21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken

Nr. 1067 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 24 juni 2013

Hierbij zend ik u het verslag van de vergadering van de Eurogroep en ECOFIN Raad van 20 en 21 juni 2013 te Luxemburg.

De Minister van Financiën, J.R.V.A. Dijsselbloem

Verslag van de Jaarvergadering van de Raad van gouverneurs van het ESM, de Eurogroep en de ECOFIN Raad van 20 en 21 juni 2013 te Luxemburg

Het officiële verslag van het Voorzitterschap over de Ecofin Raad, inclusief de aangenomen Raadsconclusies kunt u vinden op: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/137573.pdf

Verslag van de Jaarvergadering van de Raad van gouverneurs van het ESM

Voorafgaand aan de Eurogroep vond op 20 juni de jaarvergadering van het ESM plaats. De Raad van gouverneurs heeft het jaarverslag van het ESM van 2012 goedgekeurd. Het jaarverslag beschrijft het beleid en de activiteiten van het ESM, de instrumenten van het ESM, de investeringsstrategie, de financieringsstrategie en het risicobeleid. Het ESM is op 8 oktober 2012 in werking getreden. Het jaarverslag van 2012 beperkt zich dan ook tot de periode 8 oktober 2012 t/m 31 december 2012.

Bijgevoegd vindt u het jaarverslag van het ESM van 2012 en het jaarverslag van de Board of Auditors, waarin de Board of Auditors rapporteert over de audit werkzaamheden in de eerste maanden dat het ESM operationeel was¹. Dit rapport zal ook ter informatie aan de nationale Rekenkamers, de Europese Rekenkamer en het Europees Parlement worden gestuurd.

1. Letland – Toetreding tot de EMU

De Eurogroep en Ecofin Raad hebben de convergentierapporten van de Europese Commissie en de ECB besproken. Volgens het EU-Verdrag (artikel 140) zijn alle EU-lidstaten verplicht op termijn de euro in te voeren, waarbij eerst aan de toetredingscriteria moet zijn voldaan². In dit kader verzocht Letland in maart 2013 de Commissie en de ECB om convergentierapporten op te stellen, waarin wordt gekeken in hoeverre een lidstaat voldoet aan de criteria. De ECB en de Europese Commissie publiceerden hun rapporten op 5 juni 2013. Hieruit blijkt dat Letland voldoet aan de vier toetredingscriteria.

Voorafgaand aan de Eurogroep en Ecofin Raad zijn op 18 juni jl. de uitkomsten van deze convergentierapporten besproken in de Tweede Kamer tijdens een Algemeen Overleg (AO). Naast de vier toetredingscriteria op het gebied van prijsstabiliteit, houdbare overheidsfinanciën, wisselkoersstabiliteit en langetermijnrentes, waaraan Letland voldoet, is in het AO aandacht besteed aan een aantal andere aspecten van de Letse economie, waaronder de financiële sector, waar verschillende Kamerleden hun zorgen over uitspraken. Ook in de Eurogroep en Ecofin Raad zijn een aantal aandachtspunten benoemd waarop actie van Letland nodig is. Letland nam deel aan de bespreking in de Eurogroep en erkent deze aandachtspunten. De Eurogroep heeft Letland opgedragen om structurele maatregelen te nemen op verschillende beleidsterreinen en hiertoe wordt een aantal concrete aanbevelingen gedaan³, in lijn met de aanbevelingen in de convergentierapporten. Daarnaast heeft Letland een brief aan de Eurogroep opgesteld, een Letter of Commitment, waarin Letland aangeeft volledig gecommitteerd te zijn aan i) een budgettair beleid dat volledig in lijn is met het Stabiliteits- en Groei Pact (SGP) en het Fiscal Compact, ii) voortzetting van de structurele hervormingsagenda en iii) een verdere versterking van het beleid ten aanzien van de financiële sector. Deze brief, ondertekend door de Letse Minister van financiën, centrale bank president en voorzitter van de toezichthouder op financiële markten, is als bijlage toegevoegd aan dit verslag⁴. De kern kan als volgt worden weergegeven:

• i. Budgettair beleid: Om het anticyclische begrotingsbeleid dat Letland nastreeft te verankeren, is recent de Fiscal Discipline Law aangenomen. Hierin is vastgelegd dat de begroting gedurende de economische cyclus in evenwicht moet zijn en is de middellange termijn doelstelling (tekort van maximaal 0.5% BBP) opgenomen. Bovendien zal er per 1 januari 2014 een onafhankelijke begrotingsraad worden ingesteld die toeziet op de naleving van de begrotingsregels. Met de Medium Term Budget Framework Law is ingesteld dat er een meerjarenbegroting moet worden opgesteld met budgettaire doelstellingen en uitgavenplafonds. Letland heeft aanpassingen gedaan in het pensioensysteem en committeert zich aan verdere verbetering van het sociale zekerheidsstelsel. Aan de inkomstenkant hebben de autoriteiten de bestrijding van de grijze economie een topprioriteit gemaakt. Verder committeert Letland zich aan de initiatieven om de uitwisseling van informatie over belastingen binnen de EU te vergroten.

• ii. Structurele hervormingen: Letland voert een actief arbeidsmarktbeleid om te zorgen voor een betere match tussen vraag en aanbod. Ook is een begin gemaakt met het verschuiven van de belasting op arbeid naar indirecte belastingen en zal dit verder worden geïntensifieerd in 2014 en 2015. Samen met de Wereldbank wordt gekeken hoe het hoger onderwijs kan worden verbeterd. Om de kwaliteit van publieke diensten te verbeteren worden er maatregelen genomen ten aanzien van de staatsbedrijven. Het juridische systeem wordt verbeterd. Met behulp van EU fondsen wordt er ingezet op een verschuiving naar de tradable sector, onder andere door een verhoging van de uitgaven aan Research & Development. Tot slot committeert Letland zich aan volledige integratie van de Letse energiemarkt in de energiemarkt van de EU.

• iii. Financiële sector: Letland loopt het risico van excessieve kredietgroei en risico’s die kunnen voortkomen uit de relatief grote hoeveelheid deposito’s van niet-ingezetenen. Letland heeft een aantal maatregelen genomen om excessieve kredietgroei te adresseren, zoals het heffen van belasting op vastgoedtransacties, het stellen van een maximum aan de loan-to-value voor nieuwe hypotheken en het oprichten van een kredietregister. Letland committeert zich bovendien aan additionele maatregelen indien de situatie dat vereist. Wat betreft deposito’s van niet-ingezetenen worden er striktere kapitaal- en liquiditeitseisen gesteld aan banken met een grote hoeveelheid deposito’s van niet-ingezetenen en het raamwerk voor toezicht op deze banken wordt verder versterkt. Tot slot committeert Letland zich ten aanzien van de bestrijding van witwaspraktijken aan opvolging van de aanbevelingen uit het MONEYVAL rapport van 2012. Hiertoe is een actieplan opgesteld en in februari 2014 wordt over de voortgang gerapporteerd.

De Eurogroep en Ecofin Raad concludeerden dat de geïdentificeerde aandachtspunten in de Letse economie, die overeenkomen met de zorgen van verschillende Kamerleden, door Letland worden geadresseerd. Op de voortgang hiervan zal toezicht worden gehouden in de context van het Europees Semester. In lijn met de beoordeling in de convergentierapporten heeft de Ecofin Raad vervolgens een positieve aanbeveling gedaan aan de Europese Raad inzake de toetreding van Letland tot de eurozone. Een persverklaring van de eurolanden is opgenomen als bijlage bij dit verslag. De Europese Raad zal op 27-28 juni de toetreding van Letland bespreken. Op basis van deze bespreking en na raadpleging van het Europees Parlement zullen de eurolanden in de Ecofin van 9 juli met gekwalificeerde meerderheid besluiten over de toetreding van Letland. Ook wordt er dan besloten over de conversiekoers op basis van een aanbeveling van de ECB.

2. ESM-instrument directe herkapitalisatie van banken

De Eurogroep heeft een akkoord bereikt over de vormgeving van het ESM instrument voor directe herkapitalisatie van banken. De komende maanden zal het akkoord worden vastgelegd in resoluties en een richtlijn waarmee de Raad van Gouverneurs van het ESM het instrument formeel kan vaststellen nadat de nationale procedures zijn afgerond. Deze resoluties en richtlijn zullen te zijner tijd aan de Eerste en Tweede Kamer worden voorgelegd. Met het instrument zullen banken directe steun kunnen ontvangen vanuit het ESM in plaats van via de overheden van aanvragende lidstaten. Hiermee wordt bijgedragen aan het verbreken van de vicieuze cirkel, door de link tussen kwetsbare overheden en kwetsbare banken af te zwakken. Tegelijkertijd houdt het akkoord rekening met de noodzaak om prikkels te houden voor aanvragende lidstaten om prudent beleid te voeren en om zorgvuldig om te gaan met de schaarse publieke middelen in het ESM. Hierna volgt een overzicht van de hoofdlijnen van het akkoord. De tekst van het akkoord wordt als bijlage meegestuurd met dit verslag⁵.

De Eurogroep heeft herbevestigd dat het instrument wordt ingezet om besmetting van de financiële sector naar overheden te beperken door directe steun te verlenen aan banken. Een belangrijk toegangscriterium tot het instrument is dan ook dat de aanvragende ESM lidstaat zelf niet de volledige financiële steun aan de relevante banken kan verlenen zonder dat dit zeer negatieve effecten heeft op zijn eigen schuldhoudbaarheid. Ook moet ESM steun noodzakelijk zijn om de financiële stabiliteit van het eurogebied of de eurolidstaten te waarborgen. Om zeker te zijn dat ESM middelen efficiënt worden ingezet, wordt er geen steun verleend aan banken die niet levensvatbaar zijn. Het instrument wordt alleen ingezet voor steun aan banken waarbij de verwachting is dat het verstrekte kapitaal en de bijbehorende herstructurering tot een gezonde bank leidt.

Zoals gangbaar bij steun vanuit het ESM, zal er strikte conditionaliteit worden gekoppeld aan gebruik van het instrument om niet alleen de symptomen, maar ook de oorzaak van de problemen te adresseren. De conditionaliteit zal zowel zijn gericht op het beleid van de banken die steun ontvangen – inclusief het beloningsbeleid – als op het financiële sector beleid en indien nodig het macro-economische beleid van de aanvragende lidstaat.

Om er zeker van te zijn dat het ESM in staat blijft om haar middelen in te zetten voor meerdere instrumenten en (indien nodig) meerdere lidstaten, wordt er binnen de maximale leencapaciteit een limiet van 60 miljard euro ingesteld op ESM middelen die beschikbaar zijn voor directe herkapitalisatie. Deze limiet van 60 miljard kan worden herzien door de Raad van Gouverneurs van het ESM. Gelet op de grotere risico’s verbonden aan dit instrument in vergelijking met de andere ESM-instrumenten, leidt gebruik van het directe herkapitalisatie instrument, bij handhaving van de hoogst mogelijke rating voor het ESM, ook tot een groter beslag op de leencapaciteit van het ESM. Indicatief kan op grond van informatie van ratingbureau’s hier een verhouding van 1:3 voor worden gehanteerd: één euro voor directe herkapitalisatie heeft een effect van circa drie euro op de leencapaciteit van het ESM.

Er is een evenwichtig mechanisme overeengekomen voor het delen van de lasten met de private sector en de aanvragende lidstaat. Dit was een erg belangrijk punt voor Nederland. Een effectieve manier om de link tussen overheden en banken te verkleinen is het verplicht laten bijdragen van de private sector aan herstel van banken. Daarom moeten bestaande aandeelhouders en crediteuren van een bank bijdragen voordat het ESM instapt. De exacte rangorde en vormgeving van deze bijdrage zal zijn gestoeld op de uitgangspunten voor «bail-in» van crediteuren dat wordt vastgesteld in de herstel- en resolutierichtlijn («Recovery and Resolution Directive»). Daarnaast is er overeengekomen dat overheden van de aanvragende lidstaat een bijdrage leveren. Deze bijdrage bestaat uit twee delen. Het eerste deel adresseert de zogenaamde «legacy assets» die zijn ontstaan onder de verantwoordelijkheid van de lidstaat. Het tweede deel – de zogenaamde «skin in the game» bijdrage – dient om te zorgen dat overheden prikkels blijven houden om prudent beleid te voeren en «moral hazard» tegen te gaan.

Elke kapitaalinjectie zal zijn gebaseerd op een robuuste waardering van de bankbalans en een voldoende prudent stressscenario. Dit is van belang om onderschatting van problemen bij banken te voorkomen. De ECB zal in haar hoedanigheid als toezichthouder het benodigde kapitaalniveau van een bank vaststellen.

Of lidstaten met terugwerkende kracht gebruik kunnen maken van het instrument zal van geval tot geval worden bekeken.

Het instrument kan na inwerkingtreding elke twee jaar worden herzien om rekening te kunnen houden met de verdere stappen die worden genomen in de totstandkoming van een bankenunie. Tot slot wordt in het akkoord benadrukt dat niet alleen de introductie van het instrument, maar ook het gebruik van het instrument een besluit in onderlinge overeenstemming van de Raad van Gouverneurs van het ESM vereist. Ook dit punt was voor Nederland van groot belang.

3. Griekenland

De Eurogroep heeft gesproken over de stand van zaken omtrent de implementatie van het leningenprogramma door Griekenland. De Trojka heeft een verklaring afgegeven dat de voortgangsmissie tijdelijk is afgebroken om een aantal technische punten uit te zoeken. De Trojka zal uiterlijk 1 juli terugkeren naar Athene. De Eurogroep benadrukt het belang van een positieve afronding van de derde voortgangsmissie vóór de volgende Eurogroep van 8 juli aanstaande. Zodra de voortgangsrapportage beschikbaar is, zal de Tweede Kamer over de uitkomsten worden geïnformeerd.

4. Cyprus

De Eurogroep heeft gesproken over de stand van zaken in Cyprus met betrekking tot het leningenprogramma. Er is onder andere gesproken over de ontwikkelingen in de financiële sector, met name over de voortgang van de resolutie van Bank of Cyprus. Op dit moment wordt een due diligence onderzoek uitgevoerd naar Bank of Cyprus door een onafhankelijke accountant om de nieuwe beginbalans van Bank of Cyprus vast te stellen. Daarnaast zijn recentelijk een nieuwe CEO en een nieuwe raad van bestuur benoemd. Snelle en vastberaden implementatie van het overeengekomen programma voor de financiële sector door de Cypriotische autoriteiten is cruciaal om Bank of Cyprus uit resolutie te brengen en uiteindelijk de kapitaalrestrictie af te kunnen bouwen.

De vaste commissie voor Financiën van de Tweede Kamer heeft een reactie gevraagd op berichtgeving in de Financial Times van 18 juni 2013 over een brief van de Cypriotische president aan de Eurogroep, waarin verzocht wordt om het afgesproken leningenprogramma voor Cyprus aan te passen. Middels dit verslag geef ik gehoor aan dit verzoek. De Eurogroep heeft de brief besproken en geconcludeerd dat een vastberaden implementatie van het overeengekomen programma essentieel is. De Trojka heeft, samen met Cyprus, duidelijke afspraken gemaakt over de conditionaliteit omtrent de benodigde structurele hervormingen, maatregelen betreffende de financiële sector en budgettaire maatregelen. De afspraken zijn vastgelegd in het Memorandum of Understanding (MoU), die de ESM Raad van gouverneurs op 24 april jl. met onderlinge overeenstemming heeft aangenomen. Het is nu aan Cyprus om, samen met de Trojka, deze maatregelen te implementeren. Cyprus heeft tijdens de Eurogroep bevestigd dat zij gecommitteerd zijn aan de implementatie van het programma conform het MoU.

De eerste voortgangsmissie van de Trojka, die de voortgang van de implementatie zal beoordelen, start in de tweede helft van juli. Naar verwachting zal de Eurogroep van september spreken over de uitkomsten van deze eerste voortgangsmissie.

5. Ierland

De Eurogroep heeft gesproken over het tiende voortgangsrapport van het leningenprogramma aan Ierland en geconcludeerd dat Ierland goed op schema ligt met de implementatie van het programma. Ierland voldoet aan de eisen die zijn gesteld voor vrijgave van een nieuwe leningentranche van in totaal 2,5 miljard euro. Hiervan is 1 miljard euro afkomstig van Europa (EFSF/EFSM), 1 miljard euro van het IMF en 0,5 miljard euro van de bilaterale partners. De Eurogroup Working Groep (EWG) beslist over de vrijgave van de EFSF tranche en de Europese Commissie beslist over de vrijgave van het EFSM-deel van de leningentranche, op basis van het voortgangsrapport van de Trojka. De Tweede Kamer zal per brief apart worden geïnformeerd over de inhoud van het tiende voortgangsrapport, voorafgaand aan besluitvorming in de EWG.

6. Markttoegang Ierland en Portugal

De Eurogroep en Ecofin Raad kwamen eerder op 12 en 13 april jl., op basis van een voorstel van de Trojka, overeen om de gemiddelde looptijden van de EFSF- en EFSM-leningen van Ierland en Portugal te verlengen met 7 jaar, onder de voorwaarde van succesvolle programma-implementatie. Aan die voorwaarde is voldaan met de succesvolle afronding door Portugal en Ierland van de respectievelijk zevende en negende voortgangsrapportage. De Ecofin Raad heeft het voorstel van de Commissie om de gemiddelde looptijden van de EFSM-leningen te verlengen met gemiddeld 7 jaar aangenomen waarmee de weg is vrijgemaakt om de leningenovereenkomst tussen het EFSM en beide lidstaten aan te passen. De besluitvorming over de aanpassing van de leningenovereenkomsten van het EFSF met Ierland en Portugal, ligt apart voor aan de EFSF Bewindvoerders.

7. Europees semester

De Ecofin Raad heeft in het kader van het Europees Semester lidstaatspecifieke aanbevelingen voor economisch beleid aangenomen voor alle EU lidstaten, met uitzondering van de vier lidstaten met een macro-economisch aanpassingsprogramma⁶ om dubbele aanbevelingen te voorkomen. De Raad heeft ook Raadsconlusies aangenomen voor Kroatië. Kroatië nam vooruitlopend op officieel lidmaatschap per 1 juli aanstaande op vrijwillige en informele basis deel aan het Europees Semester. De aanbevelingen hebben als doel lidstaten aan te spreken op hun verantwoordelijkheden uit hoofde van het Stabiliteits- en Groeipact, de Macro-economische onevenwichtighedenprocedure en de Europa 2020 strategie. De lidstaten dienen hiermee rekening te houden bij het opstellen van de begroting en bij het anderszins formuleren van budgettair en economisch beleid. De lidstaatspecifieke aanbevelingen liggen ter aanname voor op de Europese Raad van 27 en 28 juni.

De Eurogroep heeft daarnaast aanbevelingen besproken die voor de Eurozone als geheel aangenomen worden, in het bijzonder voor de economische beleidscoördinatie in de Eurogroep. De Eurogroep zal een duidelijkere rol gaan spelen in het versterkte toezicht voor eurolanden, met als doel bij te dragen aan een groeivriendelijk en gedifferentieerd begrotingsbeleid in de eurozone. Daarvoor zal de Eurogroep in het najaar de Commissie beoordeling van de conceptbegrotingen van alle eurolanden bespreken.

8. Buitensporigtekortprocedure

De Ecofin Raad heeft alle aanbevelingen in het kader van de buitensporigtekortprocedure aangenomen. Voor Nederland, Portugal, Spanje, Frankrijk, Polen en Slovenië wordt de deadline voor correctie van het buitensporige tekort verlengd (met één jaar voor Nederland en Portugal en twee jaar voor Frankrijk, Spanje, Polen en Slovenië). De buitensporigtekortprocedure voor Italië, Letland, Litouwen, Hongarije en Roemenie is beëindigd. Voor Malta is een buitensporigtekortprocedure geopend, als gevolg van het overschrijden van de 3% tekortnorm in 2012. Tot slot heeft België een herziene aanbeveling ontvangen om in 2013 het tekort terug te brengen naar 2,7% BBP.

9. Commissie/EIB rapportage aan de Europese Raad

De Ecofin Raad heeft gesproken over de gezamenlijke rapportage van de Europese Investeringsbank (EIB) en de Commissie over de voortgang van de implementatie van de EIB kapitaalverhoging, als onderdeel van het pact voor Groei en Banen. Dit ter voorbereiding op behandeling in de Europese Raad van 27 en 28 juni. Uit deze verslaglegging blijkt dat de EIB goed op stoom is t.a.v. het voornemen om in de jaren 2013 t/m 2015 de kredietverlening sterk te doen toenemen ten behoeve van groei en werkgelegenheid. De Commissie en de EIB schetsten tevens de kaders voor mogelijkheden tot verhoogde inzet van kredietverlening en Commissiegelden op het gebied van financiering voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) en jeugdwerkgelegenheid. Ter bestrijding van jeugdwerkloosheid werkt de EIB onder meer aan kredietverlening voor investeringen in onderwijsinstellingen en voor projecten met hoge impact op jeugdwerkgelegenheid, veelal met cofinanciering van EU-middelen. Voor het mkb worden gezamenlijke instrumenten van EU en EIB overwogen voor financiering, garantie en securitisatie van commerciële mkb-kredieten. In de vergadering is door veel lidstaten steun uitgesproken voor de initiatieven en een eerste gedachtewisseling heeft plaatsgevonden over de vraag hoe de additionele risico’s ten behoeve van deze instrumenten kunnen worden opgevangen.

10. Beleidsontwikkeling op het gebied van klimaat/energie

De Ecofin Raad heeft van gedachten gewisseld over de rol van de Raad bij het beoordelen van Commissievoorstellen voor het klimaat- en energiebeleid, vanwege de macro-economische implicaties van dit beleid. De Commissie heeft in maart jl. een Groenboek over 2030 kader voor klimaat- en energiebeleid gepubliceerd. Een consultatieprocedure is momenteel gaande en eind dit jaar volgen Commissievoorstellen op dit terrein. Er volgt later een separate kabinetsappreciatie van deze Commissievoorstellen. Het volgende voorzitterschap van de EU, Litouwen, zal de rol van de Ecofin Raad in beleidsontwikkeling op het gebied van klimaat/energie nader bezien.

11. Ecofin rapport aan de Europese Raad over belastingdossiers en rapportage door Ministers van Financiën over belastingen in het kader van het Euro plus pact.

De Ecofin Raad stuurt een rapportage aan de Europese Raad over de vooruitgang van de belastingdossiers tijdens het Iers voorzitterschap. In de rapportage is opgenomen welke afspraken er zijn gemaakt onder het Iers voorzitterschap, en welke dossiers nog verder werk behoeven. De rapportage is een feitelijke weergave van het afgelopen half jaar.

Daarnaast heeft de Ecofin Raad een rapport aangenomen over de belastingen in het kader van het Euro Plus Pact. Ook deze rapportage wordt aan de Europese Raad gezonden. Het rapport is een feitelijke weergave van de vorderingen in het kader van het Euro plus pact van het afgelopen half jaar.

12. Presentatie van de Commissie over uitbreiding van administratieve samenwerkingsrichtlijn

De afgelopen tijd hebben meerdere EU lidstaten bilaterale overeenkomsten gesloten met de VS in het kader van de zogenaamde FATCA- wetgeving (Foreign Account Tax Compliance Act) die verdergaande afspraken inhouden over de uit te wisselen inkomstencategorieën dan die op dit moment gelden binnen de EU. Dit geeft aanleiding tot uitbreiding van de richtlijn binnen de EU en in dat kader presenteerde de Commissie het richtlijnvoorstel ter uitbreiding van de automatische uitwisseling van belastinggegevens aan de Ecofin Raad. Nederland is een voorstander van het uitwisselen van fiscale informatie op automatische basis en deelt de mening van de Commissie dat de FATCA standaard ook dient te worden toegepast binnen de EU.

13. Richtlijn inzake herstel en afwikkeling van banken en beleggingsondernemingen

Om ervoor te zorgen dat de rekening van een eventuele overheidsinterventie bij een bank in de toekomst pas in laatste instantie bij de belastingbetaler komt te liggen, wordt in de Raad onderhandeld over de richtlijn inzake herstel en afwikkeling van banken en beleggingsondernemingen (Bank Recovery and Resolution Directive, BRRD), deels vergelijkbaar met de Nederlandse Interventiewet. De bespreking op de Ecofin Raad heeft nog niet geleid tot overeenstemming over de tekst binnen de Raad («general approach»), via gekwalificeerde meerderheid. Woensdag 26 juni wordt door het Ierse Voorzitterschap een extra Ecofin Raad belegd met het doel om alsnog tot overeenstemming te komen. Daarna zal nog de triloogonderhandeling volgen tussen Commissie, Raad en Parlement.

---

1 Ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt Tweede Kamer

2 Het Verenigd Koninkrijk en Denemarken hebben een speciale status, zij hebben in protocollen bij het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) bij uitzondering het recht verkregen te kiezen of zij willen deelnemen aan de derde fase van de EMU.

3 Deze maatregelen zijn opgenomen in de aanbeveling aan de Raad; Recommendation of the members of the council representing member states whose currency is the euro to the Council on the adoption by Latvia of the euro 1 January 2014. Dit document moet nog openbaar worden gemaakt.

4 Ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt Tweede Kamer

5 ESM direct bank recapitalisation instrument, Main features of the operational framework and way forward, ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt Tweede Kamer

6 Cyprus, Portugal, Ierland en Griekenland