TOELICHTING
1. Algemeen
Deze regeling stelt het model vast van de stempas, de kiezerspas, het schriftelijk
volmachtbewijs en het stembiljet vanwege de (eerstvolgende) gecombineerde provinciale
staten- en waterschapsverkiezingen, die zal plaatsvinden op 18 maart 2015. Voor de
totstandkoming en achtergrond van de gecombineerde staten- en waterschapsverkiezingen
wordt verwezen naar de parlementaire behandeling van de Wet aanpassing waterschapsverkiezingen.7
Artikel J 13 van het Kiesbesluit schrijft voor dat de stembescheiden voor de verschillende
verkiezingen voldoende van elkaar zijn te onderscheiden. Het doel daarvan is om misverstanden
tijdens de stemming en telling zo veel mogelijk te voorkomen. De kiesgerechtigdheid
voor de provinciale statenverkiezingen en de waterschapsverkiezingen is namelijk niet
gelijk. Bovendien is een duidelijk onderscheid functioneel bij het uitbrengen van
de stem door de kiezer en het sorteren en tellen van de stembescheiden. Het onderscheid
is ook van belang als in een gemeente voor twee of meer waterschappen kan worden gestemd.
Daarnaast stelt deze regeling de stempas, het schriftelijk volmachtbewijs en het stembiljet
vast voor de eilandraadsverkiezingen.
2. De stempas
Ten eerste moet de stempas voor de waterschapsverkiezingen kunnen worden onderscheiden
van de stempas voor de statenverkiezing. Daar is als volgt rekening mee gehouden:
-
• De stembescheiden voor waterschappen hebben een andere ondergrondkleur (groen) dan
die voor provinciale staten (blauw).
-
• De naam van de soort verkiezing staat prominent op de voorzijde van de stempas.
-
• Uit het stempasnummer – dat het stembureau moet controleren om vast te stellen of
de stempas geldig is – blijkt om welke soort verkiezing het gaat. Het nummer is uitgebreid
met een twee of drieletterige code die voor iedere verkiezing uniek is.
-
• Kleine ontwerpverschillen op de achtergrond. Zo is de stempas voor de waterschapsverkiezingen
in het midden voorzien van blauwe golfjes.
-
• De hologramfolie op de stempas voor de waterschapsverkiezingen wijkt qua ontwerp af
van de hologramfolie op de stempas van de provinciale statenverkiezing.
Ten tweede moeten de stempassen voor verschillende waterschapsverkiezingen van elkaar
kunnen worden onderscheiden, als in een gemeente twee of drie waterschapsverkiezingen
worden gehouden. Het stembureau moet kunnen herkennen voor welk waterschap de kiezer
zijn stempas inlevert, en bovendien moeten de stempassen eenvoudig kunnen worden gesorteerd.
Daar is als volgt rekening mee gehouden in het model voor de waterschapsverkiezing:
-
• De naam van het waterschap staat op de voorzijde van de stempas.
-
• Uit het stempasnummer – dat het stembureau moet controleren om vast te stellen of
de stempas geldig is – blijkt ook om welke specifieke waterschapsverkiezing het gaat.
Het nummer is uitgebreid met een twee- of drieletterige verkiezingscode dat voor ieder
waterschap uniek is.
-
• Er is ruimte om een gemeentelogo en/of waterschapslogo aan te brengen. De burgemeester
kan besluiten om een logo in kleur te laten drukken of in zwart-wit. Ten behoeve van
het onderscheid tussen de stempassen van twee of meer waterschappen kan de burgemeester
besluiten om de logo’s voor elk waterschap een andere kleur te geven.
-
• Het sorteren van stempassen voor twee of meer waterschappen in een gemeente wordt
makkelijker gemaakt doordat aan de randen van de stempas een onderscheidend blokjespatroon
moet worden gedrukt. In een stapel stempassen is daardoor eenvoudig te zien of daarin
per ongeluk een verkeerde stempas is terecht gekomen. Gemeenten zijn vrij om zelf
het blokjespatroon vast te stellen.
Enkele voorbeelden van zwarte blokjes aan de randen van de stempas:
![](stcrt-2014-34920-020.png)
![](stcrt-2014-34920-021.png)
Ten derde moet er rekening mee worden gehouden dat de kiezer voor de waterschapsverkiezing
in sommige gemeenten wel, en in andere gemeenten niet, kan stemmen in elk willekeurig
stemlokaal in een gemeente. Dat is afhankelijk van of een gemeente in het beheersgebied
van één of meer waterschappen ligt (artikel J 5, eerste lid, van de Kieswet). In de
ruim 300 gemeenten die in het beheersgebied van één waterschap liggen, kan de kiezer
stemmen in elk willekeurig stemlokaal in de gemeente. Echter, ruim 70 gemeenten liggen
in het beheersgebied van twee of meer waterschappen. Het uitgangspunt is in dat geval
dat kiezers alleen kunnen stemmen in de stemlokalen van de gemeenten die liggen binnen
de grenzen van het waterschap. Het college van burgemeester en wethouders kan overigens
besluiten dat deze kiezers ook in (één of meer of alle) stemlokalen in de gemeente
kan stemmen die buiten de grenzen van het eigen waterschap liggen (artikel J 5, eerste
lid, van de Kieswet). Vanwege deze complexiteit is ervoor gekozen om twee varianten
stempassen vast te stellen. De eerste variant betreft een stempas waarmee in de gemeente
in elk willekeurig stemlokaal in de gemeente kan worden gestemd. De tweede variant
betreft een stempas waarmee in de gemeente niet in elk willekeurig stemlokaal kan
worden gestemd. Op deze stempas staat een waarschuwing dat kiezers niet, zoals zij
gewend zijn te doen, in elk stemlokaal in de gemeente kunnen stemmen. Afhankelijk
van de situatie die in de gemeente van toepassing is, wordt het ene of het andere
model gebruikt.
Het stempasnummer wordt per verkiezing uitgebreid met een aparte verkiezingscode.
Voor de provinciale staten wordt elk stempasnummer voorafgegaan door “PS”. Voor de
waterschapsverkiezingen is ervoor gekozen elk waterschap een eigen code te geven.
Het gaat om de volgende afkortingen:
Aa en Maas
|
WAM
|
Reest en Wieden
|
WRW
|
Amstel, Gooi en Vecht
|
AGV
|
Rijn en IJssel
|
WRI
|
Brabantse Delta
|
WBD
|
Rijnland
|
HHR
|
Delfland
|
HHD
|
Rivierenland
|
WRV
|
De Dommel
|
DOM
|
Roer en Overmaas
|
WRO
|
Wetterskip Fryslân
|
WF
|
Scheldestromen
|
WSS
|
Groot Salland
|
WGS
|
Schieland en de Krimpenerwaard
|
HSK
|
Hollandse Delta
|
WHD
|
De Stichtse Rijnlanden
|
HSR
|
Hollands Noorderkwartier
|
HNK
|
Vallei en Veluwe
|
WVV
|
Hunze en Aa’s
|
WHA
|
Vechtstromen
|
WVS
|
Noorderzijlvest
|
NZV
|
Zuiderzeeland
|
WZZ
|
Peel en Maasvallei
|
WPM
|
|
|
3. De kiezerspas en het schriftelijk volmachtbewijs voor de waterschapsverkiezingen
De modellen K 4 en L 11 voor de kiezerspas respectievelijk het schriftelijk volmachtbewijs
zijn aangepast voor de waterschapsverkiezingen. De manier waarop de modellen voor
de kiezerspas en het schriftelijk volmachtbewijs onderscheidend zijn gemaakt voor
waterschapsverkiezingen is op hoofdlijnen gelijk aan die van de stempas. Zo hebben
deze stembescheiden voor waterschapsverkiezingen een andere ondergrondkleur (groen)
dan de stembescheiden voor de provinciale statenverkiezingen (blauw). Verder staat
de naam van de soort verkiezing en het specifieke waterschap prominent op de voorzijde
van deze bescheiden genoemd.
4. Het stembiljet voor de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen
Model J 20 voor het stembiljet is op twee onderdelen aangepast.
Voor een geordende stemming en stemopneming bij gecombineerde verkiezingen wordt op
de voor- en achterzijde van het stembiljet door middel van een kleurenkenmerk duidelijk
gemaakt voor welke soort verkiezing een stem wordt uitgebracht. Het onderscheidende
kenmerk betreft één of meer kleurenbalken over de gehele breedte van de voor- en achterzijde
van het biljet. Het kleurenkenmerk moet zichtbaar zijn als het biljet is open- en
dichtgevouwen. Het staat gemeenten vrij om de kleur en het aantal kleurbalken te kiezen.
Het ligt voor de hand dat de kleurenbalk van de stembiljetten overeenkomt met de ondergrondkleur
van de stempassen voor die verkiezing. Dat geldt overigens ook voor het gebruik van
kleuren op andere verkiezingsmaterialen, zoals de stembus en het register ongeldige
stempassen.
Indien in een gemeente twee of meer waterschapsverkiezingen worden gehouden, dan houdt
deze regeling in dat voor iedere waterschapsverkiezing het stembiljet een eigen kleur
heeft.
Enkele voorbeelden van hoe de kleurenbalken op de stembiljetten kunnen worden geplaatst:
Daarnaast is bepaald dat de naam van het soort verkiezing, alsmede een aanduiding
van de kieskring, waarvoor de verkiezing geldt aan de bovenzijde van de achterzijde
van het stembiljet wordt gedrukt. Dat gebeurt zoveel malen dat de naam goed zichtbaar
is als het stembiljet is dichtgevouwen. Indien het voor de leesbaarheid wenselijk
is, kunnen daarvoor twee of meer regels worden gebruikt. Door de naam van het soort
verkiezing op deze positie te drukken is het voor de kiezers en de tellers eenvoudig
te herkennen wat de bovenzijde van het stembiljet is.
Enkele voorbeelden van hoe de kleurenbalken op het stembiljet kunnen worden aangebracht,
in combinatie met de naam van de verkiezing die het betreft.8 De zwarte lijnen suggereren mogelijke vouwlijnen:
Eén gele kleurenbalk aan de bovenzijde (achterkant stembiljet)
![Eén gele kleurenbalk aan de bovenzijde (achterkant stembiljet)](stcrt-2014-34920-023.png)
Eén gele kleurenbalk aan de bovenzijde (voorkant stembiljet)
![Eén gele kleurenbalk aan de bovenzijde (voorkant stembiljet)](stcrt-2014-34920-024.png)
Twee groene kleurenbalken (boven en onderzijde – achterkant stembiljet)
![Twee groene kleurenbalken (boven en onderzijde – achterkant stembiljet)](stcrt-2014-34920-025.png)
Administratieve lasten
Deze regeling schept geen nieuwe administratieve en financiële lasten voor burgers
of bedrijven. De verplichting om deze modellen te gebruiken bestaat op grond van de
Kieswet en het Kiesbesluit. In de Kiesregeling wordt slechts de vormgeving vastgesteld.
Consultatie
Het ontwerp van deze regeling is voor advies voorgelegd aan de Kiesraad, de Nederlandse
Vereniging voor Burgerzaken (NVvB) en de Unie van Waterschappen (UvW). Zij deden in
hun adviezen voornamelijk redactionele suggesties welke betrokken zijn bij de vaststelling
van deze regeling.9
Op advies van de Kiesraad is het model van het stembiljet zo aangepast, dat daarop
de handtekening van de voorzitter van het centraal stembureau moet worden geplaatst
indien de Reparatiewet BZK 2014 in werking treedt. Verder is in de toelichting verduidelijkt
welke lettercodes voor de waterschappen kunnen worden gehanteerd op de stempas.
Inwerkingtreding
Deze regeling treedt zo spoedig mogelijk in werking zodat de nieuwe modellen tijdig
voor de verkiezingen van maart 2015 beschikbaar zijn.
De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
R.H.A. Plasterk