemming met NBIV en treffen van mogelijke additionele beveiligingsmaatregelen;

• Het toezien op de naleving van de vastgestelde voorschriften voor het Transport en Verzenden van een Te Beschermen Belang;

• Verzorgen van voorlichting, training en begeleiding ten aanzien van beveiligingsbewustzijn;

• Afstemmen van internationale bezoeken met NBIV gerelateerd aan de Bijzondere Opdracht;

• Bijhouden van een actueel overzicht van de gehele keten van (Toe)leveranciers en Onderaannemers betrokken bij de Bijzondere Opdracht;

• Op regelmatige wijze de eventuele sub-Beveiligingsfunctionaris of Cyber-Beveiligingsfunctionaris op de hoogte stellen van procedures en Beveiligingsincidenten, zodat zij deze taken kunnen uitvoeren bij afwezigheid van de Beveiligingsfunctionaris.

De Cyber-Beveiligingsfunctionaris ondersteunt de Beveiligingsfunctionaris bij Cyber gerelateerde beveiligingsvraagstukken. Voorbeelden hiervan zijn:

• Bijhouden van een actuele registratie van digitale Bijzondere Informatie;

• Toezien op implementatie van benodigde Cyber beveiligingsmaatregelen om de Betrouwbaarheid van een Te Beschermen Belang te waarborgen;

• Toezien op de Betrouwbaarheid van de digitale infrastructuur van Opdrachtnemer;

• Coördineren van de registratie en afhandeling van Cyber gerelateerde Beveiligingsincidenten;

• Toezien op geordende en traceerbare procedures bij wijzigingen in Cyber beveiligingsmaatregelen of de digitale infrastructuur van Opdrachtnemer;

• Regelmatig de Beveiligingsfunctionaris op de hoogte stellen van lopende zaken zoals de afhandeling van Cyber-Beveiligingsincidenten.

BIJLAGE 3: CRYPTOBEHEERDER

Cryptobeheerder

Een Cryptobeheerder is belast met de zorg voor Cryptografische beveiligingsoplossingen. Een Cryptobeheerder dient te beschikken over gecertificeerde kennis van cryptografie. Het Hoogste bestuursorgaan van de Opdrachtnemer draagt een kandidaat Cryptobeheerder aan bij NBIV middels het daartoe bestemde formulier ‘Aanstelling Cryptobeheerder’. Het is mogelijk om de Beveiligingsfunctionaris tevens de rol van Cryptobeheerder te laten vervullen. In dat geval dienen beide formulieren, ‘Aanstelling Beveiligingsfunctionaris’ en ‘Aanstelling Cryptobeheerder’, ingediend te worden.

Wanneer Opdrachtnemer cryptografische sleutels ontvangt in het kader van een Bijzondere Opdracht via de Nationale Distributie Autoriteit of Opdrachtgever, zijn er minstens twee Cryptobeheerders benoemd, tenzij met NBIV anders is overeengekomen.

Indien bij een internationale opdracht nationaliteitseisen worden vastgesteld door Opdrachtgever, worden deze door Opdrachtnemer nageleefd. Dit kan ook gelden voor een Cryptobeheerder en wordt aangegeven door Opdrachtgever.

Taken en verantwoordelijkheden

Ten aanzien van Cryptografische beveiligingsoplossingen in het kader van Bijzondere Opdracht is de Cryptobeheerder verantwoordelijk voor:

• Opvolgen van de aansluitvoorwaarden van Opdrachtgever, het inzetadvies en adviezen van de fabrikant en de opvolging documenteren in het Beveiligingsplan;

• Overhandigen van beheerdersinstructies en opleiden van Beheerders;

• Overhandigen van gebruikersinstructies en opleiden van Gebruikers;

• Autoriseren van Gebruikers en Beheerders van Cryptografische beveiligingsoplossingen;

• Documenteren in het Beveiligingsplan van overeenkomsten, wetten en voorschriften waaraan Cryptografische beveiligingsoplossingen moeten voldoen en deze implementeren in cryptografische technieken;

• Vastleggen van het proces, de actoren en hun verantwoordelijkheden (conform RASCI) ten aanzien van het beheer van Cryptografische beveiligingsoplossingen in het cryptografiebeleid als onderdeel van het Beveiligingsplan;

• Ziet toe op de geldigheid van cryptografische sleutels conform het cryptografiebeleid als onderdeel van het Beveiligingsplan;

• Melden en opvolgen van de procedure bij (mogelijk) gecompromitteerde Cryptografische beveiligingsoplossingen in afstemming met NBIV en de eigenaar van de cryptografische sleutel(s);

• Optreden als primair contactpersoon voor de eigenaar van de cryptografische sleutel(s);

• Registreren van in gebruik zijnde Cryptografische beveiligingsoplossingen;

• Beheren, uitgeven, laden en periodiek tellen van sleutels evenals het inventariseren van Cryptografische beveiligingsoplossingen;

• Opslag, verpakking en Transport van Cryptografische beveiligingsoplossingen;

• Afvoer en vernietigen van Cryptografische beveiligingsoplossingen.

BIJLAGE 4: OVERZICHT VAN TE BESCHERMEN BELANGEN

Het overzicht van Te Beschermen Belangen wordt voorafgaand aan de Bijzondere Opdracht opgesteld door Opdrachtgever en vervolgens overgedragen aan de Opdrachtnemer. Hierin wordt voor informatie, informatiesystemen, materieel, goederen en objecten ten aanzien van de Bijzondere Opdracht weergegeven welke TBB-categorie of Rubriceringsniveau van toepassing is. Daarnaast wordt het belang van de Beschikbaarheid, Integriteit en Vertrouwelijkheid van de informatie, informatiesystemen, materieel, goederen en objecten inzichtelijk gemaakt. Een Rubriceringsaanduidingslijst (RAL) is een manier om de Te Beschermen Belangen en bijbehorende TBB-categorieën of Rubriceringsniveaus in kaart te brengen.

Het overzicht van Te Beschermen Belangen geeft daarmee inzicht in de van toepassing zijnde niveau(s) van het Te Beschermen Belang(en) in het kader van de Bijzondere Opdracht. Daarnaast geeft het Opdrachtnemer inzicht in de deelgebieden, en daarmee de ABRO 2026 hoofdstukken, die van toepassing zijn voor de Bijzondere Opdracht. Aan de hand van dit overzicht past Opdrachtnemer in afstemming met NBIV de benodigde beveiligingsmaatregelen toe in lijn met de vanuit ABRO 2026 voorgeschreven eisen.

Overzicht van Te Beschermen Belangen bij Uitbesteding

Wanneer een Opdrachtnemer werkzaamheden voor de Bijzondere Opdracht Uitbesteedt aan een of meerdere Onderaannemer(s), dient Opdrachtnemer een overzicht van Te Beschermen Belangen op te stellen voor de werkzaamheden die door de betreffende Onderaannemer(s) worden uitgevoerd. Het opstellen van een overzicht van Te Beschermen Belangen gebeurt in afstemming met Opdrachtgever en NBIV. Hierdoor hebben Opdrachtgever en NBIV blijvend inzicht in de Onderaannemer(s) die toegang hebben tot een Te Beschermen Belang.

Buitenlandse equivalent

Bedrijven kunnen ook in aanmerking komen voor een Bijzondere Opdracht van NAVO, EU of een buitenlandse overheidsorganisatie. Naast nationale Te Beschermen Belangen kan derhalve sprake zijn van NAVO- of EU- of buitenlandse Te Beschermen Belangen. NBIV treedt naar het betrokken bedrijf op als de aangewezen Designated Security Authority (DSA) namens die organisaties en landen. Vaak is daarbij de voorwaarde dat daarover afspraken zijn vastgelegd in een Beveiligingsverdrag of een zogenaamd Memorandum of Understanding (MoU).

NAVO- en EU-regelgeving en vaak ook internationale verdragen schrijven voor dat in de contracten met NAVO, EU en buitenlandse overheidsorganisaties voor de beveiligingseisen van grote projecten een specifieke “Project Security Instruction” (PSI) wordt opgenomen. Voor kleinere projecten wordt in dit verband vaak een “Security Aspect Letter” (SAL) gebruikt. Inhoudelijk vertonen een PSI en SAL veel overeenkomsten met ABRO 2026. Zo kennen de PSI en de SAL een “Security Classification Guide” en een “Security Classification Checklist”, het equivalent van het overzicht van Te Beschermen Belangen uit ABRO 2026. Bedrijven die werken aan dergelijke Bijzondere Opdrachten, worden gecontroleerd op basis van ABRO 2026.

BIJLAGE 5: FYSIEKE BEVEILIGING

Om te voorkomen dat een niet-geautoriseerd persoon fysieke toegang krijgt tot een Te Beschermen Belang, worden fysieke beveiligingsmaatregelen getroffen. Het Te Beschermen Belang moet worden beveiligd zodat enerzijds Compromittatie wordt voorkomen en anderzijds Compromittatie wordt gedetecteerd en/of gesignaleerd. Om dit te realiseren wordt een combinatie van Organisatorische-, Bouwkundige-, Elektronische- en Reactieve- (OBER) maatregelen getroffen.

• Organisatorische maatregelen:

  Bij organisatorische maatregelen kan worden gedacht aan toegangscontrole en het proces van identificatie, Authenticatie en Autorisatie van personen. Hierbij wordt te allen tijde rekening gehouden met de principes ‘Need-to-Know’ en ‘Need-to-Be’.

• Bouwkundige maatregelen:

  Bouwkundige maatregelen vormen de ruggengraat van de fysieke beveiligingsmaatregelen. Voorbeelden zijn inbraakwerende muren, inbraakwerend glas en versterkt hang- en sluitwerk (zie ook bijlage 6).

• Elektronische maatregelen:

  Elektronische maatregelen omvatten alle materiële voorzieningen op elektronisch, elektrotechnisch of optisch gebied, die een observerende, sturende, signalerende of alarmerende functie hebben. Voorbeelden zijn camerasystemen (CCTV), toegangsbeheersystemen (zoals ETS) en diverse soorten detectoren (zoals IDSS).

• Reactieve maatregelen:

  Voor de beveiliging van een Te Beschermen Belang is de reactie op (vermeende) Beveiligingsincidenten essentieel. Voorbeelden van reactieve maatregelen zijn procedures voor alarmopvolging, alarmverificatie en Interventie.

Bij het bepalen van de benodigde maatregelen wordt van binnen naar buiten geredeneerd, met het Te Beschermen Belang als startpunt. Een Te Beschermen Belang moet in een Compartiment zijn geplaatst. Daarnaast moet een Compact Te Beschermen Belang - zoals een laptop, maar ook grotere objecten die redelijkerwijs fysiek opgeborgen kunnen worden - in een daartoe geschikt Opbergmiddel geplaatst worden. Vervolgens moeten passende Organisatorische, Bouwkundige, Elektronische of Reactieve beveiligingsmaatregelen getroffen worden om Compromittatie van het Te Beschermen Belang tegen te gaan, te detecteren en Interventie tijdig te laten plaatsvinden.

Fysieke beveiligingsmaatregelen worden altijd georganiseerd volgens een schillenstructuur, bijvoorbeeld door een Te Beschermen Belang in een Opbergmiddel te plaatsen en dit Opbergmiddel in een afgesloten ruimte of bijvoorbeeld Compartiment te plaatsen. Het gelaagd opbouwen van fysieke beveiligingsmaatregelen zorgt ervoor dat Uitsteltijd wordt gerealiseerd. Daarnaast maakt het dat het doorbreken van één beveiligingsmaatregel niet direct leidt tot Compromittatie van het Te Beschermen Belang.

Beveiligingsrendement

Het Beveiligingsrendement vormt de basis voor het bepalen van de benodigde fysieke beveiligingsmaatregelen. Het Beveiligingsrendement komt voort uit de Uitsteltijd en de Interventietijd. Om de benodigde Uitsteltijd te bepalen, is inzicht nodig in de fysieke dreigingen en risico’s ten aanzien van de Bijzondere Opdracht en het Te Beschermen Belang. Hiertoe dient een Risicoanalyse uitgevoerd te worden. Daarnaast is het van belang inzicht te krijgen in de middelen die een potentiële dader ter beschikking heeft, hiertoe kan het daderprofiel worden gebruikt. Deze kan op verzoek door NBIV beschikbaar worden gesteld.

Het vereiste Beveiligingsrendement is in ABRO 2026 vastgelegd voor de verschillende TBB-categorieën, zie ook de onderstaande tabel.

TBB-categorie	Beveiligingsrendement
TBB 1 en TBB 2	Te Beschermen Belangen in deze categorie vereisen een positief Beveiligingsrendement. Dit betekent dat Interventie altijd moet plaatsvinden voordat Compromittatie heeft plaatsgevonden (Interventietijd < Uitsteltijd).
TBB 3	Te Beschermen Belangen in deze categorie vereisen een Beveiligingsrendement van maximaal 120 minuten. Dit betekent dat Interventie altijd moet plaatsvinden binnen 120 minuten na Compromittatie (Interventietijd - Uitsteltijd < 120 minuten).
TBB 4	Te Beschermen Belangen in deze categorie vereisen geen Beveiligingsrendement. Compromittatie of pogingen daartoe moeten gedetecteerd worden, maar daaraan is geen termijn verbonden. Na constatering van Compromittatie wordt binnen 48 uur een Melding gemaakt bij het NBIV.

Voorbeeld voor TBB 1 en 2

Voor het realiseren van een positief Beveiligingsrendement moet dus gekeken worden welke maatregelen nodig zijn om een dader zodanig te vertragen na alarmering dat Interventie altijd eerder plaatsvindt dan Compromittatie. Dat hangt af van de Interventietijd. Wanneer de Interventietijd 15 minuten is zijn er minder (zware) maatregelen nodig om een dader te vertragen dan wanneer de Interventietijd 30 minuten is.

In het onderstaand voorbeeld is de Interventietijd 30 minuten. Om een positief Beveiligingsrendement te realiseren dienen de fysieke beveiligingsmaatregelen tezamen dus een Uitsteltijd van minimaal 30 minuten te realiseren. Dit kan door bijvoorbeeld trildetectie op het Opbergmiddel te plaatsen en een Opbergmiddel te gebruiken dat conform NEN-normeringen in bijlage 6 voldoende Uitsteltijd oplevert.

De Uitsteltijd is afhankelijk van de middelen die een dader redelijkerwijs kan gebruiken. Op basis van de NEN-normeringen en de beschikbare middelen van de dader kan de Uitsteltijd van een fysieke beveiligingsmaatregel bepaald worden. Het is ook mogelijk om detectie al buiten het Compartiment plaats te laten vinden. Hierdoor zal een dader na detectie eerst nog de bouwkundige afscherming van het Compartiment moeten doorbreken en vervolgens nog het Opbergmiddel moeten forceren. Stel dat het Compartiment zorgt voor 10 minuten Uitsteltijd, dan volstaat een Opbergmiddel dat 20 minuten Uitsteltijd oplevert, aangezien dit gezamenlijk voor 30 minuten Uitsteltijd zorgt.

In beide opties is een dader na detectie nog 30 minuten bezig om daadwerkelijke toegang te krijgen tot het Te Beschermen Belang. Aangezien Interventie in dit voorbeeld binnen 30 minuten plaatsvindt, zal de dader gehinderd worden voordat het Te Beschermen Belang gecompromitteerd wordt.

Opdrachtnemer stemt met NBIV af welke fysieke beveiligingsmaatregelen getroffen dienen te worden. Een schematische weergave van een rekenvoorbeeld is te vinden in figuur 1.

Figuur 1: Rekenvoorbeeld TBB 1 en 2

In het voorbeeld in figuur 1 is een Uitsteltijd van 40 minuten gegenereerd. De Interventietijd is 30 minuten na detectie. Daardoor wordt het vereiste positief Beveiligingsrendement gerealiseerd. In deze situatie vindt er dus geen Compromittatie van het Te Beschermen Belang plaats.

De fysieke beveiligingsmaatregelen dienen zodanig te worden ingericht dat een positief Beveiligingsrendement wordt gerealiseerd. Onderstaand ter illustratie nog een tijdslijn waarbij dit niet het geval is (figuur 2). In dit voorbeeld is de Interventietijd 50 minuten na detectie. De gerealiseerde Uitsteltijd is 30 minuten. Hierdoor heeft de dader 20 minuten ongeautoriseerde toegang tot het Te Beschermen Belang.

Figuur 2: Rekenvoorbeeld waarbij positief beveiligingsrendement niet is gerealiseerd

Voorbeeld voor TBB 3

In het onderstaande voorbeeld bieden de fysieke beveiligingsmaatregelen een Uitsteltijd van 30 minuten (figuur 3). Dit houdt in dat 30 minuten na detectie een niet-geautoriseerde toegang heeft tot of kennis kan nemen van een Te Beschermen Belang. Voorbeelden van beveiligingsmaatregelen om Uitsteltijd te genereren zijn het plaatsen van een Te Beschermen Belang in een Opbergmiddel, zoals een kluis.

TBB 3 vereist dat Interventie uiterlijk 120 minuten na Compromittatie moet plaatsvinden. De kluis in dit voorbeeld heeft een Uitsteltijd van 30 minuten. Dat betekent dat een dader 30 minuten nodig heeft om de kluis te forceren. De kluis in dit voorbeeld is uitgerust met trildetectie, dus zodra de dader begint met het forceren van de kluis vindt alarmering plaats en wordt de Interventie in gang gezet. De Interventietijd in dit voorbeeld is 140 minuten. De Beveiligingsfunctionaris of het aanwezige Beveiligingspersoneel zijn dus uiterlijk 140 minuten na alarmering ter plaatse. Aangezien de dader 30 minuten nodig heeft om de kluis te forceren, heeft de dader maximaal 110 minuten toegang tot het Te Beschermen Belang en is er dus sprake van Compromittatie, alvorens Interventie plaatsvindt.

In het onderstaande voorbeeld volgt de Interventie binnen 110 minuten na Compromittatie. Hiermee is het Beveiligingsrendement 110 minuten, hetgeen binnen de vereiste 120 minuten valt. Ook in dit geval stemt Opdrachtnemer af met NBIV welke fysieke beveiligingsmaatregelen getroffen dienen te worden. Een schematische weergave van dit voorbeeld is te vinden in onderstaand figuur (figuur 3).

Figuur 3: Rekenvoorbeeld TBB 3

Voor TBB 3 is het realiseren van een Beveiligingsrendement van 120 minuten vereist. Onderstaand is ter illustratie nog een tijdslijn opgenomen waarbij dit niet het geval is (figuur 4). In dit voorbeeld is de Interventietijd 150 minuten na detectie. De gerealiseerde Uitsteltijd is 20 minuten. Dit resulteert in een Beveiligingsrendement van 130 minuten, hetgeen meer is dan de benodigde 120 minuten.

Figuur 4: Rekenvoorbeeld waarbij vereiste Beveiligingsrendement niet is gerealiseerd

BIJLAGE 6: BOUWKUNDIGE MAATREGELEN

Bouwkundige beveiligingsmaatregelen vormen een belangrijk onderdeel van de OBER-maatregelenmix. Het is derhalve van belang om adequate bouwkundige maatregelen op het vereiste beveiligingsniveau tijdig te adresseren in nieuwbouwplannen of wijzigingen. In het geval van bestaande bouw stemt Opdrachtnemer met NBIV af welke fysieke beveiligingsmaatregelen getroffen moeten worden. Voorbeelden van bouwkundige maatregelen zijn:

• Inbraakwerende muren;

• Versterkte deuren;

• Inbraakwerend glas;

• Versterkt hang- en sluitwerk;

• Hekwerken en andere terreinaanpassingen.

Bouwkundige maatregelen vormen een belangrijke barrière tegen niet-geautoriseerde personen die proberen fysieke toegang te krijgen tot een Te Beschermen Belang. Denk daarbij aan inbraak, met als doel veelal diefstal, spionage of sabotage, maar ook aan abusievelijke toegang van niet-geautoriseerde medewerkers. Om de benodigde bouwkundige maatregelen te bepalen, kan gebruik gemaakt worden van relevante NEN-normeringen. Een overzicht hiervan is opgenomen in de tabel op de volgende pagina.

Een Te Beschermen Belang moet in een (bouwkundig) Compartiment worden geplaatst. Wanneer het gaat om een Compact Te Beschermen Belang (zoals een laptop of Bijzondere Informatie) dient het Compact Te Beschermen Belang in een Opbergmiddel te worden geplaatst.

Visueel en akoestisch beperkende maatregelen

Tevens zijn visuele (inkijkbeperkende) en akoestische (geluidsbeperkende) beveiligingsmaatregelen noodzakelijk. Deze maatregelen moeten voorkomen dat niet-geautoriseerde personen, al dan niet met gebruik van hulpmiddelen, van buiten het Compartiment kennis kunnen nemen van het Te Beschermen Belang.

Inkijkbeperkende beveiligingsmaatregelen voorkomen dat niet-geautoriseerde personen van buiten de werkruimte kennis kunnen nemen van een Te Beschermen Belang. Deze maatregelen zijn noodzakelijk ongeacht de Rubricering en/of Merking. Geluidsbeperkende beveiligingsmaatregelen voorkomen dat niet-geautoriseerde personen, al dan niet met gebruik van auditieve hulpmiddelen, door waarnemen (afluisteren) van buiten de werkruimte kennis kunnen nemen van een Te Beschermen Belang. Deze maatregelen zijn niet noodzakelijk voor TBB 4.

Dergelijke beveiligingsmaatregelen worden getroffen in vergaderzalen, briefingrooms en werkruimten waarin een Te Beschermen Belang wordt besproken of behandeld.

Bijlage 6.1: Overzicht NEN-normeringen

Onderstaande tabel toont een overzicht van relevante NEN-normeringen ten aanzien van fysieke beveiliging.

NEN-EN 5096	Inbraakwerendheid – Dak of gevelelementen met deuren, ramen, luiken en vaste vullingen – Eisen, classificatie en beproevingsmethoden
NEN-EN 1143	Waardeberging – Eisen, classificatie en beproevingsmethoden van de weerstand tegen inbraak
NEN-EN 1627	Deuren, ramen, vliesgevels, traliehekken en luiken – Inbraakwerendheid – Eisen en classificatie
NEN-EN 50131	Alarmsystemen – Inbraak- en overvalsystemen
NEN-EN 50136	Alarmsystemen, specifiek alarmtransmissiesystemen en -apparatuur
NEN-EN-IEC 62676	Video surveillance systems for use in security applications

BIJLAGE 7: TRANSPORT EN VERZENDEN

Tijdens Transport of Verzending is een Te Beschermen Belang kwetsbaarder dan wanneer het zich op een beveiligde locatie bevindt. Men kan immers niet terugvallen op de OBER-maatregelen die het Te Beschermen Belang beschermen in de normale situatie binnen het Compartiment. De verhoogde kwetsbaarheid houdt een verhoogde kans op Compromittatie van het Te Beschermen Belang in. Bij internationaal Transport en Verzending neemt de kwetsbaarheid nog verder toe.

Een belangrijk uitgangspunt is dat Transport dan wel Verzenden van een Te Beschermen Belang tot een minimum moet worden beperkt. Indien het voor de uitvoering van de Bijzondere Opdracht noodzakelijk is om een Te Beschermen Belang buiten het Compartiment te brengen, dient de Beveiligingsfunctionaris hier vooraf goedkeuring voor te geven. Daarnaast is het van belang om na te gaan of de ontvangende partij, bijvoorbeeld een Onderaannemer, de juiste beveiligingsmaatregelen getroffen heeft om het vereiste beveiligingsniveau van het Te Beschermen Belang te kunnen waarborgen.

De Beveiligingsfunctionaris beschrijft in het Beveiligingsplan op welke wijze om wordt gegaan met Transport en Verzenden van een Te Beschermen Belang. Hierin staan ten minste de volgende punten:

• (Aanvullende) relevante wet- en regelgeving;

• Internationale afspraken, zoals vastgelegd in een PSI of SAL;

• Risicoanalyse ten aanzien van Transport en Verzenden, inclusief bijbehorende dreigingen;

• Rol van Opdrachtgever bij Transport en Verzenden;

• Omgang met praktische zaken, zoals overslag, wachttijden en overnachtingen.

Indien zich gedurende het Transport of Verzenden onverhoopt een Beveiligingsincident voordoet, dient onmiddellijk de Incident Response Procedure te worden opgestart.

Verzenden

Onder Verzenden wordt verstaan: het fysiek aanbieden van een Te Beschermen Belang, in het bijzonder Bijzondere Informatie, aan een postbedrijf dat zorgdraagt voor doorgaans ongecontroleerd vervoer naar de eindbestemming. Enkel TBB 4/Departementaal VERTROUWELIJK mag worden verzonden.

Voorafgaand aan Verzenden dient het betreffende Te Beschermen Belang verpakt te worden zodat de inhoud niet zichtbaar, niet kenbaar en inbreuk detecteerbaar is. Daarnaast is een onmiddellijke ontvangstbevestiging vereist.

Daarnaast is bij Verzenden van een Te Beschermen Belang een ontvangstbevestiging noodzakelijk. In zo’n geval wordt bij het verpakken van het Te Beschermen Belang een ontvangstbevestiging bijgevoegd. De ontvanger zendt de ondertekende ontvangstbevestiging, ten minste voorzien van een handtekening en datum, terug naar de afzender. De afzender ziet er op toe dat de ontvangstbevestiging binnen een redelijke termijn wordt ontvangen. Onder redelijke termijn wordt verstaan:

• Binnen Nederland: 2 weken;

• Binnen Europa: 3 weken;

• Buiten Europa: 1 maand.

Wanneer de ontvangstbevestiging niet binnen bovenstaande termijn plaatsvindt, doet afzender navraag bij de ontvanger. Als dit geen resultaat heeft, stelt de afzender de Beveiligingsfunctionaris op de hoogte. Indien het Transport niet is aangekomen, dient dit als Beveiligingsincident te worden behandeld.

Transport

Onder Transport wordt verstaan het fysiek en gecontroleerd vervoeren van een Te Beschermen Belang of Bijzondere Informatie waarbij de Betrouwbaarheid gewaarborgd blijft. Voor het Transport van een Te Beschermen Belang is veelal maatwerk nodig, en worden beveiligingsmaatregelen vastgesteld door Opdrachtgever.

Voorafgaand aan een Transport van Bijzondere Informatie van TBB 3, TBB 2 en TBB 1 dient een transportplan opgesteld te worden conform formulier ‘Transportplan’ en in afstemming met NBIV ter goedkeuring te worden voorgelegd aan Opdrachtgever. Het transportplan beschrijft de daadwerkelijke inrichting van het Transport in lijn met de richtlijnen uit het Beveiligingsplan. Transport van een TBB 1 vindt enkel plaats met voorafgaande goedkeuring van Opdrachtgever.

Voor Transport van Bijzondere Informatie met TBB 2, 3 en 4 binnen Nederland heeft Opdrachtnemer een aantal opties:

• Transport-/koeriersbedrijf met ABRO-Verklaring;

• Transport door Geautoriseerde Medewerkers.

Voorafgaand aan Transport dient de Bijzondere Informatie zorgvuldig te worden verpakt. In het transportplan wordt beschreven hoe de Bijzondere Informatie wordt verpakt.

Internationaal Transport

Voor internationaal Transport dient het transportplan ten minste 10 werkdagen voorafgaand aan Transport in afstemming met NBIV ter goedkeuring voorgelegd te worden aan Opdrachtgever. Naast de eisen en maatregelen voor beveiliging van Transport uit ABRO 2026 kunnen specifieke bi- of multilaterale afspraken zijn gemaakt voor internationaal Transport van een (buitenlands) Te Beschermen Belang. Dit is doorgaans vastgelegd in een PSI of SAL.

BIJLAGE 8: LABELING EN VERNIETIGING VAN GEGEVENSDRAGERS

Het is van belang dat een Gegevensdrager wordt voorzien van een label met de Rubricering en/of Merking die aangeven op welke wijze de Gegevensdrager behandeld en opgeslagen moet worden. Wanneer de Bijzondere Opdracht is beëindigd of een Gegevensdrager niet meer benodigd is voor de Bijzondere Opdracht, dient deze te worden vernietigd.

Labeling van Gegevensdragers

	Toepassing	Rubriceringstekst	Methode van aanbrenging	Plaats rubricering/merking
Document	Gehele document is gerubriceerd en/of gemerkt	Rubricering en/of Merking in hoofdletters (alleen op eerste pagina of in colofon: vermelding van vaststeller Rubricering, datum vaststelling en de geldigheidsduur).	– Handgeschreven – Geprint – Gestempeld	– Boven- en onderkant van elke bladzijde – Op omslag – Op bijlagen (Aanbrengen exemplaar- en bladzijdenummering)
Document	Bijlage is hoger gerubriceerd en/of gemerkt dan hoofd-document	Hoogste Rubricering en/of Merking in hoofdletters. (In colofon: vermelding van vaststeller Rubricering, datum vaststelling en de geldigheidsduur)	– Handgeschreven – Geprint – Gestempeld	Op de omslag hoofddocument: <hoogste Rubricering/Merking> met toevoeging zonder bijlage (x) <Rubricering/Merking> of <ongerubriceerd/ongemerkt>. Op de bijlage(n) aan de boven- en onderkant van elke bladzijde. (Aanbrengen exemplaar- en bladzijdenummering).
Document	Verschillende Rubriceringen in één document.	(Stg-ZG): alinea met Stg. ZEER GEHEIM gerubriceerde informatie (Stg-G): alinea met Stg. GEHEIM gerubriceerde informatie (Stg-C): alinea met Stg. CONFIDENTIEEL gerubriceerde informatie (DV) alinea met Departementaal VERTROUWELIJK gerubriceerde informatie	– Handgeschreven – Geprint – Gestempeld	Hoogste Rubricering aan boven- en onderkant van elke bladzijde. Afkorting Rubricering aanbrengen aan het begin van iedere alinea. (Aanbrengen exemplaar- en bladzijdenummering).
Verwijderbare gegevens-dragers	Alle Rubriceringen en/of Merkingen.	Hoogste niveau van Rubriceringen en/of Merkingen in hoofdletters.	Gegevensdrager graveren, inbranden of beschrijven met watervaste stift, of sticker met Rubricering / Merking, kleur of lint/label.	Stickers of (graveer-) tekst zichtbaar plaatsen. Zo mogelijk beide zijden van een sticker of (graveer-) tekst voorzien.
Werkstations	Alle Rubriceringen en/of Merkingen.	Hoogste niveau van Rubriceringen en/of Merkingen in hoofdletters.	Sticker met Rubricering / Merking.	Stickers zichtbaar plaatsen op systeemkast en bovenzijde beeldscherm.
Laptops	Alle Rubriceringen en/of Merkingen.	Hoogste niveau van Rubriceringen en/of Merkingen in hoofdletters.	Sticker met Rubricering / Merking.	Stickers zichtbaar plaatsen op buitenzijde scherm/klep.

Wanneer het ongewenste aandacht kan trekken om een Gegevensdrager op bovenstaande manier te labelen, kan gebruik gemaakt worden van onderstaand kleurensysteem. Wanneer hiervan gebruik wordt gemaakt, wordt de tabel met gebruikersinstructies beschreven in het Beveiligingsplan.

Labeling van Gegevensdragers middels kleurensysteem

Vernietiging van Gegevensdragers

	TBB 4 DV	TBB 3 Stg. C	TBB 2 Stg. G	TBB 1 Stg. ZG
Papier	Versnipperen L < 30mm B < 5mm	Versnipperen L < 25mm B < 3mm	Versnipperen L < 25 mm B < 3mm	Versnipperen L < 25 mm B < 3mm en verbranden
Papier i.h.k.v. internationale opdracht	Versnipperen max. 25mm^2	Versnipperen max. 25mm^2	Versnipperen max. 25mm^2	Versnipperen max. 25mm^2
Film	Versnipperen	Versnipperen (vernietigingsklasse P4[1], max. 160mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse P5[1], max. 30mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse P5[1], max. 30mm^2) en verbranden
Optische gegevensdragers (CD/DVD)	Breken	Versnipperen (vernietigingsklasse O4[1], max. 30mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse O5[1], max. 10mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse O5[1], max. 10mm^2) en verbranden
Tapes	Versnipperen	Versnipperen (vernietigingsklasse T4[1], max. 160mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse T5[1], max. 30mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse T5[1], max. 30mm^2) en verbanden
Harde schijf	Doorboren	Versnipperen (vernietigingsklasse H4[1], max. 2000mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse H5[1], max. 320mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse H5[1], max. 320mm^2) en verbanden
USB stick	Doorboren	Versnipperen (vernietigingsklasse E4[1], max. 30mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse E5[1], max. 10mm^2)	Versnipperen (vernietigingsklasse E5[1], max. 10mm^2) en verbranden
Overig	Breken	Versnipperen	Versnipperen	Versnipperen en verbranden

1 Conform DIN 66399

BIJLAGE 9: GOEDGEKEURDE MIDDELEN

In verschillende eisen wordt verwezen naar het gebruik van Goedgekeurde Middelen. In veel gevallen gaat het hier over Cryptografische beveiligingsoplossingen of specifieke software voor het beveiligen van verbindingen. Voor zowel een Nederlandse als internationale Bijzondere Opdracht wordt een limitatieve selectie van geëvalueerde producten gehanteerd. De inzet van deze Middelen is enkel toegestaan bij gebruik van de geëvalueerde versie en volledige naleving van het inzetadvies. Dit inzetadvies kan via NBIV worden opgevraagd.

Internationaal

Voor internationale Bijzondere Opdrachten geldt dat geëvalueerde producten worden gebruikt, bijvoorbeeld vanuit de NAVO of EU of op basis van internationale verdragen (MoU, GSA). Inzet van deze Middelen gebeurt te allen tijde in afstemming met NBIV.

Nationaal

Voor alle Rubriceringsniveaus is de lijst met geëvalueerde producten van de Unit Weerbaarheid van de AIVD leidend. De lijst van de Unit Weerbaarheid is op de website van de AIVD beschikbaar.

In bepaalde situaties kan het voorkomen dat de selectie van geëvalueerde producten ontoereikend is. In uitzonderlijke gevallen kan een aanvraag worden ingediend via NBIV om onder strikte voorwaarden te komen tot de goedkeuring voor het gebruik van een niet-geëvalueerd product. Daarnaast dient er te worden voldaan aan de van toepassing zijnde ABRO-eisen, zoals dat de producten niet voortkomen uit, noch afhankelijk zijn van landen met een gekend Offensief cyberprogramma tegen de Nederlandse Staat.

BIJLAGE 10: SCRUBBER

Doel van een Scrubber

Verwijderbare gegevensdragers worden voor gebruik gecontroleerd met een speciaal voor dit doel ingerichte Scrubber. Een Scrubber is een losstaand Systeem dat Verwijderbare gegevensdragers controleert op de aanwezigheid van Malware en deze zo nodig in quarantaine plaatst.

Een Scrubber voldoet minimaal aan de volgende eigenschappen:

• Het is een volledig geïsoleerd systeem, zonder enige verbinding met andere Netwerken, en alle draadloze verbindingen zijn uitgeschakeld;

• Het is beveiligd op het niveau van het hoogste Rubriceringsniveau van de data;

• Er wordt geen data achtergelaten op een Scrubber wat betekent dat data na verwerking volledig wordt verwijderd;

• Er worden minimaal 2 verschillende typen anti-Malware software gebruikt die anders zijn dan anti-Malware software die is toegepast in het Netwerk waarop de Verwijderbare gegevensdrager uiteindelijk wordt gebruikt;

• De gebruikte indicatoren, zoals virusdefinities en Signatures, zijn maximaal 7 dagen oud en er is een proces beschreven om deze indicatoren tijdig te vernieuwen.

Wanneer deze vernieuwing niet wordt uitgevoerd, dan wordt de Scrubber, totdat de virusdefinities en Signatures vernieuwd zijn, uitgeschakeld en wordt gebruik onmogelijk gemaakt. Bij detectie van Malware wordt de (Cyber-)Beveiligingsfunctionaris geïnformeerd.

Praktische voorbeelden van werking

Onderstaand worden een aantal voorbeeldsituatie beschreven voor het gebruik van een Scrubber:

• 1. Wanneer een goedgekeurde USB-stick binnenkomt, wordt deze eerst ontsleuteld en gescand door de Scrubber voordat deze in een Netwerk met Te Beschermen Belangen wordt geplaatst. Vervolgens wordt de USB-stick naar het Vertrouwde Netwerk verplaatst.

• 2. Wanneer een versleuteld bestand binnenkomt via een onvertrouwd Netwerk, wordt het eerst op de Scrubber ontsleuteld en gescand. Vervolgens wordt het bestand op een goedgekeurde USB-stick verplaatst naar een Vertrouwd Netwerk.

• 3. Wanneer data verstuurd wordt, is het aanbevolen om deze eerst door de Scrubber te laten scannen voordat deze op een goedgekeurde USB-stick wordt geplaatst.

BIJLAGE 11: CLOUD

Hoofdstuk 5 beschrijft de eisen die specifiek van toepassing zijn op Cloudoplossingen. Daarnaast zijn er ook een aantal specifieke eisen uit H3 en H4 van toepassing op Cloudoplossingen. Deze zijn opgenomen in de onderstaande tabel.

Relevante eisen voor Cloudoplossingen uit H3 en H4

	Hoofdstuk 3 - Fysiek	Hoofdstuk 4 - Cyber
Specifieke eisen	3.1.10 3.1.11 3.1.12 3.1.13	4.5.20 4.13.8 4.13.9 4.15.20
Paragraaf[1]		4.6 Endpoint beveiliging 4.7 Beheer van mobiele apparatuur 4.8 Cryptografie

1 Cryptografie, Endpoint beveiliging en Beheer van mobiele apparatuur

Afhankelijk van de exacte inrichting van de te leveren Clouddienst zijn ook de voorgeschreven eisen in de paragrafen Cryptografie, Endpoint beveiliging en Beheer van mobiele apparatuur uit H4 van toepassing.

• De eisen die voorgeschreven zijn in de sectie Cryptografie zijn van toepassing op een Cloudoplossing wanneer CSP verantwoordelijk is voor sleutelbeheer.

• De eisen die voorgeschreven zijn in de sectie Endpoint beveiliging en Beheer van Mobiele apparatuur zijn van toepassing op een Cloudoplossing wanneer de werkstations of Mobiele apparatuur die door Opdrachtgever gebruikt worden om de Cloudoplossing te gebruiken niet beheerd worden door Opdrachtgever.