Besluit van 26 januari 1998, houdende regels met betrekking tot het donorformulier en het donorregister (Besluit donorregister)

Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.

Op de voordracht van Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 17 december 1997, DWJZ-U-971811, gedaan mede namens Onze Minister van Justitie;

Gelet op artikel 10, vijfde lid, van de Wet op de orgaandonatie;

De Raad van State gehoord (advies van 15 januari 1998, no. W13.97.0804);

Gezien het nader rapport van Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 21 januari 1998, DWJZ-U-9898, uitgebracht mede namens Onze Minister van Justitie;

Hebben goedgevonden en verstaan:

Artikel 1

In dit besluit wordt verstaan onder:

a. Onze Minister: Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport;

b. donorformulier: het donorformulier, bedoeld in artikel 10 van de Wet op de orgaandonatie;

c. donorregister: het donorregister, bedoeld in artikel 10 van de Wet op de orgaandonatie.

Artikel 2

Het donorformulier bevat de in de bijlage opgenomen tekst.

Artikel 3

Ieder jaar stuurt Onze Minister na een in overleg met Onze Minister van Binnenlandse Zaken te bepalen tijdstip een donorformulier aan elke ingezetene als bedoeld in de Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens, die in het daaraan voorafgaande jaar de leeftijd van achttien jaren heeft bereikt en die op het bepaalde tijdstip nog niet in het donorregister is opgenomen.

Artikel 4

  • 1. Bij registratie van een wilsverklaring of een gehele of gedeeltelijke herroeping daarvan, ontvangt de betrokken persoon binnen vier weken na ontvangst van het ingevulde donorformulier een bevestiging van de registratie met het verzoek de gegevens te verifiëren.

  • 2. De wilsverklaring kan niet eerder worden geraadpleegd dan vier weken nadat de bevestiging van de registratie aan de betrokken persoon is gestuurd en deze binnen die termijn niet op de bevestiging heeft gereageerd.

Artikel 5

  • 1. De betrokken persoon kan zijn in het donorregister opgenomen wilsverklaring geheel of gedeeltelijk herroepen door opnieuw een donorformulier in te vullen en door het donorregister te laten registreren.

  • 2. Wijziging van de gegevens over een bepaalde persoon, aan wie ingevolge artikel 9, tweede lid, van de Wet op de orgaandonatie de beslissing over het verwijderen van organen is overgelaten, vindt plaats door invulling en registratie van een bij het donorregister aan te vragen formulier.

Artikel 6

Het donorregister is slechts toegankelijk voor door Onze Minister aan te wijzen personen en instellingen die voldoen aan door Onze Minister te stellen voorschriften ter zake van de wijze van raadpleging. Indien een instelling wordt aangewezen, door welker tussenkomst de raadpleging plaatsvindt, kan Onze Minister aan de aanwijzing bovendien voorschriften verbinden met betrekking tot de organisatie van en het toezicht op die instelling.

Artikel 7

Ieder jaar betaalt de Ziekenfondsraad uit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten, bedoeld in artikel 38 van de Wet financiering volksverzekeringen, het bedrag dat voor het beschikbaarstellen en verzenden van donorformulieren alsmede voor het in stand houden en raadplegen van het donorregister in de rijksbegroting is opgenomen.

Artikel 8

  • 1. In plaats van de termijn van vier weken, genoemd in artikel 4, eerste lid, geldt tot het tijdstip waarop artikel 10, derde lid, van de Wet op de orgaandonatie in werking treedt een termijn van twaalf weken.

  • 2. Artikel 4, tweede lid, blijft buiten toepassing tot het in het eerste lid bedoelde tijdstip.

Artikel 9

Dit besluit treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip.

Artikel 10

Dit besluit wordt aangehaald als: Besluit donorregister.

Lasten en bevelen dat dit besluit met de daarbij behorende nota van toelichting in het Staatsblad zal worden geplaatst.

histnoot

's-Gravenhage, 26 januari 1998

Beatrix

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

E. Borst-Eilers

De Minister van Justitie,

W. Sorgdrager

Uitgegeven de negenentwintigste januari 1998

De Minister van Justitie,

W. Sorgdrager

Bijlage bij het Besluit donorregister

Het donorformulier heeft de volgende inhoud:

voorzijde formulier

(adressering)

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Donorregister

Correspondentie-adres

Telefoonnummer

Naam ingezetene

Adres

Postcode en woonplaats

Geboortedatum

donorverklaring

(invulinstructie)

Geef één keuze aan. Kruis het hokje met een zwarte of blauwe pen (géén rode pen gebruiken) zó aan: O. Een eventuele correctie geeft U zo aan: O

Gebruik de retourenvelop en zorg ervoor dat het retouradres zichtbaar is in het venster van de envelop. Informatie die niet in de daarvoor bestemde hokjes staat kan om technische redenen niet worden geregistreerd.

O Keuze 1

Ik stel mijn organen en weefsels na mijn overlijden beschikbaar voor transplantatie. Zie verder de achterzijde van het formulier «Bij keuze 1». Ga verder naar de ondertekening.

O Keuze 2

Ik stel mijn organen en weefsels na mijn overlijden niet beschikbaar voor transplantatie. Ga verder naar de ondertekening.

O Keuze 3

Ik laat de beslissing over aan mijn nabestaanden. Zij beslissen na mijn overlijden of mijn organen en weefsels wel of niet beschikbaar worden gesteld voor transplantatie. Ga verder naar de ondertekening.

O Keuze 4

Ik laat de beslissing over aan een specifieke persoon. Hij of zij beslist na mijn overlijden of mijn organen en weefsels wel of niet beschikbaar worden gesteld voor transplantatie. Zie verder de achterzijde van het formulier «Bij keuze 4». Ga verder naar de ondertekening.

Ondertekening

Datum

Handtekening

Achterzijde formulier

Indien U keuze 1 of keuze 4 heeft aangekruist: graag de betreffende gegevens invullen met blokletters (één letter/cijfer per blokje) met een blauwe of zwarte pen (géén rode pen gebruiken).

Bij keuze 1

U wilt wel donor zijn, maar u wilt toch een bepaald orgaan of weefsel liever niet afstaan. Kruis hieronder de genoemde organen of weefsels aan die U niet afstaat.

O alvleesklier

O bloedvaten

O botweefsel, kraakbeen en pezen

O hart

O hartkleppen

O hoornvliezen

O huid

O lever

O longen

O nieren

Bij keuze 4

Als u de beslissing wilt overlaten aan een specifieke persoon.

Adreswijzigingen van hem of haar moet u zelf doorgeven aan het Donorregister.

De beslissing om mijn organen en weefsels na mijn overlijden beschikbaar te stellen voor transplantatie wil ik overlaten aan:

Naam

Adres/huisnr.

Postcode/plaats

Telefoon

Land

Toelichting bij de donorverklaring

(tekst zoals deze aan de ingezetenen wordt verstrekt).

Bij keuze 3

Nabestaanden zijn achtereenvolgens:

* uw echtgenoot of partner die op het moment van overlijden met u samenwoont

* uw meerderjarige bloedverwanten tot en met de tweede graad (ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen, broers en zussen)

* uw meerderjarige aanverwanten tot en met de tweede graad (bijvoorbeeld de ouders of een broer of zus van uw echtgenoot)

Bij keuze 4

U kunt de beslissing overlaten aan iemand die u bij naam noemt. Dat kan een specifieke nabestaande zijn, maar ook iemand anders, bijvoorbeeld een goede vriend of vriendin. Als deze persoon onbereikbaar mocht zijn, dan zullen uw nabestaanden geraadpleegd worden.

Breng in ieder geval uw nabestaanden op de hoogte van uw keuze.

Toelichting op deze bijlage (tekst wordt niet aan ingezetenen verstrekt)

De vetgedrukte passages tussen haakjes () worden niet op het donorformulier gedrukt. De vormgeving van het formulier is zodanig dat de 4 keuzes als gelijkwaardig worden gepresenteerd.

De ingezetenen ontvangen een gepersonificeerd formulier. De gepersonificeerde formulieren bevatten een barcode van het A-nummer van de ingezetene. De burger die een niet-gepersonificeerd formulier invult, moet ook zijn naam, adres, woonplaats en geboortedatum invullen.

Met het formulier ontvangen de ingezetenen een aanbiedingsbrief en een voorlichtingsbrochure, waarmee meer informatie over orgaandonatie en het donorregister wordt verstrekt.

NOTA VAN TOELICHTING

Algemeen

Het donorregister is een door de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gehouden register waarin wilsverklaringen met betrekking tot orgaandonatie zijn opgeslagen. Dit donorregister kan dag en nacht geraadpleegd worden, zodat artsen op elk gewenst moment kunnen nagaan of een potentiële orgaandonor zijn wilsverklaring heeft laten registreren en wat daarvan de inhoud is. Op de leeftijd van achttien jaren ontvangt iedere ingezetene een donorformulier waarop de wilsverklaring kan worden aangegeven. Deze formulieren worden door het donorregister toegezonden. Zij zijn daarnaast ook altijd op eigen initiatief van de burger kosteloos verkrijgbaar, ook bij de gemeente. De bekostiging van het donorregister en de toezending van de donorformulieren geschiedt uit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten. In artikel 10 van de Wet op de orgaandonatie is deze regeling van het donorregister neergelegd.

In verband met de voor de verzending van de formulieren en voor de identificatie van potentiële donoren noodzakelijke persoonsgegevens is het donorregister aangesloten op het GBA-netwerk bedoeld in de Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (Wet GBA). Het register ontvangt de benodigde persoonsgegevens uit de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA). Deze gegevens zijn bij de toezending van de donorformulieren reeds ingevuld. Wanneer een wilsverklaring in het donorregister wordt geregistreerd, vindt vervolgens afstemming met de GBA-gegevens plaats en wordt een zogenaamde afnemersindicatie op de desbetreffende persoonslijst in de GBA geplaatst. Deze afnemersindicatie is een signaal waardoor wijzigingen van die persoonsgegevens automatisch aan het donorregister worden doorgegeven. Op die manier beschikt het donorregister over actuele adresgegevens van geregistreerden. Een en ander wordt op grond van de Wet GBA geregeld in het daartoe strekkende autorisatiebesluit van de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken.

Op het donorregister is ook de Wet persoonsregistraties (WPR) van toepassing. Hierdoor is de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de geregistreerden gewaarborgd. Voor het donorregister is een privacyreglement opgesteld, dat op de bibliotheek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ter inzage ligt.

Voor de verdere praktische vormgeving van het donorformulier en het donorregister is nadere regelgeving vereist. Ingevolge artikel 10, vijfde lid, van de Wet op de orgaandonatie dient bij algemene maatregel van bestuur de vorm, inhoud en toezending van het bij dat artikel voorgeschreven donorformulier te worden geregeld alsmede het bijhouden, de toegankelijkheid en de bekostiging van het donorregister. Het Besluit donorregister strekt daartoe.

donorformulier

De tekst van het donorformulier is ontworpen overeenkomstig het beslissysteem van de Wet op de orgaandonatie. Dat betekent dat het formulier ruimte laat voor de volgende keuzemogelijkheden:

a. toestemming voor orgaandonatie;

b. toestemming voor orgaandonatie, maar met uitsluiting van te specificeren organen en/of weefsels;

c. bezwaar tegen orgaandonatie;

d. toestemming of bezwaar overlaten aan de nabestaanden;

e. toestemming of bezwaar overlaten aan een aan te wijzen persoon.

De tekst van het formulier is als bijlage bij het besluit opgenomen. De formulering van de vragen is tot stand gekomen na uitgebreid onderzoek onder het publiek. In dit onderzoek is ook een aantal alternatieven vergeleken. Uit het onderzoek bleek dat de in de bijlage opgenomen tekst het duidelijkst was en de hoogste respons gaf.

donorregister

Het donorregister werkt als volgt. Zoals boven aangegeven ontvangt iedereen wanneer hij of zij de leeftijd van achttien jaar heeft bereikt, een donorformulier, met het verzoek dit formulier in te vullen, te ondertekenen en naar het donorregister terug te sturen. Het donorregister verwerkt vervolgens de ingevulde formulieren onmiddellijk. Dit gebeurt door middel van een geautomatiseerd registratiesysteem. De ingevulde formulieren worden geautomatiseerd ingelezen. Waar eventuele twijfel bestaat, vindt handmatige controle plaats. Binnen vier weken na ontvangst van het formulier wordt aan de betrokkene een bevestiging van de registratie gestuurd. Door middel van de bevestiging wordt de geregistreerde in staat gesteld te controleren of de registratie overeenstemt met zijn wilsverklaring. Als de betrokkene binnen de termijn van vier weken op het verzoek om verificatie van de geregistreerde gegevens reageert, zullen de geregistreerde gegevens overeenkomstig zijn opmerkingen worden gewijzigd. Alsdan is (opnieuw) sprake van registratie van een wilsverklaring als bedoeld in artikel 4, eerste lid, zodat dan wederom een bevestiging wordt verstuurd en de termijn van vier weken opnieuw begint te lopen.

Gedurende vier weken na de verzending van de bevestiging van de geregistreerde wilsverklaring kan deze op grond van artikel 4, tweede lid, nog niet geraadpleegd worden. Als de betrokkene binnen die tijd niets van zich heeft laten horen, mag ervan uit worden gegaan dat de gegevens geen correctie behoeven. Pas na die vier weken komt de registratie beschikbaar, zodat artsen kunnen nagaan wat de wilsverklaring van een bepaalde persoon omtrent orgaandonatie inhoudt.

Overigens kan de geregistreerde wilsverklaring alsnog op elk gewenst moment geheel of gedeeltelijk worden herroepen. Desgevraagd verstrekken zowel het donorregister als de gemeentebesturen daarvoor kosteloos een nieuw donorformulier. Wijzigingen worden vervolgens verwerkt in de geregistreerde wilsverklaring, waarna opnieuw een bevestiging wordt verzonden. Artikel 4, tweede lid, brengt met zich mee dat ook deze gewijzigde wilsverklaring wordt geblokkeerd en pas kan worden geraadpleegd vier weken nadat de bevestiging aan de betrokkene is toegestuurd.

Bij de registratie wordt de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. Het systeem van geautomatiseerde gegevensverwerking en de procedure van bevestiging en blokkering van de registratie staan daar borg voor.

Het donorregister kan met het oog op de voorgenomen verwijdering van een orgaan dag en nacht geraadpleegd worden. Bij de bouw en exploitatie van het desbetreffende computersysteem is rekening gehouden met zeer hoge beschikbaarheidseisen. Hierdoor is het donorregister dag en nacht operationeel. Als het computersysteem zou uitvallen, wordt onmiddellijk uitgeweken naar een ander computersysteem.

Om praktische redenen vindt raadpleging van de wilsverklaring voorshands plaats via een intermediaire organisatie die in opdracht van de arts het register raadpleegt. Het is de bedoeling deze intermediaire functie neer te leggen bij de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS, voorheen Eurotransplant Nederland) en de Stichting Bio Implant Services (BIS), die over een gemeenschappelijke meldkamer beschikken. De meldkamer wordt door de arts ook benaderd voor het melden van een donororgaan of voor vragen over de medische of logistieke aspecten van orgaan- en weefseldonatie.

Uit overwegingen van doelmatigheid en eenvoud is ervoor gekozen alle vragen van artsen over orgaandonatie, inclusief die over de wilsverklaring, zo veel mogelijk te concentreren. Bij de aanwijzing van degenen die rechtstreekse toegang hebben tot het donorregister zullen voorschriften worden gesteld betreffende de wijze van raadpleging. Daarbij zal vaststelling van een protocol worden vereist, waarin wordt geregeld wie gerechtigd is informatie uit het donorregister op te vragen, hoe wordt gecontroleerd of de aanvragende persoon daartoe bevoegd is, hoe de informatievoorziening aan de aanvrager plaatsvindt en hoe hierover wordt gerapporteerd.

Het donorregister is een dienst van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De Minister van VWS is daarmee verantwoordelijk voor het goede functioneren van het donorregister.

inhaalslag

Het ligt in het voornemen dat het donorregister op 1 februari 1998 van start gaat. In 1998 ontvangt naast de reguliere selectie van achttienjarigen een ieder die die leeftijd al heeft bereikt, een donorformulier. In dat jaar vindt dus een eenmalige inhaalslag plaats, waardoor naar verwacht mag worden in betrekkelijk korte tijd een groot aantal formulieren verwerkt zal moeten worden. Met het oog op de effectiviteit van het donorregister is ervoor gekozen deze extra verzending en de verwerking van de formulieren in een periode van 3 plus 4 maanden te concentreren. Op grond van artikel 34 van de Wet op de orgaandonatie heeft de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport nadere regels gesteld voor deze eenmalige verzending en verwerking van de donorformulieren. Gezien de omvang van de te verwachten werkzaamheden zal in deze eerste periode een langere termijn gelden voor de verzending van de bevestiging van de registratie. Aangezien de inhaalslag en de reguliere verzending in 1998 gelijktijdig plaatsvinden geldt deze langere termijn van twaalf weken op grond van artikel 8 van het besluit ook met betrekking tot degenen die deel uitmaken van de eerste reguliere verzending. Na afloop van de bovengenoemde periode voor de eerste verzending van de formulieren en verwerking van de reacties wordt het register voor daadwerkelijke raadpleging opengesteld. Met ingang van die datum (1 september 1998) zal ook artikel 10, derde lid, van de wet, op grond waarvan het register kan worden geraadpleegd, in werking treden.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 3

In overleg met de Minister van Binnenlandse Zaken wordt het moment bepaald waarop de voor de jaarlijkse verzending benodigde persoonsgegevens uit de GBA aan het donorregister ter beschikking worden gesteld. Dat betekent dat de verzending en verwerking van donorformulieren elk jaar in de periode na dat tijdstip plaatsvindt. Voordeel van een geconcentreerde verzending is dat de publieksvoorlichting in enkele weken geconcentreerd kan plaatsvinden. Dat verhoogt de effectiviteit van de voorlichting. Bovendien is het voor de gemeenten gemakkelijker de benodigde gegevens elk jaar op een vaste datum aan het donorregister te leveren. Het ligt in het voornemen bedoeld tijdstip te stellen op 22 februari.

Het zal voorkomen dat personen jonger dan achttien jaar hun wilsverklaring reeds hebben laten registreren. In dat geval is het feit van de registratie reeds aan de GBA doorgegeven, zodat zij geen donorformulier meer krijgen toegestuurd. Ook deze maatregel verhoogt de efficiency van het donorregister.

Artikel 4

Iedereen die zijn wilsverklaring in het donorregister laat registreren, ontvangt daarvan, zoals reeds uiteengezet in het algemeen deel van de toelichting, binnen vier weken een bevestiging met het verzoek de gegevens te verifiëren. De termijn van vier weken is in overeenstemming met de WPR.

Uit onderzoek is gebleken dat de burgers een bevestiging van de registratie op prijs stellen, omdat deze zekerheid geeft over een correcte registratie van hun wilsverklaring. Een bevestiging van de registratie vergroot ook de betrouwbaarheid van het donorregister, omdat eventuele registratiefouten door de betrokkenen zelf kunnen worden gecorrigeerd. Eventuele correcties worden alsnog in de registratie verwerkt.

Artikel 5

Iedere geregistreerde kan op elk moment zijn wilsverklaring en de registratie daarvan veranderen. De wilsverklaring kan, gelet op artikel 9, vierde lid, van de Wet op de orgaandonatie zowel worden afgelegd door middel van een donorformulier als door elke andere schriftelijke verklaring die eigenhandig is gedagtekend en ondertekend. Registratie van de wilsverklaring in het donorregister is evenwel alleen mogelijk via het donorformulier. In principe is immers alleen dan ondubbelzinnig duidelijk wat iemands wilsverklaring inhoudt.

Datzelfde geldt ook voor wijziging van de wilsverklaring. Ook in dat geval is een (nieuw) donorformulier nodig om iemands wilsverklaring te kunnen registreren. Indien men bij het register te kennen geeft zijn wilsverklaring te willen wijzigen, zal het register dan ook kosteloos een nieuw formulier aan de betrokkene toesturen. Door middel van de bevestiging van de (inmiddels gewijzigde) registratie kan de geregistreerde weer nagaan of zijn wilsverklaring correct in het donorregister is verwerkt. Om te voorkomen dat het donorregister niet de actuele stand van iemands wilsverklaring verstrekt, wordt de toegankelijkheid van de desbetreffende wilsverklaring op grond van artikel 4 geblokkeerd. De wilsverklaring komt immers pas beschikbaar, indien de registratie is verwerkt en de termijn van vier weken na verzending van de bevestiging van de nieuwe registratie weer is verstreken. Overigens zij opgemerkt dat een eigenhandig gedagtekende en ondertekende verklaring die voordien bij eventueel overlijden van de betrokkene wordt aangetroffen al geldt in plaats van de eerder geregistreerde verklaring.

Een wijziging van de registratie op verzoek van de betrokken persoon heeft alleen betrekking op de inhoud van de wilsverklaring. Dat kan zowel gaan over het al dan niet verlenen van toestemming voor orgaandonatie als over de persoonsgegevens van de aan te wijzen persoon. In het eerste geval is zoals eerder uiteengezet in principe een gewoon donorformulier nodig, in het tweede geval een speciaal daarvoor bestemd formulier dat bij het register kan worden aangevraagd (artikel 5, tweede lid). De geregistreerde geeft dus geen wijziging van zijn eigen persoonsgegevens (bijvoorbeeld adreswijziging) door aan het donorregister. Mutaties van de persoonsgegevens van geregistreerden komen uitsluitend via het GBA-netwerk in het donorregister terecht.

Artikel 6

Zoals reeds gesteld, is het voorshands de bedoeling de meldkamer van NTS/BIS in te schakelen als intermediair tussen de arts die informatie uit het donorregister wenst en het donorregister. Het computersysteem van het donorregister wordt dan feitelijk slechts via één kanaal benaderd, hetgeen voordelen heeft uit een oogpunt van doelmatigheid en beveiliging.

De meldkamer van NTS/BIS is thans in gebruik voor de telefonische melding van donororganen en -weefsels, opdat alles snel in het werk gesteld kan worden om de bemiddeling met de ontvanger tot stand te brengen. Vanuit de optiek van de arts in het ziekenhuis of daarbuiten is het het meest eenvoudig indien hij op hetzelfde telefoonnummer terecht kan voor informatie over de wilsbeschikking van de betrokkene en andere (medische) informatie over donatieprocedures. Het voordeel van deze aanpak is bovendien dat het donorregister zèlf niet eveneens hoeft te voorzien in een 24-uurs aanwezigheid van personeel om de computer te raadplegen.

Indien uit de praktijk blijkt dat artsen de behoefte hebben om zonder tussenkomst van NTS/BIS het donorregister te raadplegen en indien dit zou bijdragen aan een efficiënte donatieprocedure, dan kan alsnog worden overwogen het register rechtstreeks voor hen toegankelijk te maken.

Artikel 7

Artikel 10, vierde lid, van de Wet op de orgaandonatie bepaalt dat de uitvoeringskosten van het donorregister worden betaald uit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten. Artikel 7 van dit besluit geeft nader aan hoe dit gebeurt.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

E. Borst-Eilers

De Minister van Justitie,

W. Sorgdrager


XHistnoot

Het advies van de Raad van State is openbaar gemaakt door terinzagelegging bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Tevens zal het advies met de daarbij ter inzage gelegde stukken worden opgenomen in het bijvoegsel bij de Staatscourant van 10 februari 1998, nr. 27.

Naar boven