31 203
Homogene Groep Internationale Samenwerking 2008 (HGIS-nota 2008)

nr. 5
BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN, EN VOOR ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 20 mei 2009

Hierbij bieden wij het jaarverslag aan van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS).

Dit jaarverslag gaat in op activiteiten die in 2008 zijn uitgevoerd met inzet van HGIS-middelen. De typische HGIS-onderwerpen, zoals de Matra-programma’s, crisisbeheersingsoperaties, Joint Implementation en Partners voor Water, worden uitgelicht in tekstboxen.

Voor het overige geeft het verslag alleen inzicht in de grote lijnen. Voor gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de verschillende departementale jaarverslagen. Zo blijft het HGIS-jaarverslag politiek, kort en leesbaar. Bovendien komt het op deze wijze met minder verantwoordingslast tot stand.

Het HGIS-jaarverslag volgt de indeling van de begroting van Buitenlandse zaken en is aldus gebaseerd op «Samen werken, samen leven». De tien kabinetsdoelstellingen op het gebied van buitenlandbeleid worden gevolgd in de tekstuele toelichtingen.

De tabellen in de bijlagen geven inzicht in de financiële informatie. Hierin worden alle HGIS-uitgaven en -ontvangsten (en dwarsdoorsneden daarvan) gepresenteerd. Het HGIS-jaarverslag is daarmee het enige document dat een breed overzicht biedt van de uitgaven voor Internationale Samenwerking.

De minister van Buitenlandse Zaken,

M. J. M. Verhagen

De minister voor Ontwikkelingssamenwerking,

A. G. Koenders

HGIS Jaarverslag 2008

Ministerie van Buitenlandse Zaken

Inhoudsopgave

HGIS Jaarverslag 20082
Voorwoord3
HGIS op hoofdlijnen4
Financiële bijlagen10
HGIS financiële informatie in figuren10
Bijlage 1.HGIS per begroting18
Bijlage 2.De ODA-uitgaven naar beleidsthema22
Bijlage 3.ODA prestaties in 200824
Bijlage 4.ODA uitgaven partnerlanden 200825
Bijlage 5.HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water28
Bijlage 6.Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose30
Bijlage 7.ODA-uitgaven Onderwijs31
Bijlage 8.De non-ODA uitgaven naar beleidsthema32

Voorwoord

Dit jaarverslag van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) geeft inzicht in de besteding van Nederlandse middelen aan internationale samenwerking in 2008.

Vrijwel alle vakministeries doen uitgaven op het gebied van internationale samenwerking. Het HGIS-jaarverslag is het enige document dat een volledig overzicht geeft van alle buitenlanduitgaven die op de verschillende departementale begrotingen staan. Deze budgettaire constructie werd in 1997 ingesteld om onderlinge samenwerking te bevorderen, en om buitenlanduitgaven in samenhang te kunnen bezien.

In de tabellen en figuren is onderscheid gemaakt tussen uitgaven in het kader van officiële ontwikkelingssamenwerking (ODA: Official Development Assistance) en andere uitgaven aan internationale samenwerking (non-ODA). De minister van Buitenlandse Zaken is coördinator van het buitenlandbeleid en daarmee van de HGIS. De minister voor Ontwikkelingssamenwerking is eerstverantwoordelijke voor de coördinatie van de ODA-middelen.

Verschillende programma’s, zoals op het gebied van internationaal ondernemen, de internationale positie van de Nederlandse watersector, maar ook activiteiten in het kader van vrede en veiligheid, mensenrechten en het Stabiliteitsfonds zijn in dit HGIS jaarverslag 2008 terug te vinden.

Het is de gewoonte dat de HGIS-nota de indeling van de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken volgt. Deze begroting maakt deel uit van een experiment. Dit houdt in dat de beleidsagenda van de begroting specifiek in gaat op de 10 doelstellingen van de eerste pijler van het kabinetsprogramma «Samen werken, samen leven». Het HGIS jaarverslag volgt deze werkwijze.

Het jaarverslag wordt afgesloten met budgettaire overzichten. In de bijlagen wordt de financiële informatie op verschillende manieren gepresenteerd om zo aan een brede informatiebehoefte tegemoet te komen. HGIS-uitgaven staan geordend naar departement, begroting en artikel, naar beleidsthema en naar partnerland.

Dit jaarverslag gaat in op activiteiten die in 2008 uitgevoerd zijn door inzet van HGIS-middelen. Het verslag geeft inzicht in de grote lijnen. Voor meer gedetailleerde beschrijvingen ten aanzien van de diverse onderwerpen wordt verwezen naar de jaarverslagen van de verschillende ministeries, in het bijzonder dat van Buitenlandse Zaken.

HGIS op hoofdlijnen

De totale HGIS-uitgaven bedroegen in 2008 EUR 6,6 miljard. De omvang van de HGIS is in 2008 licht gegroeid (EUR 0,2 miljard) ten opzichte van 2007. Dit komt door de koppeling van ODA aan de ontwikkelingen in het Bruto Nationaal Product en de inflatiecorrectie voor non-ODA.

Doelstelling 1: Een Europa met een stevig draagvlak dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar lidstaten het beter zelf kunnen regelen.

De Nederlandse inzet binnen de Europese Unie bestaat vooral uit menskracht. Deze menskracht wordt in gezet in onderhandelingen, beleidsbeïnvloeding en de uitwerking van specifieke dossiers. Hierbij valt te denken aan versterkte Europese samenwerking in het kader van definancieel-economische crisis, opvolging van het Verdrag van Lissabon, versterkte inzet op klimaat- en energiemaatregelen, en Europese afspraken rond asiel en migratie.

Het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) is het belangrijkste Europese instrument voor ontwikkelingssamenwerking met landen in Afrika, het Caraïbisch gebied en de Stille Oceaan (de ACS-staten). De Nederlandse bijdrage aan het EOF was in 2008 EUR 167 miljoen.

Doelstelling 2. Een Europa dat zijn eigen criteria voor uitbreiding serieus neemt en strikt toepast.

Deze kabinetsdoelstelling wordt in Europa door Nederland actief uitgedragen.

Europa maakt onderscheid tussen kandidaat-lidstaten (Turkije, Kroatië en Macedonië) en landen met toetredingsperspectief (Albanië, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Servië en Kosovo). Voor beide categorieën geldt dat de gestelde criteria strikt moeten worden nageleefd om voortgang in het traject tot toetreding mogelijk te maken. Nederland hecht er belang aan dat het Verdrag van Lissabon in werking is getreden voordat de eerstvolgende uitbreiding van de Unie plaatsvindt.

Het Programma Maatschappelijke Transformatie (Matra), gefinancierd uit de HGIS-middelen, richt zich op de opbouw van het maatschappelijk middenveld in de Midden- en Oost-Europese landen. Op die manier worden toetredende landen en (nieuwe) buurlanden van de EU ondersteund bij de overgang naar een democratische samenleving.

Box 1. Het Programma Maatschappelijke Transformatie (Matra)

Het Matra-programma is opgebouwd uit twee deelprogramma’s: Matra voor Goed Bestuur en Matra voor Europese Samenwerking. Aan het Matra-programma is door Nederland ruim EUR 43 miljoen aan uitgaven gerealiseerd.

Onder Matra Goed Bestuur waren eind 2008 ruim 120 activiteiten in uitvoering, waarvan er 40 in 2008 gestart zijn. Ook werden hiermee zeven samenwerkingsverbanden tussen Nederlandse partijstichtingen en politieke partijen in Matra-landen ondersteund.

In 2008 hebben onder Matra Europese Samenwerking 489 ambtenaren aan een training deelgenomen en zijn 59 studenten aan een academische studie begonnen, waarmee het totaal aantal deelnemers, sinds het programma in 1999 is gestart, op 4888 komt. Ook werden onder dit programma 35 Flex-projecten (korte projecten) uitgevoerd en waren in totaal 38 lange pre-accessie projecten in uitvoering.

Eind 2008 is gestart met een herziening van het Matra-programma. Deze herziening is erop gericht om met behoud van de belangrijkste karakteristieken van het programma de relevantie en efficiency te vergroten, om daarmee beter aan te sluiten bij de uitdagingen anno 2009.

Doelstelling 3. Dichterbij brengen van een oplossing voor de conflicten in het Midden-Oosten.

Nederland heeft in 2008 een grote betrokkenheid getoond bij het vredesproces in Israël en de Palestijnse Gebieden, zoals nader beschreven in het departementale jaarverslag van Buitenlandse Zaken. Naast deze diplomatieke inzet op onder andere mensenrechten en goed bestuur onderhoudt Nederland in het kader van veiligheid en ontwikkeling ook een ontwikkelingsrelatie met de Palestijnse Autoriteiten. Nederland besteedde in 2008 EUR 35,3 miljoen aan regionale stabiliteit en crisisbeheersing.

De contacten tussen Iran en Nederland worden gedomineerd door bezorgdheid over het Iraanse nucleaire programma, het Midden-Oosten Vredesproces, terrorisme en mensenrechten. In EU- en VN-verband werden diverse mogelijkheden aangegrepen om de druk op Iran hoog te houden.

Nederland draagt bij aan de wederopbouw en het herstel van de veiligheid en stabiliteit van Irak. In 2008 werd (in navolging van het amendement Van der Staaij) circa EUR 9 miljoen ter beschikking gesteld voor humanitaire hulp aan Iraakse ontheemden. Ook via de Nederlandse bijdragen aan internationale humanitaire organisaties zoals de UNHCR en ICRC werd humanitaire hulp geboden. Daarnaast werd op hoog politiek niveau en in Europees verband gewerkt om de mensenrechten en de positie van minderheden in Irak onder de aandacht te houden.

Doelstelling 4. Een moderne krijgsmacht die wereldwijd maatwerk kan leveren bij crisisbeheersingsoperaties en bij het opbouwen van veiligheidsorganisaties.

Crisisbeheersingsoperaties en het Stabiliteitsfonds worden vanuit de HGIS gefinancierd.

In 2008 werd er via de HGIS-middelen EUR 328 miljoen besteed aan de uitvoering van diverse crisisbeheersingsoperaties. De grootste en meest risicovolle crisisbeheersingsorganisatie waar Nederland aan bijdraagt is die van de International Security Assistance Force (ISAF) in Afghanistan. In Afghanistan wordt de 3D-benadering gevolgd (defense, diplomacy and development). Met de inzet van meer diplomaten en ontwikkelingsdeskundigen kan beter invulling worden gegeven aan de niet-militaire aspecten van de missie, zoals wederopbouw en verbetering van het bestuur.

In het kader van crisisbeheersing vinden er ook kleinere missies plaats. Nederland droeg bijvoorbeeld bij met 60 mariniers aan de EU-operatie in Tsjaad. Ook zijn er niet-militaire waarnemingsmissies dichter bij huis zoals in Kosovo, Georgië en Bosnië die bijdragen aan vrede en veiligheid.

Box 2. Uitwerking van de 3D-benadering in Uruzgan, Afghanistan

In het kader van versterking van de Afghaanse overheid, verbetering van de veiligheidssituatie en wederopbouw werken verschillende Nederlandse ministeries intensief samen.

Het Ministerie van Defensie draagt militair bij aan de crisisbeheersingsoperatie ISAF. Buitenlandse Zaken werkt aan de verbetering van openbaar bestuur en onderhoudt een intensieve politieke dialoog met de regering Karzai. Vorig jaar is in Afghanistan voor ruim EUR 70 miljoen aan ontwikkelingsactiviteiten besteed. Nederland werkt samen met verschillende partners zoals het Afghaanse Ministry of Rural Rehabilitation and Development, maar ook het Nederlandse Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), het bedrijfsleven en internationale ontwikkelingsorganisaties aan de ontwikkeling van de landbouwsector. Ook werden in 2008 scholen en klinieken gebouwd. Tevens is er aandacht voor water- en energievoorziening.

Drugsbestrijding, opleiden en trainen van politiefunctionarissen, bevordering van goed bestuur en rechtspraak, en investeringen van het bedrijfsleven, vergen inspanningen van de Nederlandse Ministeries van Justitie, Binnenlandse Zaken en Economische Zaken.

Het Stabiliteitsfonds is een belangrijk instrument dat bijdraagt aan de uitvoering van geïntegreerd buitenlandbeleid: programma’s van dit fonds liggen op het snijvlak van vrede, veiligheid en ontwikkeling. Zo werd bijvoorbeeld Kofi Annan ondersteund in het bemiddelingsproces in Kenia na de strijd rondom de verkiezingen in december 2007, maar ook werden Afrikaanse militairen uitgerust voor vredesmissies in Afrika. Daarnaast droeg Nederland in verschillende landen bij aan de opbouw van het nationale veiligheidsapparaat (Security Sector Reform).

In 2008 is vanuit het Stabiliteitsfonds voor ruim EUR 101 miljoen aan projecten gefinancierd, waarvan circa EUR 63 miljoen uit ODA- en EUR 38 miljoen uit non-ODA geld bestond. In 2008 is de procedure voor de behandeling van voorstellen voor het Stabiliteitsfonds verkort en vereenvoudigd, waardoor de snelheid en flexibiliteit van de inzet van het fonds is verhoogd. In de loop van 2008 is het Stabiliteitsfonds opgehoogd om enkele prioritaire projecten te kunnen financieren. De grootste bijdrage was een donatie van EUR 20 miljoen aan het UN Peace Building Fund.

Doelstelling 5. Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten.

Nederland heeft in 2008 verdere invulling gegeven aan de wens om samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid te vergoten. In het kader van regionale stabiliteit en crisisbeheersing werd EUR 435 miljoen uit gegeven, waarvan EUR 297 miljoen ODA.

Zoals reeds bij de uitwerking onder doelstelling vier aan is gegeven, is de interdepartementale samenwerking in Afghanistan/Uruzgan een goed voorbeeld van samenhang in het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid.

Deze geïntegreerde benadering wordt ook toegepast in gebieden in Afrika (Soedan, de Grote Meren), het Midden-Oosten, maar ook bijvoorbeeld in Colombia.

Box 3. Uitwerking van het Grote Meren-beleid

Nederland heeft bijgedragen aan het Multi-Country Demobilization and Reintegration Program, een programma in de Grote Meren (Oost-Afrika). Dit is nu omgezet in nationale programma’s in de Democratic Republic of Congo (DRC), Rwanda en Burundi. Zo wordt via het MCDRP de reïntegratie van oud-strijders ondersteund. Ook wordt strategisch ingezet op leger- en politiehervormingen in Burundi. Vanuit het oogpunt van stabiliteit besloot Nederland extra hulp te geven toen het aantal terugkerende Burundese vluchtelingen uit Tanzania bleek te zijn verdubbeld. Nederland ondersteunt op basis van het Goma-vredesakkoord de opbouw van zowel de bestuurlijke als de fysieke infrastructuur. Verder is in de DRC (provincie Maniema) met Nederlands geld een programma voor de aanpak van seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes opgezet.

Doelstelling 6.Duurzame economische ontwikkeling bevorderen en armoedebestrijding met kracht voortzetten en uitwerken in het project «De Millennium Ontwikkelingsdoelen dichterbij».

In internationaal verband hebben donoren en partnerlanden zich vastgelegd op het behalen van de «Millennium Ontwikkelingsdoelen» (MDGs) in 2015. Deze doelen liggen op het vlak van armoedebestrijding, onderwijs, gelijkheid voor mannen en vrouwen, gezondheidszorg, HIV/AIDS-bestrijding en drinkwater en sanitatie. Daarnaast werd het belang onderstreept van wereldwijde samenwerking om deze ontwikkelingsdoelstellingen te behalen. Ook voor de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking is het bereiken van de MDGs leidend. Tegelijk met dit HGIS jaarverslag ontvangt de Tweede Kamer de tweejaarlijkse Resultatenrapportage waarin nader in wordt gegaan op de stand van zaken met betrekking tot het behalen van de MDGs.

Nederland heeft binnen ontwikkelingssamenwerking vier prioriteiten geformuleerd: I) veiligheid en ontwikkeling, II) groei en verdeling, III) gender en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten IV) duurzaamheid, klimaat en energie. In 2008 stond de uitvoering van dit beleid centraal.

In het kader van modernisering van ontwikkelingssamenwerking is in 2008 is een begin gemaakt met de vernieuwing van het medefinancieringsstelsel. Nieuwe vormen van samenwerking worden ontwikkeld. Spelers uit ontwikkelingslanden kunnen daarbij een rol spelen, maar er kunnen hierdoor ook nieuwe publiek-private partnerschappen en particuliere initiatieven ontstaan. Daarnaast zijn in 2008 diverse projecten gestart met een bijdrage uit het Schoklandfonds.

Op belangrijke thema’s werd nauw samen gewerkt met andere departementen. De beleidsnotities «Milieu en Hernieuwbare energie», «Migratie en Ontwikkeling», «Landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid», maar ook de notitie over de kracht van sport in ontwikkelingssamenwerking kwamen tot stand in samenwerking met de verschillende vakministeries.

Deze inzet werd bekrachtigd door de toespraak «Moderniseringsagenda 2.0» van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking. De rol van mondiale ontwikkelingen en nieuwe spelers, ontwikkelingssamenwerking als hefboom voor economische ontwikkeling, corruptiebestrijding en het streven naar maximale effectiviteit, vormen de agenda voor de komende paar jaar.

Doelstelling 7. Een evenwichtige en uitgesproken inzet voor mensenrechten overal ter wereld.

In 2008 was het 60 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd aangenomen. Het Nederlandse mensenrechtenbeleid is gebaseerd op de mensenrechtenstrategie «Naar een menswaardig bestaan» die eind 2007 werd opgesteld. De onderwerpen doodstraf, marteling, vrijheid van godsdienst en levensovertuiging, rechten van vrouwen en kinderen, en de non-discriminatie van homoseksuelen hebben hierbij extra prioriteit gekregen. Nederland zet zich in voor mensenrechten op eigen titel, maar ook in multilateraal verband of via NGO’s. De uitgaven op het thema Mensenrechten bedroegen EUR 51,4 miljoen, waarvan EUR 36,3 miljoen ODA.

Daarnaast werd in 2008 het nieuwe mensenrechtenfonds in gebruik genomen. De omvang van het Mensenrechtenfonds was in 2008 EUR 23 miljoen.

Het merendeel van deze middelen wordt besteed via Nederlandse ambassades aan lokale activiteiten op het gebied van mensenrechten. Het resultaat is dat meer ambassades veel meer activiteiten op mensenrechtenterrein hebben ontwikkeld. De overige beschikbare subsidiemiddelen zijn in de eerste plaats bestemd voor de financiering van deze activiteiten in landen waarmee Nederland geen ontwikkelingsrelatie heeft.

Doelstelling 8. Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012.

Nederland heeft zich in 2008 op meerdere terreinen ingezet voor nieuwe klimaatdoelstellingen. Een belangrijk succes was het akkoord van het Europese Parlement over het Europese klimaat- en energiepakket: het zogenaamde 20–20–20. Met als streefjaar 2020 werden een drietal doelstellingen voor Europa vastgelegd: vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 20%, een aandeel van 20% hernieuwbare energie en 20% energiebesparing.

Vanuit de HGIS worden twee CO2 reductieprogramma’s gefinancierd: het Joint Implementation en het Clean Development Mechanism door respectievelijk de Ministeries van Economische Zaken en Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. In 2008 was er een realisatie van EUR 9,2 miljoen op Joint Implementation en EUR 40,1 miljoen op het Clean Development Mechanism.

Box 5. Joint Implementation en Clean Development Mechanism

In het Kyoto Protocol (2005) is afgesproken dat landen die relatief veel CO2 uitstoot veroorzaken, emissierechten van landen met minder CO2-uitstoot kunnen kopen. Door dat te doen, kan aan de Nederlandse nationale reductieverplichting worden voldaan. De mechanismen die hiervoor zijn ingesteld, zijn het Clean Development Mechanism (CDM) en Joint Implementation (JI).

In 2008 heeft Nederland haar eerder ingezette beleid om CO2-equivalenten aan te kopen via het CDM en JI voortgezet. Deze instrumenten maken het mogelijk dat uitstoot wordt terug gedrongen in die landen waar dat tegen de laagste kosten kan. Als gevolg van toegenomen concurrentie vond echter ook een gestage verhoging van de prijzen plaats. Hierdoor kon met het beschikbare budget nog slechts 75 Mton, in plaats van de oorspronkelijk beoogde 100 Mton aangekocht worden. Door binnenlandse maatregelen is de verwachting dat de Nederlands uitstoot echter dusdanig wordt teruggebracht, dat een streefwaarde van 65 Mton voor CDM (45 Mton) en JI (20 Mton) voldoende is.

Door de uitvoering van de motie Samson voor ophoging van de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie (SDE) is in 2008 EUR 80 miljoen aan middelen onttrokken aan JI en CDM.

Het JI- en CDM-aankoopprogramma is in 2008 nagenoeg voltooid. Momenteel wordt gewerkt aan het daadwerkelijk geleverd krijgen van de gecontracteerde emissierechten.

Vanuit de HGIS wordt ook het programma Partners voor Water gefinancierd. Samenwerking tussen ministeries is daarbinnen een belangrijk onderdeel. In 2008 werd door Verkeer en Waterstaat een bedrag van EUR 12,8 miljoen voor dit programma in gezet.

Box 6. Partners voor Water II

Partners voor Water II bundelt de krachten om de internationale positie van de Nederlandse watersector te versterken. Nederlandse waterexpertise vanuit de overheid, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en NGO’s wordt structureel ingezet voor het bijdragen aan duurzame oplossingen voor de wereldwaterproblematiek en versterking van de Nederlandse exportpositie.

Zo is vanuit Partners voor Water bijgedragen aan de innovatieprogramma’s «delta- en watertechnologie», en aan human capital water: een programma ter voorkoming van tekorten aan goed opgeleid personeel in de watersector.

Er is in 2008 veel energie gestoken in de Nederlandse inzet op internationale fora in verband met het Internationale Jaar van de Sanitatie. Ook werd het vijfde Wereld Water Forum voorbereid dat in maart 2009 in Turkije werd gehouden.

Het thema «Water en klimaatadaptatie» werd internationaal geagendeerd middels het Cooperative Programme on Water and Climate (CPWC). In 2008 is het CPWC gestart met het ontwikkelen van een expertpool van klimaatdeskundigen, zoals beoogd in de Watervisie (2007) van het kabinet.

De Watervisie heeft ook geleid tot een verkenning van een concept Risk Reduction Water Partnership, voor de inzet van Nederlandse waterkennis bij het voorkomen, verkleinen en verhelpen van de gevolgen van waterrampen in het buitenland.

Landenplatforms zijn actief met publieke en private partijen die zich samen richten op specifieke landen. Zo komen vraag en aanbod effectiever bij elkaar. In Indonesië heeft het Pilot Dredging Jakarta Project geleid tot extra financiering van Ontwikkelingssamenwerking en de gemeente Jakarta.

Via het online open source internet project AKVO («water» in het Esperanto) worden kennis, financiering en projectplannen op het gebied van drinkwater en sanitatie samengebracht. AKVO is opgestart met financiering vanuit Partners voor Water en is in 2008 een zelfstandige stichting geworden met eigen financiering.

In 2008 heeft Bureau Berenschot een evaluatie van het programma Partners voor Water II uitgevoerd. Deze evaluatie zal begin 2009 naar de Tweede Kamer worden gezonden.

Doelstelling 9. Betere dienstverlening aan Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland

Deze kabinetsdoelstelling wordt met name gerealiseerd door consulaire en economische dienstverlening en interdepartementale samenwerking.

Dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland vindt plaats op verschillende terreinen: aan Nederlandse reizigers, toeristen, zakenmensen, maar ook aan Nederlandse gedetineerden in het buitenland.

Daarnaast wordt actief in gezet op ondersteuning van Nederlandse bedrijven op buitenlandse markten. Met het uitgebreide Nederlandse postennet (ambassades, consulaten en handelskantoren) en de wereldwijde spreiding ervan biedt het Ministerie van Buitenlandse Zaken in nauwe samenwerking met de Ministeries van Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, een prima infrastructuur voor economische dienstverlening.

Box 7. Internationaal Ondernemen

Het financieel instrumentarium dat Economische Zaken ter beschikking staat om internationaal ondernemen te stimuleren heeft in 2008 grote wijzigingen ondergaan. De basis van twee programma’s PESP (Programma Economische Samenwerkings Projecten) en PSOM (Programma Samenwerking Opkomende Markten), die het hart van de ondersteuning voor individuele bedrijven vormde, is door een rechterlijke uitspraak vervallen. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven is in de zaak Hanseland tot het oordeel gekomen dat er geen sprake is van een opdracht, maar van een subsidie. Hierdoor zijn beide programma’s direct stopgezet en is er gewerkt aan een vervangend instrumentarium.

PSOM-OS is omgevormd tot het subsidieprogramma Private Sector Investement (PSI). Dit programma is vernieuwd, voor een aantal landen «ontbonden» en het jaarlijks budget voor goedkeuring van nieuwe aanvragen is verhoogd van EUR 60 miljoen naar EUR 70 miljoen.

Het PESP is geheel stopgezet, lopende aanvragen zijn nog afgehandeld. Ook voor 2gthere had deze uitspraak vergaande consequenties. De werkwijze waarbij het instrumentarium, zowel financieel als niet-financieel, in samenhang wordt ingezet, kreeg te maken met een verkleining van de mogelijkheden omdat PESP en PSOM ingetrokken werden. In het kader van 2gthere zijn 11 programma’s goedgekeurd, het programma begint goed op stoom te komen. De sterke Nederlandse sectoren zijn nu goed vertegenwoordigd.

De subsidieregeling Progamma Starters Buitenlandse markten heeft in het laatste jaar van het bestaan ruim 700 bedrijven ondersteund bij het schrijven van hun internationaliseringsstragegie. Hierdoor zijn veel bedrijven op weg geholpen bij het zakendoen over de grens. In 2009 zal dit programma opgevolgd worden door de regeling Prepare2Start.

Het concentreren van de economische aandacht op 15 prioritaire markten heeft geleid tot een aantal zeer succesvolle missies. De gezamenlijke missie naar Turkije was de grootste missie ooit. De missie naar China, korte tijd later gericht op de creatieve industrie, versloeg dit record. Beide missies zijn een voorbeeld van de versterking die plaatsvindt als overheid en bedrijfsleven gecoördineerd een markt bewerken. In 2009 zal deze strategie verder worden voortgezet.

Doelstelling 10. Betere dienstverlening aan internationale organisaties en buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen.

Nederland heeft zich ook in 2008 sterk ingezet om een goed gastland te zijn voor de ruim 30 internationale organisaties die hier gevestigd zijn. Huisvesting dan wel herhuisvesting van enkele organisaties, zoals het Internationaal Strafhof, Eurojust en Europol, vroeg in 2008 de aandacht van verschillende departementen en instanties. Het Internationaal Strafhof en Eurojust hebben in 2008 tijdelijk hun intrek genomen in de Haagse Veste. Voor zowel het Internationaal Strafhof (ICC) als voor Europol wordt een nieuw hoofdkwartier gebouwd.

Dienstverlening aan expats die zich in Nederland vestigen werd verder uitgebreid. Samen met Economische Zaken werkte Buitenlandse Zaken in 2008 verder aan het project My First Month in the Netherlands, wat zal leiden tot een virtuele «One Stop Shop»: een computerportal waarop relevante informatie van de overheid voor expats die zich in Nederland willen vestigen overzichtelijk en toegankelijk wordt gepresenteerd. Ook werden diverse initiatieven binnen bijvoorbeeld onderwijs, gezondheid maar ook het particuliere bedrijsleven ontwikkeld of gesteund om expats in Nederland positief onder de aandacht te brengen.

Financiële bijlagen

De financiële bijlagen bij het HGIS-jaarverslag 2008 volgen de begrotingsindeling van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

HGIS financiële informatie in figuren

Figuur 1. Realisaties HGIS 2008 naar beleidsthema (bedragen in EUR mln) Totale omvang van de HGIS 2008: EUR 6 600 mln

kst-31203-5-1.gif

Gebaseerd op bijlage 2 en 8 «ODA en non-ODA-uitgaven naar beleidsthema»

Figuur 2. Uitgaven non-ODA naar beleidsthema (bedragen in EUR mln) Totale omvang van de non-ODA realisaties 2008: EUR 1 556 mln

kst-31203-5-2.gif

Gebaseerd op bijlage 8 «De non-ODA uitgaven naar beleidsthema»

Figuur 3. Realisatie ODA naar beleidsthema (bedragen in EUR mln) Totale omvang van ODA realisaties 2008: EUR 5 044 mln

kst-31203-5-3.gif

Gebaseerd op bijlage 2 «De ODA-uitgaven naar beleidsthema»

Toelichting op de ODA-figuren

In zijn beleidsnotitie «Een zaak van Iedereen» heeft de minister voor Ontwikkelingssamenwerking een groepering aangebracht onder de landen waarmee Nederland een ontwikkelingsrelatie heeft. Er bestaan daarbinnen drie profielen: partnerlanden gericht op versnelde MDG-bereiking, landen met een focus op «veiligheid en ontwikkeling» en landen met een «brede relatie». Daarnaast wordt de relatie met een aantal landen uitgefaseerd. Figuur 4a t/m 4d geven inzicht in deze verschillende geldstromen. Het is belangrijk om te bedenken dat het hier a) alleen om ontwikkelingssamenwerking (ODA) gaat en dat het b) alleen gaat om geldstromen die via ambassades uit worden gegeven. Via andere wegen, bijvoorbeeld via het maatschappelijk middenveld of internationale organisaties, komt een deel van het Nederlandse ontwikkelingsgeld ook in deze landen terecht. Deze laatstgenoemde geldstromen worden niet in bijlage vier weergegeven.

Gebaseerd op Bijlage 4 «ODA uitgaven Partnerlanden»

4a. ODA-uitgaven naar profiel en naar regio

Figuur 4. Realisatie ODA-landen 2008 (bedragen in EUR mln)

kst-31203-5-4.gif
 Versnelde MDGVeiligheid en ontwikkelingBrede relatieUitfasering
Latijns-Amerika4335430
Afrika55794228
Europa00836
Midden-Oosten2344130
Azië62781259
Totaal68525021153

Figuur 4b. ODA-uitgaven naar land en naar profiel: Versnelde MDG-realisatie

kst-31203-5-5.gif

Profiel 1: Versnelde MDG-realisatie

LandUitgaven 2008 (in EUR mln)
Bangladesh58
Benin24
Bolivia26
Burkina Faso62
Ethiopië54
Ghana57
Jemen23
Kenia10
Mali54
Mongolië4
Mozambique71
Nicaragua16
Oeganda46
Rwanda25
Senegal26
Tanzania69
Zambia58
Totaal 2008685

Figuur 4c. ODA-uitgaven naar land en naar profiel : Veiligheid en ontwikkeling

kst-31203-5-6.gif

Profiel 2: Veiligheid en ontwikkeling

LandUitgaven 2008 (in EUR mln)
Afghanistan58
Burundi17
Colombia18
Congo, Democratische Republiek1
Guatemala17
Pakistan20
Palestijnse Autoriteit44
Soedan75
Totaal250

Figuur 4d. ODA-uitgaven naar land en naar profiel: Brede relatie

kst-31203-5-7.gif

Profiel 3: Brede relatie

LandUitgaven 2008 (in EUR mln)
Egypte13
Georgië3
Indonesië104
Moldavië5
Suriname43
Vietnam21
Zuid Afrika22
Totaal211

Figuur 4e. ODA uitgaven naar land en profiel: Uitfasering

kst-31203-5-8.gif

Landen in de uitfasering van de ontwikkelingsrelatie

LandUitgaven 2008 (in EUR mln)
Albanië6
Armenië0,1
Bosnië & Herzegovina17
Eritrea0,2
Kaap Verdië8
Macedonië13
Sri Lanka9
Totaal53,3

BIJLAGE 1

HGIS per begroting

a. De HGIS-uitgaven 2008 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijvingBegroting 2008MutatieRelisaties 2008
 Totaalwv. ODATotaalwv. ODATotaalwv. ODA
IIB Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten      
02.01 Algemene Rekenkamer/recht- en doelmatigheidsbevordering28028000280280
Totaal28028000280280
       
V Buitenlandse Zaken      
01.00 Versterkte int. rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten      
01.01 Internationale rechtsorde45 7135 128– 3 902– 69741 8114 431
01.02 Mensenrechten41 56530 1609 8656 17251 43036 332
01.03 Internationale juridische instellingen14 400 14 325028 725 
02.00 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur      
02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid14 072 – 1 895012 177 
02.02 Bestrijding internationaal terrorisme  00  
02.03 Non-proliferatie en ontwapening8 5718005932709 1641 070
02.04 Conventionele wapenbeheersing  00  
02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing312 177226 750122 85869 923435 035296 673
02.06 Humanitaire hulpverlening247 492243 725135 588133 639383 080377 364
02.07 Goed bestuur164 173135 02816 85930 335181 032165 363
02.08 Het bevorderen van energiezekerheid  00  
02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie13 50013 500– 1 648– 1 64811 85211 852
03.00 Versterkte Europese samenwerking      
03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie11 000 0011 000 
03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds189 486189 486– 22 694– 22 694166 792166 792
03.04 Nederlandse positie in de EU3 447 13803 585 
03.05 Raad van Europa9 303 – 12409 179 
04.00 Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede      
04.01 Handels- en financieel systeem45 8791 364– 29 1948416 6851 448
04.02 Armoedebestrijding393 714386 579114 159115 624507 873502 203
04.03 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden476 047462 66511 50312 385487 550475 050
04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking16 20016 200– 6 367– 6 3679 8339 833
04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering5 265 1 65206 917 
05.00 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling      
05.01 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs493 265493 265– 128 897128 897364 368364 368
05.02 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek138 046135 450– 3 411– 3 411134 635132 039
05.03 Gender24 92024 9206 4206 42031 34031 340
05.04 HIV/AIDS304 070302 2309 6359 526313 705311 756
05.05 Reproductieve gezondheid148 950148 95012 92312 923161 873161 873
05.06 Participatie civil society632 910632 91044 83544 521677 745677 431
06.00 Beter beschermd en verbeterd milieu      
06.01 Milieu en water280 643273 311– 47 078– 42 964233 565230 347
06.02 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen137 813137 813– 11 931– 11 931125 882125 882
07.00 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer      
07.01 Consulaire dienstverlening9 078 4 899013 977 
07.02 Vreemdelingenbeleid78 34175 55597 13298 789175 473174 344
08.00 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland      
08.01 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden18 8174 614– 3 652– 2 03315 1652 581
08.02 Cultureel erfgoed4 6921 1732101144 9021 287
08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid68 91543 705– 4 480– 4 49664 43539 209
08.04 Vestigingsklimaat int. organisaties in Nederland  00  
09.00 Geheim      
09.01 Geheim  00  
10.00 Nominaal en onvoorzien      
10.01 Nominaal en onvoorzien127 058 – 127 044014 
11.00 Algemeen      
11.01 Apparaatsuitgaven716 605206 134– 14 1728 951702 433215 085
Totaal5 196 1274 191 415197 105324 5385 393 2324 515 953
       
VI Justitie      
13.03.01 Rechtshandhandhaving/Drugsbestrijding Suriname200200– 135– 1356565
13.03.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol14 957 – 2 247012 710 
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Attachés1 163 8401 247 
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO146 – 310115 
Totaal16 466200– 2 329– 13514 13765
       
VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties      
12.01 Apparaat (attachés)478 00478 
Totaal4780004780
       
VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen      
06.01 HBO (beurzen niet EU)3 4533 453003 4533 453
07.10 Wetenschappelijk onderwijs55 63553 2904 0643 17059 69956 460
07.11 WO: beurzenprogramma869 – 8690  
08.11 Internationaal beleid: attachés250 – 920158 
08.11 Internationaal beleid: Cultuur overig1 004 – 610943 
14.01/02/04 Cultuur: overig166 00166 
14.04 Cultuur: Sieboldhuis110 00110 
16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO45445400454454
Totaal61 94157 1973 0423 17064 98360 367
       
IXB Financiën      
01 Belastingen      
02 Belastingdienst (attachés)1 103 22801 331 
04 Internationale betrekkingen      
20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen46 90045 22668 76268 404115 662113 630
09 Algemeen (apparaat/attachés)1 004 1701 021 
Totaal49 00745 22669 00768 404118 014113 630
       
X Defensie      
20.01 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)220 50013 000107 523– 6 300328 0236 700
26 Commando Dienstencentra  00  
06.01 Attachés20 688 – 3 987016 701 
Totaal241 18813 000103 536– 6 300344 7246 700
       
XI Volkshuisvesting, RO en Milieubeheer      
43.08.04 Clean development mechanism62 030 – 21 906040 124 
47.44.04 Internationaal milieubeleid3 813 66804 481 
91.82.28 Apparaat/attachés316 00316 
Totaal66 1590– 21 238044 9210
       
XII Verkeer en Waterstaat      
31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water)11 207 1 618012 825 
33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)416 – 160400 
33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)1 265 7301 338 
37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)73627– 13072327
41.01 Attachés2 265 – 8202 183 
Totaal15 889271 580017 46927
       
XIII Economische Zaken      
2 Bevorderen van innovatiekracht      
01 Algemeen (attachés)4 844 – 52904 315 
15 Meer ontwikkeling en benutting van techn. kennis door bedrijven  00  
45 Versterken gezamenlijke kennisbasis5 588 – 705 581 
55 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat353 – 310322 
3 Een concurrerend ondernemingsklimaat      
10 Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO)212 – 120200 
4 Doelmatige en duurzame energiehuishouding      
01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten)  7810781 
20/30 Duurzame energie (Joint Implementation)28 705 – 19 52909 176 
50 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn1 058 – 9100148 
5 Internationale Economische Betrekkingen      
01 Algemeen1 425 38701 812 
20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde4 266 – 9004 176 
30 Bevorderen van internationaal ondernemen58 818011 58120070 399200
40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN)11 904 – 941010 963 
50 Programmatisch pakket40 833 – 10 548030 285 
10 Elektronische communicatie en post      
30/70 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU)1 213 30601 519 
Totaal159 2190– 19 542200139 677200
       
XIV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit      
23 Natuur      
01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout)61 0061 
01.04 Programma «Leren voor duurzame ontwikkeling»  1 0001 0001 0001 000
26 Kennis en Innovatie      
01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ASC)682655– 682– 65500
01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)3535003535
01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)1 0351 03550501 0851 085
29 Algemeen      
01.01 Internationale contributies/FAO6 5233 379– 45– 756 4783 304
01.01 Internationale contributies/UNEP24324300243243
01.01 Organisatie CITES/COP 14  00  
02.01 Apparaatsuitgaven (attachés)19 648 612020 260 
Totaal28 2275 34793532029 1625 667
       
XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid      
98.08.06 Apparaatsuitgaven (attachés)704 450749 
Totaal70404507490
       
XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport      
46.01.01 Sport en OS  1 0021 0021 0021 002
98.01.01 Projecten via UNODC5 000 005 000 
98.01.01 WHO-partnerschap6 000 006 000 
98.02.01 Algemeen, apparaatsuitgaven (attachés)1 005 13701 142 
Totaal12 00501 1391 00213 1441 002
       
Toerekeningen      
EU-begroting349 700270 10000349 700270 100
EKI-kwijtschelding300 596300 596– 242 000– 242 00058 59658 596
Schuldkwijtschelding IMF/Liberia  11 53711 53711 53711 537
Totaal650 296570 696– 230 463– 230 463419 83334 0 233
       
TOTAAL UITGAVEN6 497 9864 883 388102 817160 7366 600 8035 044 124
       
Totaal thema’s6 497 9864 883 388102 817160 7366 600 8035 044 124
Verschil000000

1.2. De HGIS-ontvangsten 2008 per begroting en artikel (bedragen x EUR 1000)

Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijvingBegroting 2008MutatieRealisatie 2008
V Buitenlandse Zaken   
22 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur   
10 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid15510165
70 Humanitaire hulpverlening1 000971 097
23 Versterkte Europese samenwerking   
40 Restitutie Raad van Europa   
24 Meer welvaart en minder armoede   
10 Aflossingen en rente begrotingsleningen38 08896639 054
27 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer   
10 Consulaire dienstverlening28 10110 85438 955
28 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland   
10 Doorberekening Defensie diversen771– 70701
31 Algemeen   
10 Diverse ontvangsten80 83315 60596 438
20 Koersverschillen 43 90743 907
Totaal148 94871 369220 317
    
VI Justitie   
13.03.01 Rechtshandhaving/Europol 857857
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat 55
Totaal0862862
    
IXB Financiën   
04.22 Programma Ontvangsten16 90798117 888
Totaal16 90798117 888
    
X Defensie   
20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties1 40711 03312 440
Totaal1 40711 03312 440
XIII Economische Zaken   
02.10 Infrastructuur voor innovatie   
05 Internationale economische betrekkingen   
21 Ontvangsten kredieten en garanties68111 65612 337
30 Bevorderen internationaal ondernemen 825825
90 Diverse ontvangsten BEB1 1348792 013
10.70 Restituties bijdragen aan internationale organisaties  57
    
Totaal1 81513 36015 232
TOTAAL ONTVANGSTEN169 07797 605266 739

BIJLAGE 2 De ODA-uitgaven naar beleidsthema

(bedragen x EUR 1000)Realisaties 2007Begroting 2008Realisaties 2008Begrotingshoofdstuk
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging mensenrechten    
1.1Internationale rechtsorde5 2225 1284 431V-01.01
1.2Mensenrechten29 25730 16036 332V-01.02
  34 47935 28840 763 
      
Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur    
ARRecht- en doelmatigheidsbevordering140280280IIB-02.01
2.3Non-proliferatie en ontwapening7628001 070V-02.03
2.5Regionale stabiliteit en crisisbeheersing272 819226 750296 673V-02.05
2.6Humanitaire hulpverlening323 247243 725377 364V-02.06
2.7Goed bestuur129 408135 028165 363V-02.07
2.9Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie6 93413 50011 852V-02.09
DefensieToerekening vredesoperatie5 20013 0006 700X-20
  738 510633 083859 302 
      
Versterkte Europese samenwerking    
3.3EOF Europees ontwikkelingsfonds149 580189 486166 792V-03.03
Toerek. Toerekening EU-begroting265 907270 100270 100Toerekening
  415 487459 586436 892 
      
Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede    
4.1Handels- en financieel systeem1 4821 3641 448V-04.01
4.2Armoedebestrijding522 309386 579502 203V-04.02
4.3Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden378 077462 665475 050V-04.03
4.4Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking16 28616 2009 833V-04.04
JustitieRechtshandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname15820065VI-13.03.01
FinanciënMult. Ontw. Banken en Fondsen135 75845 226113 630IXB-04.20
EZEconomische Samenwerking Indonesie1 3700200XIII-5.30
LNVInternationale contributies/FAO3 2843 3793 304XIV-29.01.01
Toerek.EKI-kwijtschelding282 596300 59658 596Toerekening
Toerek. Schuldkwijtschelding IMF/Liberia 011 537Toerekening
  1 341 3201 216 2091 175 866 
      
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling    
5.1Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs464 919493 265364 368V-05.01
5.2Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek122 293135 450132 039V-05.02
5.3Gender3 93824 92031 340V-05.03
5.4HIV/AIDS280 503302 230311 756V-05.04
5.5Reproductieve gezondheid141 698148 950161 873V-05.05
5.6Participatie civil society559 056632 910677 431V-05.06
OCWHBO (beurzen niet EU)3 4533 4533 453VIII-06.01
OCWWetenschappelijk onderwijs53 38753 29056 460VIII-07.10
OCWOnderzoek en wetenschappen: WOTRO454454454VIII-16.01
LNVWaarborgen van het kennisstelsel (ASC)6676550XIV-26.01.01
LNVWaarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)353535XIV-26.01.01
LNVWaarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)1 0531 0351 085XIV-26.01.01
VWSSport en OS 01 002XVI- 46.01.01
  1 631 4561 796 6471 741 296 
      
Beter beschermd en verbeterd milieu    
6.1Milieu en water233 644273 311230 347V-06.01
6.2Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen111 326137 813125 882V-06.02
VenWWeer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)262727XII-37.01
LNVInternationale contributies/UNEP243243243XIV-29.01.01
LNVProgramma «Leren voor duurzame ontwikkeling» 01 000XIV-23.01.04
  345 239411 394357 499 
      
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van personenverkeer    
7.2Vreemdelingenbeleid (opvang asielzoekers)95 16475 555174 344V-07.02
  95 16475 555174 344 
Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland    
8.1Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden2 4884 6142 581V-08.01
8.2Cultureel erfgoed1 8601 1731 287V-08.02
8.3Draagvlak Nederlands buitenlands beleid44 98943 70539 209V-08.03
  49 33749 49243 077 
      
Algemeen    
11.1Apparaatsuitgaven187 906206 134215 085V-11.01
  187 906206 134215 085 
      
Totaal ODA binnen HGIS4 838 8984 883 3885 044 124 
ODA buiten HGIS (instituten LNV)4 7254 7254 725 
TOTAAL ODA4 843 6234 888 1135 048 849 

BIJLAGE 3 ODA prestaties in 2008

ODA-prestatie in 2008 (bedragen in miljoenen EUR)

ODA-uitgaven (1)5 048,8
Af: Aflossingen op ODA-leningen (2)82,2
Af: Ontvangsten op eerdere ODA-uitgaven (3)118,8
  
Netto ODA (1-2-3)4 847,9
  
BNP 2008602 466,0
  
ODA-prestatie 20080,80%

BIJLAGE 4

ODA uitgaven partnerlanden 2008

Versnelde MDG-realisatie

Bangladesh Kenia 
2.07 Goed bestuur3 882 0001.02 Mensenrechten193 000
4.02 Armoedevermindering2 708 0002.07 Goed bestuur2 705 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden474 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden604 000
5.01 Onderwijs19 537 0005.04 HIV/AIDS2 000
5.04 HIV/AIDS129 0006.01 Milieu en water3 680 000
5.05 Reproductieve gezondheid11 522 0006.02 Duurzaam waterbeheer3 092 000
6.01 Milieu en water6 322 000 10 276 000
6.02 Duurzaam waterbeheer13 485 000  
 58 059 000 Mali
  1.02 Mensenrechten201 000
Benin 2.07 Goed bestuur3 979 000
2.07 Goed bestuur1 254 0004.02 Armoedevermindering12 349 000
4.02 Armoedevermindering10 022 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden1 842 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden736 0005.01 Onderwijs25 000 000
5.01 Onderwijs4 951 0005.04 HIV/AIDS249 000
6.01 Milieu en water918 0005.05 Reproductieve gezondheid4 848 000
6.02 Duurzaam waterbeheer5 993 0006.01 Milieu en water3 766 000
 23 874 0006.02 Duurzaam waterbeheer1 848 000
   54 082 000
Bolivia   
2.07 Goed bestuur3 024 000Mongolië 
4.02 Armoedevermindering4 306 0006.01 Milieu en water4 355 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden3 485 0006.02 Duurzaam waterbeheer69 000
5.01 Onderwijs12 409 000 4 424 000
6.01 Milieu en water2 261 000  
6.02 Duurzaam waterbeheer1 000 000Mozambique 
 26 485 0002.07 Goed bestuur2 711 000
  4.02 Armoedevermindering18 191 000
Burkina Faso 4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden1 194 000
1.02 Mensenrechten71 0005.01 Onderwijs18 109 000
2.07 Goed bestuur2 011 0005.03 Gender213 000
4.02 Armoedevermindering20 765 0005.04 HIV/AIDS6 451 000
5.01 Onderwijs29 519 0005.05 Reproductieve gezondheid3 669 000
5.03 Gender9 0006.02 Duurzaam waterbeheer20 698 000
5.04 HIV/AIDS460 000 71 236 000
5.05 Reproductieve gezondheid8 727 000  
 61 562 000 Nicaragua
  2.07 Goed bestuur217 000
Ethiopië 4.02 Armoedevermindering6 235 000
4.02 Armoedevermindering2 810 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden2 585 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden21 800 0005.04 HIV/AIDS515 000
5.01 Onderwijs18 208 0005.05 Reproductieve gezondheid6 531 000
5.03 Gender1 200 0006.01 Milieu en water155 000
5.04 HIV/AIDS6 008 000 16 238 000
5.05 Reproductieve gezondheid4 460 000  
 54 486 000 Oeganda
  1.02 Mensenrechten558 000
Ghana 2.07 Goed bestuur13 361 000
2.07 Goed bestuur1 161 0004.02 Armoedevermindering5 863 000
4.02 Armoedevermindering24 290 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden383 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden355 0005.01 Onderwijs26 241 000
5.01 Onderwijs378 0005.03 Gender5 000
5.03 Gender1 167 000 46 411 000
5.04 HIV/AIDS439 000  
5.05 Reproductieve gezondheid19 217 000Rwanda 
6.01 Milieu en water9 498 0002.07 Goed bestuur3 683 000
6.02 Duurzaam waterbeheer410 0004.02 Armoedevermindering124 000
 56 915 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden9 126 000
  5.01 Onderwijs10 000 000
Jemen 6.01 Milieu en water2 000 000
1.02 Mensenrechten41 000 24 933 000
2.07 Goed bestuur545 000  
4.02 Armoedevermindering902 000Senegal 
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden426 0004.02 Armoedevermindering10 000 000
5.01 Onderwijs8 552 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden84 000
5.05 Reproductieve gezondheid5 205 0006.01 Milieu en water15 873 000
6.01 Milieu en water1 006 000 25 957 000
6.02 Duurzaam waterbeheer6 733 000  
 23 410 000  
Tanzania Zambia 
2.07 Goed bestuur18 688 0002.07 Goed bestuur935 000
4.02 Armoedevermindering30 000 0004.02 Armoedevermindering10 945 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden1 711 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden2 972 000
5.04 HIV/AIDS2 755 0005.01 Onderwijs26 012 000
5.05 Reproductieve gezondheid16 285 0005.03 Gender222 000
 69 439 0005.04 HIV/AIDS2 846 000
  5.05 Reproductieve gezondheid13 680 000
   57 612 000
Veiligheid & ontwikkeling Veiligheid & ontwikkeling 
  Uitfasering in de komende drie jaar: 
Afghanistan   
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing49 290 000Bosnië & Herzegovina 
2.06 Humanitaire hulpverlening3 0001.02 Mensenrechten1 581 000
2.07 Goed bestuur8 556 0002.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing9 537 000
 57 849 0002.07 Goed bestuur3 661 000
  4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden2 719 000
Burundi  17 498 000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing14 918 000  
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden2 285 000Eritrea 
 17 203 0004.02 Armoedevermindering24 000
  6.02 Duurzaam waterbeheer158 000
Colombia  182 000
1.02 Mensenrechten1 051 000  
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing2 353 000Sri Lanka 
2.07 Goed bestuur2 141 0001.02 Mensenrechten374 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden1 225 0002.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing436 000
6.01 Milieu en water11 116 0002.06 Humanitaire hulpverlening4 086 000
 17 886 0004.02 Armoedevermindering2 882 000
  6.01 Milieu en water1 064 000
Congo, Democratische Republiek  8 842 000
5.03 Gender1 227 000  
 1 227 000  
    
Guatemala   
1.02 Mensenrechten2 331 000  
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing1 703 000  
2.07 Goed bestuur3 172 000  
5.04 HIV/AIDS931 000  
5.05 Reproductieve gezondheid982 000  
6.01 Milieu en water7 517 000  
 16 636 000  
    
Pakistan   
1.02 Mensenrechten300 000  
2.07 Goed bestuur2 873 000  
5.01 Onderwijs11 036 000  
6.01 Milieu en water5 180 000  
6.02 Duurzaam waterbeheer570 000  
 19 959 000  
    
Palestijnse Autoriteiten   
1.02 Mensenrechten2 157 000  
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing35 336 000  
2.07 Goed bestuur6 171 000  
 43 664 000  
    
Soedan   
1.02 Mensenrechten695 000  
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing74 161 000  
4.02 Armoedevermindering421 000  
 75 277 000  
    
Brede relatie Brede relatie 
  Uitfasering in de komende vier jaar: 
    
Egypte Albanië 
2.07 Goed bestuur2 556 0002.07 Goed bestuur2 938 000
4.02 Armoedevermindering320 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden130 000
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden1 026 0005.03 Gender550 000
5.03 Gender1 153 0006.01 Milieu en water1 922 000
5.05 Reproductieve gezondheid17 000 5 540 000
6.02 Duurzaam waterbeheer7 763 000  
 12 835 000 Armenië
  1.02 Mensenrechten107 000
Georgië 2.07 Goed bestuur8 000
1.02 Mensenrechten367 000 115 000
2.07 Goed bestuur186 000  
4.02 Armoedevermindering2 661 000Kaap Verdie 
 3 214 0004.02 Armoedevermindering6 500 000
  4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden134 000
Indonesië 5.01 Onderwijs1 000 000
2.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing1 890 0006.01 Milieu en water390 000
2.07 Goed bestuur21 530 000 8 024 000
4.02 Armoedevermindering3 100 000  
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden4 015 000Macedonië 
5.01 Onderwijs37 491 0002.07 Goed bestuur2 081 000
5.02 Kennisontwikkeling7 202 0004.02 Armoedevermindering7 216 000
6.01 Milieu en water8 322 0004.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden2 915 000
6.02 Duurzaam waterbeheer20 826 0005.01 Onderwijs587 000
 104 376 000 12 799 000
    
Moldavië   
2.07 Goed bestuur600 000  
4.02 Armoedevermindering4 000 000  
 4 600 000  
Suriname   
2.07 Goed bestuur5 709 000  
4.02 Armoedevermindering2 847 000  
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden21 958 000  
5.01 Onderwijs3 078 000  
5.03 Gender142 000  
5.04 HIV/AIDS61 000  
5.05 Reproductieve gezondheid3 716 000  
5.06 Participatie civil society1 297 000  
6.01 Milieu en water3 843 000  
8.02 Cultureel erfgoed82 000  
 42 733 000  
Vietnam   
4.02 Armoedevermindering6 443 000  
5.04 HIV/AIDS399 000  
5.05 Reproductieve gezondheid5 460 000  
6.01 Milieu en water1 940 000  
6.02 Duurzaam waterbeheer6 971 000  
 21 213 000  
Zuid Afrika   
2.07 Goed bestuur1 837 000  
4.02 Armoedevermindering151 000  
4.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden825 000  
5.01 Onderwijs10 836 000  
5.04 HIV/AIDS7 864 000  
 21 513 000  

BIJLAGE 5

HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water

(bedragen x EUR 1000)

 realisatie 2007realisatie 2008
ODA Natuur en Milieu  
Directe uitgaven Natuur en Milieu  
Landenspecifieke sectorale samenwerking172 633187 378
Thematische samenwerking in landen en regio’s73 45786 082
Subtotaal directe uitgaven Natuur en Milieu246 090273 460
Toerekening macrosteun15 53213 210
Multilateraal  
VN-instellingen  
GEF-ODA/Montreal Fund33 41524 080
UNEP6 8329 383
Verwoestijningsverdrag0131
UNDP9 9539 401
IFAD8 0178 517
FAO partnershipprogramma3 8424 409
UN-HABITAT8 2801 656
   
Internationale Financiële Instellingen  
IDA en regionale ontwikkelingsbanken13 57611 363
WB-Partnership Programma12 87912 897
   
Europese ontwikkelingssamenwerking  
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)7 4798 340
Toerekening EU-begroting13 29513 505
Subtotaal Multilateraal117 568103 682
Particuliere kanaal  
Speciale Activiteiten24 17430 764
TMF en MFS37 74987 673
Oret, Miliev en ORIO (43%)54 71378 598
MFP00
SALIN3 1633 163
SNV en PSO15 86815 757
MATRA 1 350
subtotaal overig  
Subtotaal Particulier Kanaal210 333215 955
Overige toerekeningen  
Apparaatsuitgaven15 03217 207
Natuur en Milieu Educatie9081 000
Int. onderwijs instituten9 89410 878
Subtotaal Overige Toerekeningen25 83429 085
Totaal ODA Natuur en Milieu615 357635 392
Waarvan voor:  
– Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud (RTR)68 00066 000
   
BNP (x mln)562 745602 466
ODA Natuur en Milieu als % van het BNP0,1090,105
Non-ODA Natuur en Milieu  
Natuur en Milieu programma’s  
Clean Development Mechanism21 15040 124
Joint Implementation11 1309 176
GEF non-ODA9 403816
Internationale samenwerking Milieu3 8024 481
Waterbeheer (Partners for Water)6 83212 825
Subtotaal52 31767 422
Overig  
MATRA5 3382 670
Subtotaal5 3382 670
Totaal Non-ODA natuur en milieu57 65570 092
TOTAAL NATUUR EN MILIEUIN HGIS673 012705 484

BIJLAGE 6

Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose

(bedragen x EUR 1000)

ODArealisatie 2007realisatie 2008
ODA HIV/AIDS, TB en Malaria  
Bilaterale uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB  
Partnerlanden met HIV/AIDS, Malaria en TB89 64390 379
Niet-gedelegeerde middelen52 02842 685
Toerekening macrosteun, noodhulp, en wederopbouw26 41028 910
Subtotaal directe uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB168 081161 974
Multilateraal  
VN-instellingen  
UNHCR2 8632 940
UNDP4 9774 700
UNICEF4 2755 250
UNFPA41 85655 135
UNAIDS36 00036 000
WHO/PAHO4 1104 354
Partnershipprogramma WHO17 14816 446
Internationale Financiële Instellingen  
GFATM60 00080 000
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen6 7888 266
WB Partnerschapsprogramma2 0681 970
   
Europese ontwikkelingssamenwerking  
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)8 97510 008
Toerekening EU-begroting13 29513 505
Subtotaal Multilateraal202 355238 574
Particulier Kanaal  
Aandeel HIV/AIDS, Malaria en TB van Medefinancieringsstelsel (MFS)48 89157 006
SALIN05 200
PSO1 3501 150
Subtotaal Particulier Kanaal50 24163 356
Overige toerekeningen  
Apparaatsuitgaven11 27412 905
Int. onderwijs instituten1 1061 210
Subtotaal Overige toerekeningen12 38014 115
TOTAAL ODA HIV/AIDS, Malaria en TB433 057478 019
Non-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria  
Partnership Programma WHO (begroting VWS)1 000600
Overig*1 8401 949
TOTAAL NON-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria2 8402 549
TOTAAL HIV/AIDS, TB en Malaria in HGIS435 897483 117

* Onder non-ODA overig is over 2007 en 2008 een toerekeningspercentage opgenomen van het non-ODA deel bijdrage aan WHO/PAHO.

BIJLAGE 7

ODA-uitgaven Onderwijs

(bedragen x EUR 1000)

 realisatie 2007realisatie 2008
Bilaterale uitgaven  
Partnerlanden met onderwijs als sector232 894265 156
Niet gedelegeerde middelen (Silent partnership, ECD, onderwijs post conflict, capaciteitsopbouw)82 22446 363
Noodhulponderwijs500 
Hoger onderwijs91 792 
Andere activiteiten1 7801 500
Education for All (EFA)/Fast Track Initiative (FTI)122 5830
Toerekening macrosteun en schuldkwijtschelding59 69740 029
Toerekening andere thema’s, zoals noodhulp en wederopbouw28 38933 416
Subtotaal bilateraal kanaal528 067478 256
Multilateraal  
VN-instellingen22 44927 619
ILO283329
UNHCR2 7402 814
UNICEF5 9857 350
UNRWA7 0799 000
UNESCO1 079280
WFP2 7234 000
PP ILO2 5603 846
   
Internationale Financiële Instellingen  
WB-Partnership Programma1 5001 500
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen13 58316 531
   
Europese ontwikkelingssamenwerking  
Europees ontwikkelingsfonds (EOF)5 9836 672
Toerekening EU-begroting13 29513 505
Subtotaal Multilateraal56 81065 827
Particulier Kanaal  
Medefinancieringsprogramma52 17172 522
   
SALIN onderwijs3 6062 000
PSO1 3501 150
Overige00
Subtotaal Particulier Kanaal57 12775 672
Overige toerekeningen  
Apparaatsuitgaven16 07117 330
Subtotaal Overige Toerekeningen16 07117 330
TOTAAL Onderwijs658 075637 085
TOTAAL OS-begroting4 796 9655 049 300
Uitgaven Onderwijs als % van de OS-begroting13,7%12,6%

BIJLAGE 8

De non-ODA uitgaven naar beleidsthema

(bedragen x EUR 1000)

  Realisaties 2007Begroting 2008Realisaties 2008Begrotingshoofdstuk
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten    
1.1Internationale rechtsorde41 04540 58537 380V-01.01
1.2Mensenrechten7 82211 40515 098V-01.02
1.3Internationale juridische instellingen9 12114 40028 725V-01.03
JustitiePreventie en Rechtshandhaving/Europol6 15214 95712 710VI-13.03.01
  64 14081 34793 913 
      
Vrede, veiligheid en conflictbeheersing    
2.1Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid14 17414 07212 177V-02.01
2.3Non-proliferatie en ontwapening7 7187 7718 094V-02.03
2.5Regionale stabiliteit en crisisbeheersing123 26485 427138 362V-02.05
2.6Humanitaire hulpverlening4 8883 7675 716V-02.06
2.7Goed bestuur31 95129 14515 669V-02.07
DefensieUitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)298 628207 500321 323X-20.01
  480 623347 682501 341 
      
Versterkte Europese samenwerking    
3.2Ondersteuning bij pre- en postaccessie11 28811 00011 000V-03.03
3.4Nederlandse positie in de EU3 4423 4473 585V-03.04
3.5Raad van Europa9 3039 3039 179V-03.05
Toerek.EU-begroting78 71879 60079 600Toerekening
  102 751103 350103 364 
      
Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede    
4.1Handels- en financieel systeem17 38544 51515 237V-04.01
4.2Armoedebestrijding6 4567 1355 670V-04.02
4.3Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden12 50013 38212 500V-04.03
4.5Nederlandse handels- en investeringsbevordering5 2565 2656 917V-04.05
JustitieAlgemeen, Bestuursdepartement/bijdrage WIPO110146115VI-91.01.01
FinanciënMult. Ontw. Banken en Fondsen3 5921 6742 032IXB-04.20
VenWVeiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)418416400XII-33.02
 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)1 0431 2651 338XII-33.03
EZVersterken gezamenlijke kennisbasis5 5615 5885 581XIII-02.45
 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat309353322XIII-02.55
 Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO)196212200XIII-03.10
 Algemeen (bijdragen aan int. instituten)9270781XIII-04.01
 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn1701 058148XIII-04.50
 Algemeen1 2121 4251 812XIII-05.01
 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde4 2014 2664 176XIII-05.20
 Bevorderen van internationaal ondernemen72 05558 81870 199XIII-05.30
 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN)10 17211 90410 963XIII-05.40
 Programmatisch pakket30 30040 83330 285XIII-05.50
 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU)1 6751 2131 519XIII-10.30
LNVInternationale contributies/FAO3 1823 1443 174XIV-29.01.01
 Beheer van de natuur (Tropisch hout)616161XIV-23.01.04
  176 781202 673173 430 
      
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling    
5.2Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek2 5962 5962 596V-05.02
5.4HIV/AIDS1 8401 8401 949V-05.04
5.6Participatie civil society4 1920314V-05.06
OCWWetenschappelijk onderwijs2 3462 3453 239VIII-07.10
 WO: beurzenprogramma8698690VIII-07.11
LNVWaarborgen van het kennisstelsel (ASC)27270XIV-26.01.01
VWSProjecten via UNODC3 0005 0005 000XIV-98.01.01
 WHO-partnerschap6 0006 0006 000XVI-98.01.01
  20 87018 67719 098 
Beter beschermd en verbeterd milieu    
6.1Milieu en water11 0387 3323 218V-06.01
VROMClean development mechanism21 15062 03040 124XIA-43.08.04
 Internationaal milieubeleid3 8023 8134 481XIA-47.44.04
VenWIntegraal waterbeleid (Partners voor Water)6 83211 20712 825XII-31.01
 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)617709696XII-37.01
EZDuurzame energie (Joint Implementation)11 13028 7059 176XIII-04.20
LNVOrganisatie CITES/COP 142 94400XIV-29.01.01
  57 513113 79670 520 
      
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer    
7.1Consulaire dienstverlening15 2769 07813 977V-07.01
7.2Vreemdelingenbeleid1 2412 7861 129V-07.02
  16 51711 86415 106 
      
Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland    
8.1Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden17 79614 20312 584V-08.01
8.2Cultureel erfgoed3 5193 5193 615V-08.02
8.3Draagvlak Nederlands buitenlands beleid26 49425 21025 226V-08.03
OCWCultuur: overig1 0021 004943VIII-08.11
 Cultuur: overig2 133166166VIII-14.01/02/04
 Cultureel erfgoed: Sieboldhuis110110110VIII-14.04
  51 05444 21242 644 
      
Overige uitgaven    
10.1Nominaal en onvoorzien23127 05814V-10.01
11.1Apparaatsuitgaven530 389510 471487 348V-11.01
Div. dept. Attachés50 24853 46849 901Div. Begrotingen
  580 660690 997537 263 
Totaal non-ODA1 550 9091 614 5981 556 679 
Naar boven