27 476
Inzet Nederlandse politie en Koninklijke Marechaussee bij internationale civiele politie-operaties

nr. 9
LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vastgesteld 15 mei 2008

De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken¹ heeft een aantal vragen voorgelegd aan de ministers van Buitenlandse Zaken, van Defensie, van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en van Justitie over de brief van 20 maart 2008 inzake de Nederlandse deelname aan de EVDB-missie in Kosovo, EULEX Kosovo (Kamerstuk 27 476, nr. 8).

De ministers van Buitenlandse Zaken en van Defensie hebben deze vragen beantwoord bij brief van 13 mei 2008. Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt.

De voorzitter van de commissie,

Ormel

Adjunct-griffier van de commissie,

Van Toor

1

Hoe is de houding van Rusland ten aanzien van de EULEX-missie? Klopt het dat Rusland bij monde van de EU-ambassadeur de EU gewaarschuwd heeft voor het inslaan «van deze verkeerde koers» (zie NRC 16/4)? Hoe beoordeelt u deze houding met het oog op een veilige en effectieve ontplooiing van EULEX?

Rusland heeft een negatieve houding ten aanzien van de missie en Russische diplomaten laten zich inderdaad dikwijls in die zin uit. Deze houding baart ons zorgen, maar zij heeft geen directe invloed op de ontplooiing van EULEX in Kosovo.

2

Maakt de geïntegreerde politie-eenheid waarover Nederland nu met Frankrijk in gesprek is onderdeel uit van EULEX Kosovo?

Nederland is in gesprek met Frankrijk over de oprichting van een gezamenlijke politie-eenheid die zowel op bilaterale basis als in het kader van de European Gendarmerie Force ingezet kan worden in crisisbeheersingsoperaties. Hierbij is de mogelijke inzet van deze eenheid in EULEX Kosovo aan de orde gekomen. De conclusie is dat dit voorlopig niet het geval zal zijn. Nederland blijft hierover echter in gesprek met Frankrijk.

3

De samenstelling van de Nederlandse missie wordt deels aangegeven. Wat is de beoogde samenstelling van de gehele EULEX-missie van 2000? Hoe staat het inmiddels met de invulling ervan?

Nadat de Raad het Operation Plan (OPLAN) heeft goedgekeurd (16 februari) ging de transitiefase van 120 dagen in. In deze periode zal EULEX Kosovo opbouwen tot een omvang van ruim 1850 personen. De samenstelling hiervan is als volgt: 127 personen in het hoofdkwartier, 93 personen in administratieve functies, 1379 in politie-functies, 27 personen in douane-functies en 230 personen in justitie-functies. Volgens de huidige planning zal EULEX in de week van 17–23 juni verantwoordelijkheden overnemen van UNMIK. Voorzien is een ontplooiing van EULEX in vier fases. Inmiddels zijn er ca. 300 missieleden op hun plek gearriveerd.

4

In de brief staat «dat Kosovo zich nu tot onafhankelijke staat heeft uitgeroepen doet aan deze bepaling niet af». Zijn de VN en eventuele andere relevante actoren het met deze uitleg eens?

De EU, de leden van de Veiligheidsraad en SGVN zijn van mening dat VNVR-resolutie 1244 zijn geldigheid heeft behouden.

5 en 10

Is het juridisch mogelijk om een EVDB-missie in te zetten op basis van resolutie 1244?

VN-resolutie 1244 legt de verantwoordelijkheid voor het instellen van de civiele operatie bij de SGVN. Hoe komt die verantwoordelijkheid tot uitdrukking bij de instelling van EULEX?

Ja. Resolutie 1244 machtigt de SGVN om een civiele presentie in Kosovo op te zetten en laat open welke internationale organisatie daar invulling aan geeft. De resolutie is van kracht voor onbepaalde tijd, totdat de Veiligheidsraad anders besluit. De EU heeft zich bereid verklaard tot inzet van de EVDB-missie. De SGVN verleent impliciet medewerking aan de ontplooiing van EULEX. Hij heeft aangegeven UNMIK te zullen aanpassen aan de realiteit in het veld.

6

De missie ontleent haar status aan VN resolutie 1244. Hoe staat Servië tegenover het gebruik van deze VN resolutie als basis voor een EU-missie?

Servië staat hier negatief tegenover, conform de algehele afwijzing van Servië van de EU-missie.

7

In hoeverre gaat de missie naast het versterken van de rechtsstaat zich ook bezig houden met de aanpak van grensoverschrijdende zaken die voor de EU van belang zijn?

EULEX missie heeft een breed mandaat: opbouw van politie, justitie en grensbewaking. Daarmee wil de EU in Kosovo de rechtsstaat versterken en ook de bestrijding van criminaliteit en corruptie ondersteunen. Beide laatstgenoemde factoren hebben zeker ook een grensoverschrijdend karakter. De stabiliteit in Kosovo is van invloed op die in de regio. Het is in het belang van de EU om grensoverschrijdende criminaliteit en corruptie in Kosovo aan te pakken.

8

Op basis van de VN-resolutie gaat EULEX verder dan UNMIK met vooral het opbouwen van de rechtsstaat. Betekent dit dat UNMIK haar taken zoals verwoord in de VN-resolutie op dit punt niet heeft uitgeoefend?

UNMIK heeft deze taken wel degelijk uitgeoefend, maar onder meer door gebrek aan middelen is UNMIK er niet in geslaagd de politie en het justitiële apparaat zodanig in te richten dat bij de proclamatie van de onafhankelijkheid sprake was van een goed functionerende rechtstaat.

9

Hoe is het mogelijk dat de SGVN slechts impliciet zijn medewerking verleent aan de ontplooiing van EULEX, terwijl hij verantwoordelijk is voor de organisatie en instelling van de civiele missie die op basis van de VN-resolutie wordt ontplooid?

VNVR-resolutie 1244 laat open door welke organisatie de internationale civiele presentie in Kosovo wordt ingevuld. Aangezien de VNVR geen consensus kon bereiken over een expliciete verwelkoming van invulling daarvan door de EU, heeft SGVN ervoor gekozen EULEX impliciet te verwelkomen.

10

VN-resolutie 1244 legt de verantwoordelijkheid voor het instellen van de civiele operatie bij de SGVN. Hoe komt die verantwoordelijkheid tot uitdrukking bij de instelling van EULEX?

Zie vraag 5.

11

Heeft de SGVN geantwoord op de brief van 18 februari 2008 van HV Solana? Wat is de inhoud van deze reactie?

SGVN heeft geen schriftelijke reactie gegeven op de brief van HV Solana van 18 februari 2008.

12, 13 en 23

Kunt u nader ingaan op de verhouding tussen KPS en EULEX? Zal de KPS deels onder de verantwoordelijkheden van EULEX vallen?

Welke «executieve en corrigerende bevoegdheden» bedoelt u? In hoeverre zijn dit repressieve bevoegdheden? Is EULEX hiervoor toegerust?

Is er voorzien in de mogelijkheid en noodzakelijkheid dat EULEX taken terugvordert die eerder waren overgedragen aan KPS?

EULEX houdt toezicht op KPS en begeleidt en adviseert waar nodig. EULEX-personeel behoudt een zogenaamde correctieve en executieve capaciteit. Hiervan is alleen sprake als KPS niet in staat blijkt te zijn om kritieke situaties af te handelen of wanneer bijvoorbeeld sprake is van het schenden van mensenrechten waardoor ingrijpen noodzakelijk is. Daarnaast kan EULEX gebruik maken van executieve bevoegdheden op het moment dat KPS niet over de capaciteiten beschikt, op dit moment bijvoorbeeld op het gebied van speciale eenheden (getuigenbescherming, anti-terreur, bestrijding financiële criminaliteit en bijzondere interventie). EULEX kan geen taken van KPS «terugnemen». Wel kan EULEX ingrijpen bij onderzoek, vervolging, berechting en bestraffing van zeer ernstige misdaden (genoemd in het Ahtisaari plan). Tevens kunnen ook andere verantwoordelijkheden, al dan niet in samenwerking met KPS, worden aanvaard ten behoeve van rule of law-activiteiten.

14

Kan worden aangegeven hoe elk van de taken van EULEX haar basis vindt in VN-resolutie 1244?

EULEX ontleent, zoals ook gesteld in het Gemeenschappelijk Optreden, haar rechtsgrondslag en mandaat aan de VN-Veiligheidsraad resolutie 1244. Deze geeft als opdracht de ontwikkeling, ondersteuning en monitoring van een democratische en autonome overheid in Kosovo. Dat doel wordt bereikt d.m.v. taken als het monitoren en adviseren van de Kosovaarse overheidsinstanties op het gebied van de rechtstaat; bevordering en behoud van de rechtsstaat, openbare orde en veiligheid; bestrijding van politieke inmenging en corruptie; het verzekeren van correct onderzoek naar en bestrijding van misdaad; bijdragen aan de samenwerking en coördinatie op het vlak van het juridisch proces. Al deze taken heeft EULEX zich ten doel gesteld.

15

De beslissingen die EULEX zichzelf bevoegd acht te nemen hebben ook financiële consequenties voor de Kosovaarse autoriteiten; hoe en door wie worden die bekostigd?

Deze uitvoering van deze beslissingen wordt bekostigd uit het Kosovo Consolidated Budget, het Kosovaarse staatsbudget.

16

Worden er op enige wijze door EULEX maatregelen genomen die als doel hebben om in de toekomst het EU-lidmaatschap voor Kosovo te bespoedigen? Zo ja, welke?

Er is geen directe band met EU-lidmaatschap ook al zijn stabiliteit en versterking van de rechtstaat uiteraard belangrijke elementen in pre-accessie trajecten.

17

Kan EULEX zonder toestemming van de Kosovaarse autoriteiten verdachten uitleveren aan andere landen? Zo ja, waarom?

Neen, uitleveren van verdachten valt niet onder de bevoegdheden van EULEX Kosovo.

18

Kan EULEX zonder toestemming van de Kosovaarse autoriteiten toestaan dat politie of militairen van derde landen actief zijn in Kosovo?

Neen, het valt niet onder de bevoegdheden van EULEX Kosovo om te bepalen of derde landen politie of militairen in Kosovo mogen inzetten.

19

Gaat EULEX ook opereren in Noord-Kosovo?

EULEX zal in geheel Kosovo opereren. In Noord-Kosovo zal dat geschieden zodra de situatie dat toelaat.

20

Heeft EULEX speciale taken met betrekking tot de positie van de Servische minderheid?

In de Kosovaarse grondwet, die medio juni van kracht zal worden, zijn garanties vervat voor de bescherming van alle minderheden in Kosovo. Binnen haar mandaat zal EULEX erop toezien dat deze worden nageleefd.

21

Impliceert het citaat van de SGVN niet het tegenovergestelde van wat beweerd wordt, namelijk dat hij niet zozeer goedkeuring geeft maar zich neerlegt bij de komst van de missie bij gebrek aan overeenstemming in de VN-Veiligheidsraad? Indien nee, waarom niet?

In de brief van de regering wordt geen oordeel uitgesproken over de uitspraak van de SGVN. Expliciete goedkeuring door de SGVN van EULEX ligt door de impasse in de Veiligheidsraad gevoelig. Het is begrijpelijk dat de SGVN zich heeft beperkt tot het formeel kennis nemen van de ontplooiing van EULEX en de benoeming van een EUSV. Van belang is dat hij evenzeer heeft gewezen op de steun van relevante internationale organisaties om Kosovo te assisteren op het pad naar duurzame stabiliteit. Het is in dat verband dat de SGVN heeft gewezen op de bereidheid van de EU om een grotere rol in Kosovo te spelen en op het belang daarvan.

22

Gaat EULEX zich naast de organisatie van de justitiële, politiële en rechterlijke macht ook bezig houden met wetgeving? Indien ja, op welke wijze heeft het Kosovaarse parlement hier invloed op?

EULEX zal zich bezighouden met het adviseren van de Kosovaarse autoriteiten over wetgevingsvoorstellen en het monitoren van de implementatie van de door het Kosovaarse parlement aanvaarde wetgeving op de voor EULEX relevante terreinen.

23

Is er voorzien in de mogelijkheid en noodzakelijkheid dat EULEX taken terugvordert die eerder waren overgedragen aan KPS?

Zie vraag 12.

24

In hoeverre betekent het voldoen aan «internationale standaarden en Europese best practices» dat delen van het gemeenschapsacquis worden ingevoerd in Kosovo?

Kosovo kan in zijn inspanningen om te voldoen aan de «internationale standaarden en Europese best practices» er voor kiezen om de hervormingen en nieuwe wetgeving in lijn te brengen met het EU acquis.

25 en 26

Hoe gaat EULEX corruptie bestrijden? Is er al een plan van aanpak?

In de brief schrijft u dat een deel van de functionarissen zal worden geplaatst bij instellingen als gerechtshoven, politiekorpsen en gevangenissen. Tegelijkertijd schrijft u dat Kosovo een hoge mate van corruptie kent. Levert het plaatsen van deze functionarissen in een corrupte omgeving gevaar voor hen op? Zo ja, wordt hen deze bescherming geboden?

Op 16 februari werd het «Operational Plan for the European Union Rule of Law Mission in Kosovo» door de Europese Raad goedgekeurd. Eén van de bijlagen van het OPLAN is de Anti Corruption Strategy, waarin uitgebreid aandacht hieraan wordt besteed. De belangrijkste bestrijders van corruptie zijn de lokale autoriteiten. Waar mogelijk kan EULEX een assisterende rol spelen.

In het licht van de taken van de missie ligt het niet voor de hand dat EULEX personeel gevaar zal lopen als gevolg van corruptie. Functionarissen die executieve bevoegdheid hebben (rechters en politie) kunnen bij constatering van corruptie een speciaal mechanisme in het leven roepen op basis van de Kosovaarse wet op de bevoegdheden van internationale rechters.

27

Kunt u uitgebreider ingaan op de vorm van operationele aansturing? Welke rol is daarbij bijvoorbeeld weggelegd voor de RAZEB?

De operationele aansturing is als volgt: de EU directeur voor Civilian Planning and Conduct Capability (CPCC) is de verantwoordelijke ambtenaar voor EULEX Kosovo. Deze Civilian Operation Commander staat onder politieke controle en krijgt strategische aansturing van het Politiek en Veiligheids Comité (PSC), waarin alle EU-lidstaten zitting hebben. De Civilian Operation Commander legt via EUSV Solana verantwoordelijkheid af aan de RAZEB.

28

Hoe wordt het fysieke onderscheid tussen de NAVO-troepen van KFOR en de civiele missie van de EU gegarandeerd?

Er zullen duidelijke EU-badges op de uniformen van EULEX-missieleden zichtbaar zijn, alsmede EU-tekens op de EULEX-voertuigen.

29

Heeft KFOR een rol in de bescherming van EULEX-personeel?

Ja, KFOR is verantwoordelijk voor de algehele veiligheid in Kosovo en zal desgewenst troepen inzetten voor de bescherming van zowel de burgerbevolking als de internationale gemeenschap.

30

Er zit veel overlap in de missies UNMIK, KFOR en EULEX Kosovo. Hoe zal de coördinatie van deze missies in de praktijk verlopen?

Bij de totstandkoming van het EULEX mandaat is gestreefd naar een zo helder mogelijke scheiding van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Mocht er toch sprake zijn van overlap, dan is het International Civilian Office (International Civilian Representative) de autoriteit die verantwoordelijk is voor afstemming en coördinatie.

Onderlinge samenwerking tussen deze drie missies op Kosovaars grondgebied is essentieel en Nederland zal dit blijven benadrukken.

31

Hoe worden de taken van EULEX en de International Civilian Representative (ICR) onderscheiden als de verantwoordelijkheid in de hand van een en dezelfde persoon wordt gelegd?

De verantwoordelijkheid voor EULEX en de ICR liggen niet bij dezelfde persoon. Het Hoofd van de Missie van EULEX is verantwoordelijk voor de missie en rapporteert aan de Civilian Operation Commander. De ICR is tegelijkertijd EU Speciale Vertegenwoordiger (EUSV) en verantwoordelijk voor het ter plekke geven van politieke aanwijzingen (local political guidance). De EUSV rapporteert direct aan de Secretaris Generaal/Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie Solana.

32

Hoe is, gezien het feit dat de functies van ICR en EU Speciaal Vertegenwoordiger door dezelfde persoon zullen worden uitgeoefend, geregeld dat EULEX onder controle staat van de SGVN?

SGVN wordt in Resolutie 1244 gemachtigd tot het vestigen van een internationale civiele aanwezigheid in Kosovo. Dat betekent niet dat EULEX onder controle staat van de SGVN. De missie staat onder de controle van de Raad van de Europese Unie (RAZEB).

33

Wordt bewaking van de grens met Servië gezien als een taak voor KFOR of EULEX?

EULEX zal monitoring teams inzetten op de drie regionale hoofkantoren van de Border and Boundary Police (BBP). Daarnaast zullen EULEX politie-functionarissen op het vliegveld van Pristina en twee posten ten noorden van de rivier Ibar actief zijn. Deze functionarissen zullen niet interfereren met dagelijkse operaties en uitsluitend een monitorende rol ten opzichte van de KPS hebben. De grenscontrole zelf wordt uitgevoerd door de KPS. KFOR is de zogenaamde «third tier», die paraat staat als KPS de situatie niet aan zouden kunnen. Daarnaast voert KFOR in samenwerking met KPS patrouilles uit langs de grens.

34

Welke taakverdeling met KFOR streeft EULEX na in de afspraken die het gaat maken?

KFOR is verantwoordelijk voor het creëren van veiligheid en bewegingsvrijheid in Kosovo door middel van militaire aanwezigheid. EULEX is een civiele missie met als doel een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een functionerende rechtstaat. De doelstellingen van beide missies zijn verschillend, doch samenwerking is van groot belang.

35

Hoe is het mogelijk dat de functionarissen slechts een functionele immuniteit toekomt, terwijl u schrijft dat in alle gevallen persoonlijk arrestatie en gevangenhouding zijn uitgesloten? Wat is precies het verschil tussen functionele en volledige immuniteit?

Onder functionele immuniteit wordt doorgaans verstaan: immuniteit voor handelingen in functie (officiële hoedanigheid), niet voor handelingen verricht in privé-hoedanigheid. Onder volledige of absolute immuniteit wordt doorgaans verstaan: immuniteit voor zowel handelingen in functie (officiële hoedanigheid) als voor handelingen in privé-hoedanigheid. In dit geval is, in aanvulling op de algemene regel van functionele immuniteit, persoonlijke arrestatie en gevangenhouding uitgesloten, net zoals dat voor UNMIK-personeel is gebeurd in Section 3 van UNMIK Regulation 2000/47.

36

Is de bewapening van de Nederlandse marechaussees die worden ingezet voor executieve taken voldoende robuust? Beschikken zij over adequate overige bescherming en materieel?

Ja, de marechaussees worden uitgezonden met standaard bewapening en uitrusting. Daarnaast zullen zij de beschikking hebben over persoonlijke beschermende middelen zoals een scherfwerend vest, helm en gasmasker.

37

In de brief schrijft u dat EULEX ook actief zal zijn tegen de georganiseerde criminaliteit. Levert dit voor het EULEX-personeel gevaar op? Zo ja, wordt hen deze bescherming geboden? Hoe ziet deze bescherming er uit?

Overal ter wereld loopt personeel actief bij de bestrijding van georganiseerde misdaad bepaalde risico’s. In het veiligheidsplan van het Hoofd van de Missie zijn maatregelen vastgelegd die kunnen worden genomen bij een toename van de dreiging tegen EULEX personeel. De maatregelen variëren van het tijdelijk opleggen van beperkingen in de bewegingsvrijheid, tot het overplaatsen of evacueren van personeel. Dit wordt als voldoende robuust gezien.

38

Servië wil voortzetting van de OVSE-missie in Kosovo. Wordt aan deze wens gevolg gegeven en zo ja, in welke vorm? Of loopt deze missie af en zo ja, op welke termijn? Welke taken liggen er nog voor een OVSE-missie?

In december 2007 heeft de Permanente Raad van de OVSE besloten dat het mandaat van de OVSE missie in Kosovo (OMIK) in 2008 maandelijks stilzwijgend wordt verlengd, tenzij een van de deelnemende Staten hier bezwaar tegen maakt. Sindsdien heeft geen enkele deelnemende Staat gebruik gemaakt van de mogelijkheid het mandaat van OMIK te beëindigen. Nederland heeft grote waardering voor de taken van de OVSE in Kosovo, die zich richten op de ontwikkeling van een democratische, multi-etnische maatschappij, gebaseerd op respect voor mensenrechten en de rechten van minderheden en het versterken van de democratische instituties in Kosovo. Daarbij wordt nauw samengewerkt met zowel de lokale als internationale belanghebbenden. De monitorende taak van de OVSE draagt tevens bij aan de veiligheid, stabiliteit en ontwikkeling in regio’s waar minderheden wonen, waaronder de Servische minderheid. De OVSE is aanwezig in alle gemeenten van Kosovo en heeft daarmee ook een rol als de ogen en oren van de internationale gemeenschap.

39

Waarvan is het afhankelijk met welke autoriteit de Status of Mission Agreement wordt afgesloten?

Voorlopig geniet personeel van EULEX Kosovo op basis van een Executive Decision van de SGVN dezelfde status als personeel van UNMIK. De EU beziet momenteel de mogelijkheden voor het sluiten van een Status of Mission Agreement, waarbij mede rekening wordt gehouden met de ruime bevoegdheden die resolutie 1244 aan de internationale civiele presentie toekent.

40

Wilt u uitgebreider ingaan op de situatie in Noord-Kosovo, waar sprake lijkt te zijn van een machtsvacuüm? Welke gevolgen kan dit hebben voor EULEX?

Handhaving van de status-quo in Noord-Kosovo lijkt, in ieder geval tot de Servische verkiezingen op 11 mei, het hoogst haalbare. EULEX zal in heel Kosovo worden ontplooid, maar in de huidige omstandigheden is dit in het noorden moeilijk. Hier zal pragmatisch mee moeten worden omgegaan. Voor de ICO heeft thans het identificeren van gematigde Servische krachten die willen samenwerken met ICO/EULEX en bekendstelling van de inhoud van het Ahtisaari Plan aan Kosovaarse Serviërs prioriteit. Geleidelijk zal de acceptatie door de Kosovaarse Serviërs van ICO en EULEX toe moeten nemen. Hiervoor is een positieve betrokkenheid van Belgrado noodzakelijk.

41

Hoe gaat EULEX om met de voorgenomen Servische verkiezingen, met name in Noord-Kosovo, waarvan de regering constateert dat er parallelle structuren bestaan?

In de huidige planning zal EULEX formeel pas na 15 juni operationeel worden. Het Servische voornemen om op 11 mei de lokale verkiezingen ook in Noord-Kosovo doorgang te laten vinden is uitdrukkelijk tegen de wil van de Kosovaarse autoriteiten en UNMIK. Momenteel is slechts UNMIK geautoriseerd om in Kosovo verkiezingen te organiseren. UNMIK meent dan ook dat de lokale Servische verkiezingen in Kosovo illegaal zijn en heeft aangekondigd deze ongeldig te zullen verklaren.

42

Er wordt niet gesproken over evaluatie van de missie in VN-verband. Hoe verhoudt een evaluatie van de EU en daaruit volgende beslissingen zich tot besluitvorming in VN-verband en de wensen van de SGVN?

De evaluaties en eventuele bijstellingen van EULEX vinden plaats onder verantwoordelijkheid en gezag van de Europese Unie. Het ICO heeft een sleutelpositie als het gaat om coördinatie en informatie tussen EU en VN.

43

In welke mate heeft of kan de VN invloed uitoefenen op de duur van de missie?

Indien de VN-Veiligheidsraad het eens zou worden over wijziging van Resolutie 1244, zou dat gevolgen kunnen hebben voor de duur van de missie.

---

1 Samenstelling:

Leden: Van Bommel (SP), Van der Staaij (SGP), Wilders (PVV), Waalkens (PvdA), Van Baalen (VVD), Çörüz (CDA), Ormel (CDA), voorzitter, Ferrier (CDA), Van Velzen (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Blom (PvdA), Eijsink (PvdA), Van Dam (PvdA), Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD), Irrgang (SP), Knops (CDA), Boekestijn (VVD), Voordewind (CU), Pechtold (D66), ondervoorzitter, Van Gennip (CDA), Ten Broeke (VVD), Peters (GL), Van Raak (SP), Gill’ard (PvdA) en Thieme (PvdD).

Plv. leden: de Wit (SP), Van der Vlies (SGP), De Roon (PVV), Vermeij (PvdA), Van Miltenburg (VVD), Omtzigt (CDA), Spies (CDA), Kortenhorst (CDA), Van Dijk (SP), Ten Hoopen (CDA), Besselink (PvdA), Leerdam (PvdA), Arib (PvdA), Neppérus (VVD), Lempens (SP), Schermers (CDA), Griffith (VVD), Wiegman-van Meppelen Scheppink (CU), Koşer Kaya (D66), Jonker (CDA), Van Beek (VVD), Vendrik (GL), Gesthuizen (SP), Samsom (PvdA) en Ouwehand (PvdD).