31 703 Homogene Groep Internationale Samenwerking 2009 (HGIS-nota 2009)

Nr. 5 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 mei 2010

Hierbij bied ik u het jaarverslag 2009 aan van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS).

Het HGIS-jaarverslag 2009 geeft inzicht in de besteding van de Nederlandse middelen aan internationale samenwerking in 2009. Het verslag volgt de indeling van de begroting van Buitenlandse Zaken: het tekstuele verslag gaat in op de tien kabinetsdoelstellingen en vervolgens worden de HGIS-uitgaven gepresenteerd naar departement, begrotingsartikel, beleidsthema en naar partnerland. Voor meer gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de jaarverslagen van betrokken HGIS-departementen.

De minister van Buitenlandse Zaken,

M. J. M. Verhagen

HGIS Jaarverslag 2009

Ministerie van Buitenlandse Zaken

Inhoudsopgave

HGIS Jaarverslag 2009
Voorwoord	4
Inleiding	5
HGIS naar kabinetsdoelstellingen	9
Financiële Bijlagen	17
Bijlage 1: De HGIS-uitgaven en ontvangsten 2009 per begroting en artikel	17
Bijlage 2. De ODA-uitgaven naar beleidsthema	21
Bijlage 3: ODA-prestatie	23
Bijlage 4: ODA-uitgaven partnerlanden 2009	24
Bijlage 5 HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water	30
Bijlage 6: Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose	32
Bijlage 7. ODA-uitgaven Onderwijs	33
Bijlage 8. De non-ODA uitgaven naar beleidsthema	34

Voorwoord

Dit jaarverslag van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) geeft inzicht in de besteding van Nederlandse middelen aan internationale samenwerking in 2009.

Vrijwel alle vakministeries doen uitgaven op het gebied van internationale samenwerking. Het HGIS-jaarverslag is het enige document dat een volledig overzicht geeft van alle buitenlanduitgaven die op de verschillende departementale begrotingen staan. De budgettaire constructie van de HGIS werd in 1997 ingesteld om onderlinge samenwerking te bevorderen en om buitenlanduitgaven in samenhang te kunnen bezien.

In de tabellen en figuren is onderscheid gemaakt tussen uitgaven in het kader van officiële ontwikkelingssamenwerking (ODA: Official Development Assistance) en andere uitgaven aan internationale samenwerking (non-ODA). De minister van Buitenlandse Zaken is coördinator van het buitenlandbeleid en daarmee van de HGIS. De minister voor Ontwikkelingssamenwerking is eerstverantwoordelijke voor de coördinatie van de ODA-middelen.

Het is de gewoonte dat de HGIS-nota de indeling van de begroting van het Ministerie van Buitenlandse Zaken volgt. Deze begroting maakt deel uit van een experiment. Dit houdt in dat de beleidsagenda van de begroting specifiek in gaat op de 10 doelstellingen van de eerste pijler van het kabinetsprogramma «Samen werken, samen leven». Het HGIS jaarverslag volgt deze opzet.

Het jaarverslag wordt afgesloten met financiële overzichten. In de bijlagen wordt de financiële informatie op verschillende manieren gepresenteerd om zo aan een brede informatiebehoefte tegemoet te komen. HGIS-uitgaven staan geordend naar departement, begroting en artikel, naar beleidsthema en naar partnerland.

Dit jaarverslag gaat in op activiteiten die in 2009 uitgevoerd zijn door inzet van HGIS-middelen. Het verslag geeft inzicht in de grote lijnen. Voor meer gedetailleerde beschrijvingen ten aanzien van de diverse onderwerpen wordt verwezen naar de jaarverslagen van de verschillende ministeries, in het bijzonder dat van Buitenlandse Zaken.

Inleiding

2009 was een bewogen jaar voor het internationale beleid in het algemeen en daarmee ook voor de activiteiten die gefinancierd worden uit de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). In het afgelopen jaar werd weer duidelijk hoezeer de wereld met elkaar verbonden is. De financiële crisis die al eerder in de Verenigde Staten begon, brak in alle hevigheid uit in de rest van de wereld. De «Mexicaanse griep» heeft slachtoffers geëist op alle continenten. En in 2009 ging veel aandacht uit naar mondiale klimaatverandering. Deze problemen vereisen een gezamenlijke en gecoördineerde aanpak. Niet alleen tussen staten maar ook tussen verschillende instanties binnen staten.

2009 is ook het jaar geweest waarin wereldwijd veel institutionele veranderingen hebben plaatsgevonden die hun weerslag hebben op het internationale beleid van Nederland. In het begin van 2009 werd Barack Obama geïnaugureerd als president van de Verenigde Staten. Op 3 november ondertekende de Tsjechische president, Václav Klaus, als laatste het Verdrag van Lissabon. En in december is het Kopenhagen-Akkoord gesloten dat moet bijdragen aan een beperking van de mondiale temperatuurstijging.

De HGIS werd in 2009 geconfronteerd met een forse daling (t.o.v. de ontwerpbegroting) van het ODA-budget van ruim EUR 550 mln. Deze daling komt door een verlaging van het BNP en is daarmee een direct gevolg van de economische crisis. De totale HGIS-uitgaven bedroegen in 2009 EUR 6,3 miljard. Hiervan is EUR 4,7 miljard ODA en EUR 1,6 miljard non-ODA. De omvang van de HGIS is in 2009 met EUR 0,3 miljard gedaald ten opzichte van 2008.

Figuur 1. Realisaties HGIS 2009 naar beleidsthema (bedragen x 1000)

Totale omvang van de HGIS 2009: EUR 6,3 mld

Figuur 2 . Uitgaven ODA naar beleidsthema (bedragen x 1000)

Totale omvang van de ODA realisaties 2009: EUR 4,7 mld

Figuur 3 . Uitgaven non-ODA naar beleidsthema (bedragen x 1000)

Totale omvang van de non-ODA realisaties 2009: EUR 1,6 mld

HGIS naar kabinetsdoelstellingen

Doelstelling 1: Een Europa met een stevig draagvlak dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar lidstaten het beter zelf kunnen regelen.

2009 is een belangrijk jaar geweest voor de Europese integratie. Op 1 december is het Verdrag van Lissabon, na een moeizaam proces, in werking getreden. Hiermee is de EU daadkrachtiger en democratischer geworden. Nederland heeft al voor het in werking treden van het verdrag intensief gesproken over de implementatie hiervan. Hierbij is Nederland actief opgetrokken met de Benelux-partners.

De EU heeft in 2009 een bijdrage geleverd aan het bestrijden van de recessie. Zo is er een communautair herstelplan overeengekomen dat voor een bestedingsimpuls heeft gezorgd. Ook hebben de lidstaten een politiek akkoord bereikt over strengere Europese regels voor financieel toezicht.

In 2009 is een aantal activiteiten georganiseerd om het draagvlak voor Europa te versterken. Zo werd stilgestaan bij de Europadag (9 mei) en de Val van de Muur (juli en oktober/november). Uit media-analyses en opinieonderzoek in het afgelopen jaar blijkt dat het draagvlak onder de bevolking voor Europese samenwerking is toegenomen. Opvallend is wel dat ondanks een actieve campagne de opkomst bij de verkiezingen voor het Europees Parlement met 36,7% laag was. Gemiddeld was de opkomst in het hele EU met 43,1% net iets beter.

Het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) is ook dit jaar het belangrijkste Europese instrument voor ontwikkelingssamenwerking met landen in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (de ACS-staten). De Nederlandse bijdrage aan het EOF was in 2009 EUR 180 miljoen.

Doelstelling 2. Een Europa dat zijn eigen criteria voor uitbreiding serieus neemt en strikt toepast.

Nederland heeft ook in 2009 met succes gepleit voor een strikte naleving van de EU uitbreidingsstrategie van december 2006. Kern van deze strategie is dat kandidaat-lidstaten (Kroatië, Turkije en Macedonië) en potentiële kandidaat-lidstaten (Albanië, Bosnië, Kosovo, Montenegro, Servië, IJsland) alleen voortgang kunnen boeken in het toenaderingsproces tot de Europese Unie als zij voldoen aan alle gestelde criteria.

Het Programma Maatschappelijke Transformatie (MATRA), gefinancierd uit de HGIS-middelen, richt zich op de opbouw van het maatschappelijk middenveld in de Midden- en Oost-Europese landen. Op die manier worden toetredende landen en (nieuwe) buurlanden van de EU ondersteund bij de overgang naar een democratische samenleving.

Matra

Het Programma Maatschappelijke Transformatie (Matra), dat wordt gefinancierd uit de HGIS-middelen, richt zich op het versterken van het transformatieproces richting democratische, pluriforme rechtsstaten in Oost- en Zuidoost-Europa. Ruimte voor dialoog tussen overheid en maatschappelijk middenveld is hierin een centraal aspect. Matra richt zich met name op capaciteitsopbouw en institutionele versterking van maatschappelijke organisaties en overheidsinstellingen enerzijds, en versterking van bilaterale relaties anderzijds.

In 2009 vond een herziening van het Matra-programma plaats. Het nieuwe beleid werd vastgelegd in de notitie «Matra gemoderniseerd», die op 3 november 2009 aan de Kamer werd aangeboden. De belangrijkste nieuwe elementen zijn beperking van het aantal landen, meer thematische focus, vereenvoudiging van het instrumentarium en delegatie van een groter deel van het budget naar posten. Invoering van het herziene beleid vindt met ingang van 2010 plaats. Vanwege het hoge niveau aan doorlopende verplichtingen in combinatie met het gedaalde budget kan vooralsnog alleen invulling worden gegeven aan meer delegatie van budgetten naar Nederlandse ambassades in Matra-landen.

In 2009 was het «oude» Matra-beleid nog van kracht. In aanvulling op lopende programma’s werden er 34 nieuwe meerjarige samenwerkingsprojecten van maatschappelijke organisaties geselecteerd. Daarnaast werden 39 nieuwe projecten op het gebied van overheidssamenwerking goedgekeurd, volgden 560 ambtenaren uit Matra-landen een training en 40 studenten een academische studie.

Doelstelling 3. Dichterbij brengen van een oplossing voor de conflicten in het Midden-Oosten.

Het Midden-Oosten vredesproces (MOVP) is in 2009 in zwaar weer geraakt als gevolg van de Israëlische inval in Gaza om de aanhoudende raketbeschietingen van Hamas te stoppen (operatie «Cast Lead») en de weigering van de Palestijnen om de onderhandelingen te hervatten zolang Israël doorgaat met de bouw van nederzettingen. De bredere regio zag een verdere destabilisatie in Jemen en toename van binnenlandse onlusten in Iran. Ook de nieuwe politiek van de president Obama gericht op Iran en op het MOVP heeft in 2009 niet geleid tot de gehoopte doorbraken. In deze context heeft Nederland zich in bilateraal en in internationaal verband met kracht ingezet voor stabiliteit en dialoog.

In de nasleep van Cast Lead heeft Nederland EUR 7,8 miljoen noodhulp ter beschikking gesteld voor de Palestijnse Gebieden. In november 2009 organiseerden Nederland en Egypte voorts in het kader van de Unie voor de Mediterrane Regio een internationale waterconferentie. De conferentie heeft bouwstenen opgeleverd voor de regionale waterstrategie die in 2010 zal worden ondertekend en die bijdraagt aan een oplossing van de waterproblematiek in de regio en de daaruit voortvloeiende instabiliteit.

Doelstelling 4. Een moderne krijgsmacht die wereldwijd maatwerk kan leveren bij crisisbeheersingsoperaties en bij het opbouwen van veiligheidsorganisaties.

In 2009 is Nederland wereldwijd actief geweest in diverse crisisbeheersingsoperaties. Zo heeft Nederland in 2009 met grote inzet van mensen en middelen bijgedragen aan de ISAF-missie in Uruzgan. De samenwerking met vooral Australië en de VS binnen het kader van het Provincial Reconstruction Team heeft in 2009 vastere vorm aangenomen. Onder doelstelling 5 wordt dieper ingegaan op de Afghanistan missie.

Naast de missie in Uruzgan heeft Nederland in 2009 bijgedragen aan andere crisisbeheersingsoperaties. Zo heeft Nederland in NAVO- en EU-kader fregatten ingezet om een bijdrage te leveren aan piraterijbestrijding voor de kust van Somalië. In EU-kader heeft Nederland hierbij gedurende enkele maanden het commando gevoerd over de EU-Atalanta missie. Tijdens de missie is gebleken dat het uitleveren en berechten van piraterijverdachten nog verdere aandacht behoeft.

Verder waren er in 2009 Nederlandse militairen actief in onder andere Bosnië, Kosovo, Tsjaad, Burundi en Irak. Met deze inspanningen heeft Nederland wereldwijd bijgedragen aan verbetering van internationale vrede en veiligheid. Die inzet was niet in alle gevallen militair van aard: zo heeft Nederland in Kosovo met 35 functionarissen bijgedragen aan de missie voor opbouw van de rechtsstaat (EULEX).

Doelstelling 5. Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten.

In 2009 heeft Nederland stevig ingezet op het verdiepen en verbreden van de samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid. De focus op conflictgebieden en fragiele staten blijft van belang om de ontwikkelingsdoelstellingen, mensenrechten en regionale stabiliteit te bevorderen en om negatieve ontwikkelingen, zoals illegale migratie, terrorisme en criminaliteit tegen te gaan. Ook is in 2009 gewerkt aan het verbeteren van de inter- en intradepartementale samenwerking (gericht op de 3D-benadering) en het versterken van de internationale inzet in conflictgebieden en fragiele staten.

3D-benadering in Afghanistan

Ook in 2009 heeft Nederland de 3D-benadering in Afghanistan in praktijk gebracht. Bij deze benadering worden diplomatie, defensie, en ontwikkeling (development) op elkaar afgestemd. In 2009 is deze Nederlandse aanpak, door middel van de Afghanistan conferentie, internationaal op de kaart gezet. De geïntegreerde strategie werd geprezen en de conferentie heeft geleid tot overeenstemming over een nieuwe aanpak in Afghanistan, met nadruk op geïntegreerd beleid en de regionale context.

In het kader van de 3D-benadering zijn diverse ministeries bij het Afghanistan beleid betrokken. De goede en intensieve samenwerking tussen de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie werd gecontinueerd en ook de ministeries van Binnenlandse Zaken, Landbouw en Justitie leverden een belangrijke bijdrage, onder andere bij het trainen van politie en op het gebied van drugsbestrijding.

Naast militairen zijn er in Afghanistan een aantal niet-militaire functionarissen uitgezonden, hoofdzakelijk afkomstig van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Maar ook het ministerie van Binnenlandse Zaken levert expertise op het gebied van counternarcotica.

Het Stabiliteitsfonds is een belangrijk instrument dat bijdraagt aan de uitvoering van een geïntegreerd buitenlandbeleid. In 2009 heeft het Stabiliteitsfonds ondersteuning geboden aan programma’s die op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling liggen en draagt daarmee bij aan het bereiken van beleidsdoelstelling 5 (Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten), met name waar het gaat om uitvoering van geïntegreerd beleid. In totaal werden er in het afgelopen jaar 25 nieuwe projecten gefinancierd door het Stabiliteitsfonds. De grootste ODA bijdrage betrof een donatie van EUR 12 miljoen aan Security Sector Development (SSD) in Burundi. De grootste non-ODA bijdrage betrof een donatie van EUR 12 miljoen aan een NAVO trustfund ter ondersteuning van het Afghaanse leger (ANA).

Doelstelling 6. Duurzame economische ontwikkeling bevorderen en armoedebestrijding met kracht voortzetten en uitwerken in het project «De Millennium Ontwikkelingsdoelen dichterbij».

In 2009 werd stilgestaan bij 60 jaar ontwikkelingssamenwerking. Het jaar stond echter ook in het teken een levendig debat over de effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking. Dit debat is nog in volle gang. De modernisering van het ontwikkelingsbeleid heeft in 2009 meer gestalte gekregen, onder andere in het Medefinancieringsstelsel 2011–2015 (MFSII). Eén van de vernieuwende elementen van MFSII zijn de consortiumbiedingen van ontwikkelingsorganisaties, die versnippering moeten tegengaan.

Net als in 2008 stonden er in 2009 vier prioriteiten centraal binnen het beleid van ontwikkelingssamenwerking:

• I. Veiligheid en ontwikkeling

• II. Groei en verdeling

• III. Gelijke rechten en kansen voor vrouwen

• IV. Duurzaamheid, klimaat en energie

Om de economische groei in ontwikkelingslanden te bevorderen ondersteunt Nederland maatregelen om de private sector ontwikkeling te stimuleren. Zo is in 2009 het nieuwe programma ORIO (Ontwikkelingsrelevante Infrastructuur Ontwikkeling) gestart. Dit programma ondersteunt overheden in ontwikkelingslanden om publieke infrastructuur projecten te financieren die belangrijk zijn voor economische ontwikkeling en armoedevermindering. De beleidsbrief «Landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid» is dit jaar voluit in uitvoering gekomen. De voorgenomen intensiveringen zijn voor 2009 gerealiseerd.

Op het gebied van gender blijft Nederland zich inzetten om de kansen en rechten van vrouwen wereldwijd te verbeteren. Het MDG3-fonds is een belangrijk instrument waaruit activiteiten die zich richten op het verbeteren van rechten en kansen van vrouwen en meisjes. Uit dit fonds zijn er in 2009 45 projecten met succes van start gegaan en deze lopen goed. De projecten richten zich onder andere op het verhogen van de politieke participatie, zoals het African Women’s Development Fund; het verminderen van geweld tegen vrouwen, zoals V-Day Egypt; en op het verbeteren van landrechten voor vrouwen, zoals het Netherlands Institute for Southern Africa.

2009 werd ook gekenmerkt door een ongekende daling van het ODA-budget. Deze daling is het directe gevolg van de economische crisis en de daling van het BNP. Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2009 bedroeg de daling ruim EUR 550 miljoen. Dit heeft gevolgen gehad voor de geplande uitgaven. Er is ervoor gekozen om de uitgaven aan de beleidsprioriteiten zoveel mogelijk op peil te houden. Voor de uitgaven aan fragiele staten is dit niet altijd gelukt omdat de veiligheidssituatie in veel landen verslechterde. Uiteindelijk zijn vooral de uitgaven op de terreinen onderwijs, het maatschappelijk middenveld en milieu en water lager uitgekomen dan eerst begroot.

Doelstelling 7. Een evenwichtige en uitgesproken inzet voor mensenrechten overal ter wereld.

Ook in 2009 hebben zich ernstige mensenrechtenschendingen in de wereld voltrokken. Het bloedige neerslaan van demonstraties in Iran en de vervolging van christelijke minderheden in Irak zijn prangende voorbeelden. De schendingen van mensenrechten vinden echter wereldwijd plaats. De inzet van Nederland is dan ook verspreid over alle regio’s.

Het mensenrechtenfonds is een belangrijk instrument dat een bijdrage levert aan de uitvoering van het mensenrechtenbeleid. In 2009 werd door de Nederlandse regering 25 miljoen euro beschikbaar gesteld voor dit fonds. Uit het mensenrechtenfonds worden momenteel ruim 400 projecten, in meer dan 60 landen, gefinancierd. Het grootste gedeelte van het budget, 17 miljoen euro, is uitgegeven via de Nederlandse ambassades. Dit is een bewuste keuze: het mensenrechtenfonds geeft handen en voeten aan het mensenrechtenbeleid in het buitenland, waarbij gebleken is dat directe financiering door Nederlandse posten in het buitenland effectief is.

Daarnaast heeft de minister van Buitenlandse Zaken ook dit jaar de mensenrechtentulp uitgereikt om het werk van mensenrechtenverdedigers te eren. Deze onderscheiding werd gegeven aan de Iraanse advocate Shadi Sadr voor de bijdrage die zij heeft geleverd aan het verbeteren van de rechten van haar medeburgers.

Doelstelling 8. Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012.

Klimaatverandering is een mondiaal probleem dat vraagt om een mondiale oplossing. Het buitenlandbeleid dat het kabinet op dit onderwerp voert bevat twee aspecten. Enerzijds worden er in internationaal verband afspraken gemaakt over klimaatbeleid. Anderzijds ondersteunt Nederland diverse programma’s in de OS-partnerlanden op het gebied van hernieuwbare energie, milieu, en klimaatadaptatie.

De internationale klimaatonderhandelingen kwamen tot een hoogtepunt tijdens de klimaatconferentie in Kopenhagen in december. Deze conferentie is voorafgegaan door een actieve internationale lobby van Nederland. Dit heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de institutionele structuur zoals die uiteindelijk in het Kopenhagen-Akkoord is neergelegd. Het akkoord zelf voldoet echter nog niet aan het ambitieniveau dat Nederland nastreeft. Het akkoord erkent dat de mondiale temperatuurstijging beperkt moet worden tot maximaal 2 graden, maar er zijn geen afspraken gemaakt voor concrete reductiedoelen, noch zijn er afspraken gemaakt over het tijdstip waarop emissies moeten gaan dalen.

Om de temperatuurstijging te beperken tot onder de 2 graden is het cruciaal om de uitstoot van CO₂ terug te dringen. In 2009 is hieraan een sterke impuls gegeven met het intensiveren van programma’s die de productie van hernieuwbare energie in ontwikkelingslanden bevorderen. Zo is er met Nederlandse financiering een speciaal loket bij de Wereldbank voor hernieuwbare energie geopend. Met Indonesië en Mozambique is samengewerkt aan de verduurzaming van biomassaproductie ten behoeve van energie. Verder is er in het Grote Merengebied een bijdrage geleverd aan regionale progamma’s op het gebied van energievoorziening en landbeheer.

Vanuit de HGIS worden twee CO₂ reductieprogramma’s gefinancierd: het Joint Implementation en het Clean Development Mechanism. Uitgevoerd door respectievelijk de ministeries van Economische Zaken en Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

CO₂ reductieprogramma’s

Nederland kent in het kader van het Kyoto protocol een verplichting om de nationale broeikasgasemissies in de periode 2008–2012 met 6% ten opzichte van 1990 te reduceren. Op grond van de meest recente inzichten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wordt verwacht dat Nederland de Kyoto-doelstelling gaat halen.

In het kader van het Kyoto protocol is afgesproken dat landen hun reductieverplichting via maatregelen in het buitenland mogen realiseren. Hiervoor zijn drie instrumenten beschikbaar: Internationale Emissiehandel, Joint Implementation (JI), en Clean Development Mechanism (CDM). Het CDM en JI maakt het voor bedrijven aantrekkelijk om in ontwikkelingslanden en landen in Midden- en Oost-Europa in schone technologieën te investeren. Zij kunnen de uitgespaarde broeikasgassen verkopen aan industrielanden. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid voor landen om emissieruimte, in de vorm Assigned Amount Units, die ze over hebben aan anderen te verkopen

Hoe hoog de totale uitstoot van CO₂ in Nederland in de periode 2008–2012 zal uitkomen is onder meer afhankelijk van het verloop van de recessie. Het PBL gaat er van uit dat in het meest ongunstige scenario de emissieruimte voor deze periode met 52 Mton zal worden overschreden, ofwel ongeveer 10 Mton per jaar. Daarvoor moet door de Nederlandse overheid extra emissierechten worden aangekocht. Tot en met 2009 heeft Nederland via het JI en CDM, alsmede via internationale emissiehandel voor ruim 15 Mton aan emissierechten gekocht.

Vanuit de HGIS wordt ook het programma Partners voor Water gefinancierd. Samenwerking tussen Ministeries is daarbinnen een belangrijk onderdeel.

Partners voor Water

Partners voor Water II (PvW II) bundelt krachten om de Nederlandse watersector te versterken. Nederlandse waterexpertise vanuit de overheid, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en NGO's wordt structureel ingezet om bij te dragen aan duurzame oplossingen voor de wereldwaterproblematiek en bij te dragen aan versterking van de Nederlandse exportpositie.

In 2009 zijn geen nieuwe projecten meer gestart vanwege de gelimiteerde bestedingsruimte voor PvW II. Wel is er met cofinanciering van BZ en VenW nog een bijdrage geleverd aan oplossingen voor de overstromingsproblematiek van Jakarta o.a. met betrekking tot de damdoorbraak bij Situ Gintung. Evaluatie van in 2009 of eerder afgesloten projecten levert een beeld op van substantiële spin-off. De Wereldbank en de Asian Development Bank hebben diverse projecten gefinancierd waarbij Nederlandse organisaties een rol spelen in de uitvoering.

Enkele voorbeelden van projecten die in 2009 aan de doelstelling hebben bijgedragen:

• Het thema «Water en klimaatadaptatie» werd internationaal geagendeerd middels het Cooperative Programme on Water and Climate (CPWC). Vanuit CPWC is in 2009 een belangrijke bijdrage geleverd aan het opstarten van het deltaprogramma voor Vietnam.

• Het project National Lowlands Development Strategy in Indonesië heeft geleid tot het door de Wereld Bank gefinancierde WACLIMAD programma. Nederlandse partijen dragen daarbinnen bij aan verantwoorde ontwikkeling van laagland gebieden (inclusief veengebieden) voor voedsel en ecosystemen

• Via het online open source internet project AKVO («water» in het Esperanto) worden kennis, financiering en projectplannen op het gebied van drinkwater en sanitatie samengebracht. AKVO is opgestart met financiering vanuit Partners voor Water en is in 2008 een zelfstandige stichting geworden met eigen financiering. Daarnaast is PvW II de aanjager van het WASH-Akkoord waarin de Ministeries en andere organisaties uit de watersector samen werk maken van MDG7 op het gebied van water en sanitatie.

• Voor een sterke internationale positie is het van belang om als Nederland te blijven innoveren. Daarom heeft Partners voor Water bijgedragen aan de totstandkoming van de innovatieprogramma's «delta- en watertechnologie', en aan het Programma Human Capital Water. Dat laatste programma zorgt ervoor dat er ook in de toekomst voldoende goed opgeleid personeel in de watersector is, zodat de internationale ambities waar kunnen worden gemaakt.

• Om de internationale zichtbaarheid van Nederland te versterken, heeft PvW II veel energie gestoken in de Nederlandse inzet op het vijfde Wereld Water Forum dat in maart 2009 in Turkije werd gehouden. Dankzij PvW II is er tijdens het Forum een sterke gezamenlijke Nederlandse inzending is neergezet. Ook op een aantal andere strategische, internationale evenementen hebben publieke en private partijen Nederland samen gepresenteerd: bijvoorbeeld Aquaterra in Amsterdam, waar praktijkervaringen van verschillende deltagebieden zijn uitgewisseld.

In 2009 is het HGIS budget voor PvW III goedgekeurd ad 57 miljoen euro voor 6 jaar met een koppeling naar de internationale component van het Nationale Waterplan.

Doelstelling 9. Betere dienstverlening aan Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland

Deze kabinetsdoelstelling wordt met name gerealiseerd door consulaire en economische dienstverlening en interdepartementale samenwerking.

Dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland vindt plaats op verschillende terreinen: aan Nederlandse reizigers, toeristen, zakenmensen, maar ook aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland. In 2009 werd door de posten consulaire bijstand of hulp verleend bij ziekte of ongeval (468 keer), bij overlijden (486 keer), bij vermissing en onderzoek naar welstand (392 keer) en bij lopende kindontvoeringszaken (44). Ook werden 153.259 documenten gelegaliseerd.

Daarnaast wordt ondersteuning geboden aan Nederlandse bedrijven op buitenlandse markten. Met het uitgebreide Nederlandse postennet (ambassades, consulaten en handelskantoren) en de wereldwijde spreiding ervan biedt het Ministerie van Buitenlandse Zaken in nauwe samenwerking met de Ministeries van Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, een prima infrastructuur voor economische dienstverlening. Om de economische dienstverlening te intensiveren zijn in 2009 een aantal nieuwe Netherlands Business Support Offices (NBSO’s) opgericht in Duitsland, Groot-Brittannië, en India.

Internationaal Ondernemen

Het jaar 2009 stond in het teken van de economische crisis en teruglopende internationale handel. De crisis, in combinatie met de verschuivende internationale economische machtsverhoudingen, leidde tot extra aandacht voor economische diplomatie. Ook werd een aantal maatregelen getroffen om ondernemers tegemoet te komen (Tijdelijke Aanvullende Staatskredietverzekering (TASK), uitbreiding Exportkredietverzekering (EKV) en – voor 2009 en 2010 – 2xplore (haalbaarheidsstudies voor consortia van Nederlandse (MKB-)bedrijven)

Daarnaast is in 2009 het financiële instrumentarium waarop bedrijven een beroep kunnen doen wanneer zij op een buitenlandse markt (gaan) opereren verder gestroomlijnd. Het aantal subsidieregelingen is teruggebracht tot twee: Internationaal Ondernemen en Internationaal Excelleren.

Internationaal Ondernemen richt zich op internationaal startende bedrijven. Via Prepare2Start (de opvolger van PSB) is in 2009 aan 1.090 bedrijven steun verleend, waarmee het budget van EUR 15 miljoen bijna volledig werd uitgeput.

De regeling Internationaal Excelleren biedt ondersteuning aan (groepen) bedrijven die hun aandeel op een buitenlandse markt willen uitbouwen en versterken. Hieronder vallen de programma's 2getthere en Package4Growth. Het programma 2getthere is in juni 2009 in nieuwe vorm van start gegaan als gevolg van de Hanseland uitspraak uit 2008. Zes nieuwe 2getthere programma's werden ondertekend en er werden 12 internationaliseringstrategieën en 54 vooraanmeldingen ontvangen. Bedrijven hebben positieve ervaringen met dit programma, ondermeer in Polen en Oekraïne (bouwnijverheid en publieke infrastructuur voor EK voetbal 2012) en de VS (water). Package4Growth werd ook medio 2009 gelanceerd om sterke positionering van Nederlandse bedrijven mogelijk te maken op de snelgroeiende, zeer competitieve markten China en India. Twintig aanvragen werden goedgekeurd, 29 zijn nog in behandeling.

Gebleken is dat economische missies onder leiding van een bewindspersoon – een belangrijke vorm van economische diplomatie – zeer effectief zijn om deuren geopend te krijgen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Ook in 2009 vond verschillende succesvolle missies plaats, ondermeer naar de VAE en Oman (gezamenlijk met het kroonprinselijk paar), naar de VS (in kader van de viering van NY400) en China (vierstedenmissie).

Doelstelling 10. Betere dienstverlening aan internationale organisaties en buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen.

Nederland heeft zich in 2009 opnieuw sterk ingezet om een goed gastland te zijn voor de internationale organisaties en bedrijven die hier zijn gevestigd. De infrastructuur voor de dienstverlening aan beide doelgroepen werd versterkt. Zo werd de Engelstalige overheidsinformatie gericht op expats die naar Nederland komen toegankelijker gemaakt, en zijn er nieuwe expatdesks geopend. Uit de contacten met de internationale organisaties blijkt dat de Nederlandse inspanningen worden gewaardeerd. Nederland was in 2009 zeer succesvol bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven en investeringen. In 2009 werden 155 buitenlandse bedrijven naar Nederland gehaald, hier behouden of verder uitgebreid. Daarnaast is er in 2009 voor ruim 3 miljard euro aan buitenlandse investeringen binnengehaald.

Financiële bijlagen

Bijlage 1a. De HGIS-uitgaven 2009 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		Begroting 2009		Mutatie		Realisaties 2009
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
IIB Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten
02.01 Algemene Rekenkamer/recht- en doelmatigheidsbevordering		280	280	0	0	280	280
Totaal		280	280	0	0	280	280
V Buitenlandse Zaken
01.00 Versterkte int. rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten
	01.01 Internationale rechtsorde	47.639	5.154	144	– 99	47.783	5.055
	01.02 Mensenrechten	48.656	38.831	4.077	– 1.334	52.733	37.497
	01.03 Internationale juridische instellingen	14.223		565	0	14.788
02.00 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur
	02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	16.458		– 103	0	16.355
	02.02 Bestrijding internationaal terrorisme
	02.03 Non-proliferatie en ontwapening	9.165	770	185	398	9.350	1.168
	02.04 Conventionele wapenbeheersing
	02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	422.898	298.623	– 59.856	– 31.757	363.042	266.866
	02.06 Humanitaire hulpverlening	250.094	246.327	43.842	47.404	293.936	293.731
	02.07 Goed bestuur	192.553	181.763	8.629	7.814	201.182	189.577
	02.08 Het bevorderen van energiezekerheid
	02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie	29.750	29.750	– 12.141	– 12.141	17.609	17.609
03.00 Versterkte Europese samenwerking
	03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie	10.708		– 2.150	0	8.558
	03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds	185.832	185.832	– 6.003	– 6.003	179.829	179.829
	03.04 Nederlandse positie in de EU	3.447		231	0	3.678
	03.05 Raad van Europa	9.303		186	0	9.489
04.00 Meer welvaart en minder armoede
	04.01 Handels- en financieel systeem	25.755	1.240	– 8.799	– 16	16.956	1.224
	04.02 Armoedebestrijding	587.247	580.295	– 182.944	– 178.605	404.303	401.690
	04.03 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden	480.656	468.156	13.849	13.849	494.505	482.005
	04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking	16.200	16.200	4.723	4.723	20.923	20.923
	04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering	6.265		344	0	6.609
05.00 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling
	05.01 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs	515.050	515.050	– 201.544	– 201.544	313.506	313.506
	05.02 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek	157.025	154.429	– 1.167	– 1.167	155.858	153.262
	05.03 Gender	36.772	36.772	2.227	2.227	38.999	38.999
	05.04 HIV/AIDS	301.651	299.700	2.250	2.410	303.901	302.110
	05.05 Reproductieve gezondheid	172.676	172.676	10.640	10.640	183.316	183.316
	05.06 Participatie civil society	619.174	619.174	– 121.599	– 121.735	497.575	497.439
06.00 Beter beschermd en verbeterd milieu
	06.01 Milieu en water	305.284	297.586	– 49.297	– 44.498	255.987	253.088
	06.02 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen	138.370	138.370	– 7.741	– 7.741	130.629	130.629
07.00 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer
	07.01 Consulaire dienstverlening	8.800		14.635	0	23.435
	07.02 Vreemdelingenbeleid	180.703	179.598	68.197	68.361	248.900	247.959
08.00 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland
	08.01 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden	15.152	1.827	– 5.300	597	9.852	2.424
	08.02 Cultureel erfgoed	4.820	1.205	– 618	– 148	4.202	1.057
	08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	62.670	37.533	– 882	– 3.609	61.788	33.924
	08.04 Vestigingsklimaat int. organisaties in Nederland
09.00 Geheim
	09.01 Geheim			26	0	26
10.00 Nominaal en onvoorzien
	10.01 Nominaal en onvoorzien	56.116		– 56.111	0	5
11.00 Algemeen
	11.01 Apparaatsuitgaven	744.853	209.566	11.061	21.948	755.914	231.514
Totaal		5.675.965	4.716.427	– 530.444	– 430.026	5.145.521	4.286.401
VI Justitie
13.03.01 Rechtshandhandhaving/Tech. ass. bij drugsbestrijding Suriname		200	200	2	2	202	202
13.03.01 Rechtshandhandhaving/Europol		21.841		3.244	0	25.085
13.03.03 Rechtshandhandhaving/NFI				500	0	500
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Attachés		1.362		20	0	1.382
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO		146		– 16	0	130
Totaal		23.549	200	3.750	2	27.299	202
VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
12.01 Apparaat (attachés)		478		220	0	698
Totaal		478	0	220	0	698	0
VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
06.01 HBO (beurzen niet EU)		3.453	3.453	0	0	3.453	3.453
07.10 Wetenschappelijk onderwijs		59.699	56.460	2.128	2.098	61.827	58.558
08.11 Internationaal beleid: attachés		150		0	0	150
08.11 Internationaal beleid: Cultuur overig		1.231		273	0	1.504
14.01/02/04 Cultuur: overig		166		6.937	0	7.103
16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO		454	454	0	0	454	454
Totaal		65.153	60.367	9.338	2.098	74.491	62.465
IXB Financiën
01 Belastingen
	02 Belastingdienst (attachés)	1.136		175	0	1.311
04 Internationale betrekkingen
	20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen	159.157	158.320	– 63.787	– 64.280	95.370	94.040
09 Algemeen (apparaat/attachés)		1.034		24	0	1.058
Totaal		161.327	158.320	– 63.588	– 64.280	97.739	94.040
X Defensie
20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)		326.100	13.000	33.993	– 2.500	360.093	10.500
26 Commando Dienstencentra
	06.01 Attachés	20.688		– 101	0	20.587
Totaal		346.788	13.000	33.892	– 2.500	380.680	10.500
XI Volkshuisvesting, RO en Milieubeheer
43.08.04 Clean development mechanism		50.221		– 27.671	0	22.550
47.44.04 Internationaal milieubeleid		3.803		509	0	4.312
91.82.28 Apparaat/attachés		316		0	0	316
Totaal		54.340	0	– 27.162	0	27.178	0
XII Verkeer en Waterstaat
31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water)		14.687		– 3.963	0	10.724
33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)		416		– 89	0	327
33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)		1.365		– 155	0	1.210
37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)		736	27	19	0	755	27
41.01 Attachés		2.365		– 117	0	2.248
Totaal		19.569	27	– 4.305	0	15.264	27
XIII Economische Zaken
2 Bevorderen van innovatiekracht
	01 Algemeen (attachés)	5.663		– 47	0	5.616
	45 IS opkomende markten	4.599		93	0	4.692
	55 Bijdrage organisaties	364		– 27	0	337
3 Een concurrerend ondernemingsklimaat
	10 Bijdrage UNWTO	219		– 8	0	211
4 Doelmatige en duurzame energiehuishouding
	01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten)			654	0	654
	20 CO2/reductieplan-Joint Implementation	28.704		15.579	0	44.283
	50 Bijdrage aan diverse instituten	1.076		– 928	0	148
5 Internationale Economische Betrekkingen				0	0
	01 Algemeen	1.275		927	0	2.202
	20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde	4.394		134	0	4.528
	30 Bevorderen van internationaal ondernemen	59.413	0	15.228	200	74.641	200
	40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (ANL/NFIA)	735		– 143	0	592
	50 Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnen- als buitenlandse markten	71.574	5.000	– 38.755	– 4.837	32.819	163
10 Elektronische communicatie en post
	30 Bijdrage aan internationale organisaties	1.249		761	0	2.010
Totaal		179.265	5.000	– 6.532	– 4.637	172.733	363
XIV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
23 Natuur
	01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout)	61		0	0	61
	01.04 Programma «Leren voor Duurzame Ontwikkeling'	1.000	1.000	0	0	1.000	1.000
26 Kennis en Innovatie
	01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)	35	35	0	0	35	35
	01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)	1.053	1.053	81	81	1.134	1.134
29 Algemeen
	01.01 Internationale contributies/FAO	6.973	3.556	– 499	– 255	6.474	3.301
	01.01 Internationale contributies/UNEP	243	243	0	0	243	243
	02.01 Apparaatsuitgaven (attachés)	19.530		– 869	0	18.661
Totaal		28.895	5.887	– 1.287	– 174	27.608	5.713
XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid
98.08.06 Apparaatsuitgaven (attachés)		749		0	0	749
Totaal		749	0	0	0	749	0
XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport
46.01.01 Sport en OS		1.500	1.500	– 34	– 34	1.466	1.466
98.01.01 Projecten via UNODC		5.000		0	0	5.000
98.01.01 WHO-partnerschap		6.000		0	0	6.000
98.02.01 Algemeen, apparaatsuitgaven (attachés)		1.085		138	0	1.223
Totaal		13.585	1.500	104	– 34	13.689	1.466
Toerekeningen
EU-begroting		294.900	234.400	0	0	294.900	234.400
EKI-kwijtschelding		50.000	50.000	– 22.136	– 22.136	27.864	27.864
Schuldkwijtschelding IMF/Liberia
Totaal		344.900	284.400	– 22.136	– 22.136	322.764	262.264
TOTAAL UITGAVEN		6.914.843	5.245.408	– 608.150	– 521.687	6.306.693	4.723.721

BIJLAGE 1B. De HGIS-ontvangsten 2009 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		Begroting 2009	Mutatie	Realisaties 2009
V Buitenlandse Zaken
22 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur
	10 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	147	2	149
	70 Humanitaire hulpverlening	1.000	62	1.062
23 Versterkte Europese samenwerking
	40 Restitutie Raad van Europa		120	120
24 Meer welvaart en minder armoede
	10 Aflossingen en rente begrotingsleningen	40.837	3.470	44.307
27 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer
	10 Consulaire dienstverlening	36.640	2.123	38.763
28 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland
	10 Doorberekening Defensie diversen	771	– 71	700
31 Algemeen
	10 Diverse ontvangsten	51.647	9.619	61.266
	20 Koersverschillen
	Totaal	131.042	15.325	146.367
VI Justitie
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol			0
	Totaal
IXB Financiën
04.22 Programma Ontvangsten		10.998	723	11.721
07 Beheer materiële activa
	Totaal	10.998	723	11.721
X Defensie
20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties		1.407	19.087	20.494
	Totaal	1.407	19.087	20.494
XIII Economische Zaken
02.10 Infrastructuur voor innovatie
05 Internationale economische betrekkingen
	01 Algemeen
	20 Vrijmaken internationale handels- en investeringsverkeer	10.000	– 10.000
	21 Ontvangsten kredieten en garanties	681	1.292	1.973
	30 Bevorderen internationaal ondernemen		1.007	1.007
	90 Diverse ontvangsten BEB	1.134	407	1.541
10.70 Restituties bijdragen aan internationale organisaties			2	2
	Totaal	11.815	– 7.292	4.523
	TOTAAL ONTVANGSTEN	155.262	27.843	183.105

BIJLAGE 2. De ODA-uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

		Begroting 2009	Realisaties 2009
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging mensenrechten
1.1	Internationale rechtsorde	5.154	5.055
1.2	Mensenrechten	38.831	37.497
		43.985	42.552
Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur
AR	Recht- en doelmatigheidsbevordering	280	280
2.3	Non-proliferatie en ontwapening	770	1.168
2.5	Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	298.623	266.866
2.6	Humanitaire hulpverlening	246.327	293.731
2.7	Goed bestuur	181.763	189.577
2.9	Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie	29.750	17.609
Defensie	Toerekening crisisbeheersingsoperaties	13.000	10.500
		770.513	779.731
Versterkte Europese samenwerking
3.3	EOF Europees ontwikkelingsfonds	185.832	179.829
Toerek.	Toerekening EU-begroting	234.400	234.400
		420.232	414.229
Meer welvaart en minder armoede
4.1	Handels- en financieel systeem	1.240	1.224
4.2	Armoedebestrijding	580.295	401.690
4.3	Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	468.156	482.005
4.4	Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking	16.200	20.923
Justitie	Rechtshandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname	200	202
Financiën	Mult. Ontw. Banken en Fondsen	158.320	94.040
EZ	Economische Samenwerking Indonesie	0	200
	Faciliteit transitielanden	5.000	163
LNV	Internationale contributies/FAO	3.556	3.301
Toerek.	EKI-kwijtschelding	50.000	27.864
	Schuldkwijtschelding IMF/Liberia	0	0
		1.282.967	1.031.612
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling
5.1	Onderwijs	515.050	313.506
5.2	Kennisontwikkeling	154.429	153.262
5.3	Gender	36.772	38.999
5.4	HIV/AIDS	299.700	302.110
5.5	Reproductieve gezondheid	172.676	183.316
5.6	Participatie civil society	619.174	497.439
OCW	HBO (beurzen niet EU)	3.453	3.453
	Wetenschappelijk onderwijs	56.460	58.558
	Onderzoek en wetenschappen: WOTRO	454	454
LNV	Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)	35	35
	Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)	1.053	1.134
VWS	Sport en OS	1.500	1.466
		1.860.756	1.553.732
Beter beschermd en verbeterd milieu
6.1	Milieu en water	297.586	253.088
6.2	Water en stedelijke ontwikkeling	138.370	130.629
VenW	Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)	27	27
LNV	Programma «Leren voor Duurzame Ontwikkeling'	1.000	1.000
	Internationale contributies/UNEP	243	243
		437.226	384.987
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van personenverkeer
7.2	Vreemdelingenbeleid (opvang asielzoekers)	179.598	247.959
		179.598	247.959
Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland
8.1	Nederlandse cultuur	1.827	2.424
8.2	Cultureel erfgoed	1.205	1.057
8.3	Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	37.533	33.924
		40.565	37.405
Algemeen
11.1	Apparaatsuitgaven	209.566	231.514
		209.566	231.514
Totaal ODA binnen HGIS		5.245.408	4.723.721
ODA buiten HGIS (instituten LNV)		4.725	4.725
TOTAAL ODA		5.250.133	4.728.446

BIJLAGE 3. ODA-prestatie

ODA-prestatie in 2009
(bedragen in miljoenen EUR)
ODA-uitgaven (1)		4.728,4
Af: Aflossingen op ODA-leningen (2)		83,3
Af: Ontvangsten op eerdere ODA-uitgaven (3)		31,2
Netto ODA (1-2-3)		4.614,0
BNP 2009		562.400,0
ODA-prestatie 2009		0,82%

BIJLAGE 4. ODA-uitgaven partnerlanden 2009

Versnelde MDG-realisatie
Bangladesh			Kenia
2.07 Goed bestuur	3.690.000		1.02 Mensenrechten	183.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	606.000		2.07 Goed bestuur	5.000.000
5.01 Onderwijs	12.714.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	1.114.000
5.03 Gender	936.000		6.01 Milieu en water	3.811.000
5.04 HIV/AIDS	55.000		6.02 Duurzaam waterbeheer	4.680.000
5.05 Reproductieve gezondheid	2.076.000			14.788.000
6.01 Milieu en water	12.357.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	17.571.000		Mali
	50.005.000		1.02 Mensenrechten	92.000
			2.07 Goed bestuur	1.599.000
Benin			4.02 Armoedevermindering	10.000.000
2.07 Goed bestuur	2.981.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	3.625.000
4.02 Armoedevermindering	10.000.000		4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	145.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	1.525.000		5.01 Onderwijs	25.111.000
5.01 Onderwijs	5.130.000		5.04 HIV/AIDS	300.000
5.03 Gender	21.000		5.05 Reproductieve gezondheid	8.372.000
6.01 Milieu en water	229.000		6.01 Milieu en water	2.530.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	7.677.000		6.02 Duurzaam waterbeheer	3.493.000
	27.563.000			55.267.000
Bolivia			Mongolië
1.02 Mensenrechten	136.000		6.01 Milieu en water	6.478.000
2.07 Goed bestuur	6.761.000		6.02 Duurzaam waterbeheer	245.000
4.02 Armoedevermindering	2.407.000			6.723.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	5.641.000
4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	352.000		Mozambique
5.01 Onderwijs	10.375.000		2.07 Goed bestuur	1.631.000
5.03 Gender	340.000		4.02 Armoedevermindering	18.000.000
6.01 Milieu en water	5.278.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	2.623.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	267.000		4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	115.000
	31.557.000		5.01 Onderwijs	19.995.000
			5.03 Gender	545.000
Burkina Faso			5.04 HIV/AIDS	4.778.000
1.02 Mensenrechten	204.000		5.05 Reproductieve gezondheid	3.500.000
2.07 Goed bestuur	2.333.000		6.02 Duurzaam waterbeheer	16.417.000
4.02 Armoedevermindering	20.500.000			67.604.000
4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	180.000
5.01 Onderwijs	14.927.000		Nicaragua
5.03 Gender	150.000		2.07 Goed bestuur	956.000
5.04 HIV/AIDS	2.786.000		4.02 Armoedevermindering	120.000
5.05 Reproductieve gezondheid	6.472.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	5.772.000
	47.552.000		4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	85.000
			5.03 Gender	897.000
Ethiopië			5.04 HIV/AIDS	27.000
1.02 Mensenrechten	72.000		5.05 Reproductieve gezondheid	7.224.000
2.07 Goed bestuur	838.000		6.01 Milieu en water	139.000
4.02 Armoedevermindering	2.000			15.220.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	21.487.000
4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	220.000		Oeganda
5.01 Onderwijs	8.774.000		1.02 Mensenrechten	548.000
5.03 Gender	718.000		2.07 Goed bestuur	10.453.000
5.04 HIV/AIDS	4.377.000		4.02 Armoedevermindering	52.000
5.05 Reproductieve gezondheid	5.752.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	250.000
	42.240.000		5.01 Onderwijs	9.200.000
			5.03 Gender	23.000
Ghana				20.526.000
2.07 Goed bestuur	1.514.000
4.02 Armoedevermindering	25.000.000		Rwanda
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	3.848.000		2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	2.000.000
5.01 Onderwijs	7.740.000		2.07 Goed bestuur	5.846.000
5.05 Reproductieve gezondheid	18.856.000		4.02 Armoedevermindering	127.000
6.01 Milieu en water	7.469.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	11.050.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	116.000		4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	27.000
	64.543.000		5.01 Onderwijs	6.200.000
			6.01 Milieu en water	11.000.000
Jemen				36.250.000
1.02 Mensenrechten	197.000
2.07 Goed bestuur	250.000		Senegal
5.01 Onderwijs	5.367.000		4.02 Armoedevermindering	10.053.000
5.03 Gender	853.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	26.000
5.05 Reproductieve gezondheid	5.201.000		6.01 Milieu en water	21.706.000
6.01 Milieu en water	1.085.000		6.02 Duurzaam waterbeheer	52.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	5.399.000			31.837.000
	18.352.000
Tanzania			Zambia
2.07 Goed bestuur	18.595.000		2.07 Goed bestuur	961.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	481.000		4.02 Armoedevermindering	10.000.000
5.04 HIV/AIDS	2.080.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	4.446.000
5.05 Reproductieve gezondheid	16.009.000		5.01 Onderwijs	22.398.000
	37.165.000		5.04 HIV/AIDS	2.641.000
			5.05 Reproductieve gezondheid	4.144.000
				44.590.000

Versnelde MDG-realisatie

Veiligheid & ontwikkeling			Veiligheid & ontwikkeling Uitfasering in de periode 2008 – 2011
Afghanistan			Bosnië & Herzegovina
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	37.188.000		1.02 Mensenrechten	1.243.000
2.07 Goed bestuur	8.582.000		2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	5.230.000
	45.770.000		2.07 Goed bestuur	3.301.000
			4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	2.526.000
Burundi				12.300.000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	112.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	2.373.000		Eritrea
	2.485.000		6.02 Duurzaam waterbeheer	137.000
				137.000
Colombia
1.02 Mensenrechten	684.000		Sri Lanka
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	1.521.000		1.02 Mensenrechten	436.000
2.07 Goed bestuur	2.257.000		2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	43.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	1.499.000		2.06 Humanitaire hulpverlening	179.000
5.02 Kennisontwikkeling	335.000		2.07 Goed bestuur	398.000
6.01 Milieu en water	9.783.000		4.02 Armoedevermindering	2.000
	16.079.000		4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	12.000
				1.070.000
Congo, Democratische Republiek
1.02 Mensenrechten	1.046.000
5.03 Gender	2.696.000
	3.742.000
Guatemala
1.02 Mensenrechten	3.340.000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	805.000
2.07 Goed bestuur	4.957.000
5.04 HIV/AIDS	126.000
5.05 Reproductieve gezondheid	400.000
6.01 Milieu en water	7.322.000
	16.950.000
Pakistan
1.02 Mensenrechten	896.000
2.07 Goed bestuur	3.164.000
5.01 Onderwijs	12.280.000
6.01 Milieu en water	6.243.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	3.407.000
	25.990.000
Palestijnse Autoriteiten
1.02 Mensenrechten	1.670.000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	19.169.000
2.07 Goed bestuur	6.192.000
	27.031.000
Soedan
1.02 Mensenrechten	950.000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	46.031.000
2.07 Goed bestuur	175.000
	47.156.000

Veiligheid & ontwikkeling

Brede relatie			Brede relatie Uitfasering in de periode 2008–2011
Egypte			Albanië
1.02 Mensenrechten	330.000		2.07 Goed bestuur	2.758.000
2.07 Goed bestuur	1.875.000		5.03 Gender	550.000
4.02 Armoedevermindering	65.000		6.01 Milieu en water	1.786.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	950.000			5.094.000
5.03 Gender	2.234.000
5.05 Reproductieve gezondheid	16.000		Armenië
6.02 Duurzaam waterbeheer	6.373.000		2.07 Goed bestuur	2.042.000
	11.843.000			2.042.000
Georgië			Kaap Verdië
1.02 Mensenrechten	181.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	451.000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	55.000		5.01 Onderwijs	3.535.000
2.07 Goed bestuur	244.000		6.01 Milieu en water	118.000
4.02 Armoedevermindering	2.661.000			4.104.000
	3.141.000
			Macedonië
Indonesië			2.07 Goed bestuur	1.799.000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	27.066.000		4.02 Armoedevermindering	7.000.000
2.07 Goed bestuur	19.242.000		4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	1.426.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	1.555.000		5.01 Onderwijs	2.178.000
5.01 Onderwijs	22.205.000		5.03 Gender	73.000
5.02 Kennisontwikkeling	7.882.000			12.476.000
6.01 Milieu en water	12.016.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	19.312.000
	109.278.000
Moldavië
2.07 Goed bestuur	1.110.000
	1.110.000
Suriname
2.07 Goed bestuur	11.627.000
4.02 Armoedevermindering	37.426.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	9.893.000
4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	586.000
5.01 Onderwijs	2.891.000
5.03 Gender	77.000
5.04 HIV/AIDS	41.000
5.05 Reproductieve gezondheid	8.912.000
5.06 Participatie civil society	4.535.000
6.01 Milieu en water	2.320.000
8.02 Cultureel erfgoed	8.000
	78.316.000
Vietnam
2.07 Goed bestuur	883.000
4.02 Armoedevermindering	1.140.000
4.04 Kwaliteit en effectiviteit OS	23.000
5.04 HIV/AIDS	958.000
5.05 Reproductieve gezondheid	7.924.000
6.01 Milieu en water	4.281.000
6.02 Duurzaam waterbeheer	11.491.000
	26.700.000
Zuid Afrika
2.07 Goed bestuur	4.105.000
4.02 Armoedevermindering	1.000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	1.300.000
5.01 Onderwijs	15.671.000
5.04 HIV/AIDS	9.898.000
	30.975.000

Brede relatie

BIJLAGE 5. HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water

(bedragen x EUR 1000)

	2008	2009
ODA Natuur en Milieu
Directe uitgaven Natuur en Milieu
Landenspecifieke sectorale samenwerking	187.378	213.295
Thematische samenwerking in landen en regio's	85.885	95.506
Subtotaal directe uitgaven Natuur en Milieu	273.263	308.801
Toerekening macrosteun	13.210	7.836
Multilateraal
VN-instellingen
GEF-ODA/ Montreal Fund	24.080	2.062
UNEP	9.383	9.140
Verwoestijningsverdrag	131	136
UNDP	9.401	9.930
IFAD	8.517	9.518
FAO partnershipprogramma	4.409	0
UN-HABITAT	1.656	450
Internationale Financiele Instellingen
IDA en regionale ontwikkelingsbanken	11.363	9.404
WB-Partnership Programma	12.897	12.879
Europese ontwikkelingssamenwerking
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)	8.340	8.991
Toerekening EU-begroting	13.505	11.720
Subtotaal Multilateraal	103.682	74.230
Particuliere kanaal
Speciale Activiteiten	30.764	56.143
TMF en MFS	87.673	62.018
Subtotaal overig	97.518	78.901
Oret, Miliev en ORIO	78.598	60.309
MFP	0	0
SALIN	3.163	2.117
SNV	12.567	13.880
PSO	1.840	1.245
MATRA	1.350	1.350
Subtotaal Particulier Kanaal	215.955	197.062
Overige toerekeningen
Apparaatsuitgaven	17.207	17.164
Natuur en Milieu Educatie	1.000	908
Int. onderwijs instituten	10.878	12.539
Subtotaal Overige Toerekeningen	29.085	30.611
Totaal ODA Natuur en Milieu	635.195	618.540
Waarvan voor:
– Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud (RTR)	66.000	68.000
BNP (x mln)	602.466	562.400
ODA Natuur en Milieu als % van het BNP	0,105	0,110
Non-ODA Natuur en Milieu
Natuur en Milieu programma's
Clean Development Mechanism	40.124	22.550
Joint Implementation	9.176	44.283
GEF non-ODA	816	0
Internationale samenwerking Milieu	4.481	4.312
Waterbeheer (Partners for Water)	12.825	10.724
Subtotaal	67.422	81.869
Overig
MATRA	2.670	3.110
Subtotaal	2.670	3.110
Totaal Non-ODA natuur en milieu	70.092	84.979
TOTAAL NATUUR EN MILIEU IN HGIS	705.287	703.519

BIJLAGE 6. Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose

(bedragen x EUR 1000)

	2008	2009
ODA HIV/AIDS, TB en Malaria
Bilaterale uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB
Partnerlanden met HIV/AIDS, Malaria en TB	90.379	87.868
Niet-gedelegeerde middelen	42.685	48.981
Toerekening macrosteun, noodhulp, en wederopbouw	28.910	21.531
Subtotaal directe uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB	161.974	158.379
Multilateraal
VN-instellingen
UNHCR	2.940	2.940
UNDP	4.700	4.965
UNICEF	5.250	5.250
UNFPA	55.135	62.933
UNAIDS	36.000	36.000
WHO/PAHO	4.354	4.000
Partnershipprogramma WHO	16.446	14.966
Internationale Financiele Instellingen
GFATM	80.000	60.000
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen	8.266	7.429
WB Partnerschapsprogramma	1.970	1.038
Europese ontwikkelingssamenwerking
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)	10.008	10.790
Toerekening EU-begroting	13.505	11.720
Subtotaal Multilateraal	238.574	222.031
Particulier Kanaal
Aandeel HIV/AIDS, Malaria en TB van Medefinancieringsstelsel (MFS)	57.006	49.564
Thematische medefinanciering
SALIN	5.200	9.403
PSO	1.150	830
Subtotaal Particulier Kanaal	63.356	59.798
Overige toerekeningen
Apparaatsuitgaven	12.905	12.873
Int. onderwijs instituten	1.210	1.266
Subtotaal Overige toerekeningen	14.115	14.139
TOTAAL ODA HIV/AIDS, Malaria en TB	478.019	454.347
Non-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria
Partnership Programma WHO (begroting VWS)	600	1.000
Overig	1.949	1.950
TOTAAL NON-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria	2.549	2.950
TOTAAL HIV/AIDS, TB en Malaria in HGIS	483.117	457.297

BIJLAGE 7. ODA-uitgaven Onderwijs

(bedragen x EUR 1000)

	2008	2009
Bilaterale uitgaven
Partnerlanden met onderwijs als sector	265.156	214.059
Niet gedelegeerde middelen (Silent partnership, ECD, onderwijs post conflict, capaciteitsopbouw)	46.363	51.200
Noodhulponderwijs
Hoger onderwijs	91.792	104.070
Andere activiteiten	1.500	1.500
Education for All (EFA )/ Fast Track Initiative (FTI)	0	0
Toerekening macrosteun en schuldkwijtschelding[1]	39.570	23.472
Toerekening andere thema's, zoals noodhulp en wederopbouw	33.416	26.992
Subtotaal bilateraal kanaal	477.797	421.293
Multilateraal
VN-instellingen	27.619	30.023
ILO	329	340
UNHCR	2.814	2.814
UNICEF	7.350	7.350
UNRWA	9.000	9.000
UNESCO	280	243
WFP	4.000	4.000
PP ILO	3.846	6.276
Internationale Financiële Instellingen
WB-Partnership Programma	1.500	1.500
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen	16.531	14.860
Europese ontwikkelingssamenwerking
Europees ontwikkelingsfonds (EOF)	6.672	7.235
Toerekening EU-begroting	13.505	11.720
Subtotaal Multilateraal	65.827	65.338
Particulier Kanaal
Medefinancieringsprogramma	72.522	49.108
SALIN onderwijs	2.000	3.000
PSO	1.150	830
Overige	0	0
Subtotaal Particulier Kanaal	75.672	52.938
Overige toerekeningen
Apparaatsuitgaven	17.207	17.164
Subtotaal Overige Toerekeningen	17.207	17.164
TOTAAL Onderwijs	636.503	556.732
TOTAAL OS-begroting	5.049.300	4.693.653
Uitgaven Onderwijs als % van de OS-begroting	12,6%	11,9%

1 In 2008 verhoogd met aan onderwijs gekoppelde macrosteun in Oeganda.

BIJLAGE 8. De non-ODA uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

		Begroting 2009	Realisaties 2009
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten
1.1	Internationale rechtsorde	42.485	42.728
1.2	Mensenrechten	9.825	15.236
1.3	Internationale juridische instellingen	14.223	14.788
Justitie	Rechtshandhaving/Europol	21.841	25.085
	Rechtshandhaving/NFI	0	500
		88.374	98.337
Vrede, veiligheid en conflictbeheersing
2.1	Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	16.458	16.355
2.3	Non-proliferatie en ontwapening	8.395	8.182
2.5	Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	124.275	96.176
2.6	Humanitaire hulpverlening	3.767	205
2.7	Goed bestuur	10.790	11.605
Defensie	Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)	313.100	349.593
		476.785	482.116
Versterkte Europese samenwerking
3.2	Ondersteuning bij pre- en postaccessie	10.708	8.558
3.4	Nederlandse positie in de EU	3.447	3.678
3.5	Raad van Europa	9.303	9.489
Toerek.	EU-begroting	60.500	60.500
		83.958	82.225
Meer welvaart en minder armoede
4.1	Handels- en financieel systeem	24.515	15.732
4.2	Armoedebestrijding	6.952	2.613
4.3	Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden	12.500	12.500
4.5	Nederlandse handels- en investeringsbevordering	6.265	6.609
Justitie	Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO	146	130
Financiën	Mult. Ontw. Banken en Fondsen	837	1.330
VenW	Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)	416	327
	Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)	1.365	1.210
EZ	IS opkomende markten	4.599	4.692
	Bijdrage aan organisaties	364	337
	Bijdrage UNWTO	219	211
	Algemeen (bijdragen aan int. instituten)	0	654
	Bijdrage aan diverse instituten	1.076	148
	Algemeen	1.275	2.202
	Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde	4.394	4.528
	Bevorderen van internationaal ondernemen	59.413	74.441
	Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (ANL/NFIA)	735	592
	Het gericht ondersteunen van het bedrijfsleven in kansrijke sectoren op zowel binnen- als buitenlandse markten	66.574	32.656
	Bijdrage aan internationale organisaties	1.249	2.010
LNV	Internationale contributies/FAO	3.417	3.173
	Beheer van de natuur (Tropisch hout)	61	61
		196.372	166.156
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling
5.2	Kennisontwikkeling	2.596	2.596
5.4	HIV/AIDS	1.951	1.791
5.6	Participatie civil society	0	136
OCW	Wetenschappelijk onderwijs	3.239	3.269
VWS	Projecten via UNODC	5.000	5.000
	WHO-partnerschap	6.000	6.000
		18.786	18.792
Beter beschermd en verbeterd milieu
6.1	Milieu en water	7.698	2.899
VROM	Clean development mechanism	50.221	22.550
	Internationaal milieubeleid	3.803	4.312
VenW	Integraal waterbeleid (Partners voor Water)	14.687	10.724
	Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)	709	728
EZ	CO2/reductieplan-Joint Implementation	28.704	44.283
		105.822	85.496
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer
7.1	Consulaire dienstverlening	8.800	23.435
7.2	Vreemdelingenbeleid	1.105	941
		9.905	24.376
Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland
8.1	Nederlandse cultuur	13.325	7.428
8.2	Cultureel erfgoed	3.615	3.145
8.3	Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	25.137	27.864
OCW	Cultuur: overig	1.231	1.504
	Cultuur: overig	166	7.103
		43.474	47.044
Overige uitgaven
9.01	Geheim	0	26
10.1	Nominaal en onvoorzien	56.116	5
11.1	Apparaatsuitgaven	535.287	524.400
Div. dept.	Attachés	54.556	53.999
		645.959	578.430
Totaal non-ODA		1.669.435	1.582.972