31 203
Homogene Groep Internationale Samenwerking 2008 (HGIS-nota 2008)

nr. 2
NOTA

Inhoudsopgave blz.

1.1	Inleiding		5
1.1	Wat is de HGIS?		5
1.2	Opzet HGIS-nota 2008		5
2.	Budgettaire ontwikkelingen binnen de HGIS		6
3.	Toelichting en uitgaven per beleidsthema		9
	Beleidsthema 1: Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten		9
	Beleidsthema 2: Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur		9
	Beleidsthema 3: Versterkte Europese samenwerking		10
	Beleidsthema 4: Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede		11
	Beleidsthema 5: Toegenomen menselijke ontplooiing en sociale ontwikkeling		13
	Beleidsthema 6: Beschermd en verbeterd milieu		15
	Beleidsthema 7: Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer		16
	Beleidsthema 8: Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland		17
	Beleidsthema 9: Overige uitgaven		18
Bijlage 1	De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2007		19
Bijlage 2	De HGIS horizontaal: meerjarencijfers per begrotingsartikel en per ministerie		20
Bijlage 3	Berekening ODA-plafond 2008 en raming ODA-prestatie 2007 en 2008		28
Bijlage 4	De ODA-uitgaven naar beleidsthema		29
Bijlage 5	HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water		31
Bijlage 6	ODA-uitgaven Onderwijs		33
Bijlage 7	Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose		34
Bijlage 8	De non-ODA uitgaven naar beleidsthema		35

1. INLEIDING

1.1 Wat is de HGIS?

De Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS), die werd ingesteld op 1 januari 1997, is een aparte budgettaire constructie binnen de rijksbegroting. In de HGIS worden de buitenlandactiviteiten van verschillende departementen gebundeld en in samenhang bezien. Zo wordt in één oogopslag duidelijk wat de belangrijkste uitgaven zijn die Nederland jaarlijks doet in het kader van Internationale Samenwerking. Uitgangspunt van de HGIS is het bevorderen van samenwerking en afstemming tussen de ministeries. In veel van de HGIS-programma’s die in deze nota worden genoemd werken meerdere ministeries samen. De HGIS is daarmee een belangrijk instrument voor een geïntegreerd en coherent buitenlandbeleid.

Binnen de HGIS wordt onderscheid gemaakt tussen de uitgaven die voldoen aan de criteria voor officiële ontwikkelingssamenwerking (Official Development Assistance, ODA) en andere uitgaven voor internationaal beleid («non-ODA»). De minister van Buitenlandse Zaken is coördinator van het buitenlandbeleid en daarmee ook van de HGIS. De minister voor Ontwikkelingssamenwerking is eerstverantwoordelijke voor de coördinatie van de ODA-middelen.

1.2 Opzet HGIS-nota 2008

De HGIS-nota volgt – op verzoek van de Tweede Kamer – voor wat betreft de indeling de begroting van Buitenlandse Zaken. In hoofdstuk 2 worden de belangrijkste budgettaire ontwikkelingen binnen de HGIS weergegeven voor de ODA en non-ODA uitgaven. In hoofdstuk 3 worden per beleidsthema de belangrijkste HGIS-programma’s gepresenteerd. Voor de bijbehorende operationele doelstellingen, beleidsvoornemens en de te behalen resultaten wordt verwezen naar de ontwerpbegrotingen 2008 van de bij de HGIS betrokken ministeries. Bij elk beleidsthema worden de bijbehorende cijfers gepresenteerd. Daarbij is steeds aangegeven welk deel van de uitgaven als officiële ontwikkelingssamenwerking (ODA) kwalificeert. Daarnaast bevat de HGIS-nota een aantal bijlagen waarin alle HGIS-uitgaven worden gepresenteerd. In deze bijlagen worden gegevens die verspreid staan over verschillende begrotingen gebundeld tot een overzichtelijk geheel.

Bijlage 1. De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2007

Bijlage 2. De HGIS horizontaal: meerjarencijfers per begrotingsartikel en per ministerie

Bijlage 3. Berekening ODA-plafond 2008

Bijlage 4. ODA-uitgaven naar beleidsthema

Bijlage 5. HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water

Bijlage 6. ODA-uitgaven Onderwijs

Bijlage 7. Uitgaven HIV/Aids, Malaria en Tuberculose

Bijlage 8. Non-ODA uitgaven naar beleidsthema

2. BUDGETTAIRE ONTWIKKELINGEN BINNEN DE HGIS

De totale HGIS-uitgaven bedragen in 2008 EUR 6,5 miljard waarvan EUR 4,9 miljard voor ontwikkelingssamenwerking. Dat is een groei ten opzichte van 2007 van EUR 0,15 miljard. Die wordt veroorzaakt door de toevoeging van extra middelen voor duurzame energie en voor crisisbeheersingsoperaties zoals aangekondigd in het Coalitieakkoord. Daarnaast werd de HGIS verhoogd door een naar boven bijgestelde raming voor het BNP. De ontwikkelingen binnen de HGIS vloeien voor het grootste deel voort uit het Coalitieakkoord van het kabinet Balkenende IV. De belangrijkste ontwikkelingen worden in dit hoofdstuk genoemd. Meer gedetailleerde informatie over budgettaire mutaties is te vinden in de begrotingen van de HGIS-departementen.

Meer aandacht voor mensenrechten

Het kabinet zal op consequente wijze aandacht vragen voor mensenrechtenschendingen, als een vast spoor in het buitenlandbeleid. Nederland zal daarmee een vooraanstaand speler op het gebied van mensenrechten zijn en zal zich sterk maken voor de implementatie van de universele mensenrechtenstandaarden. Dat gebeurt in de bilaterale relaties en bij multilaterale instellingen, onder meer als lid van de VN-mensenrechtenraad. In 2007 zal een mensenrechtenstrategie worden gepresenteerd, die een visie zal schetsen inzake mondiale ontwikkelingen op het gebied van mensenrechten. Deze visie zal vertaald worden naar praktisch beleid, onder meer door vormgeving van een nieuw subsidiekader mensenrechten. Uit dat subsidiekader kunnen wereldwijd projecten worden ondersteund ter bevordering van mensenrechten, waaronder vrijheid van meningsuiting en mediadiversiteit. Vooruitlopend op de definitieve vormgeving zijn hiervoor in 2008 middelen geraamd (in totaal EUR 20 miljoen). Besluitvorming over werkwijze en omvang van het fonds in latere jaren zal plaatsvinden op basis van de opgedane ervaringen. In 2008 zullen naast initiatieven ten aanzien van mensenrechten in brede zin ook speciale initiatieven worden ontplooid op het terrein van vrijheid van godsdienst, rechten van vrouwen en – in EU verband – godsdienstige onverdraagzaamheid om te zorgen dat de mensenrechtennormen ook op deze terreinen worden nageleefd.

Extra middelen voor deelname aan crisisbeheersingsoperaties

Bij Voorjaarsnota 2007 werd de voorziening voor Nederlandse deelname aan crisisbeheersingsoperaties verhoogd met EUR 85 miljoen in verband met de kosten van ISAF III in Afghanistan. Zoals in de inleiding reeds genoemd zijn in het Coalitieakkoord middelen toegevoegd aan deze voorziening die oplopen van EUR 25 miljoen in 2008 tot EUR 100 miljoen in 2011. Daarnaast wordt op artikel 10 rekening gehouden met noodzakelijke ophoging bij Voorjaarsnota 2008 van bovengenoemde voorziening in verband met een onvermijdelijk tekort in 2008.

Intensiveren in wederopbouw en goed bestuur

De inspanningen op het gebied van sociale, economische en bestuurlijke wederopbouw en vormgeving van de rechtsstaat en de veiligheidssector in (post) conflictgebieden zullen de komende jaren worden geïntensiveerd. Hiervoor worden extra middelen ingezet, vooral in Afghanistan, het Grote Merengebied, de Hoorn van Afrika, Kosovo en het Midden-Oosten.

Ook in het Midden Oosten zullen extra inspanningen worden gepleegd op het gebied van goed bestuur en democratisering. Los van deze specifieke regio’s blijft goed bestuur een belangrijk onderdeel van de relatie met alle OS-partnerlanden. Gebruikte instrumenten zijn politieke dialoog met de overheid, institutionele en capaciteitsopbouw, contacten met het bedrijfsleven en ondersteuning van het maatschappelijk middenveld.

Versterkte Europese samenwerking

Het beleid van het kabinet op Europa-gebied is tweeledig: in Europa actief meewerken aan een slagvaardiger en beter democratisch gelegitimeerde Unie, en in Nederland zelf meewerken aan het vergroten van draagvlak voor het Europese project. Naast deze twee pijlers, die een relatief beperkt budgettair beslag met zich meebrengen, kent de HGIS twee posten die samenhangen met Europese samenwerking. Het gaat om de uitgaven voor het Europees Ontwikkelingsfonds en om de toerekening van de buitenlanduitgaven van de EU aan de HGIS. Beide posten zullen in 2008 naar verwachting stijgen.

Armoedebestrijding en verdeling

Het bevorderen van economische groei en een rechtvaardige verdeling van de groei zijn essentieel voor armoedebestrijding. De komende jaren zullen extra uitgaven plaatsvinden voor deze doelen. Te denken valt aan uitgaven voor versterking van het ondernemingsklimaat, voor versterking van de sociaal-economische dialoog in ontwikkelingslanden en voor vergroting van de transparantie van markten en ondersteuning van sociale zekerheidsstelsels in ontwikkelingslanden.

Ook wordt de komende jaren het «One-UN» programma ondersteund. Dit programma heeft tot doel de coördinatie tussen VN-instellingen in ontwikkelingslanden te bevorderen.

MDG’s bereiken: innovatief samenwerken, meer aandacht voor rechten van vrouwen en kinderen en milieubescherming

Er is wereldwijd een enorme inspanning nodig om de MDG’s te bereiken. Het kabinet heeft middelen beschikbaar gesteld voor innovatieve en katalyserende samenwerkingsvormen die achterstanden bij het bereiken van de MDG’s kunnen verkleinen. Ook maakt Nederland extra middelen vrij om MDG 3 (gelijke rechten voor mannen en vrouwen) en MDG 5 (minder moedersterfte) te behalen. Er wordt een nieuw beleidskader «sport en ontwikkelingssamenwerking» voorbereid.

Vanaf 2008 worden aanzienlijk meer middelen beschikbaar gesteld voor duurzame energie. Samen met partners zal extra worden geïnvesteerd in duurzame energievoorziening en met name in een versnelde toegang tot energie in Afrika. Daarnaast zullen ontwikkelingslanden worden ondersteund bij de duurzame productie van biomassa voor energiedoeleinden middels het toetsen aan duurzaamheidscriteria en het opzetten van certificeringsystemen. Ontwikkelingslanden worden ook ondersteund bij de aanpak van het klimaatvraagstuk, zowel op het terrein van aanpassing aan veranderde klimaatomstandigheden als op het terrein van mitigatie van uitstoot van broeikasgassen.

Vreemdelingenbeleid en migratie

Het Nederlandse vreemdelingenbeleid wordt vormgegeven door de ministeries van Justitie, BZK, Defensie en Buitenlandse Zaken. Migratie wordt steeds nadrukkelijker in de context geplaatst van het bredere buitenland- en ontwikkelingsbeleid: naast het nationale vreemdelingenbeleid worden ook ontwikkelingsrelevante factoren en het ontwikkelingsbeleid betrokken.

Dienstverlening aan burgers en bedrijven

De komende jaren zullen steeds meer mensen van en naar Nederland reizen. Daarmee zal de behoefte aan reisadviezen over onveilige landen toenemen en zal er vaker een beroep worden gedaan op consulaire bijstand door medewerkers van de Nederlandse vertegenwoordigingen. Ook zal het aantal paspoort- en visumaanvragen groeien. De regering streeft naar goede dienstverlening en klantgerichtheid en wil deze waar mogelijk verbeteren. Hiertoe zal in toenemende mate worden samengewerkt met andere EU-lidstaten. Bij wijze van proef zal worden samengewerkt met externe dienstverleners bij het proces van visumverlening. Ook ICT-ondersteuning kan helpen bij de verbetering van de dienstverlening. Daarbij is implementatie van een vervolgversie van het nieuwe geautomatiseerde visuminformatiesysteem (NVIS) voorzien waarin een functionaliteit voor het afnemen van biometrische kenmerken van visumaanvragers is verwerkt.

Naast deze ondersteuning van burgers is het postennet er ook om bedrijven te ondersteunen. Medewerkers van Nederlandse vertegenwoordigingen verlenen diensten en verstrekken informatie aan het internationaal opererende bedrijfsleven. Samen met de EVD spannen zij zich in om gunstige voorwaarden te scheppen voor internationale economische activiteiten.

Draagvlak voor het buitenlandbeleid

Om de samenleving nauwer te betrekken bij het buitenlands beleid, en zo het besef van het belang van het buitenlands beleid voor het dagelijks leven te vergroten, zal in de komende periode een specifiek draagvlakbeleid voor het buitenlands beleid worden opgezet. Hierbij kan worden gedacht aan het aanschouwelijk maken van het belang van een actief buitenlands beleid voor onze werkgelegenheid, onze veiligheid, ons milieu en de mensenrechten, en het voor het voetlicht brengen van de rol van het ministerie bij grote evenementen, zoals de Olympische spelen in 2008.

3. TOELICHTING EN UITGAVEN PER BELEIDSTHEMA

In dit hoofdstuk worden per beleidsthema de belangrijkste programma’s en de bijbehorende cijfers gepresenteerd. Daarbij is steeds aangegeven welk deel van de uitgaven als officiële ontwikkelingssamenwerking (ODA) kwalificeert. Voor de bijbehorende operationele doelstellingen, beleidsvoornemens en te behalen resultaten wordt verwezen naar de ontwerpbegrotingen 2008 van de bij de HGIS betrokken ministeries.

Beleidsthema 1: Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten

Nederland zet zich in om de internationale rechtsorde goed te laten functioneren zodat deze kan bijdragen tot een meer rechtvaardige, vreedzame en welvarende wereld. Het vastleggen van normen en de naleving ervan zijn belangrijk. Naast het tegengaan van straffeloosheid zijn rechtstoegang en rechtspraak hierbij onmisbare instrumenten. Nederland neemt het voortouw door een groot aantal van de verantwoordelijke internationale organen te huisvesten, zoals Europol, Eurojust, het Internationaal Strafhof en eventueel in de toekomst het Libanon-tribunaal. De hiervoor benodigde middelen komen deels uit de HGIS.

Het kabinet staat voor een evenwichtige en uitgesproken inzet voor mensenrechten overal ter wereld. Dit is niet alleen een morele verplichting, maar ook goed voor Nederland. De middelen die Nederland hiervoor beschikbaar stelt, komen uit de HGIS. In 2007 zal het ministerie van Buitenlandse Zaken, in samenspraak met belanghebbende organisaties en burgers, een nieuwe mensenrechtenstrategie presenteren. Deze visie zal ook worden vertaald naar praktisch beleid, onder meer door vormgeving van een nieuw subsidiekader mensenrechten. Nederland zal zich sterk maken voor de implementatie van de universele mensenrechtenstandaarden in onze bilaterale relaties en bij multilaterale instellingen, ook als lid en vice-voorzitter van de VN-mensenrechtenraad.

Beleidsthema 1, Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	01.01 Internationale rechtsorde	37 237	3 766	46 293	5 242	45 713	5 128
	01.02 Mensenrechten	32 366	26 068	37 536	29 948	41 565	30 160
	01.03 Internationale juridische instellingen	9 202	0	16 735	0	14 400	0
Justitie	13.04.01 Rechtshandhaving en criminali- teitsbestrijding/VN-cellen	975		0		0
	91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol	5 857		10 810		14 957
	Totaal	85 637	29 834	111 374	35 190	116 635	35 288

Beleidsthema 2: Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur

Veiligheidsvraagstukken hebben een centrale plaats in het buitenlandbeleid. Veiligheid en stabiliteit zijn noodzakelijke voorwaarden voor ontwikkeling. Een effectieve, krachtige Nederlandse rol op het internationale toneel is alleen mogelijk met een geïntegreerd buitenlands beleid, waarbij de inspanningen op elkaar aansluiten en Nederland met één stem spreekt. Uit de HGIS worden onder meer het Stabiliteitsfonds en de Nederlandse deelname aan crisisbeheersingsoperaties gefinancierd. Voor dit laatste zijn in het Coalitieakkoord extra middelen vrijgemaakt. Omdat ontwrichting van de energievoorziening de stabiliteit van Nederland en de EU kan schaden, is ook dit thema een belangrijk onderdeel van de diplomatieke inspanningen.

Veiligheid en stabiliteit zijn daarnaast belangrijke voorwaarden voor effectieve armoedebestrijding en de opbouw van rechtvaardige en democratische samenlevingen in ontwikkelingslanden. Door steun aan goed bestuur, politieke hervormingen en de bestrijding van milieudegradatie in ontwikkelingslanden probeert Nederland de stabiliteit in de wereld te vergroten en een bijdrage te leveren aan armoedebestrijding en een rechtvaardige verdeling van de welvaart. De inspanningen op het gebied van sociale, economische en bestuurlijke wederopbouw en vormgeving van de rechtsstaat en de veiligheidssector in (post) conflictgebieden zullen worden geïntensiveerd.

Nederland zet zich in voor een zo adequaat mogelijke leniging van levensbedreigende menselijke noden in geval van gewelddadige conflicten of natuurrampen. Ook de uitgaven voor humanitaire hulpverlening vallen onder dit beleidsthema.

Nederland zal zich inzetten voor ontwikkeling van goed bestuur in de partnerlanden door middel van politieke dialoog met de overheid, institutionele en capaciteitsopbouw, contacten met het bedrijfsleven en ondersteuning van het maatschappelijk middenveld. Voorts zal er de komende jaren extra worden ingezet op bevordering van democratisering, specifiek in het Midden Oosten.

Beleidsthema 2, Vrede, veiligheid en conflictbeheersing (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
AR	02.01 Recht- en doelmatigheidsbevordering	0	0	140	140	280	280
BZ	02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	10 527	0	13 888	0	14 072	0
	02.02 Bestrijding internationaal terrorisme	0	0	0	0	0	0
	02.03 Non-proliferatie en ontwapening	8 265	800	8 621	800	8 571	800
	02.04 Conventionele wapenbeheersing	0	0	0	0	0	0
	02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	274 381	234 490	355 609	244 782	312 177	226 750
	02.06 Humanitaire hulpverlening	345 701	339 883	288 581	283 718	247 492	243 725
	02.07 Goed bestuur	150 060	123 596	172 306	141 030	164 173	135 028
	02.08 Het bevorderen van energiezekerheid	0	0	0	0	0	0
	02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie	2 000	2 000	12 850	12 850	13 500	13 500
Defensie	20.01 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)	259 515	4 527	280 540	13 000	220 500	13 000
	20.02 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (VN-contributies)	56 854	0	0	0
	Totaal	1 107 303	705 296	1 132 535	696 320	980 765	633 083

Beleidsthema 3: Versterkte Europese samenwerking

Het kabinet pleit voor een krachtige Unie die eraan zal bijdragen onze burgers vrede, stabiliteit en welvaart te bieden. Dit omdat de Nederlandse overheid slechts ten dele zelf de belangen van burgers kan behartigen. Zeker waar het om grensoverschrijdende zaken gaat, zal de Europese Unie het voortouw moeten nemen, samen met de lidstaten. Tegelijkertijd is het kabinet zich er ook van bewust dat voor de burger de Europese Unie niet altijd herkenbaar is en dat het vertrouwen in de Unie vergroot moet worden. De Unie boet zowel aan legitimiteit als – op langere termijn– aan krachtdadigheid in, als het vertrouwen ontbreekt en het draagvlak ervoor afneemt.

Daarom is het beleid van het kabinet tweeledig. Het betekent in Europa actief meewerken aan een slagvaardiger en beter democratisch gelegitimeerde Unie, waarbij een snelle afronding van de onderhandelingen over het hervormingsverdrag tijdens de intergouvernementele conferentie de allerhoogste prioriteit heeft. Het betekent in Nederland vergroten van de betrokkenheid van burgers en maatschappelijk middenveld bij de ontwikkeling van regelgeving in «Brussel». Ook het verbeteren van het samenspel tussen regering en parlement is hier van belang, zodat onze belangen in de EU nog beter kunnen worden vertegenwoordigd.

Belangrijke HGIS-programma’s binnen de doelstelling «versterkte Europese samenwerking» zijn de ondersteuning bij pre- en postaccessie en de Nederlandse bijdrage aan de Raad van Europa. Ook de Nederlandse bijdrage aan het Europees Ontwikkelings Fonds (EOF), dat wordt ingezet voor ontwikkelingssamenwerking, regionale samenwerking en handel met de 79 Afrikaanse, Caribische en Stille Oceaan (ACS)-landen, valt onder dit beleidsthema.

Beleidsthema 3, Versterkte Europese samenwerking (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie	12 814	0	11 800	0	11 000	0
	03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds	139 374	139 374	149 553	149 553	189 486	189 486
	03.04 Nederlandse positie in de EU	3 410	0	3 447	0	3 447	0
	03.05 Raad van Europa	9 008	0	9 303	0	9 303	0
Toerek.	EU-begroting	302 696	204 752	344 625	265 907	349 700	270 100
	Totaal	467 302	344 126	518 728	415 460	562 936	459 586

Beleidsthema 4: Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede

Nederland streeft naar duurzame vergroting van welvaart in alle landen door vermindering van armoede, een open handels- en financieel systeem, alsmede het behartigen van de belangen van het Nederlands bedrijfsleven. HGIS-programma’s in dit beleidsthema hebben te maken met mondialisering en welvaartsgroei, niet alleen in Nederland en de Europese Unie, maar ook in ontwikkelingslanden, waar armoedebestrijding niet mogelijk is zonder economische groei. De opbrengsten van die groei moeten goed verdeeld worden. Dit betekent investeren in armoedebestrijding, in gezondheidszorg, in onderwijs, in kansen voor minderheden, en in een beter systeem van checks and balances, met goed functionerende politieke partijen en parlementen. Maar het betekent ook aandacht voor goed werkende markten, investeringen in energie en infrastructuur, eerlijker concurrentieverhoudingen, ontwikkeling van privaat ondernemerschap en vakbonden en de Decent Work-agenda. Bij het bevorderen van zogenoemde pro-poor groei spelen onder andere de landbouw en de informele sector een rol, mede omdat zich hier de werkgelegenheid van de armen voor een belangrijk deel concentreert. Het aankomende World Development Report 2008 gaat hierover. De ministers van Economische Zaken, Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit, Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Financiën en voor Ontwikkelingssamenwerking zullen met nadere voorstellen komen hoe deze rol versterkt kan worden.

Nederland streeft ernaar de internationale economische rechtsorde te versterken door het wegnemen van belemmeringen in de internationale marktwerking. Dat is niet alleen belangrijk voor de Nederlandse economie; de gefaseerde integratie van ontwikkelingslanden in de wereldeconomie is een belangrijke voorwaarde om mondialisering ten goede te laten komen aan allen. Daarom is blijvende waarborging van coherentie tussen het handelsbeleid en het ontwikkelingsbeleid en de opbouw van een goed ondernemingsklimaat in ontwikkelingslanden van belang. In de samenwerking met ontwikkelingslanden streeft Nederland naar aansluiting bij de nationale armoedestrategieën en daarbinnen naar samenwerking op sectoraal niveau. Concentratie op landen en sectoren en coördinatie en harmonisatie met andere donoren zijn van belang om de kwaliteit en effectiviteit van ontwikkelingssamenwerking te verhogen.

De MDG’s en andere internationale afspraken vormen het kader van de Nederlandse inzet. In samenwerking met het maatschappelijk middenveld wil de regering, zoals afgesproken in het Coalitieakkoord, de achterstanden in het bereiken van de MDG’s inlopen. Een innovatieve aanpak, integrale benadering en verandering en versterking van de onderliggende systemen zijn daarbij van groot belang.

Een andere kerntaak is de economische belangenbehartiging. Zowel in Den Haag als op de Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland wordt gewerkt aan het scheppen van gunstige voorwaarden voor duurzame economische groei en vindt gerichte dienstverlening plaats ten behoeve van internationale activiteiten van Nederlandse bedrijven en buitenlandse ondernemingen die zich in Nederland willen vestigen.

Onder dit beleidsthema vallen budgettair zeer omvangrijke programma’s. Een deel daarvan is gericht op het versterken van het internationale handels- en financiële systeem (inclusief de Nederlandse bijdrage aan multilaterale ontwikkelingsbanken en -fondsen die op de begroting van Financiën staan), het verbeteren van het ondernemingsklimaat in ontwikkelingslanden en het stimuleren van (markt)innovatie. Ook algemene begrotingssteun ter ondersteuning van armoedebestrijding valt onder dit beleidsthema. De programma’s voor handels- en investeringsbevordering die onderdeel zijn van dit beleidsthema staan op de begrotingen van de ministeries van EZ en BZ. Tot slot valt ook een aantal contributies aan internationale organisaties onder dit beleidsthema, alsmede de bijdragen voor technische assistentie aan ontwikkelingslanden ter versterking van de capaciteit om deel te nemen aan de wereldhandel.

Beleidsthema 4, Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	04.01 Handels- en financieel systeem	24 411	990	46 384	1 743	45 879	1 364
	04.02 Armoedebestrijding	465 229	459 108	342 352	335 035	393 714	386 579
	04.03 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden	504 420	504 420	387 055	373 673	476 047	462 665
	04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking	18 685	18 685	16 200	16 200	16 200	16 200
	04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering	5 434	0	7 338	0	5 265	0
Justitie	13.03.01 Rechtshandhandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname	200	200	200	200	200	200
	91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO	116	0	146	0	146	0
Financiën	04.20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen	49 085	44 839	111 744	109 233	46 900	45 226
VenW	33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)	1 685	0	1 265	0	1 265	0
	33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)	418	0	433	0	416	0
EZ	2.15 Meer ontwikkeling en benutting van techn. kennis door bedrijven	5 204		0	0	0	0
	2.45 Versterken gezamenlijke kennisbasis	0	0	4 680	0	5 588	0
	2.55 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat	325		309	0	353	0
	3.10 Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO)	202	0	212	0	212	0
	4.01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten)	1 025	0	892	0	0	0
	4.50 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn	142		1 071	0	1 058	0
	5.01 Algemeen	1 486	0	2 150	0	1 425	0
	5.20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde	4 156	0	4 266	0	4 266	0
	5.30 Bevorderen van internationaal ondernemen	114 267	0	60 946	0	58 818	0
	5.40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN)	10 541		15 201		11 904
	5.50 Programmatisch pakket	0		40 856		40 833
	10.30/70 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU)	1 622	0	5 270	0	1 213	0
LNV	29.01.01 Internationale contributies/FAO	6 328	3 227	6 523	3 379	6 523	3 379
	23.01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout)	61	0	61	0	61	0
Toerek.	EKI-kwijtschelding	223 580	223 580	342 596	342 596	300 596	300 596
	Totaal	1 438 622	1 255 049	1 398 150	1 182 059	1 418 882	1 216 209

Beleidsthema 5: Toegenomen menselijke ontplooiing en sociale ontwikkeling

Van duurzame ontwikkeling kan alleen sprake zijn wanneer naast economische groei (onderdeel van beleidsthema 4) ook aandacht wordt besteed aan het milieu (beleidsthema 6) en aan de ontwikkeling van mens en maatschappij, de centrale doelstelling van dit beleidsthema. Goed onderwijs in ontwikkelingslanden is daarbij van groot belang. In lijn met de motie Hessing is het budget voor basisonderwijs de afgelopen jaren flink gestegen. In 2007 wordt 15% van het ontwikkelingsbudget uitgegeven voor dit doel. Vanaf 2008 zal deze doelstelling worden gehandhaafd. Daarbij zal – evenals voor de doelstellingen voor HIV/Aids en milieu – naast financiële inspanningen de nadruk komen te liggen op voortgang en resultaten in de sector. De doelstelling voor onderwijs zal zich naast basisonderwijs in het vervolg ook richten op de doorstroming van basisonderwijs naar secundair en tertiair onderwijs en de kwaliteit van het onderwijs in brede zin. Met basisonderwijs alleen komt een land immers niet uit de armoedespiraal. Ook de beurzen- en mobiliteitsprogramma’s van het ministerie van OCW vallen onder dit beleidsthema.

Versterking van gezondheidssystemen, een goede basisgezondheidszorg, aandacht voor preventie en verzekeringssystemen vormen de basis van goede gezondheidszorg in ontwikkelingslanden. Vanuit het creëren van deze essentiële randvoorwaarden komen ziektespecifieke prioriteiten, zoals de bestrijding van HIV/Aids, het verbeteren van reproductieve gezondheid en rechten, malaria en tuberculose het best tot hun recht. De HIV/Aids pandemie is niet alleen een menselijk drama, maar vertraagt ook de economische ontwikkeling en bedreigt de stabiliteit in Afrika. Doemscenario’s dreigen voor andere regio’s. Middelen hiervoor worden vooral ingezet via de begroting van Buitenlandse Zaken (zie ook bijlage 7). De beoogde verdubbeling van middelen voor HIV/aids in 2007 is ruimschoots behaald. In 2008 is een verdere stijging van de uitgaven zichtbaar. Naast specifieke HIV/Aids-bestrijding zal versterkte aandacht worden gegeven aan verbeteringen in de reproductieve gezondheidszorg. Ingezet zal worden op het creëren van essentiële randvoorwaarden zoals versterking van gezondheidssystemen, beschikbaarheid van reproductive health commodities (bijvoorbeeld condooms) en opleiding van bijvoorbeeld vroedvrouwen.

Op het thema gezondheidszorg wordt in niet-partnerlanden samengewerkt tussen het ministerie van VWS en Buitenlandse Zaken in en via de WHO en ook via het partnership programma. Bij het ministerie van VWS wordt als onderdeel van het partnerschap met de WHO eveneens aandacht gegeven aan HIV/AIDS, maar daarnaast ook aan andere infectieziekten, bioterrorisme, obesitas, geneesmiddelenonderzoek en voedselveiligheid. Ook worden UNODC-projecten in Oost-Europa ondersteund voor onder meer methadonverstrekking en spuitomruil.

Zonder substantiële verbeteringen van de positie van vrouwen in de wereld zullen niet alleen MDG 3 (rechten en kansen voor meisjes en vrouwen), maar ook andere MDG’s niet worden gehaald. Vanaf 2008 wil Nederland dan ook specifieke inspanningen verrichten om de kansen en rechten voor vrouwen en meisjes te vergroten. Meerjarig worden additionele middelen ingezet om voortgang op MDG 3 te bevorderen, onder andere ten behoeve van een op te richten MDG 3-fonds met strategische partners en intensivering van een aantal landenprogramma’s.

Versterking van het maatschappelijk middenveld in ontwikkelingslanden is een belangrijk onderdeel van ontwikkelingssamenwerking. Hiervoor bestaan verschillende programma’s. Het grootste daarvan is het Medefinancieringsstelsel (MFS). Een belangrijk uitgangspunt van het MFS (looptijd 2007–2010) is dat de steun die Nederlandse organisaties verstrekken complementair is aan de bilaterale hulp. Daarnaast is EUR 50 miljoen beschikbaar gesteld via het nieuwe Schoklandfonds. Hieruit kunnen brede, innovatieve en katalyserende samenwerkingsvormen worden gefaciliteerd, gericht op het verkleinen van de achterstanden bij het behalen van de Millennium Ontwikkelingsdoelen.

Beleidsthema 5, Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	05.01 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs	397 461	397 461	526 715	526 715	493 265	493 265
	05.02 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek	120 379	117 783	129 876	127 280	138 046	135 450
	05.03 Gender	2 764	2 764	5 005	5 005	24 920	24 920
	05.04 HIV/AIDS	277 873	275 986	297 612	295 772	304 070	302 230
	05.05 Reproductieve gezondheid	114 087	114 087	137 311	137 311	148 950	148 950
	05.06 Participatie civil society	740 777	737 281	525 380	520 380	632 910	632 910
OCW	06.01 HBO (beurzen niet EU)	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453
	06.02 HBO	309	0	0	0	0	0
	07.10 Wetenschappelijk onderwijs	54 808	52 477	55 733	53 387	55 635	53 290
	07.11 WO: beurzenprogramma	560	0	869	0	869	0
	16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO	454	454	454	454	454	454
LNV	26.01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ASC)	696	669	682	655	682	655
	26.01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)	35	35	35	35	35	35
	26.01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)	1 021	1 021	1 035	1 035	1 035	1 035
VWS	98.01.01 Projecten via UNODC	2 500	0	5 000	0	5 000	0
	98.01.01 WHO-partnerschap	4 010	0	6 000	0	6 000	0
	Totaal	1 721 187	1 703 471	1 695 160	1 671 482	1 815 324	1 796 647

Beleidsthema 6: Beschermd en verbeterd milieu

Aandacht voor natuur en milieu vormt naast economische groei (onderdeel van beleidsthema 4) en menselijke ontplooiing (beleidsthema 5) de derde pijler van duurzame ontwikkeling. Dit beleidsthema omvat ODA en non-ODA programma’s die allemaal te maken hebben met het waarborgen van een duurzame leefomgeving (zie ook bijlage 5). Een belangrijk kader voor deze programma’s zijn de afspraken die zijn gemaakt tijdens de World Summit on Sustainable Development (WSSD, Johannesburg 2002) en de Nederlandse uitwerking daarvan in de nota «Duurzame Daadkracht, een actieprogramma voor duurzame ontwikkeling».

Nederland ondersteunt ontwikkelingslanden bij duurzame ontwikkeling. Dat gebeurt door het integreren van de beginselen van duurzame ontwikkeling in de mondiale context, in nationaal beleid en in nationale programma’s van ontwikkelingslanden. Nederland streeft er naar om op het gebied van ontwikkelingssamenwerking jaarlijks 0,1% van het BNP uit te geven ten behoeve van resultaten op het gebied van milieu, natuur en water.

Voor 50 miljoen armen wordt uiterlijk in 2015 de beschikbaarheid en toegankelijkheid van veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen vergroot. Veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen zijn een basisvoorwaarde voor een gezonde leefomgeving. In 2015 zullen dankzij Nederlandse steun tien miljoen mensen toegang hebben tot energie. Voor duurzame energie zijn in het Coalitieakkoord extra middelen uitgetrokken.

Ontwikkelingslanden hebben het minst bijgedragen aan klimaatverandering, maar worden het hardst getroffen door de gevolgen. Zonder extra inspanningen zal klimaatverandering niet alleen MDG 7 (meer mensen leven in een duurzaam milieu) in gevaar brengen, maar ook het bereiken van de overige MDG’s. Adaptatie en mitigatie zijn de prioritaire strategieën voor de aanpak van het klimaatvraagstuk. Adaptatie betreft aanpassing aan de veranderde klimaatomstandigheden; mitigatie wordt onder meer gerealiseerd door verhoogde productie van en verbeterde toegang tot duurzame energie.

Er wordt gewerkt aan een vervolg van het Beleidsprogramma Biodiversiteit Internationaal (BBI-2, 2007–2010), waarbij opvolging wordt gegeven aan de aanbevelingen van de evaluatie.

Het interdepartementale programma Partners voor Water (begroting V&W) is ook onderdeel van dit beleidsthema. Dit programma, waarin diverse ministeries participeren, bevordert de inzet van Nederlandse expertise op het gebied van integraal waterbeheer in het buitenland door samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten.

Onder dit beleidsthema vallen tot slot ook de CO₂-reductieprogramma’s Joint Implementation (JI) en het Clean Development Mechanism (CDM). Met deze programma’s zal Nederland CO₂ in het buitenland reduceren als bijdrage aan de reductie-doelstelling uit het Kyoto Protocol.

Beleidsthema 6, Beter beschermd en verbeterd milieu (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	06.01 Milieu en water	242 243	229 900	261 686	255 762	280 643	273 311
	06.02 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen	94 010	94 010	136 740	136 740	137 813	137 813
VROM	26.16.02 Clean development mechanism	22 529	0	49 911	0	62 030	0
	30.34.02 Internationaal milieubeleid	4 643	0	4 626	0	3 813	0
VenW	31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water)	7 460	0	11 679	0	11 207	0
	37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)	670	26	736	27	736	27
EZ	4.20/30 Duurzame energie (Joint Implementation)	6 455	0	11 515	0	28 705	0
LNV	29.01.01 Organisatie CITES/COP 14	1 000	0	3 000	0	0	0
	29.01.01 Internationale contributies/UNEP	243	243	243	243	243	243
	Totaal	379 253	324 179	480 136	392 772	525 190	411 394

Beleidsthema 7: Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer

Een belangrijk onderdeel van het buitenlandbeleid is de bescherming van belangen van Nederlanders in het buitenland en het in goede banen leiden van het personenverkeer naar Nederland. Met de toegenomen mobiliteit van mensen, als gevolg van het wegvallen van grenzen binnen Europa en de globalisering, neemt de vraag naar consulaire diensten toe. Hierbij kan gedacht worden aan het verstrekken van reisdocumenten, het verlenen van consulaire bijstand, het bijstaan in crisissituaties en notariële en juridische dienstverlening aan Nederlanders in het buitenland.

Ook de regulering van het personenverkeer, waaronder het asielbeleid en visumverlening, vraagt steeds meer aandacht. Daarbij gaat het niet alleen om visumbeleid en legalisatie en verificatie van documenten, maar ook om bestrijding van mensensmokkel en mensenhandel, migratie en ontwikkeling, terugkeerbeleid, inburgering, bescherming in de regio, terug- en overnameovereenkomsten, informatievoorziening ten behoeve van de beoordeling van asielverzoeken en de vaststelling van het landgebonden asielbeleid en inburgering van nieuwkomers. Een deel van het Nederlandse beleid ten aanzien van het personenverkeer wordt gefinancierd uit de HGIS.

Binnen de overheid zal in toenemende mate gebruik worden gemaakt van biometrie. Evenals in 2007 bereidt het ministerie van Buitenlandse Zaken (inclusief de Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland) zich in 2008 voor op de zorgvuldige afname van biometrie.

Beleidsthema 7, Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	07.01 Consulaire dienstverlening	12 880	0	16 250	0	9 078	0
	07.02 Vreemdelingenbeleid	91 247	90 130	72 785	71 076	78 341	75 555
	Totaal	104 127	90 130	89 035	71 076	87 419	75 555

Beleidsthema 8: Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland

Het buitenlandbeleid staat of valt bij het draagvlak daarvoor onder de eigen bevolking. Om de samenleving nauwer te betrekken bij het buitenlands beleid en zo het besef van het belang van het buitenlands beleid voor Nederland te vergroten, zal in de komende periode een specifiek draagvlakbeleid voor het buitenlands beleid worden opgezet.

Nederland streeft naar een versterkt internationaal profiel. Een instrument om dat te bereiken is internationale culturele samenwerking. Internationale culturele samenwerking draagt bij aan de ontwikkeling van de Nederlandse cultuur en beïnvloedt ook de bredere politieke, sociale en economische betrekkingen met andere landen. Culturele samenwerking vindt plaats met onze buurlanden, de andere EU-landen en de nieuwe lidstaten, maar ook met landen als de VS, Canada en Japan. Nederland streeft naar het duurzaam behoud en beheer van Gemeenschappelijk Cultureel Erfgoed door bilaterale samenwerking met zeven prioriteitslanden (de Russische Federatie, India, Indonesië, Suriname, Sri Lanka, Ghana en Zuid-Afrika). Het Internationaal Cultuurbeleid wordt gezamenlijk uitgevoerd door de ministeries van OCW en BZ.

Om het Nederlandse beleid in het buitenland op de juiste wijze voor het voetlicht te brengen, wordt geïnvesteerd in publieksdiplomatie. Met voorlichting en actief gebruik van communicatiemiddelen wordt gewerkt aan een positief, realistisch beeld van Nederland in het buitenland. Ook met goed gastheerschap voor de in Nederland gevestigde internationale organisaties kan de regering de beeldvorming over Nederland in positieve zin beïnvloeden (uitgaven in dit kader vallen voornamelijk onder beleidsthema 1 omdat het veelal gaat om juridische instellingen).

Beleidsthema 8, Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	08.01 Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden	15 768	0	16 215	1 900	18 817	4 614
	08.02 Cultureel erfgoed	5 222	1 913	5 492	1 973	4 692	1 173
	08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	65 986	35 663	73 394	43 845	68 915	43 705
	08.04 Vestigingsklimaat internationale org. in Nederland	0	0	0	0	0	0
OCW	08.11 Cultuur: overig	1 172	0	1 004	0	1 004	0
	14.01/02/04 Cultuur: overig	0	0	166	0	166	0
	14.04 Cultureel erfgoed: Sieboldhuis	110	0	110	0	110	0
	Totaal	88 258	37 576	96 381	47 718	93 704	49 492

Beleidsthema 9: Overige uitgaven

Onder het thema «overige uitgaven» zijn de uitgaven gegroepeerd die niet binnen één van de inhoudelijke beleidsthema’s kunnen worden ondergebracht. De uitgaven betreffen met name de apparaatsuitgaven van Buitenlandse Zaken en de middelen voor attachés. Vanuit bijna alle ministeries worden attachés uitgezonden naar Nederlandse vertegenwoordigingen om met hun specifieke kennis invulling te geven aan het buitenlandbeleid. De attachés maken integraal deel uit van het Nederlandse postennet.

Beleidsthema 9, Overige uitgaven (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
BZ	09.01 Geheim	0	0	0	0	0	0
	10.01 Nominaal en onvoorzien	99	0	2 967	0	127 058	0
	11.01 Apparaatsuitgaven	650 211	197 924	791 032	207 986	716 605	206 134
Div. dept.	Attachés	46 296	0	58 138	0	53 468	0
	Totaal	696 606	197 924	852 137	207 986	897 131	206 134

BIJLAGE 1 De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2007 (bedragen in miljoenen EUR)

	2007	2008	2009	2010	2011	2012
HGIS-uitgaven
Stand Miljoenennota 2007	6 177,4	6 334,5	6 484,7	6 716,4	6 917,1
Macrobijstellingen (BNP-mutaties)	30,7	52,8	44,1	5,1	– 30,0
Eindejaarsmarge	80,0	38,3	38,7
Overboekingen van/naar HGIS	– 21,0	22,5	66,3	129,9	233,4
Desalderingen	106,5	49,9	13,8	11,7	10,6
Totaal uitgaven stand Miljoenennota 2008	6 373,6	6 498,0	6 647,6	6 863,2	7 131,1	7 039,3
HGIS-ontvangsten
Stand Miljoenennota 2007	116,4	119,1	121,9	102,4	102,4
Desalderingen	106,5	49,9	13,8	11,7	10,6
Totaal ontvangsten stand Miljoenennota 2008	222,9	169,1	135,7	114,1	113,0	112,4
Saldo HGIS-uitgaven en ontvangsten	6 150,8	6 328,9	6 511,9	6 749,0	7 018,1	6 926,9

BIJLAGE 2A De HGIS horizontaal: meerjarencijfers per begrotingsartikel en per ministerie

De HGIS-uitgaven per begroting en artikel. Realisaties 2006, vermoedelijke uitkomsten 2007 en begrotingsramingen 2008 t/m 2012 (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006		2007		2008		2009		2010		2011		2012
		Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA	Totaal	wv. ODA
IIB Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten
02.01 Algemene Rekenkamer/recht- en doelmatigheidsbevordering				140	140	280	280	280	280	140	140
Totaal		0	0	140	140	280	280	280	280	140	140	0	0	0	0
V Buitenlandse Zaken
01.00 Versterkte int. rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten
	01.01 Internationale rechtsorde	37 237	3 766	46 293	5 242	45 713	5 128	45 613	5 128	45 613	5 128	45 613	5 128	45 613	5 128
	01.02 Mensenrechten	32 366	26 068	37 536	29 948	41 565	30 160	29 113	23 785	28 407	23 079	28 407	23 079	28 407	23 079
	01.03 Internationale juridische instellingen	9 202		16 735		14 400		13 008		10 788		6 250		6 250
02.00 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur
	02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	10 527		13 888		14 072		19 309		19 346		19 346		17 197
	02.02 Bestrijding internationaal terrorisme
	02.03 Non-proliferatie en ontwapening	8 265	800	8 621	800	8 571	800	8 571	800	8 571	800	8 571	800	8 571	800
	02.04 Conventionele wapenbeheersing
	02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	274 381	234 490	355 609	244 782	312 177	226 750	302 928	217 500	285 653	200 225	285 653	200 225	285 653	200 225
	02.06 Humanitaire hulpverlening	345 701	339 883	288 581	283 718	247 492	243 725	243 692	239 925	243 692	239 925	243 692	239 925	243 692	239 925
	02.07 Goed bestuur	150 060	123 596	172 306	141 030	164 173	135 028	159 057	130 961	158 955	132 893	159 095	133 033	159 095	133 033
	02.08 Het bevorderen van energiezekerheid
	02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie	2 000	2 000	12 850	12 850	13 500	13 500	10 500	10 500	9 500	9 500	9 500	9 500	9 500	9 500
03.00 Versterkte Europese samenwerking
	03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie	12 814		11 800		11 000		10 708		10 708		10 708		10 708
	03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds	139 374	139 374	149 553	149 553	189 486	189 486	185 832	185 832	191 052	191 052	191 052	191 052	191 052	191 052
	03.04 Nederlandse positie in de EU	3 410		3 447		3 447		3 447		3 447		3 447		3 447
	03.05 Raad van Europa	9 008		9 303		9 303		9 303		9 303		9 303		9 303
04.00 Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede
	04.01 Handels- en financieel systeem	24 411	990	46 384	1 743	45 879	1 364	45 879	1 364	45 879	1 364	45 879	1 364	45 879	1 364
	04.02 Armoedebestrijding	465 229	459 108	342 352	335 035	393 714	386 579	498 086	491 134	734 226	727 457	837 910	831 141	1 151 667	1 144 898
	04.03 Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden	504 420	504 420	387 055	373 673	476 047	462 665	513 831	500 449	429 754	416 372	383 898	370 516	383 898	370 516
	04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking	18 685	18 685	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200	16 200
	04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering	5 434		7 338		5 265		5 265		5 265		5 265		5 265
05.00 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling
	05.01 Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs	397 461	397 461	526 715	526 715	493 265	493 265	571 615	571 615	570 630	570 630	570 630	570 630	570 630	570 630
	05.02 Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek	120 379	117 783	129 876	127 280	138 046	135 450	160 046	157 450	172 180	169 584	172 180	169 584	172 180	169 584
	05.03 Gender	2 764	2 764	5 005	5 005	24 920	24 920	29 960	29 960	34 960	34 960	34 960	34 960	34 960	34 960
	05.04 HIV/AIDS	277 873	275 986	297 612	295 772	304 070	302 230	284 231	282 391	278 407	276 567	278 407	276 567	278 407	276 567
	05.05 Reproductieve gezondheid	114 087	114 087	137 311	137 311	148 950	148 950	150 290	150 290	153 340	153 340	153 340	153 340	153 340	153 340
	05.06 Participatie civil society	740 777	737 281	525 380	520 380	632 910	632 910	624 494	624 494	611 926	611 926	610 926	610 926	594 516	594 516
06.00 Beter beschermd en verbeterd milieu
	06.01 Milieu en water	242 243	229 900	261 686	255 762	280 643	273 311	292 656	285 358	343 361	336 096	442 315	436 096	241 390	236 096
	06.02 Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen	94 010	94 010	136 740	136 740	137 813	137 813	133 713	133 713	134 913	134 913	134 913	134 913	134 913	134 913
07.00 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer
	07.01 Consulaire dienstverlening	12 880		16 250		9 078		7 463		7 488		7 489		7 489
	07.02 Vreemdelingenbeleid	91 247	90 130	72 785	71 076	78 341	75 555	80 336	77 777	80 394	77 835	79 803	77 244	78 055	75 496
08.00 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland
	08.01 Gotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden	15 768		16 215	1 900	18 817	4 614	16 575	3 827	17 575	4 827	17 575	4 827	17 575	4 827
	08.02 Cultureel erfgoed	5 222	1 913	5 492	1 973	4 692	1 173	4 692	1 173	4 692	1 173	4 692	1 173	4 692	1 173
	08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	65 986	35 663	73 394	43 845	68 915	43 705	63 915	38 705	63 815	38 705	63 815	38 705	63 815	38 705
	08.04 Vestigingsklimaat int. organisaties in Nederland
09.00 Geheim
	09.01 Geheim
10.00 Nominaal en onvoorzien
	10.01 Nominaal en onvoorzien	99		2 967		127 058		135 444		128 793	141 102		169 554
11.00 Algemeen
	11.01 Apparaatsuitgaven	650 211	197 924	791 032	207 986	716 605	206 134	689 674	206 175	668 666	206 165	649 448	206 212	651 657	206 212
Totaal		4 883 531	4 148 082	4 924 311	3 926 319	5 196 127	4 191 415	5 365 446	4 386 506	5 527 499	4 580 716	5 671 384	4 737 140	5 794 570	4 832 739
VI Justitie
13.04.01 Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding/VN-cellen		975
13.03.01 Rechtshandhandhaving/Drugsbestrijding Suriname		200	200	200	200	200	200	200	200	200	200	200	200	200	200
91	Algemeen
	01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol	5 857		10 810		14 957		20 269		33 736		24 745		17 278
	01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Attachés	1 317		1 163		1 163		1 163		1 163		1 163		1 163
	01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO	116		146		146		146		146		146		146
Totaal		8 465	200	12 319	200	16 466	200	21 778	200	35 245	200	26 254	200	18 787	200
VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
01.01 Grondwet en democratie (attachés)				135		135
12.01 Apparaat (attachés)		445		343		343		478		280		280		280
Totaal		445	0	478	0	478	0	478	0	280	0	280	0	280	0
VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen
06.01 HBO (beurzen niet EU)		3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453	3 453
06.02 HBO		309
07.10 Wetenschappelijk onderwijs		54 808	52 477	55 733	53 387	55 635	53 290	55 635	53 290	55 623	53 279	55 623	53 279	55 623	53 279
07.11 WO: beurzenprogramma		560		869		869		869		869		869		869
08.11 Internationaal beleid: attachés		241		250		250		250		250		250		250
08.11 Internationaal beleid: Cultuur overig		1 172		1 004		1 004		1 231		1 231		1 231		1 231
14.01/02/04 Cultuur: overig				166		166		166		166		166		166
14.04 Cultuur: Sieboldhuis		110		110		110
16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO		454	454	454	454	454	454	454	454	454	454	454	454	454	454
Totaal		61 107	56 384	62 039	57 294	61 941	57 197	62 058	57 197	62 046	57 186	62 046	57 186	62 046	57 186
IXB Financiën
01	Belastingen
	02 Belastingdienst (attachés)	885		1 103		1 103		1 103		1 103		1 103		1 103
04	Internationale betrekkingen
	20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen	49 085	44 839	111 744	109 233	46 900	45 226	256 444	255 607	225 518	225 518	234 472	234 472	220 928	220 928
09	Algemeen (apparaat/attachés)	940		1 004		1 004		1 004		1 004		1 004		1 004
Totaal		50 910	44 839	113 851	109 233	49 007	45 226	258 551	255 607	227 625	225 518	236 579	234 472	223 035	220 928
X Defensie
20.01 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)		259 515	4 527	280 540	13 000	220 500	13 000	245 500	13 000	270 500	13 000	295 500	13 000	195 500	13 000
20.02 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (VN-contributies)		56 854
26	Commando Dienstencentra
	06.01 Attachés	17 488		20 688		20 688		20 688		20 688		20 688		20 688
Totaal		333 857	4 527	301 228	13 000	241 188	13 000	266 188	13 000	291 188	13 000	316 188	13 000	216 188	13 000
XI Volkshuisvesting, RO en Milieubeheer
26.16.02 Clean development mechanism		22 529		49 911		62 030		65 221		66 419		63 798		66 397
30.34.02 Internationaal milieubeleid		4 643		4 626		3 813		3 803		3 846		4 245		5 074
30.89.35 Apparaat/attachés		316		316		316		316		316		316		316
Totaal		27 488	0	54 853	0	66 159	0	69 340	0	70 581	0	68 359	0	71 787	0
XII Verkeer en Waterstaat
31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water)		7 460		11 679		11 207		12 227		10 294		9 694		9 694
33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)		418		433		416		416		416		416		416
33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)		1 685		1 265		1 265		1 265		1 265		1 265		1 265
37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)		670	26	736	27	736	27	736	27	736	27	736	27	736	27
41.01 Attachés		1 557		2 230		2 265		2 265		2 265		2 265		2 265
Totaal		11 790	26	16 343	27	15 889	27	16 909	27	14 976	27	14 376	27	14 376	27
XIII Economische Zaken
2	Bevorderen van innovatiekracht
	01 Algemeen (attachés)	3 790		4 466		4 844		4 841		4 842		4 842		4 659
	15 Meer ontwikkeling en benutting van techn. kennis door bedrijven	5 204
	45 Versterken gezamenlijke kennisbasis			4 680		5 588		4 599		4 493		5 069		5 455
	55 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat	325		309		353		353		353		353		353
3	Een concurrerend ondernemingsklimaat
	10 Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO)	202		212		212		212		212		212		212
4	Doelmatige en duurzame energiehuishouding
	01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten)	1 025		892
	20/30 Duurzame energie (Joint Implementation)	6 455		11 515		28 705		28 704		41 782		42 204		45 236
	50 Handhaving niveau v. voor- zieningszekerh. op korte + lange termijn	142		1 071		1 058		1 045		1 032		1 018		1 018
5	Internationale Economische Betrekkingen
	01 Algemeen	1 486		2 150		1 425		1 059		749		854		700
	20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde	4 156		4 266		4 266		4 266		4 266		4 087		4 087
	30 Bevorderen van internationaal ondernemen	114 267		60 946		58 818		56 314		47 056		49 688		48 650
	40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN)	10 541		15 201		11 904		7 062		8 186		7 578		16 498
	50 Programmatisch pakket			40 856		40 833		41 065		39 909		35 971		27 700
10	Elektronische communicatie en post
	30/70 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU)	1 622		5 270		1 213		1 213		2 335		2 335		2 335
Totaal		149 215	0	151 834	0	159 219	0	150 733	0	155 215	0	154 211	0	156 903	0
XIV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
23	Natuur
	01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout)	61		61		61		61		61		61		61
26	Kennis en Innovatie
	01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ASC)	696	669	682	655	682	655	682	655	682	655	682	655	682	655
	01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)	35	35	35	35	35	35	35	35	35	35	35	35	35	35
	01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)	1 021	1 021	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035	1 035
29	Algemeen
	01.01 Internationale contributies/FAO	6 328	3 227	6 523	3 379	6 523	3 379	6 523	3 379	6 523	3 379	6 523	3 379	6 523	3 379
	01.01 Internationale contributies/UNEP	243	243	243	243	243	243	243	243	243	243	243	243	243	243
	01.01 Organisatie CITES/COP 14	1 000		3 000
	02.01 Apparaatsuitgaven (attachés)	17 663		24 748		19 648		19 648		19 648		19 648		19 648
Totaal		27 047	5 195	36 327	5 347	28 227	5 347	28 227	5 347	28 227	5 347	28 227	5 347	28 227	5 347
XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid
98.08.06 Apparaatsuitgaven (attachés)		704		704		704		704		704		704		704
Totaal		704	0	704	0	704	0	704	0	704	0	704	0	704	0
XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport
98.01.01 Projecten via UNODC		2 500		5 000		5 000		5 000		2 500
98.01.01 WHO-partnerschap		4 010		6 000		6 000		6 000		6 000		6 000		6 000
98.02.01 Algemeen, apparaatsuitgaven (attachés)		950		988		1 005		1 005		844		844		844
Totaal		7 460	0	11 988	0	12 005	0	12 005	0	9 344	0	6 844	0	6 844	0
Toerekeningen
EU-begroting		302 696	204 752	344 625	265 907	349 700	270 100	294 900	234 400	340 100	265 367	345 600	269 867	345 600	269 867
EKI-kwijtschelding		223 580	223 580	342 596	342 596	300 596	300 596	100 000	100 000	100 000	100 000	200 000	200 000	100 000	100 000
Totaal		526 276	428 332	687 221	608 503	650 296	570 696	394 900	334 400	440 100	365 367	545 600	469 867	445 600	369 867
TOTAAL UITGAVEN		6 088 295	4 687 585	6 373 636	4 720 063	6 497 986	4 883 388	6 647 597	5 052 564	6 863 170	5 247 501	7 131 052	5 517 239	7 039 347	5 499 294

BIJLAGE 2B. De HGIS-ontvangsten per begrotingsartikel

Realisaties 2006, vermoedelijke uitkomsten 2007 en begrotingsramingen 2008 t/m 2012 (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving		2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
V Buitenlandse Zaken
22 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur
	10 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	16	150	155	159	164	164	164
	70 Humanitaire hulpverlening	1 091	1 000	1 000	1 000	1 000	1 000	1 000
23 Versterkte Europese samenwerking
	40 Restitutie Raad van Europa
24 Meer welvaart en minder armoede
	10 Aflossingen en rente begrotingsleningen	39 729	79 540	38 088	40 593	19 990	19 990	19 990
27 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer
	10 Consulaire dienstverlening	28 191	28 101	28 101	28 101	28 101	28 101	28 101
28 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland
	10 Doorberekening Defensie diversen	756	771	771	771	771	771	771
31 Algemeen
	10 Diverse ontvangsten	211 264	50 833	80 833	50 833	50 833	50 833	50 833
	20 Koersverschillen	64 674
	Totaal	345 721	160 395	148 948	121 457	100 859	100 859	100 859
VI Justitie
91.01.01	Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol	247	419
	Totaal	247	419
IXB Financiën
04.22 Programma Ontvangsten			58 826	16 907	10 998	10 053	8 920	8 335
07 Beheer materiële activa		26 166
	Totaal	26 166	58 826	16 907	10 998	10 053	8 920	8 335
X Defensie
20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties		4 080	1 407	1 407	1 407	1 407	1 407	1 407
	Totaal	4 080	1 407	1 407	1 407	1 407	1 407	1 407
XIII Economische Zaken
02.10 Infrastructuur voor innovatie
05 Internationale economische betrekkingen
	11 Ontvangsten SenterNovem
	21 Ontvangsten kredieten en garanties	11 119	681	681	681	681	68	1 681
	30 Bevorderen internationaal ondernemen
	90 Diverse ontvangsten BEB	3 650	1 134	1 134	1 134	1 134	1 134	1 134
10.70 Restituties bijdragen aan internationale organisaties
	Totaal	14 769	1 815	1 815	1 815	1 815	1 815	1 815
TOTAAL ONTVANGSTEN		390 983	222 862	169 077	135 677	114 134	113 001	112 416

BIJLAGE 3 Berekening ODA-plafond 2008 en raming ODA-prestatie 2007 en 2008

Berekening ODA-plafond 2008: (bedragen in miljoenen EUR)
		2008
Raming BNP 2008		587 590,0
Basisbedrag 0,8% BNP		4 700,7
Bij: geraamde aflossingen op ODA-leningen		84,3
Bij: geraamde ontvangsten OS		78,1
Bij: Duurzame energie		25,0
ODA-plafond 2008		4 888,1
Raming netto ODA-prestatie in 2007 en 2008:
(bedragen in miljoenen EUR)
	2007	2008
Bruto ODA-totaal	4 724,8	4 888,1
Af: geraamde aflossingen op ODA-leningen	– 88,6	– 84,3
Af: geraamde ontvangsten OS	– 90,0	– 78,1
Netto ODA (in miljoenen euro)	4 546,2	4 725,7
Raming BNP (in miljarden euro)	563,0	587,6
Netto ODA in % van het BNP	0,81	0,80

BIJLAGE 4 De ODA-uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

		2006	2007	2008	Begrotingshoofdstuk
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging mensenrechten
1.1	Internationale rechtsorde	3 766	5 242	5 128	V-01.01
1.2	Mensenrechten	26 068	29 948	30 160	V-01.02
		29 834	35 190	35 288
Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur
AR	Recht- en doelmatigheidsbevordering	0	140	280	IIB-02.01
2.3	Non-proliferatie en ontwapening	800	800	800	V-02.03
2.5	Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	234 490	244 782	226 750	V-02.05
2.6	Humanitaire hulpverlening	339 883	283 718	243 725	V-02.06
2.7	Goed bestuur	123 596	141 030	135 028	V-02.07
2.9	Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie	2 000	12 850	13 500	V-02.09
Defensie	Toerekening vredesoperaties	4 527	13 000	13 000	X-09
		705 296	696 320	633 083
Versterkte Europese samenwerking
3.3	EOF Europees ontwikkelingsfonds	139 374	149 553	189 486	V-03.03
Toerek.	Toerekening EU-begroting	204 752	265 907	270 100	Toerekening
		344 126	415 460	459 586
Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede
4.1	Handels- en financieel systeem	990	1 743	1 364	V-04.01
4.2	Armoedebestrijding	459 108	335 035	392 579	V-04.02
4.3	Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden	504 420	373 673	462 665	V-04.03
4.4	Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking	18 685	16 200	16 200	V-04.04
Justitie	Rechtshandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname	200	200	200	VI-13.03.01
Financiën	Mult. Ontw. Banken en Fondsen	44 839	109 233	45 226	IXB-04.20
EZ	Economische Samenwerking Indonesië	0	0	0	XIII-5.30
LNV	Internationale contributies/FAO	3 227	3 379	3 379	XIV-29.01.01
Toerek.	EKI-kwijtschelding	223 580	342 596	300 596	Toerekening
		1 255 049	1 182 059	1 216 209
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling
5.1	Gelijke kansen op doorlopen kwalitatief goed onderwijs	397 461	526 715	493 265	V-05.01
5.2	Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek	117 783	127 280	135 450	V-05.02
5.3	Gender	2 764	5 005	24 920	V-05.03
5.4	HIV/AIDS	275 986	295 772	302 230	V-05.04
5.5	Reproductieve gezondheid	114 087	137 311	148 950	V-05.05
5.6	Participatie civil society	737 281	520 380	632 910	V-05.06
OCW	HBO (beurzen niet EU)	3 453	3 453	3 453	VIII-06.01
OCW	Wetenschappelijk onderwijs	52 477	53 387	53 290	VIII-07.10
OCW	Onderzoek en wetenschappen: WOTRO	454	454	454	VIII-16.01
LNV	Waarborgen van het kennisstelsel (ASC)	669	655	655	XIV-26.01.01
LNV	Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)	35	35	35	XIV-26.01.01
LNV	Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)	1 021	1 035	1 035	XIV-26.01.01
		1 703 471	1 671 482	1 796 647
Beter beschermd en verbeterd milieu
6.1	Milieu en water	229 900	255 762	273 311	V-06.01
6.2	Duurzaam waterbeheer, een hoger percentage mensen dat duurzaam toegang heeft tot veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen	94 010	136 740	137 813	V-06.02
VenW	Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)	26	27	27	XII-37.01
LNV	Internationale contributies/UNEP	243	243	243	XIV-29.01.01
		324 179	392 772	411 394
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van personenverkeer
7.2	Vreemdelingenbeleid (opvang asielzoekers)	90 130	71 076	75 555	V-07.02
		90 130	71 076	75 555
Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland
8.1	Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden	0	1 900	4 614	V-08.01
8.2	Cultureel erfgoed	1 913	1 973	1 173	V-08.02
8.3	Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	35 663	43 845	43 705	V-08.03
		37 576	47 718	49 492
Algemeen
11.1	Apparaatsuitgaven	197 924	207 986	206 134	V-11.01
		197 924	207 986	206 134
Totaal ODA binnen HGIS		4 687 585	4 720 063	4 883 388
ODA buiten HGIS (instituten LNV)		4 725	4 725	4 725
TOTAAL ODA		4 692 310	4 724 788	4 888 113

BIJLAGE 5 HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water (bedragen x EUR 1000)

	2006	2007	2008
ODA Natuur en Milieu
Directe uitgaven Natuur en Milieu
Landenspecifieke sectorale samenwerking	156 319	214 896	216 320
Thematische samenwerking in landen en regio’s	70 318	79 359	104 710
Subtotaal directe uitgaven Natuur en Milieu	226 993	294 492	321 260
Toerekening macrosteun	14 054	16 585	17 207
Multilateraal
VN-instellingen
GEF-ODA/Montreal Fund	40 019	18 375	20 846
UNEP	4 132	6 832	6 132
Verwoestijningsverdrag	234		120
UNDP	9 217	9 695	9 384
IFAD	3 217	8 017	8 517
FAO partnershipprogramma	3 000	4 500	3 750
UN-HABITAT	7 789	6 350	6 350
Internationale Financiële Instellingen
IDA en regionale ontwikkelingsbanken	4 489	10 923	4 523
WB-Partnership Programma	13 868	25 000	25 000
Europese ontwikkelingssamenwerking
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)	6 969	7 478	9 474
Toerekening EU-begroting	10 238	13 295	13 505
Subtotaal Multilateraal	103 172	110 465	107 601
Particuliere kanaal
Speciale Activiteiten	36 526	37 522	27 800
TMF en MFS	42 473	77 417	79 490
Oret/Miliev	25 989	24 936	24 936
MFP	45 170
SALIN		4 000	4 000
SNV en PSO	16 843	16 605	16 335
Subtotaal Particulier Kanaal	167 001	160 480	152 561
Overige toerekeningen
Apparaatsuitgaven	15 833	16 639	16 491
Natuur en Milieu Educatie	908	908	908
Int. onderwijs instituten	9 850	9 879	11 368
Subtotaal Overige Toerekeningen	26 591	27 426	28 767
Totaal ODA Natuur en Milieu	537 811	609 448	627 396
Waarvan voor:
– Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud (RTR)	64 000	64 000	64 000
BNP (x mln)	538 640	563 040	587 590
ODA Natuur en Milieu als % van het BNP	0,100	0,108	0,107
Non-ODA Natuur en Milieu
Natuur en Milieu programma’s
Clean Development Mechanism	22 529	49 911	62 030
Joint Implementation	6 455	11 515	28 705
GEF non-ODA	10 823	3 933	4 691
Internationale samenwerking Milieu	4 643	4 626	3 813
Waterbeheer (Partners for Water)	7 460	11 739	11 267
Subtotaal	51 910	81 724	110 506
Overig
MATRA	1 269	4 110	4 110
Subtotaal	1 269	4 110	4 110
Totaal Non-ODA natuur en milieu	53 179	85 834	114 616
TOTAAL NATUUR EN MILIEU IN HGIS	590 990	695 282	742 012

BIJLAGE 6 ODA-uitgaven Onderwijs (bedragen x EUR 1000)

	2006	2007	2008
Bilaterale uitgaven
Partnerlanden met onderwijs als sector	165 429	251 250	279 530
Niet gedelegeerde middelen (Silent partnership, ECD, onderwijs post conflict, capaciteitsopbouw)	10 064	95 090	57 150
Noodhulponderwijs	21 580	500
Hoger onderwijs			91 265
Andere activiteiten	9 981	9 500	5 000
Education for All (EFA )/Fast Track Initiative (FTI)	151 510	150 000	110 000
Toerekening macrosteun en schuldkwijtschelding	40 207	49 414	59 835^1
Toerekening andere thema’s, zoals noodhulp en wederopbouw	27 873	25 377	22 113
Subtotaal bilateraal kanaal	426 644	581 131	624 893
Multilateraal
VN-instellingen	23 146	22 962	23 615
ILO	281	283	283
UNHCR	2 740	2 740	2 740
UNICEF	5 415	5.415	5 415
UNRWA	7 079	7 079	7 079
UNESCO	441	469	469
WFP	2 723	2.723	2 723
PP ILO	4 631	4.253	4 906
Internationale Financiële Instellingen
WB-Partnership Programma	6 500	4 000	4 000
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen	4 484	10 923	4 523
Europese ontwikkelingssamenwerking
Europees ontwikkelingsfonds (EOF)	5 575	5 982	7 579
Toerekening EU-begroting	10 238	13 295	13 505
Subtotaal Multilateraal	49 826	57 162	53 222
Particulier Kanaal
Medefinancieringsprogramma	67 922	48 770	61 817
Thematische Medefinanciering (TMF)	4 983
SALIN onderwijs	3 382	3 000	3 000
PSO	1 650	1 350	1 350
Overige	39	0	0
Subtotaal Particulier Kanaal	77 976	53 120	66 167
Overige toerekeningen
Apparaatsuitgaven	15 834	16 639	16 491
Subtotaal Overige Toerekeningen	15 834	16 639	16 491
TOTAAL Onderwijs	570 280	708 052	760 773
TOTAAL OS-begroting	4 487 455	4 724 788	4 888 113
Uitgaven Basis Onderwijs als % van de OS-begroting	12,7%	15,0%	15,5%

¹ Verhoogd met aan onderwijs gekoppelde macrosteun in Uganda.

BIJLAGE 7 Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose (bedragen x EUR 1000)

	2006	2007	2008
ODA HIV/AIDS, TB en Malaria
Bilaterale uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB
Partnerlanden met HIV/AIDS, Malaria en TB	84 875	88 704	91 924
Niet-gedelegeerde middelen	37 085	59 983	62 514
Toerekening macrosteun, noodhulp, en wederopbouw	24 399	24 390	22 999
Subtotaal directe uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB	146 359	173 077	177 437
Multilateraal
VN-instellingen
UNHCR	2 863	2 863	2 863
UNDP	4 609	4 848	4 692
UNICEF	4 275	4 275	4 275
UNFPA	41 935	41 935	41 935
UNAIDS	30 524	36 824	36 824
WHO/PAHO	4 215	4 110	4 110
Partnershipprogramma WHO	21 392	17 148	14 499
Internationale Financiele Instellingen
GFATM	60 000	60 000	60 000
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen	2 305	5 462	2 261
Europese ontwikkelingssamenwerking
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF)	8 362	8 973	11 369
Toerekening EU-begroting		13 295	13 505
Subtotaal Multilateraal	180 480	199 733	196 333
Particulier Kanaal
Aandeel HIV/AIDS, Malaria en TB van Medefinancieringsstelsel (MFS)	61 402	47 073	54 647
SALIN			5 000
PSO	1 650	1 350	1 350
Subtotaal Particulier Kanaal	63 052	48 423	60 997
Overige toerekeningen
Apparaatsuitgaven	11 787	12 479	12 368
Int. onderwijs instituten	1 075	1 060	1 060
Subtotaal Overige toerekeningen	12 862	13 539	13 428
TOTAAL ODA HIV/AIDS, Malaria en TB	402 753	434 772	448 195
Non-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria
Partnership Programma WHO (begroting VWS)	600	1 000	1 000
Overig
TOTAAL NON-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria	600	1 000	1 000
TOTAAL HIV/AIDS, TB en Malaria in HGIS	403 353	435 772	449 195

BIJLAGE 8 De non-ODA uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

		2006	2007	2008	Begrotingshoofdstuk
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten
1.1	Internationale rechtsorde	33 471	41 051	40 585	V-01.01
1.2	Mensenrechten	6 298	7 588	11 405	V-01.02
1.3	Internationale juridische instellingen	9 202	16 735	14 400	V-01.03
Justitie	Rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding/VN-cellen	975	0	0	VI-13.04.01
	Preventie en Rechtshandhaving/Europol	5 857	10 810	14 957	VI-03
		55 803	76 184	81 347
Vrede, veiligheid en conflictbeheersing
2.1	Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid	10 527	13 888	14 072	V-02.01
2.3	Non-proliferatie en ontwapening	7 465	7 821	7 771	V-02.03
2.5	Regionale stabiliteit en crisisbeheersing	39 891	110 827	85 427	V-02.05
2.6	Humanitaire hulpverlening	5 818	4 863	3 767	V-02.06
2.7	Goed bestuur	26 464	31 276	29 145	V-02.07
Defensie	Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)	254 988	267 540	207 500	X-20.01
	Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (VN-contributies)	56 854	0	0	X-20.02
		402 007	436 215	347 682
Versterkte Europese samenwerking
3.2	Ondersteuning bij pre- en postaccessie	12 814	11 800	11 000	V-03.03
3.4	Nederlandse positie in de EU	3 410	3 447	3 447	V-03.04
3.5	Raad van Europa	9 008	9 303	9 303	V-03.05
Toerek.	EU-begroting	97 944	78 718	79 600	Toerekening
		123 176	103 268	103 350
Meer welvaart, eerlijkere verdeling en minder armoede
4.1	Handels- en financieel systeem	23 421	44 641	44 515	V-04.01
4.2	Armoedebestrijding	6 121	7 317	7 135	V-04.02
4.3	Verhoogde economische groei en verminderde armoede als gevolg van gezonde private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden	0	13 382	13 382	V-04.03
4.5	Nederlandse handels- en investeringsbevordering	5 434	7 338	5 265	V-04.05
Justitie	Algemeen, Bestuursdepartement/bijdrage WIPO	116	146	146	VI-07.01
Financiën	Mult. Ontw. Banken en Fondsen	4 246	2 511	1 674	IXB-04.20
VenW	Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO)	418	433	416	XII-33.02
	Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)	1 685	1 265	1 265	XII-33.03
EZ	Meer ontwikkeling en benutting van techn. kennis door bedrijven	5 204	0	0	XIII-02.15
	Versterken gezamenlijke kennisbasis	0	4 680	5 588	XIII-02.45
	Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat	325	309	353	XIII-02.55
	Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO)	202	212	212	XIII-03.10
	Algemeen (bijdragen aan int. instituten)	1 025	892	0	XIII-04.01
	Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn	142	1 071	1 058	XIII-04.50
	Algemeen	1 486	2 150	1 425	XIII-05.01
	Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde	4 156	4 266	4 266	XIII-05.20
	Bevorderen van internationaal ondernemen	114 267	60 946	58 818	XIII-05.30
	Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN)	10 541	15 201	11 904	XIII-05.40
	Programmatisch pakket		40 856	40 833	XIII-05.50
	Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU)	1 622	5 270	1 213	XIII-10.30/70
LNV	Internationale contributies/FAO	3 101	3 144	3 144	XIV-29.01.01
	Beheer van de natuur (Tropisch hout)	61	61	61	XIV-23.01.04
		183 573	216 091	202 673
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling
5.2	Versterking van het gebruik van kennis en onderzoek	2 596	2 596	2 596	V-05.02
5.4	HIV/AIDS	1 887	1 840	1 840	V-05.04
5.6	Participatie civil society	3 496	5 000	0	V-05.06
OCW	HBO	309	0	0	VIII-06.02
	Wetenschappelijk onderwijs	2 331	2 346	2 345	VIII-07.10
	WO: beurzenprogramma	560	869	869	VIII-07.11
LNV	Waarborgen van het kennisstelsel (ASC)	27	27	27	XIV-26.01.01
VWS	Projecten via UNODC	2 500	5 000	5 000	XIV-98.01.01
	WHO-partnerschap	4 010	6 000	6 000	XVI-98.01.01
		17 716	23 678	18 677
Beter beschermd en verbeterd milieu
6.1	Milieu en water	12 343	5 924	7 332	V-06.01
VROM	Clean development mechanism	22 529	49 911	62 030	XIA-26.16.02
	Internationaal milieubeleid	4 643	4 626	3 813	XIA-30.34.02
VenW	Integraal waterbeleid (Partners voor Water)	7 460	11 679	11 207	XII-31.01
	Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO)	644	709	709	XII-37.01
EZ	Duurzame energie (Joint Implementation)	6 455	11 515	28 705	XIII-04.20/30
LNV	Organisatie CITES/COP 14	1 000	3 000	0	XIV-29.01.01
		55 074	87 364	113 796
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer
7.1	Consulaire dienstverlening	12 880	16 250	9 078	V-07.01
7.2	Vreemdelingenbeleid	1 117	1 709	2 786	V-07.02
		13 997	17 959	11 864
Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland
8.1	Grotere buitenlandse bekendheid met de Nederlandse cultuur en versterking van de culturele identiteit in ontwikkelingslanden	15 768	14 315	14 203	V-08.01
8.2	Cultureel erfgoed	3 309	3 519	3 519	V-08.02
8.3	Draagvlak Nederlands buitenlands beleid	30 323	29 549	25 210	V-08.03
OCW	Cultuur: overig	1 172	1 004	1 004	VIII-08.11
	Cultuur: overig	0	166	166	VIII-14.01/02/04
	Cultureel erfgoed: Sieboldhuis	110	110	110	VIII-14.04
		50 682	48 663	44 212
Overige uitgaven
10.1	Nominaal en onvoorzien	99	2 967	127 058	V-10.01
11.1	Apparaatsuitgaven	452 287	583 046	510 714	V-11.01
Div. dept.	Attachés	46 296	58 138	53 468	Div. Begrotingen
		498 682	642 501	696 748
Totaal non-ODA		1 400 710	1 653 573	1 614 598