29 800
Nota over de toestand van 's Rijks Financiën

28 989
Cultuurnota 2005–2008

nr. 43
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 2 november 2004

Inleiding

Tijdens de behandeling van de Rijksbegroting 2005 is de motie-Verhagen¹ aangenomen, waarin de Kamer de regering onder meer vraagt een bedrag van tien miljoen euro extra uit te trekken voor cultuur. Met deze brief geef ik aan op welke wijze dit bedrag zal worden besteed.

Ik hanteer in dit voorstel dezelfde prioriteitsstelling als in de Cultuurnota. Dat betekent dat de middelen in eerste instantie zullen worden aangewend voor de cultuurproductie. Daarmee is de oorspronkelijke bezuiniging op dat onderdeel volledig ongedaan gemaakt.

Het advies «Spiegel van de Cultuur» van de Raad voor Cultuur, alsook het aanvullend advies en zijn brief van 13 oktober jl. heeft als uitgangspunt gediend. Dat betekent dat instellingen met een uitgesproken negatief inhoudelijk raadsadvies ook nu niet kunnen rekenen op subsidie. Afwijkingen op bestuurlijke of beleidsmatige gronden van het advies betreffen vooral de ondersteunende instellingen.

Resumerend ziet de besteding van de € 10 miljoen er als volgt uit.

Een bedrag van vijf miljoen euro gaat vooral naar initiatieven gericht op nieuw en jeugdig publiek, de locatietheatergezelschappen, de klassieke strijkkwartetten en een aantal knelpunten.

€ 1,1 miljoen wordt ingezet voor de herstructurering van de ondersteuningssector.

De korting van 0,8% ten behoeve van frictiekosten komt te vervallen; daarmee is in 2005 een bedrag van € 2,3 miljoen gemoeid.

Een kwart wordt bestemd voor nieuw beleid, meer in het bijzonder voor het in deze kabinetsperiode belangrijke thema cultuur en economie.

Tenslotte reserveer ik ongeveer 0,9 miljoen euro om in te kunnen spelen op belangrijke culturele ontwikkelingen.

Hieronder licht ik de bestedingen toe. Daarnaast treft u in de bijlage de verschillen met de verdeling van de oorspronkelijke Cultuurnota 2005–2008.

Adviezen Raad voor Cultuur

In navolging van het raadsadvies komt een aantal dans-, theater- en muziekgezelschappen en musea alsnog in aanmerking voor subsidie en wordt daarnaast een aantal musea alsnog in staat gesteld om hun collectie op peil te houden. Ook het advies om de eenmalige korting van 0,8% ten behoeve van de frictiekosten ongedaan te maken, neem ik over.

Ik volg de Raad niet in zijn pleidooi € 2,5 miljoen te bestemmen voor de productie van artistieke films. Met de € 0,7 miljoen extra subsidie aan het Nederlands Fonds voor de Film en de fiscale faciliteit die eveneens met de motie-Verhagen in de Kamer is aanvaard, is het budget voor filmproductie op niveau gebracht. Voor de distributie van kwetsbare films komt overigens wel extra geld beschikbaar.

Het raadsvoorstel een voorziening te treffen voor knelpunten bij ondersteunende instellingen zoals bij architectuur en monumenten past niet binnen mijn visie op ondersteunende instellingen en neem ik dan ook niet over.

Tenslotte zal ik het door de Raad geadviseerde bedrag voor het Theaterfestival reserveren voor nieuwe initiatieven op het gebied van theatersamenwerking met Vlaanderen, waarvoor momenteel nieuwe plannen worden ontwikkeld en waarin ook plaats zal zijn voor een theaterfestival.

Nieuw publiek (jeugd)

De betekenis van artistieke en culturele kwaliteit wordt groter naarmate meer en vooral meer verschillende mensen ermee in aanraking komen. Daarom stond het bereiken van nieuwe publieksgroepen hoog genoteerd in de adviesaanvraag. Het bereiken van jongeren en Nederlanders met een andere culturele achtergrond verdient onverkort prioriteit. Met het volgen van het raadsadvies over de inzet van de extra middelen krijgen vijf jeugdtheatergezelschappen alsnog subsidie en krijgt Cinekid een subsidieverhoging. Daarenboven zet ik een deel van de extra middelen gericht in voor inspanningen die speciaal zijn gericht op het bereiken van een jeugdig publiek. Het jeugdmuziektheater is een nieuw genre met veel aantrekkingskracht. Ik denk daarbij aan Xynix, Yo!, en Vrije Val. Deze instellingen worden echter in het raadsadvies met een relatief kleine subsidie bedacht. Door een hoger bedrag toe te kennen worden zij in staat gesteld zich verder te ontwikkelen. Ook het Internationaal Danstheater krijgt voor het jeugdgezelschap extra subsidie.

Producerende instellingen en fondsen

Voor de klassieke strijkkwartetten komt extra geld beschikbaar. Bij de muziek heeft de Raad door de grote hoeveelheid positief beoordeelde aanvragen, drastische generieke kortingen toegepast. Voor de operahuizen en orkesten is de korting in de cultuurnota al teruggebracht van 4,3% naar 3%. Voor de kleinere muziekensembles is een voorziening bij het FAPK getroffen. De klassieke strijkkwartetten, het Schönberg Kwartet, het Mondriaan Kwartet, het Parkanyi Kwartet en het Utrechts String Quartet bleven echter relatief zwaar getroffen. Daarom maak ik van de nieuwe mogelijkheden gebruik om de subsidies voor deze strijkkwartetten op hetzelfde niveau te brengen als die voor kleine en middelgrote jazzensembles.

Gezelschappen die beeldend locatietheater brengen, doen het goed als cultureel ondernemer. Ik heb daar waardering voor. In zijn advies lijkt de Raad het succesvolle ondernemerschap als motivering te hebben gebruikt voor bezuinigingen. Deze instellingen (Dogtroep, Warner&Consorten, Vis a Vis, Peergroup, The Pigthing) zijn tot nu toe steeds in staat gebleken in vergelijking met de rest van de podiumkunsten hoge eigen inkomsten te realiseren. Volgens de Raad zou structurele subsidie vooral nodig zijn om een relatief kleine productiekern in stand te houden. Om deze groep instellingen toch een positief signaal te geven voor het getoonde cultureel ondernemerschap, ken ik een bescheiden extra budget toe, genormeerd op 3 ton voor de twee grotere gezelschappen en 2 ton voor de overige, kleinere gezelschappen. Ik beschouw dit in lijn met het kwaliteitsoordeel van de Raad.

Ook worden de kortingen op de letterenfondsen verzacht. Het kortingspercentage op de letterenfondsen lag, conform het door mij overgenomen Raadsadvies, boven dat van de overige cultuurfondsen. Nu er extra middelen voorhanden zijn, heb ik besloten de korting op de letterfondsen te verlichten en gelijk te stellen aan de korting op de apparaatskosten bij de overige fondsen.

In navolging van het raadsadvies is in de cultuurnota een korting van 4% toegepast op het budget voor het Filmmuseum. Nu er extra middelen zijn kan het kortingspercentage voor het Filmmuseum op gelijke hoogte worden gebracht met dat van de andere musea (2,5%). In het Cultuurnota-advies 2001–2004 oordeelde de Raad kritisch over Het Nationale Ballet en Oostpool. De Raad adviseerde Oostpool aanzienlijk minder subsidie te verstrekken dan zijn voorganger, Het Theater van het Oosten. Het gezelschap heeft het in de afgelopen vier jaar met aanzienlijk minder subsidie moeten doen dan andere grote regionale gezelschappen. Nu het positieve oordeel van de Raad over het beleidsplan 2005–2008 de verwachting rechtvaardigt dat Oostpool zijn landelijke positie in de komende periode zal verstevigen, is er alle aanleiding om het subsidieniveau meer in overeenstemming te brengen met dat van die andere gezelschappen. Ook de financiële gevolgen van het kritische raadsadvies van vier jaar geleden van Het Nationale Ballet maak ik op basis van het lovende raadsadvies voor de periode 2005–2008 deel ongedaan.

In de Cultuurnota werd op grond van het advies van de Raad voor Cultuur het Schönberg Ensemble onevenredig gekort op het subsidie. Gelet op de langjarige staat van dienst van dit ensemble en de onverkort grote waardering voor de kwaliteit van het ensemble heb ik besloten de korting te beperken tot 3%. Deze korting is gelijk aan die welke is opgelegd aan de symfonieorkesten.

Tenslotte wordt de korting van VWS op het Handtheater gecompenseerd.

Cultureel Erfgoed

De positieve raadsadviezen voor het Museum Jan Cunen en het Rembrandthuis zijn in de Cultuurnota niet overgenomen, omdat het geven van het goede voorbeeld geen subsidiecriterium kan zijn. Deze mening ben ik nog steeds toegedaan. Nu het financiële kader is verruimd wil ik deze door de Raad waardevol geachte musea toch in staat stellen hun positief beoordeelde beleidsplan uit te voeren.

De Raad heeft gewezen op enkele bijzondere conserverings- en depotproblemen bij het Nederlands Openlucht museum, Paleis het Loo, het Rijksmuseum van Oudheden, Museum Boerhaave, Kröller-Müller Museum en Museum Catharijne Convent. Met een extra financiële impuls worden zij in staat gesteld op korte termijn tot oplossingen te komen.

Herstructurering ondersteuningsstructuur

Ook nu er beduidend minder hoeft te worden bezuinigd, is herstructurering van de ondersteuningstructuur nog steeds nodig. Voor een goed verloop van deze operatie reserveer ik € 1,1 miljoen. Dit bedrag is enerzijds om de kosten op te vangen die voortkomen uit de herstructureringsoperatie, anderzijds om een tweejarige subsidie aan De Ateliers mogelijk te maken. De Raad bracht een afwijzend advies uit omdat volgens hem de verschillen met de tweede fase opleidingen in het kunstvakonderwijs te gering zijn. Financiering uit de cultuurnota zou volgens de Raad daarom niet in de rede liggen. Voor alle werkplaatsen wordt in 2005 bekeken of ze tot de cultuursector of tot het hoger onderwijs moeten worden gerekend. Omdat het raadsadvies niet zozeer betrekking had op de artistiek-inhoudelijke kwaliteit, maar op de positie van Ateliers en het onderzoek daar juist over gaat, is het nu mogelijk ook De Ateliers in deze afweging te betrekken. Om de periode van de besluitvorming te kunnen overbruggen wordt daarom voor 2005 en 2006 een bedrag van € 0,75 miljoen per jaar aan De Ateliers toegekend.

Cultuur en economie

Een sterke en dynamische creatieve industrie vertegenwoordigt niet alleen een economisch, maar ook een cultureel belang. Vormgeving, mode, de podiumkunsten, eCultuur, de audiovisuele sector en de uitgeverij hebben directe economische betekenis, bijvoorbeeld voor de werkgelegenheid. Daarnaast heeft cultuur indirecte economische effecten: een levendig cultureel klimaat stimuleert de vestiging van bedrijven en trekt talent aan. Erfgoed versterkt het toerisme. Cultuur is goed voor het innovatief vermogen. Het kabinet zal de kamer in 2005 rapporteren over de economische betekenis van cultuur en voorstellen doen voor de besteding van een impuls uit het cultuurbudget, in samenwerking met Economische Zaken. Het zal dan primair gaan om incidentele investeringen of een tijdelijk ontwikkelingsbudget, bijvoorbeeld gericht op cultureel ondernemerschap, op de aansluiting tussen productontwikkeling en (vaak gesubsidieerde) creatieve innovatie, of op steden met concrete initiatieven op het gebied van de creatieve industrie. Voor cultuur en economie reserveer ik daarom jaarlijks € 2,5 miljoen vanaf 2006. In 2005 is, om te beginnen, een half miljoen euro beschikbaar.

Algemeen cultuur

Met een bedrag van circa € 1,2 miljoen vanaf 2006 zal ik de komende jaren inspelen op actuele ontwikkelingen. Overigens dient een bedrag van ongeveer € 300 000 daarvan bestemd te worden voor de aanpassing van de subsidiebedragen genoemd in deze brief met de loon- en prijsbijstellingen over de jaren 2003 en 2004.

Frictiekosten

In de Cultuurnota is rekening gehouden met frictiekosten van € 3,2 miljoen. Dat bedrag is in de vorm van een solidariteitsheffing omgeslagen over alle subsidies. Zoals al in de inleiding aangeven neem ik het advies van de Raad voor Cultuur om dat bedrag niet in mindering te brengen op de subsidies 2005 over.

Door de voorstellen in deze brief krijgen meer instellingen een subsidie dan aanvankelijk voorzien in de cultuurnota. In het verlengde daarvan is de frictiekostenraming daarom neerwaarts bijgesteld tot € 2,3 miljoen. Ter dekking van dat bedrag zal eenmalig in 2005 het genoemde investeringsbudget voor cultuur en economie voor een bedrag van twee miljoen euro worden aangesproken, en de post «Algemeen Cultuur» voor € 0,3 miljoen.

Tot besluit

De extra financiële impuls van €10 miljoen maakt het mogelijk om, de cultuurbegroting in moeilijke tijden zoveel mogelijk te ontzien. Ik ben ervan overtuigd dat de zojuist geschetste verdeling van het extra budget evenwichtig is en goede condities schept voor de uitdagingen waar het cultuurbeleid de komende jaren voor komt te staan.

De Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,

M. C. van der Laan

BIJLAGE 1

	2005	2006	2007	2008
1. Producerende Instellingen (loonpeil 2002)	5 041 468	5 041 468	5 041 468	5 041 468
Advies Raad voor Cultuur
Hoorn-Oude Muziek Nu	20 000	20 000	20 000	20 000
Distributie kwetsbare film, via NFF	160 000	160 000	160 000	160 000
A3ana	250 000	250 000	250 000	250 000
Merkx & Dansers	162 580	162 580	162 580	162 580
Film Events	65 000	65 000	65 000	65 000
ZEP-projecten	196 640	196 640	196 640	196 640
Delta voor muziek en theater	208 170	208 170	208 170	208 170
Het Toneelschap Beumer & Drost	272 910	272 910	272 910	272 910
Orkater	99 906	99 906	99 906	99 906
Keesen & Co	24 952	24 952	24 952	24 952
De Paardenkathedraal	39 808	39 808	39 808	39 808
Het Nederlands Fluitorkest	51 250	51 250	51 250	51 250
Maarten Altena Ensemble	119 400	119 400	119 400	119 400
Salon-, Dans- en Filmorkest, Max Tak	100 000	100 000	100 000	100 000
UZ (Unieke Zaken)	150 000	150 000	150 000	150 000
Cinekid Nederland	75 000	75 000	75 000	75 000
Nederlands Film Festival	50 000	50 000	50 000	50 000
Kröller-Müller	150 000	150 000	150 000	150 000
Catharijneconvent	50 000	50 000	50 000	50 000
Boerhaave	60 000	60 000	60 000	60 000
Openluchtmuseum	136 000	136 000	136 000	136 000
Rijksmuseum van Oudheden	200 000	200 000	200 000	200 000
Hollandse Schouwburg	51 000	51 000	51 000	51 000
Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie	88 000	88 000	88 000	88 000
Paleis Het Loo	100 000	100 000	100 000	100 000
Vlaams-Nederlandse samenwerking	200 000	200 000	200 000	200 000
Nieuw publiek (jeugd)
Xynix	323 716	323 716	323 716	323 716
Vrije Val	95 250	95 250	95 250	95 250
Yo!	150 000	150 000	150 000	150 000
Het Internationaal Danstheater	150 000	150 000	150 000	150 000
Klassieke strijkkwartetten
Schönberg Kwartet	25 000	25 000	25 000	25 000
Het Mondriaan Kwartet	25 000	25 000	25 000	25 000
Utrecht String Quartet	22 738	22 738	22 738	22 738
Parkanyi	24 000	24 000	24 000	24 000
Beeldend locatietheater
Dogtroep (Theater van de Verbeelding)	50 000	50 000	50 000	50 000
Warner & Consorten (Prima Materia)	75 250	75 250	75 250	75 250
Vis a Vis	98 058	98 058	98 058	98 058
Peergroup	50 000	50 000	50 000	50 000
The Lunatics (The Pigthing)	50 000	50 000	50 000	50 000
Producerend overig
Schönberg Ensemble	119 349	119 349	119 349	119 349
Nederlands Filmmuseum, korting van 4 naar 2,5%	72 990	72 990	72 990	72 990
Het Nationale Ballet	150 000	150 000	150 000	150 000
Toneelgroep Oostpool	150 000	150 000	150 000	150 000
Handtheater	100 000	100 000	100 000	100 000
Cultureel Erfgoed
Rembrandthuis, Jan Cunen	229 500	229 500	229 500	229 500
2. Fondsen	85 000	85 000	85 000	85 000
Letterenfondsen	85 000	85 000	85 000	85 000
3. Ondersteuning	1 150 000	1 150 000	1 150 000	1 150 000
4. Cultuur en economie	500 000	2 500 000	2 500 000	2 500 000
5. Algemeen cultuur	923 532	1 223 532	1 223 532	1 223 532
waarvan loonbijstelling 2003 en 2004	300 000	300 000	300 000	300 000
6. Frictiekosten	2 300 000	0	0	0
Totaal	10 000 000	10 000 000	10 000 000	10 000 000

BIJLAGE 2 Producerende instellingen en fondsen

Naam instelling	Sector	Subsidie 2001–2004	Gevraagde subsidie 2005–2008	Advies Raad voor Cultuur 2005–2008 (incl. aanvullend advies)	Basisbedrag subsidie 2005–2008 1)	Verschil Basisbedrag subsidie 2005–2008 tov advies Raad voor Cultuur	Verschil Basisbedrag subsidie 2005–2008 tov subsidie 2001–2004	Motie Verhagen (Motie 4, Algemene Politieke Beschouwingen)
Hoorn-Oude Muziek Nu	Amateurkunst	0	35 000	0	0	0	0	20 000
Cinekid Nederland	Film	257 256	1 239 250	361 000	361 000	0	103 744	75 000
Film Events	Film	0	85 000	0	0	0	0	65 000
Nederlands Film Festival	Film	301 066	476 251	301 250	301 250	0	184	50 000
Nederlands Filmmuseum	Film	5 116 395	7 403 394	4 671 750	4 671 750	0	– 444 645	72 990
Nederlands Fonds voor de Film	Fondsen	10 458 431	22 234 757	11 208 500	11 137 100	– 71 400	678 669	160 000
Fonds voor de Letteren (* exclusief middelen Voorjaarsnota 2001)	Fondsen	5 338 205	6 165 000	5 178 250	5 178 250	0	– 159 955	55 000
Nederlands Literair Productie en Vertalingenfonds (* exclusief middelen Voorjaarsnota 2001)	Fondsen	2 043 600	2 430 753	1 982 500	1 982 500	0	– 61 100	25 000
Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten	Letteren	419 918	419 918	407 500	407 500	0	– 12 418 5 000
Het Nederlands Openluchtmuseum	Musea	5 053 781	6 303 840	5 896 500	5 896 500	0	842 719	136 000
Hollandsche Schouwburg	Musea	197 945	279 145	193 250	193 250	0	– 4 695	51 000
Kröller-Müller	Musea	3 573 791	5 627 000	5 237 250	5 237 250	0	1 663 459	150 000
Museum Boerhaave	Musea	2 773 804	4 825 000	3 773 250	3 773 250	0	999 446	60 000
Museum Catharijneconvent	Musea	2 922 896	4 210 193	3 500 750	3 500 750	0	577 854	50 000
Museum Het Rembrandthuis	Musea	219 497	190 000	185 500	0	– 185 500	– 219 497	185 500
Museum Jan Cunen	Musea	0	45 000	44 000	0	– 44 000	0	44 000
Paleis Het Loo, Nationaal Museum	Musea	4 731 674	9 846 072	9 730 750	9 730 750	0	4 999 076	100 000
Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie	Musea	3 509 834	4 791 264	3 996 500	3 996 500	0	486 666	88 000
Rijksmuseum van Oudheden	Musea	3 884 797	6 096 842	5 225 000	5 225 000	0	1 340 203	200 000
«The Pigthing» (Lunatics)	Podiumkunsten/Theater	0	480 000	150 000	150 000	0	150 000	50 000
A3ana	Podiumkunsten/Dans	0	542 489	0	0	0	0	250 000
De Paardenkathedraal	Podiumkunsten/Theater	589 058	793 346	589 250	589 250	0	192	39 808
Delta voor muziek en theater	Podiumkunsten/Jeugdtheater	208 165	356 729	0	0	0	– 208 165	208 170
Handtheater	Podiumkunsten/Theater	94 926	478 021	95 000	95 000	0	74	100 000
Het Internationaal Danstheater	Podiumkunsten/Dans	2 774 767	3 292 220	2 775 000	2 775 000	0	233 150 000
Het Mondriaan Kwartet	Podiumkunsten/Ensembles	80 573	92 000	24 000	24 000	0	– 56 573	25 000
Het Nationale Ballet	Podiumkunsten/Dans	4 620 090	5 144 000	4 620 250	4 620 250	0	160	150 000
Het Nederlands Fluitorkest	Podiumkunsten/Orkesten	0	197 950	0	0	0	0	51 250
Het Toneelschap B & D	Podiumkunsten/Theater	272 907	406 348	0	0	0	– 272 907	272 910
Keesen & Co	Podiumkunsten/Theater	262 952	424 000	263 000	263 000	0	48	24 952
Maarten Altena Ensemble	Podiumkunsten/Ensembles	119 397	160 000	0	0	0	– 119 397	119 400
Merkx & Dansers	Podiumkunsten/Dans	0	162 575	0	0	0	0	162 580
Orkater	Podiumkunsten/Theater	1 127 156	1 799 342	1 127 250	1 127 250	0	94	99 906
Parkanyi Kwartet	Podiumkunsten/Muziek	0	45 000	21 000	21 000	0	21 000	24 000
Peergroup	Podiumkunsten/Theater	0	211 706	125 000	150 000	25  000	150 000	50 000
Prima Materia (Warner & Consorten)	Podiumkunsten/Theater	124 680	553 100	124 750	124 750	0	70	75 250
Salon-, Dans- en Filmorkest	Podiumkunsten/Muziektheater	0	272 000	0	0	0	0	100 000
Schönberg Ensemble	Podiumkunsten/Ensembles	823 556	1 407 040	679 500	679 500	0	– 144 056	119 349
Schönberg Kwartet	Podiumkunsten/Ensembles	82 258	90 116	24 000	24 000	0	– 58 258	25 000
Theater van de Verbeelding	Podiumkunsten/Theater	847 024	1 378 889	250 000	250 000	0	597 024	50 000
Toneelgroep Oostpool	Podiumkunsten/Theater	1 633 095	2 184 172	1 633 250	1 633 250	0	155	150 000
Utrecht String Quartet	Podiumkunsten/Muziek	0	43 738	21 000	21 000	0	21 000	22 738
UZ	Podiumkunsten/Jeugdtheater	0	254 460	0	0	0	0	150 000
Vis-à-Vis	Podiumkunsten/Theater	256 692	425 000	201 750	201 750	0	– 54 942	98 058
Vrije Val	Podiumkunsten/Muziektheater	158 470	287 535	154 750	154 750	0	– 3 720	95 250
Xynix	Podiumkunsten/Muziektheater	158 470	578 466	154 750	154 750	0	– 3 720	323 716
Yo!	Podiumkunsten/Muziektheater	0	295 000	100 000	100 000	0	100 000	150 000
ZEP-projecten	Podiumkunsten/Theater	196 640	230 000	0	0	0	– 196 640	196 640
Totaal producerende instellingen/fondsen (loonpeil 2002)								4 926 467

BIJLAGE 3

Prioriteit nieuw publiek (jeugd) (loonpeil 2002)	2005
Merkx & Dansers	162 580
ZEP-projecten	196 640
Delta voor muziek en theater	208 170
Het Toneelschap Beumer & Drost	272 910
UZ (Unieke Zaken)	150 000
Xynix	323 716
Vrije Val	95 250
Yo!	150 000
Het Internationaal Danstheater	150 000
Totaal	1 709 266

---

1 Motie-Verhagen c.s., ingediend tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, kamerstuk 29 800, nr. 4.