31 924 A
Jaarverslag en slotwet Infrastructuurfonds 2008

nr. 2
RAPPORT BIJ HET JAARVERSLAG 2008 VAN HET INFRASTRUCTUURFONDS (A)

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

’s-Gravenhage, 20 mei 2009

Hierbij bieden wij u het op 6 mei 2009 door ons vastgestelde «Rapport bij het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds (A)» aan.

Algemene Rekenkamer

drs. Saskia J. Stuiveling,

president

dr. Ellen M.A. van Schoten RA,

secretaris

Inhoud

1Inleiding5
1.1Over het Infrastructuurfonds5
1.2Over dit onderzoek5
   
2Oordelen over het jaarverslag7
2.1Financiële informatie7
2.2Saldibalans en toelichting9
2.3Informatie over de bedrijfsvoering9
   
3Reactie minister en nawoord Algemene Rekenkamer11
   
Bijlage 1Overzicht fouten en onzekerheden in de financiële informatie in het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds12
   

1 INLEIDING

In dit rapport presenteren wij de oordelen en de belangrijkste bevindingen van ons rechtmatigheidsonderzoek bij het Infrastructuurfonds.

Hieronder geven we eerst een beschrijving van het Infrastructuurfonds. Ook gaan we in op onze onderzoeksaanpak en wijze van rapporteren. In hoofdstuk 2 presenteren wij vervolgens onze oordelen over het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds.

1.1 Over het Infrastructuurfonds

Wij rapporteren over de resultaten van ons onderzoek per jaarverslag. In totaal zijn er 27 jaarverslagen. Dit rapport gaat over het Infrastructuurfonds (A). De minister van Verkeer en Waterstaat (VenW) is verantwoordelijk voor het Infrastructuurfonds.

Het Ministerie van VenW beschrijft in zijn begroting de beleidsdoelstellingen voor VenW. Een deel van dit beleid heeft betrekking op infrastructuur. Investeringen op dat gebied worden betaald uit het Infrastructuurfonds.

Het fonds draagt het karakter van een productbegroting. De producten zijn zichtbaar gemaakt per sector. Daarbij kan het gaan om rijkswegen, railwegen, lokale en regionale infrastructuur, waterkeren, waterbeheer en vaarwegen, en megaprojecten.

De uitgaven van het Infrastructuurfonds in 2008 bedroegen € 7,074 miljard. De verplichtingen bedroegen € 7,948 miljard, en de ontvangsten € 7,323 miljard. De ontvangsten bestaan onder andere uit een bijdrage van € 4,748 miljard uit de begroting van het Ministerie van VenW (Hoofdstuk XII) en een bijdrage van €1,478 miljard uit het Fonds economische structuurversterking (D).

1.2 Over dit onderzoek

De Algemene Rekenkamer doet jaarlijks rechtmatigheidsonderzoek bij het Rijk. Dit doen wij door na te gaan of de jaarverslagen van de ministers voldoen aan de eisen die de Comptabiliteitswet 2001 (CW 2001) stelt: is de financiële informatie, de informatie over bedrijfsvoering en de informatie over beleid tot stand gekomen volgens de daarvoor geldende regels en goed weergegeven?

Daarnaast onderzoeken we ook de bedrijfsvoering zelf. Hiervoor gaan we onder andere na of het financieel beheer en materieelbeheer voldoen aan de eisen die de CW 2001 stelt. De bedrijfsvoering van het Infrastructuurfonds is onderdeel van de bedrijfsvoering van het Ministerie van VenW, waarover wij rapporteren in ons Rapport bij het Jaarverslag 2008 van het Ministerie van VenW. In dat rapport staat ook de reactie van de minister van VenW op onze onderzoeken naar het jaarverslag van het Infrastructuurfonds en van VenW. Daarnaast bevat dit rapport ook ons nawoord bij de reactie van de minister.

In ons rapport bij het jaarverslag melden we zowel de fouten en onzekerheden in de financiële informatie die de kwantitatieve tolerantiegrenzen overschrijden als de fouten en onzekerheden in de financiële informatie die de kwalitatieve tolerantiegrenzen overschrijden. Onder «fouten» verstaan we financiële informatie die niet rechtmatig tot stand gekomen is (het begrotingsgeld is niet volgens de regels uitgegeven) of die niet deugdelijk is weergegeven (er is geen goede verantwoording afgelegd in het jaarverslag). We spreken van «onzekerheden», bijvoorbeeld wanneer we, door onvolkomenheden in het financieel beheer, niet kunnen vaststellen of er al dan niet sprake is van fouten.

Op www.rekenkamer.nl kunt u meer lezen over hoe onze rapporten bij de jaarverslagen tot stand komen.

2 OORDELEN OVER HET JAARVERSLAG

De Algemene Rekenkamer heeft het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds beoordeeld. Wij hebben onderzocht of de minister het begrotingsgeld volgens de regels heeft uitgegeven en ontvangen en of hij daarover in het jaarverslag goed verantwoording heeft afgelegd.

Verder hebben we onderzocht of de informatie in het jaarverslag over de bedrijfsvoering en over het gevoerde beleid deugdelijk tot stand is gekomen en voldoet aan de daaraan te stellen kwaliteitsnormen.

In dit hoofdstuk lichten wij ons oordeel over het jaarverslag toe. Dit oordeel bestaat uit deeloordelen over:

• de financiële informatie (§ 2.1);

• de saldibalans (§ 2.2);

• de informatie over de bedrijfsvoering (§ 2.3);

• de informatie over het gevoerde beleid (§ 2.4).

2.1 Financiële informatie

De financiële informatie in het jaarverslag bestaat uit de verplichtingen, uitgaven en ontvangsten in de verantwoordingsstaat en de toelichting daarbij.

De financiële informatie dient op grond van de CW 2001:

• rechtmatig tot stand te zijn gekomen;

• deugdelijk te zijn weergegeven;

• te voldoen aan de verslaggevingsvoorschriften.

Oordeel
De financiële informatie in het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds voldoet aan de eisen die de CW 2001 stelt. Dit betekent dat wij geen belangrijke fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid en de deugdelijke weergave hebben geconstateerd die onze tolerantiegrenzen overschrijden.
     
Het totaalbedrag van alle geconstateerde fouten en onzekerheden valt binnen de tolerantiegrenzen voor de financiële informatie in het jaarverslag als geheel.

Het bedrag aan verplichtingen en uitgaven omvat in totaal € 1,279 miljard, respectievelijk € 333 miljoen aan overschrijdingen op alle productartikelen, met uitzondering van artikel 11 Hoofdwatersystemen.

Bij de verplichtingen zijn de drie grootste overschrijdingen op de volgende artikelen:

• artikel 12 Hoofdwegennet (€ 492 miljoen);

• artikel 13 Spoorwegen (€ 252 miljoen);

• artikel 15 Hoofdvaarwegennet (€ 269 miljoen).

Bij de uitgaven zijn er overschrijdingen op drie productartikelen:

• artikel 14 Regionale lokale infrastructuur (€ 50 miljoen);

• artikel 15 Hoofdvaarwegennet (€ 27 miljoen);

• artikel 17 Megaprojecten Verkeer en Vervoer (€ 256 miljoen).

Gaan de Staten-Generaal niet akkoord met de hiermee samenhangende slotwetmutaties, dan moeten wij ons oordeel over de financiële informatie mogelijk herzien.

In bijlage 1 van het rapport staat een overzicht van alle fouten en onzekerheden.

Naleving Europese aanbestedingsregels

De Tweede Kamer heeft de afgelopen jaren geïnformeerd in hoeverre de ministeries de Europese aanbestedingsregels naleven. Wij constateren dat bij het Infrastructuurfonds in één geval voor een bedrag van € 167 671 deze regels niet zijn nageleefd. Dit geval heeft betrekking op artikel 13 Spoorwegen en betreft een onderzoeksrapportage.

Terugbetaling erfpacht aanleg Tweede Maasvlakte

De Europese Commissie heeft bij beschikking van 24 april 2007 besloten geen bezwaar te maken tegen de bijdrage van de Nederlandse staat in het Project Mainportontwikkeling Rotterdam. Onder andere vanwege de omstandigheid dat het Havenbedrijf Rotterdam een marktconforme prijs zal betalen voor de pacht van de gronden waarop de haven zal worden uitgebreid en het Havenbedrijf Rotterdam meer dan tweederde van de totale investeringen in Maasvlakte II zal financieren, is de Europese Commissie tot de conclusie gekomen dat geen sprake is van staatssteun.

In ons onderzoek is geconstateerd dat het Havenbedrijf Rotterdam een marktconforme afkoop van erfpacht ad circa € 16 miljoen heeft betaald. Dit bedrag heeft het Havenbedrijf als onderpachter van de zeebodem en daarop uit te voeren landaanwinning betaald aan de gemeente Rotterdam. De gemeente Rotterdam heeft als pachter van de zeebodem dit bedrag vervolgens doorbetaald aan het Ministerie van Financiën. Het Ministerie van Financiën heeft dit bedrag vervolgens doorbetaald aan het Ministerie van VenW. De Algemene Rekenkamer concludeert in het rapport bij de jaarrekening Financiën (IXB) dat dit daar tot een onrechtmatigheid heeft geleid. Het Ministerie van VenW heeft de betaling ad circa € 16 miljoen als ontvangst verantwoord op artikel 16 «Megaprojecten niet-Verkeer en Vervoer» van het Infrastructuurfonds.

In ons onderzoek is ook geconstateerd dat ter compensatie van de erfpacht overeenkomstig artikel 4.7 van de uitwerkingsovereenkomst voor de landaanwinning een bedrag van circa € 16 miljoen door het Ministerie van VenW is betaald aan het Havenbedrijf Rotterdam. Deze betaling is als uitgaaf verantwoord op artikel 16 «Megaprojecten niet-Verkeer en Vervoer» van het Infrastructuurfonds.

Ter zake van de compensatiebetaling van erfpacht is mogelijk sprake van staatssteun. Wij hebben geconstateerd dat ambtelijk bij nota van 29 september 2008 is geadviseerd over de casus erfpacht Tweede Maasvlakte. In deze nota hebben wij een expliciete afweging en conclusie aangetroffen over het al dan niet melden aan de Europese Commissie. Het ministerie heeft overwogen dat melding achterwege kon blijven vanwege de volgende redenen:

• De uitwerkingsovereenkomst landaanwinning met daarin de mogelijke compensatie inzake artikel 4.7 is al bij de aanvraag aan de Europese Commissie aangeboden;

• Het bedrag van circa € 16 miljoen is toegevoegd aan de door de Europese Commissie goedgekeurde rijksbijdrage voor openbare infrastructuur ad € 571 miljoen. Het ministerie is van mening dat de extra betaling van circa € 16 miljoen slechts een marginale verhoging is van de rijksbijdrage en het meer dan tweederde aandeel in de financiering door het Havenbedrijf niet in gevaar brengt en derhalve niet in strijd is met de beschikking van de Europese Commissie.

Mede naar aanleiding van deze casus neemt de Algemene Rekenkamer zich voor in 2009 opnieuw aandacht te schenken aan de werking van de «interdepartementale afspraken inzake staatssteun», laatstelijk vastgelegd in februari 2006, die terug te voeren zijn op rijksbreed onderzoek van de Algemene Rekenkamer uit najaar 2001.

2.2 Saldibalans en toelichting

De saldibalans is een overzicht van de posten die aan het eind van het jaar nog openstaan en die naar het volgende jaar moeten worden meegenomen. Bij de saldibalans hoort een toelichting waarin nadere informatie wordt verstrekt over de afzonderlijke posten op deze balans.

De informatie in de saldibalans dient op grond van de CW 2001:

• rechtmatig tot stand te zijn gekomen;

• deugdelijk te zijn weergegeven;

• te voldoen aan de verslaggevingsvoorschriften.

Oordeel
De informatie in de saldibalans in het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds voldoet aan de eisen die de CW 2001 stelt. Dit betekent dat wij geen belangrijke fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid en de deugdelijke weergave hebben geconstateerd die de tolerantiegrenzen overschrijden.
     
Het totaalbedrag van alle geconstateerde fouten en onzekerheden in de saldibalansposten valt binnen de tolerantiegrenzen voor de saldibalans als geheel.

In 2008 is bij het Infrastructuurfonds voor een bedrag van € 2,291 miljard aan openstaande voorschotten afgerekend. Wij hebben vastgesteld dat deze afrekeningen voldoen aan de daaraan te stellen eisen.

In bijlage 1 van het rapport staat een overzicht van alle fouten en onzekerheden.

2.3 Informatie over de bedrijfsvoering

In de bedrijfsvoeringsparagraaf van het jaarverslag verantwoordt de minister zich over de rechtmatigheid van de begrotingsuitvoering (of het begrotingsgeld volgens de regels is uitgegeven).

De informatie over de bedrijfsvoering dient op grond van de CW 2001:

• op deugdelijke wijze tot stand te zijn gekomen;

• te voldoen aan de verslaggevingsvoorschriften.

Deze twee aspecten betrekken wij in ons oordeel over de informatie over de bedrijfsvoering. We zeggen daarmee niets over de kwaliteit van de informatie zelf.

Om tot een oordeel te komen over de totstandkoming van de informatie hebben wij de volgende aspecten ervan onderzocht:

• Beschikt de minister over een procedure voor de totstandkoming van de bedrijfsvoeringsparagraaf waarin de bevoegdheden en verantwoordelijkheden van alle actoren zijn vastgelegd?

• Heeft de minister vooraf criteria geformuleerd voor wat moet worden aangemerkt als opmerkelijke zaken en tekortkomingen in de bedrijfsvoering?

• Is het verloop van het totstandkomingsproces controleerbaar en is het afwegingsproces daarbij transparant vastgelegd?

Oordeel
De informatie over de bedrijfsvoering in het Jaarverslag 2008 van het Infrastructuurfonds is op deugdelijke wijze tot stand gekomen en voldoet aan de verslaggevingsvoorschriften.

Het onderzoek naar de bedrijfsvoering zelf van het fonds is onderdeel van ons Rapport bij het Jaarverslag 2008 van het Ministerie van VenW, hoofdstuk 3.

3 REACTIE MINISTER EN NAWOORD ALGEMENE REKENKAMER

De minister van VenW heeft op 29 april 2009 gereageerd op ons rapport bij het Jaarverslag 2008 van het Ministerie van VenW (XII) en van het Infrastructuurfonds (A). De minister gaat niet in op specifieke bevindingen over het Infrastructuurfonds. Zijn reactie gaf ons daarom geen aanleiding tot een nawoord.

De volledige tekst van de brief van de minister staat op onze website www.rekenkamer.nl.

BIJLAGE 1

OVERZICHT FOUTEN EN ONZEKERHEDEN IN DE FINANCIËLE INFORMATIE IN HET JAARVERSLAG 2008 VAN HET INFRASTRUCTUURFONDS

A. Verplichtingen (€ x 1000)

Art. nr.OmschrijvingVerantwoord bedragFoutOnzekerheidTotaal F + OTolerantie overschreden?Onzekerheid over volledig-heid
   RechtmatigheidDeugdelijke weergaveRechtmatigheidDeugdelijke weergave   
11Hoofdwatersystemen853 6451 5951 595nee
12Hoofdwegennet3 959 1522 8622 862nee
13Spoorwegen1 765 6101681 3251 493nee
14Regionaal, lokale infrastructuur122 439 
15Hoofdvaarwegennet838 121 
16Megaprojecten niet-Verkeer en Vervoer249 389 
17Megaprojecten Verkeer en Vervoer116 1265022 0302 532nee
18Overige uitgaven en ontvangsten43 159 
19Bijdragen aan andere begrotingen Rijk 
Totaal 7 947 6411686 2852 030  

Individuele fouten in de deugdelijke weergave die de tolerantie overschrijden

Art. nr.PostFout 
 Totaal individuele fouten0 
    
    
 Totaal verplichtingen7 947 641  
 Procentuele fout0,08%Tolerantiegrens niet overschreden
 Procentuele onzekerheid0,03%Tolerantiegrens niet overschreden

B/C. Uitgaven + ontvangsten (€ x 1000)

Art. nr.OmschrijvingVerantwoord bedragFoutOnzekerheidTotaal F + OTolerantie overschreden?Onzekerheid over volledig-heid
   RechtmatigheidDeugdelijke weergaveRechtmatigheidDeugdelijke weergave   
11Hoofdwatersystemen686 29123285308nee
12Hoofdwegennet3 199 8097812 07512 153nee
13Spoorwegen1 860 3337 52267 528nee
14Regionaal, lokale infrastructuur314 71311213nee
15Hoofdvaarwegennet713 313 
16Megaprojecten niet-Verkeer en Vervoer212 592 
17Megaprojecten Verkeer en Vervoer321 199 
18Overige uitgaven en ontvangsten862 722104 5284 538nee
19Bijdragen aan andere begrotingen Rijk6 226 227 
Totaal 14 397 1997 63316 907  
          
(1)Totaal Uitgaven en Ontvangsten14 397 199Omvangsbasis uitgaven + ontvangsten  
 Procentuele fout0,05%Tolerantiegrens niet overschreden 
 Procentuele onzekerheid0,12%Tolerantiegrens niet overschreden  
(2)Totaal14 397 199Omvangsbasis uitgaven + ontvangsten + bijdrage(n) van derden baten-lastendiensten 
 Procentuele fout0,05%Tolerantiegrens niet overschreden  
 Procentuele onzekerheid0,12%Tolerantiegrens niet overschreden 

B. Uitgaven (€ x 1000)

Art. nr.OmschrijvingVerantwoord bedragFoutOnzekerheidTotaal F + OTolerantie overschreden?Onzekerheid over volledig-heid
   RechtmatigheidDeugdelijke weergaveRechtmatigheidDeugdelijke weergave   
11Hoofdwatersystemen682 90023285308nee
12Hoofdwegennet3 058 4107812 07512 153nee
13Spoorwegen1 835 4647 52267 528nee
14Regionaal, lokale infrastructuur285 71311213nee
15Hoofdvaarwegennet705 820 
16Megaprojecten niet-Verkeer en Vervoer186 390 
17Megaprojecten Verkeer en Vervoer275 348 
18Overige uitgaven en ontvangsten44 193104 5284 538nee
19Bijdragen aan andere begrotingen Rijk 
Totaal 7 074 2387 63316 907  

Individuele fouten in de deugdelijke weergave die de tolerantie overschrijden

Art. nr.PostFout 
 Totaal individuele fouten0 
    
    
 Totaal ontvangsten7 074 238  
 Procentuele fout0,11% 
 Procentuele onzekerheid0,24% 

C. Ontvangsten (€ x 1000)

Art. nr.OmschrijvingVerantwoord bedragFoutOnzekerheidTotaal F + OTolerantie overschreden?Onzekerheid over volledig-heid
   RechtmatigheidDeugdelijke weergaveRechtmatigheidDeugdelijke weergave   
11Hoofdwatersystemen3 391 
12Hoofdwegennet141 399 
13Spoorwegen24 869 
14Regionaal, lokale infrastructuur29 000 
15Hoofdvaarwegennet7 493 
16Megaprojecten niet-Verkeer en Vervoer26 202 
17Megaprojecten Verkeer en Vervoer45 851 
18Overige uitgaven en ontvangsten818 529 
19Bijdragen aan andere begrotingen Rijk6 226 227 
Totaal 7 322 961  

Individuele fouten in de deugdelijke weergave die de tolerantie overschrijden

Art. nr.PostFout 
 Fout Totaal individuele fouten0 
    
    
 Totaal ontvangsten7 322 961  
 Procentuele fout0,00% 
 Procentuele onzekerheid0,00% 

E. Saldibalans (€ x 1000)

Art. nr.OmschrijvingVerantwoord bedragFoutOnzekerheidTotaal F +OOnzekerheid over volledig-heid
   RechtmatigheidDeugdelijke weergaveRechtmatigheidDeugdelijke weergave  
3Liquide middelen
5Uitgaven buiten begrotingsverband
6Ontvangsten buiten begrotingsverband
7Openstaande rechten
8Extra-compabele vorderingen17 996
9Extra-comptabele schulden
10Voorschotten2 283 22215 64615 646
11Garantieverplichtingen1 104 753
12Openstaande verplichtingen17 548 06319 36010 00029 360
13Deelnemingen159 875
14Leningen u/g709 000
14Leningen o/g709 000
15Sluitrekening met VenW248 723
 Totaal beoordeeld22 780 63335 00510 000 
 (De tolerantiegrens wordt afgeleid van totaal beoordeeld) 
         
 Totaal saldibalans22 780 633       
 Procentuele fout0,15%Tolerantiegrens niet overschreden  
 Procentuele onzekerheid0,04%Tolerantiegrens niet overschreden 

F. Afgerekende voorschotten (€ x 1000)

 OmschrijvingVerantwoord bedragFoutOnzekerheidTotaal F + OTolerantie overschreden?Onzekerheid over volledig-heid
   RechtmatigheidDeugdelijke weergaveRechtmatigheidDeugdelijke weergave   
 Totaal afgerekende voorschotten 20082 291 299 
 Totaal afgerekende voorschotten2 291 299  
Naar boven