Datum publicatie	Organisatie	Vergaderjaar	Dossier- en ondernummer
10-07-1998	Tweede Kamer der Staten-Generaal	1997-1998	26025 nr. 24

26 025
Financiële verantwoordingen over het jaar 1997

nr. 24
FINANCIËLE VERANTWOORDING VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)

Deze financiële verantwoording bestaat uit:

– de rekening van verplichtingen, uitgaven en ontvangsten, zoals blijkt uit bijgevoegde staten, voorzien van een toelichting;

– de op deze rekening aansluitende saldibalans per 31 december 1997, voorzien van een toelichting.

De financiële verantwoording van het agentschap «Duyverman Computercentrum» bestaat uit de rekening van baten en lasten en van kapitaaluitgaven en -ontvangsten, zoals blijkt uit de bijgevoegde staten, voorzien van een toelichting en de balans per 31 december 1997, voorzien van een toelichting.

De financiële verantwoording van het agentschap «Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen» bestaat uit de rekening van baten en lasten en van kapitaaluitgaven en -ontvangsten, zoals blijkt uit de bijgevoegde staten, voorzien van een toelichting en de balans per 31 december 1997, voorzien van een toelichting.

Den Haag,30 juni 1998

De minister van Defensie

J. J. C. Voorhoeve

Staat behorende bij de Wet van ......... 1998, Stb. .... en bij de financiële verantwoording over het jaar 1997 Rekening 1997 (inclusief slotwetmutaties), Ministerie van Defensie (X) Onderdeel uitgaven en verplichtingen (bedragen x f 1000)

			(1)		(2)		(3)		(4) = (1) + (2) + (3)		(5)		(6) = (5) – (4)
Art.		Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting		Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting		Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting		Totaal geraamd		Realisatie¹		Slotwetmutaties (+ of –) (+ = tekortschietend geraamd bedrag)
			verplichtingen	uitgaven	verplichtingen	uitgaven	verplichtingen	uitgaven	verplichtingen	uitgaven	verplichtingen	uitgaven	verplichtingen	uitgaven
		TOTAAL		13 644 186		189 914		80 489		13 914 589		13 908 568		– 6 021

01		Algemeen		685 925						664 854		652 134

	01	Burgerpersoneel	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	02	Militair personeel	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	03	Overige personele exploitatie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	04	Subsidies en bijdragen	104 594	104 594	0	0	15 461	15 461	120 055	120 055	119 837	119 832	– 218	– 223
	05	Materiële exploitatie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	06	Bouw	2 101	2 101	0	0	682	59	2 783	2 160	2 199	2 435	– 584	275
	07	Materieel/investeringen algemeen	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	08	Geheime uitgaven	200	200	0	0	0	0	200	200	200	200	0	0
	09	Onvoorziene uitgaven	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	10	Automatisering en telecommunicatie	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	11	Internationale verplichtingen	106 917	153 327	84 390	– 4 300	– 323	– 11 000	190 984	138 027	0	134 891	– 190 984	– 3 136
	12	Garanties	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	13	Milieuheffingen	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	14	Milieumaatregelen	13 450	14 689	52	– 11 054	– 12 289	– 600	1 213	3 035	0	3 034	– 1 213	– 1
	15	Technologie-ontwikkeling	35 634	34 199	4 085	0	– 2 944	– 5 248	36 775	28 951	27 866	26 950	– 8 909	– 2 001
	16	Loonbijstelling	94 570	94 570	– 14 648	– 14 648	– 79 922	– 79 922	0	0	0	0	0	0
	17	Prijsbijstelling	0	0	195 989	195 989	– 195 989	– 195 989	0	0	0	0	0	0
	18	Personeel en materieel	240 623	248 902	76 448	71 004	23 750	24 500	340 821	344 406	345 309	338 720	4 488	– 5 686
	19	Overige departementale uitgaven	34 543	33 343	– 3 865	– 2 323	– 3 000	– 3 000	27 678	28 020	28 054	26 072	376	– 1 948

02		Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen		1 815 539						1 825 079		1 822 744

	01	Wachtgelden burgerpersoneel en inactiviteitswedden militair personeel	210 568	210 568	– 584	– 584	– 13 364	– 13 364	196 620	196 620	205 398	205 398	8 778	8 778
	02	Militaire pensioenen en uitkeringen	1 604 971	1 604 971	8 249	8 249	15 239	15 239	1 628 459	1 628 459	1 617 346	1 617 346	– 11 113	– 11 113

03		Koninklijke marine		2 636 139						2 637 631		2 663 406

	01	Burgerpersoneel	332 494	332 494	– 1 511	– 1 511	5 985	5 985	336 968	336 968	337 537	337 136	569	168
	02	Militair personeel	933 995	933 995	– 4 470	– 4 470	35 448	35 448	964 973	964 973	976 271	975 905	11 298	10 932
	03	Overige personele exploitatie	138 207	138 207	– 165	– 165	15 056	25 134	153 098	163 176	202 014	176 236	48 916	13 060
	04	Subsidies en bijdragen	858	858	0	0	0	0	858	858	958	958	100	100
	05	Materiële exploitatie	454 444	495 125	3 231	3 231	62 949	79 349	520 624	577 705	555 079	590 088	34 455	12 383
	06	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	92 959	98 959	15 708	5 544	13 260	– 11 659	121 927	92 844	91 616	83 774	– 30 311	– 9 070
	07	Overig groot materieel	1 564 302	636 501	130 400	– 27 054	– 33 263	– 108 340	1 661 439	501 107	1 221 598	499 309	– 439 841	– 1 798
	08	Multi-purpose fregatten	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	09	Onderzeeboten Walrus-klasse	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0

04		Koninklijke landmacht		4 210 708						4 354 279		4 380 555

	01	Burgerpersoneel	627 933	627 933	62 246	62 246	53 039	53 039	743 218	743 218	745 029	748 499	1 811	5 281
	02	Militair personeel	1 493 623	1 493 623	– 20 367	– 20 367	34 573	34 573	1 507 829	1 507 829	1 531 723	1 534 865	23 894	27 036
	03	Overige personele exploitatie	268 354	292 206	14 216	– 14 791	7 334	19 655	289 904	297 070	284 733	297 351	– 5 171	281
	04	Subsidies en bijdragen	15 739	15 739	58	33	– 13 456	– 13 431	2 341	2 341	1 871	2 341	– 470	0
	05	Materiële exploitatie	780 859	895 085	74 739	5 208	13 926	21 416	869 524	921 709	786 271	923 804	– 83 253	2 095
	06	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	284 771	211 670	– 93 671	– 16 389	5 311	5 311	196 411	200 592	163 860	202 626	– 32 551	2 034
	07	Overig groot materieel	1 135 800	674 452	– 266 800	– 19 662	– 392 900	26 730	476 100	681 520	471 598	671 069	– 4 502	– 10 451
	09	Tankvervanging/verbetering Leopard I	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0

05		Koninklijke luchtmacht		2 655 040						2 790 027		2 794 400

	01	Burgerpersoneel	127 647	127 647	613	613	6 280	6 280	134 540	134 540	136 747	134 687	2 207	147
	02	Militair personeel	862 047	862 047	– 55 147	– 55 147	8 645	8 645	815 545	815 545	814 339	814 376	– 1 206	– 1 169
	03	Overige personele exploitatie	179 908	179 103	3 742	4 222	26 775	27 100	210 425	210 425	338 763	210 951	128 338	526
	04	Materiële exploitatie	621 481	624 264	23 357	7 334	– 62 739	36 612	582 099	668 210	549 003	671 011	– 33 096	2 801
	05	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	199 211	137 530	106 400	5 470	3 889	48 400	309 500	191 400	245 066	192 254	– 64 434	854
	06	Overig groot materieel	701 089	297 126	– 45 999	69 597	– 349 590	– 61	305 500	366 662	301 195	370 047	– 4 305	3 385
	08	Gevechtsvliegtuigen F-16	23 845	427 323	218 800	– 79 700	3 355	55 622	246 000	403 245	363 876	401 074	117 876	– 2 171

06		Koninklijke marechaussee		428 733						460 479		461 570

	01	Burgerpersoneel	9 403	9 403	420	420	737	737	10 560	10 560	10 977	10 973	417	413
	02	Militair personeel	291 827	291 827	817	817	– 4 900	– 4 900	287 744	287 744	286 882	286 597	– 862	– 1 147
	03	Overige personele exploitatie	27 617	27 617	2 857	2 857	2 471	2 471	32 945	32 945	32 213	33 791	– 732	846
	04	Materiële exploitatie	38 607	37 267	1 500	1 500	9 297	9 297	49 404	48 064	51 150	48 731	1 746	667
	05	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	18 348	38 941	7 573	7 573	3 935	3 935	29 856	50 449	26 714	50 857	– 3 142	408
	06	Groot materieel	25 678	23 678	7 800	7 800	– 761	– 761	32 717	30 717	35 312	30 621	2 595	– 96

08		Multi-service projecten en activiteiten		810 907						748 055		706 069

	01	Luchtmobiele brigade	82 505	470 717	101 062	34 947	– 32 832	– 57 799	150 735	447 865	127 504	418 495	– 23 231	– 29 370
	02	Vredesoperaties	288 024	288 024	– 54 000	– 54 000	– 2 600	– 2 600	231 424	231 424	213 067	219 721	– 18 357	– 11 703
	03	Doelmatigheidsbesparingen	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	04	Overige uitgaven Internationale Samenwerking	52 166	52 166	5 500	5 500	11 100	11 100	68 766	68 766	110 288	67 853	41 522	– 913

09		Defensie Interservice Commando		401 195						434 185		427 690

	01	Personeel en materieel GDO	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
	02	Personeel en materieel Dico	382 328	382 328	11 152	11 152	22 555	22 505	416 035	415 985	413 526	415 288	– 2 509	– 697
	03	Investeringen Dico	23 867	18 867	14 773	4 773	2 381	– 5 440	41 021	18 200	24 838	12 402	– 16 183	– 5 798

¹ De gerealiseerde bedragen zijn steeds afgerond naar boven (op duizenden guldens)

Staat behorende bij de Wet van ....... 19.., Stb. ... en bij de financiële verantwoording over het jaar 1997 Rekening 1997 (inclusief slotwetmutaties), Ministerie van Defensie (X) Onderdeel ontvangsten (bedragen x f 1000)

			(1)	(2)	(3)	(4) = (1) + (2) + (3)	(5)	(6) = (5) – (4)
Art.		Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting	Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting	Totaal geraamd	Realisatie	Slotwetmutaties (+ of –) (+ = meer ontvangen)
			ontvangsten	ontvangsten	ontvangsten	ontvangsten	ontvangsten	ontvangsten
		TOTAAL	520 835	16 855	16 620	554 310	598 762	44 452

01		Algemeen	35 435			33 890	37 181

	01	Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschiktheidswet	0	0	0	0	0	0
	02	Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging, e.d.	0	0	0	0	0	0
	03	Specifieke ontvangsten	0	0	0	0	0	0
	04	Ontvangsten van andere landen voortvloeiende uit internationale verplichtingen in verband met Navo-infrastructuur	31 800	–4 300	–1 000	26 500	23 462	–3 038
	06	Overige ontvangsten	700	0	4 300	5 000	5 951	951
	07	Prijsbijstelling	0	0	0	0	0	0
	08	Ontvangsten personeel en materieel Kerndepartement	2 935	3 455	–4 000	2 390	7 768	5 378

02		Pensioen, wachtgelden en uitkeringen	29 575			28 075	23 019

	01	Ontvangsten uit het Algemeen Arbeidsongeschiktheidsfonds	26 075	0	–1 500	24 575	20 653	–3 922
	02	Overige ontvangsten	3 500	0	0	3 500	2 366	–1 134

03		Koninklijke marine	133 141			126 141	123 640

	01	Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschiktheidswet	1 000	0	1 200	2 200	2 544	344
	02	Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging, e.d.	40 100	–9 000	–280	30 820	42 159	11 339
	03	Verrekeningen wegens verstrekkingen en voor verrichte werkzaamheden en verleende diensten	7 350	0	3 757	11 107	9 857	– 1 250
	04	Terugontvangst B.T.W.	50 200	0	–2 300	47 900	43 360	–4 540
	05	Verpleging van burgerpatiënten in militaire ziekeninrichtingen, geneeskundige verzorging en verstrekkingen	0	0	5	5	1	–4
	06	Opbrengsten van verkoop van zeekaarten, berichten aan zeevarenden, zeemansgidsen, enz.	1 900	0	125	2 025	2 240	215
	07	Verrekeningen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in verband met het ter beschikking stellen van de Hr. Ms. Tydeman voor oceanografisch onderzoek	0	0	0	0	0	0
	08	Ontvangsten uit hoofde van internationale samenwerking	20 491	0	1 693	22 184	11 457	–10 727
	09	Ontvangsten uit hoofde van de levering van inventarisgoederen en klein materieel aan derden	10 000	0	–2 200	7 800	7 393	–407
	10	Overige ontvangsten	2 100	0	0	2 100	4 629	2 529

04		Koninklijke landmacht	100 826			129 826	157 313

	01	Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschiktheidswet	1 700	300	1 200	3 200	4 566	1 366
	02	Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.	23 246	906	3 800	27 952	44 611	16 659
	03	Verrekeningen wegens verstrekkingen en voor verrichte werkzaamheden en verleende diensten	23 240	11 669	2 700	37 609	40 394	2 785
	04	Terugontvangst B.T.W.	10 750	10 025	–20 400	375	396	21
	05	Geneeskundige verzorging en geneeskundige dienst materieel	0	6 770	10 400	17 170	21 269	4 099
	06	Verkoop topografische kaarten en drukwerk en verrekening verleende diensten	6 800	–70	0	6 730	7 838	1 108
	07	Ontvangsten kantinedienst / materiële personeelsverzorgingspelo- tons	27 700	–2 700	4 400	29 400	29 396	–4
	08	Overige ontvangsten	7 390	0	0	7 390	8 843	1 453

05		Koninklijke luchtmacht	99 900			121 700	135 034

	01	Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschiktheidswet	1 800	0	–600	1 200	1 420	220
	02	Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.	23 900	0	–1 900	22 000	29 808	7 808
	03	Verrekeningen wegens verstrekkingen en voor verrichte werkzaamheden en verleende diensten	32 500	0	9 800	42 300	44 961	2 661
	04	Terugontvangst B.T.W.	25 000	10 700	2 300	38 000	37 130	–870
	05	Rente-ontvangsten grote projecten	0	0	0	0	0	0
	06	Ontvangsten in verband met dienstverlening/medegebruik vliegbases	2 800	0	0	2 800	2 737	–63
	07	Verrekeningen in verband met geleverde brandstoffen, olie, smeermiddelen e.d.	6 200	0	300	6 500	7 440	940
	08	Overige ontvangsten	7 700	0	1 200	8 900	11 538	2 638

06		Koninklijke marechaussee	9 278			11 298	12 820

	01	Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschiktheidswet	100	0	100	200	298	98
	02	Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.	3 811	0	–1 255	2 556	3 991	1 435
	03	Verrekeningen met derden	4 767	0	2 375	7 142	7 001	–141
	04	Overige ontvangsten	600	0	800	1 400	1 530	130

08		Multi-service projecten en activiteiten	58 000			47 700	52 427

	01	Luchtmobiele brigade	0	0	0	0	105	105
	02	Ontvangsten naar aanleiding van Vredesoperaties	58 000	–11 900	–2 600	43 500	52 134	8 634
	03	Overige ontvangsten Internationale Samenwerking	0	0	4 200	4 200	188	–4 012

09		Defensie Interservice Commando	54 680			55 680	57 328

	01	Ontvangsten personeel en materieel GDO	0	0	0	0	0	0
	02	Ontvangsten personeel en materieel Dico	54 680	1 000	0	55 680	57 328	1 648

Mij bekend,

De Minister van Defensie

Staat behorende bij de Wet van ..... 19.., Stb. ... en bij de financiële verantwoording over het jaar 1997 Rekening 1997 (inclusief slotwetmutaties) Ministerie van Defensie (X) Onderdeel Agentschappen (bedragen x f 1000,–)

		(1)	(2)	(3)	(4) = (1) + (2) + (3)	(5)	(6) = (5) – (4)
Art.	Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting	Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting	Totaal beschikbaar	Realisatie	Slotwetmutaties (+ of –) (+ = tekortschietend t.o.v. geraamd bedrag)
01	Agentschap Duyverman Computercentrum

	Totale baten	147 300			147 300	148 628	1 328
	Totale lasten	140 900			140 900	149 775	8 875
	Saldo van baten en lasten	6 400			6 400	–1 147	– 7 547

	Totale kapitaalontvangsten	26 000			26 000	17 021	–8 979
	Totale kapitaaluitgaven	14 300			14 300	9 547	– 4 753

02	Agentschap Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen

	Totale baten	172 000			172 000	159 476	–12 524
	Totale lasten	169 500			169 500	160 998	–8 502
	Saldo van baten en lasten	2 500			2 500	–1 522	– 4 022

	Totale kapitaalontvangsten	8 000			8000	7 058	– 942
	Totale kapitaaluitgaven	4 400			4 400	6 500	2 100

Mij bekend,

De Minister van Defensie,

TOELICHTING BIJ DE REKENING 1997

Inhoudsopgave

		Blz.

Algemene toelichting

1	Algemeen deel	17
1.1	Inleiding	17
1.2	Uitgangspunten bij het opstellen van de rekening 1997	17
1.2.1	Norm bij het verklaren van verschillen	17
1.2.2	Verwijzingen naar suppletore begrotingen 1997	17
1.2.3	Bijstellingen van vóór 1997 aangegane verplichtingen	17
1.3	Realisatie 1996 en 1997 op hoofdbeleidsterrein niveau	17
1.4	Reorganisaties	19
1.5	Financieel Beheer	19
1.5.1	Verbeterd Economisch Beheer	19
1.5.2	Prestatie-indicatoren en kengetallen	19
1.5.3	Chartaal betalingsverkeer	19
1.5.4	Administratieve organisatie en interne controle	20
1.5.5	Rechtmatigheidsonderzoek 1996 van de Algemene Rekenkamer	20
1.5.6	Financiële informatiesystemen	20
1.6	Millenniumproblematiek en Euro	21
1.7	Misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O)	21

Artikelsgewijze toelichting

Verplichtingen en uitgaven
– Beleidsterrein Algemeen		22
– Beleidsterrein Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen		35
– Beleidsterrein Koninklijke marine		39
– Beleidsterrein Koninklijke landmacht		56
– Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht		69
– Beleidsterrein Koninklijke marechaussee		81
– Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten		88
– Beleidsterrein Defensie Interservice Commando		93

Ontvangsten
– Beleidsterrein Algemeen		103
– Beleidsterrein Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen		104
– Beleidsterrein Koninklijke marine		105
– Beleidsterrein Koninklijke landmacht		111
– Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht		114
– Beleidsterrein Koninklijke marechaussee		117
– Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten		119
– Beleidsterrein Defensie Interservice Commando		120

Agentschappen
– Duyverman Computercentrum		122
– Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen		147

Bijlage
– De wijze en de mate van inzet bij de verschillende vredesoperaties		153

Saldibalans per 31 december 1997		159

TOELICHTING BIJ DE REKENING 1997

1 Algemeen deel

1.1 Inleiding

Bij het opstellen van de rekening 1997 is in belangrijke mate aandacht geschonken aan de praktische suggesties van de ambtelijke werkgroep Kwaliteit financiële verantwoordingen (Tussenrapportage d.d. 20 januari 1998) voor een meer aansprekende presentatie. Om de informatie meer toegankelijk te maken zijn in vergelijking met de rekening 1996 beperkingen opgelegd met betrekking tot de omvang van de rekening 1997, is meer aandacht besteed aan een evenwichtige indeling en opbouw van de financiële verantwoording 1997 en wordt meer inzicht geboden in de realisatie van het beleid in 1997 ten opzichte van het voorgenomen beleid.

1.2 Uitgangspunten bij het opstellen van de rekening 1997

1.2.1 Voor het toelichten van verschillen tussen begroting en realisatie op het niveau van begrotingsartikelen of artikelonderdelen zijn de volgende normen gehanteerd.

Norm bij het verklaren van verschillen

Voor begrotingsbedragen	Verschillen
< f 1 miljoen	> 50%
f 1 tot f 25 miljoen	> 20% en minimaal f 0,5 miljoen
vanaf f 25 miljoen	> f 5 miljoen

De normkeuze houdt in dat alleen verschillen die de aangegeven (absolute of relatieve) omvang te boven gaan worden toegelicht.

1.2.2 Tijdens de uitvoering van de begroting 1997 is de Tweede Kamer al voor het merendeel van de mutaties geïnformeerd door middel van een tweetal suppletore begrotingen over 1997. Voor een meer uitvoerige toelichting op de gerealiseerde verschillen wordt verwezen naar de memorie van toelichting bij deze begrotingen:

– eerste suppletore begrotingswijziging (samenhangende met de Voorjaarsnota): Wet van 11 september 1997, Stb. 413,

– tweede suppletore begrotingswijziging (samenhangende met de Najaarsnota): Wet van 29 januari 1998, Stb. 92.

Daarnaast wordt verwezen naar het derde suppletore begrotingswijzigingsvoorstel (Slotwet).

1.2.3 Gegeven de aanpassing van de Regeling Departementale Begrotingsadministratie, die met ingang van 1 oktober 1997 van kracht is geworden, zijn zowel de negatieve als positieve bijstellingen op verplichtingen die vóór 1997 zijn aangegaan, in de rekening 1997 in de stand van de aangegane verplichtingen in 1997 verwerkt. In de rekening 1996 werden alleen de positieve bijstellingen meegenomen.

1.3 Realisatie 1996 en 1997

In onderstaand overzichtstabel, dat naar hoofdbeleidsterreinen is ingedeeld, zijn de realisatiecijfers van de uitgaven in 1996 en 1997 opgenomen.

Uitgaven (bedragen x f 1000,–)	Realisatie 1996	Realisatie 1997	Verschil
01. Algemeen	601 419	652 134	50 715	8,4%
02. Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen	1 815 020	1 822 744	7 724	0,4%
03. Koninklijke marine	2 615 920	2 663 406	47 486	1,8%
04. Koninklijke landmacht	4 475 602	4 380 555	– 95 047	– 2,1%
05. Koninklijke luchtmacht	2 846 268	2 794 400	– 51 868	– 1,8%
06. Koninklijke marechaussee	410 995	461 570	50 575	12,3%
08. Multi-service projecten en activiteiten	708 084	706 069	– 2 015	– 0,3%
09. Defensie Interservice Commando	234 539	427 690	193 151	82,4%
Totaal	13 707 847	13 908 568	200 721	1,5%

De totale meeruitgaven in 1997 ten opzichte van 1996 met f 201,0 miljoen wordt in het bijzonder veroorzaakt door de gestegen lonen en prijzen. De in de begroting 1997 verwerkte loon- en prijsbijstelling 1997 bedragen respectievelijk f 71 en f 139 miljoen.

De grootste verschillen bij de te onderscheiden beleidsterreinen zijn als volgt te verklaren:

– Militaire Inlichtingendienst (MID). Met ingang van 1997 komen de uitgaven van de MID ten laste van het beleidsterrein Algemeen en niet meer ten laste van de krijgsmachtdelen en de Koninklijke marechaussee. Daartoe zijn de volgende budgetoverhevelingen ten gunste van het beleidsterrein Algemeen verwerkt:

– Koninklijke marine	f3,3 miljoen
– Koninklijke landmacht	44,0
– Koninklijke luchtmacht	6,9
– Koninklijke marechaussee	f0,3
Naar beleidsterrein Algemeen	f 54,5 miljoen

– Verbetering doelmatigheid. Ter verbetering van de doelmatigheid zijn de diverse medische activiteiten gebundeld binnen het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf (MGFB). Voorts zijn de diensten voor Protestantse, Rooms-katholieke, Joodse en Humanistische geestelijke verzorging in de cluster Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) samengebracht. Zowel het MGFB als de DGV zijn in de begroting 1997 van het Defensie Interservice Commando separaat zichtbaar gemaakt. Voor het MGFB zijn voornamelijk vanuit de Koninklijke landmacht budgetten (in totaal f 121,1 miljoen) naar het beleidsterrein Dico overgeheveld. Voor de DGV is vanuit de krijgsmachtdelen een budgetoverheveling van in totaal f 32,1 miljoen naar het beleidsterrein Dico verwerkt.

– Koninklijke marechaussee. De meeruitgaven in 1997 ten opzichte van 1996 hangen samen met de uitbreiding van de Koninklijke marechaussee als gevolg van de intensivering van Schengenmaatregelen. Met de grondige persoonscontrole is ongeveer f 14 miljoen gemoeid. Voorts is als gevolg van de voortgang in het bouwproces voor de nieuwbouw Clingendael te Den Haag (Stafgebouw Kmar) in 1997 ongeveer f 17 miljoen meer uitgegeven dan in 1996.

1.4 Reorganisaties

Per 1 september 1997 is het facilitaire telematica- en IT-bedrijf «Defensie Telematica Organisatie (DTO)» opgericht. Met ingang van 1 januari 1998 is, zoals bedoeld in artikel 70 van de Comptabiliteitswet, aan het DTO de status van agentschap verleend. Vanaf dat moment voert de DTO een eigen begroting. In de DTO zijn de volgende organisaties ondergebracht:

– Duyverman Computercentrum (DCC);

– Centrum Advisering Bedrijfsvoering en Informatietechnologie Services (CABIS) van de Koninklijke marine;

– Natco Telematica Organisatie (Natel) van de Koninklijke landmacht;

– Dienstencentrum Automatisering van de Koninklijke landmacht;

– Dienstencentrum Automatisering van de Koninklijke luchtmacht;

– Netherlands Armed Forces Integrated Network (Nafin).

1.5 Financieel Beheer

1.5.1 Verbeterd economisch beheer

In 1997 is aan het actieprogramma Verbeterd Economisch Beheer (VEB) verdere uitvoering gegeven. Allereerst heeft dit betrekking op de decentralisatie van integrale beheersbevoegdheden naar commandanten van resultaatverantwoordelijke eenheden. De invoering van de bij de bevoegdheden behorende bedrijfsvoeringsbudgetten voor alle resultaatverantwoordelijke eenheden in 1998 betekende dat in 1997 de budgetstructuur, gerelateerd aan de «kanteling» van de begroting met ingang van 1998, gereed moest zijn. Niet voor alle budgetdelen wordt de overdracht van bevoegdheden met ingang van 1998 gehaald. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat de overdracht van bevoegdheden en budgetten een zorgvuldige procedure vereist.

1.5.2 Prestatie-indicatoren en kengetallen

Het actieprogramma VEB eist ook dat indicatoren worden ontwikkeld die inzicht geven in wat met het budget wordt gedaan. In opleidingen aan commandanten en controllers is aan methodes om indicatoren te ontwikkelen speciale aandacht geschonken. Bovendien is een onderzoek gestart naar een meer systematisch gebruik van indicatoren in de defensie-organisatie.

In 1997 zijn voor de begroting 1998 ramingskengetallen ontwikkeld die goed aansluiten op de «gekantelde» begrotingsindeling met ingang van 1998 en die voorts voldoen aan de kwaliteitseisen ten aanzien van sturing, verantwoording en presentatie in begrotingsstukken. Gegeven de geschetste ontwikkelingen op het gebied van prestatie-indicatoren en ramingskengetallen is vastgesteld dat niet alle in de begroting 1997 opgenomen kengetallen de beoogde betekenis had voor sturing, verantwoording en presentatie. Om deze reden is besloten in de Rekening 1997 alleen voor de betekenisvolle kengetallen inzicht te geven in raming en realisatie. In ieder geval vallen daar de kengetallen onder die betrekking hebben op salarissen en personeelsaantallen.

1.5.3 Chartaal betalingsverkeer

Door de aanwezigheid van bedrijfskantines bij Defensie-onderdelen is daar veel geld in omloop. Om dit geldverkeer terug te dringen worden proeven voorbereid met elektronisch betalen. Eén van de proefnemingen is inmiddels van start gegaan. Hierbij wordt aangesloten op ontwikkelingen in het bedrijfsleven.

1.5.4 Administratieve organisatie en interne controle

De decentralisatie van bevoegdheden die is ingezet in het kader van het VEB houdt tevens in dat financiële beheersbevoegdheden worden gedecentraliseerd. Dit betekent dat bij resultaatverantwoordelijke eenheden de hiervoor benodigde financieel-economische kennis (en menskracht) aanwezig moet zijn. Dit vereist dat personeel hiervoor wordt opgeleid. Hoewel in de huidige situatie deze opleidingen reeds plaatsvinden is het toch nodig om het beleid in deze te intensiveren. Daarom is een project gestart dat het totaal van voor functies op decentraal niveau noodzakelijke kennis moet vaststellen. Om aan deze functie-eisen te kunnen voldoen zullen opleidingen worden ontwikkeld cq. aangepast.

1.5.5 Rechtmatigheidsonderzoek 1996 van de Algemene Rekenkamer (Kamerstuk 25 470, nrs. 1–2)

Aangaande de financiële verantwoording 1996 van het ministerie van Defensie kan geconcludeerd worden dat de

– verantwoording een deugdelijke weergave is van de uitkomsten van het financieel beheer en is opgesteld volgens de voorschriften en

– uitgaven, ontvangsten en verplichtingen respectievelijk de baten en lasten, kapitaaluitgaven en -ontvangsten die in de verantwoording zijn opgenomen rechtmatig zijn, dat wil zeggen: tot stand gekomen in overeenstemming met de begrotingswetten en andere wettelijke regelingen.

De Rekenkamer constateerde wel dat bij delen van Defensie de Administratieve Organisatie en Interne Controle tekort schoten en dat de mutatiediscipline bij de militaire salarisadministratie onvoldoende waren. Er zijn maatregelen genomen om hier structurele verbetering in aan te brengen. Bij de Koninklijke luchtmacht en -landmacht zijn hiertoe projecten gestart. Deze projecten zullen ook in 1998 worden voortgezet.

Bij DGW&T is door de Algemene Rekenkamer geconstateerd dat, mede ten gevolge van de omvorming tot agentschap, het financieel beheer niet voldoende ordelijk was. Hiervoor is een verbeterproject in 1997 opgestart en uitgevoerd. Dit project richtte zich met name op verbeteringen in administratieve organisatie en maatregelen interne controle op decentraal niveau.

1.5.6 Financiële informatiesystemen

Ten behoeve van een doelmatige en volledige financiële informatievoorziening is het beleid gericht op één structuur met standaard-functionaliteiten (zoals crediteuren- en kasbeheer) voor de geïntegreerde financieel-economische en bestuurlijke informatievoorziening voor Defensie.

In verband met ontwikkelingen op het gebied van bedrijfsvoering is in 1997 een aantal functionaliteiten aan de geïntegreerde verplichtingen- en kasadministratie toegevoegd, waardoor Defensiebreed de gewijzigde bedrijfsvoering op financieel-economsch gebied in voldoende mate kan worden ondersteund. Met name gaat het hier om een uniform reisdeclaratie-afhandelingssysteem en een journaliseringsmodule, die er voor zorgt dat de centraal betaalde salarissen worden geboekt ten laste van de budgetten van de eenheden waar het personeel daadwerkelijk geplaatst is. Voorts is een aanvang gemaakt om de meerjarige uitgavenraming in de GVKKA te integreren.

In verband met de ontwikkelingen op het gebied van informatievoorziening, alsmede het streven van het ministerie van Financiën om te komen tot samenwerkingsmodellen voor gemeenschappelijke kernfunctionaliteiten van departementale begrotingsadministraties, worden mogelijkheden en wenselijkheden van vernieuwing van het geautomatiseerde financieel administratiesysteem mede in interdepartementaal verband verder en nader onderzocht.

1.6 Millenniumproblematiek en Euro

In 1997 is een begin gemaakt met de inventarisatie en analyse van alle geautomatiseerde systemen waarop de millenniumproblematiek invloed zal hebben op de continuïteit van de primaire taken. In het kader van de invoering van de Euro zijn globaal de noodzakelijke aanpassingen aan systemen, regelgeving en contracten geïnventariseerd. Deze inventarisatie heeft aangegeven dat de gevolgen van de invoering van die nieuwe munteenheid beperkt zullen zijn. De grootste consequenties zal deze hebben voor de informatiesystemen waarvan bestanden moeten worden aangepast. De financiële administratie die bij defensie wordt gevoerd kan nu reeds betalingen verrichten in Euro's.

1.7 Misbruik en oneigenlijk gebruik (M&O)

M&O-beleid. Het beleid ter voorkoming en bestrijding van Misbruik en Oneigenlijk gebruik (M&O) is een onderdeel van het bij Defensie gevoerde financieel beheer. Dit beleid is binnen Defensie vastgelegd in het controlebeleid, vastgesteld door de Directeur-Generaal Economie en Financiën (DGE&F). Evaluatie van dit beleid vindt periodiek plaats. Daarnaast is het controlebeleid met betrekking tot subsidies en bijdragen vastgelegd in de Interimregeling Subsidies Defensie, gepubliceerd in de Staatscourant nr. 38 d.d. 24 februari 1993.

Bij de arbeidsvoorwaardelijke regelingen is het controlebeleid gericht op verificatie – waar mogelijk aan de hand van originele bewijsstukken – van door belanghebbenden verstrekte gegevens.

Ten behoeve van de controle op neveninkomsten in het kader van anticumulatie-bepalingen wordt gebruik gemaakt van inkomensgegevens van de Belastingdienst.

Voor wat betreft de militaire pensioenen vindt controle op in leven zijn van rechthebbenden plaats aan de hand van gegevens, afkomstig van de Gemeentelijke Bevolkings-Administratie (GBA), dan wel door middel van het opvragen van attestaties de vita.

Bij de regelingen voor vergoeding van ziektekosten worden de rechten van medebelanghebbende gezinsleden periodiek (laatstelijk in 1997) gecontroleerd, ondermeer aan de hand van op te vragen afschriften van verzekeringspolissen en dergelijke.

Definitieve afrekening van subsidies en bijdragen vindt plaats aan de hand van jaarverslagen die zijn voorzien van een accountantsverklaring betreffende de naleving van de subsidievoorwaarden.

M&O-gevoelige uitgaven en ontvangsten. «M&O-gevoeligheid» doet zich voor indien sprake is van een (aanspraak op een) financiële uitkering – anders dan als betaling voor aan het Rijk geleverde goederen of diensten – aan, of een heffing ten laste van een belanghebbende (buiten het Rijk), waarbij de hoogte van de uitkering of de heffing afhangt van gegevens, die door de belanghebbenden moeten worden verstrekt.

De M&O-gevoelige uitgaven en ontvangsten en het daarmee gemoeide financiële belang betroffen in 1997:

a. Postactieve uitkeringen militair en burgerpersoneel, uitgevoerd door de Stichting Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO) (f 1 103 miljoen);

b. Militaire pensioenen (f 653 miljoen);

c. Interimbesluit Ziektekosten Burger Ambtenaren Defensie (IZBAD) (f 87,9 miljoen);

d. Ziektekostenverzekering militairen (f 77,3 miljoen)

e. Toelagen en toeslagen voor artsen, apothekers en dergelijke (f 5,9 miljoen);

f. Kinderopvang (f 6,3 miljoen);

g. Subsidies en bijdragen (f 123,1 miljoen);

h. Royalties bij projecten van de Commissie Ontwikkeling Defensie-materieel (CODEMA) (financieel belang in 1997 nihil).

Voor bovenstaande regelingen geldt dat gezien het financiële belang en/of het gevoerde controlebeleid geen sprake kan zijn van resterende onzekerheden van materieel belang met betrekking tot de rechtmatigheid van de daarmee samenhangende uitgaven en ontvangsten.

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING VERPLICHTINGEN EN UITGAVEN

01. Beleidsterrein Algemeen

Algemeen

Financieel beheer

Binnen de Centrale organisatie (CO) is het beheer van het budget verdeeld over een vijftiental budgethouders, die verantwoording afleggen aan een controller. De administratieve organisatie (AO) is voor een belangrijk deel beschreven. Aan de hand van deze AO is per deelproces een controleprogramma opgezet. De controle-bevindingen worden schriftelijk aan de controller gerapporteerd en door de departementale accountantsdienst bij de controle betrokken. Voorts controleert de departementale accountantsdienst het financieel beheer en de verantwoording daarover. Van groot belang hierbij is de kwaliteit van de dossiers bij de budgethouders en budgetbeheerder. In 1997 is een vervolg gegeven aan de in gang gezette verbetering van de dossiervorming. In 1997 zijn de regels voor de behoeftestelling en verwerving van goederen en diensten bij de CO geactualiseerd. Hierin zijn stringente voorwaarden opgenomen ten behoeve van de gewenste verbetering van contract- en betalingsdossiers. Voor de financiële verhouding tot de agentschappen van Defensie (DTO en DGW&T) wordt op dit punt geen uitzondering gemaakt.

In 1997 hadden de CO en Dico, ten aanzien van een aspect van het verbeterd financieel beheer, een primeur door als eerste beleidsterreinen van de defensiebegroting een administratie te voeren waar de apparaatsuitgaven zijn gebundeld in één artikel personeel en materieel. Bij de CO is dit artikel 01.18. Binnen dit artikel zijn in de begroting voor 1997 de ramingsbedragen opgenomen voor de twee ressorts binnen de Centrale organisatie, te weten het Kerndepartement en de Militaire inlichtingendienst (MID).

De begroting van uitgaven voor beleidsterrein 01 Algemeen geeft, afgezien van de op de artikelen 01.16 en 01.17 geparkeerde bedragen voor loon- en prijsbijstelling, f 591,3 miljoen aan ten tijde van de ontwerpbegroting, terwijl de rekening over 1997 uitkomt op ongeveer f 653 miljoen. Hoewel dit een aanzienlijke afwijking betekent van de oorspronkelijke raming, is de oorzaak van het verschil merendeels technisch van aard. Daarmee wordt bedoeld dat sprake is van herverdelingen tussen de beleidsterreinen in verband met organisatiewijzigingen. In 1997 betrof dit voornamelijk de bedrijfsvoeringsbudgetten voor MID-eenheden die vanuit de krijgsmachtdelen zijn overgeheveld naar de CO. Daarbij gaat het om f 54,5 miljoen per jaar. Voorts is, omwille van een verbeterde beheersbaarheid, het subsidiebeheer voor een aantal instellingen overgeheveld van de Koninklijke landmacht naar het Kerndepartement. Hiermee is ongeveer f 12,6 miljoen per jaar gemoeid. In 1997 is via beleidsterrein 01 Algemeen ook een éénmalige uitgaaf van f 28,5 miljoen verantwoord wegens een naheffing van loonbelasting voor emolumenten voor militair personeel. Deze post was niet te voorzien ten tijde van de ontwerpbegroting voor 1997.

Personeel beheer

Voor het Kerndepartement en de MID gelden eigen trajecten om de gewenste personeelsreductie te bereiken. Voor het Kerndepartement loopt het reductietraject tot en met het jaar 2000. Medio 1998 zal de tot stand gebrachte MID-organisatie worden geëvalueerd. De personele omvang van het Kerndepartement is gedaald tot minder dan 1000 vte'n. De herplaatsing van personeel verloopt over het algemeen goed. Voor het kerndepartement geldt bovendien nog steeds een vacaturestop om de afslankingstaakstelling te kunnen realiseren. Naast aandacht voor de in- en uitstroom wordt belang gehecht aan de doorstroom van personeel. Uit de periodieke analyse van de samenstelling van het (burger)personeelsbestand is gebleken dat de gemidddelde leeftijd stijgt en dat sprake is van een geringe interne mobiliteit. Om de uitvoering van een mobiliteitsplan mogelijk te maken is een onderzoek gestart naar de mobiliteitsbereidheid.

Ondanks de inspanningen om de reductietaakstelling te realiseren, vertoont de post bezoldiging voor de CO een fors hoger bedrag dan in de ontwerpbegroting voor 1997 is opgenomen. Dit heeft evenwel een technische oorzaak, aangezien sprake is van de overheveling van personeel met bijbehorend budget vanuit organisatie-eenheden van de krijgsmachtdelen naar de geïntegreerde MID. De hiermee gemoeide budgetmutaties hebben in 1997 de realisatie en daarmee de kengetallen beïnvloed van nagenoeg elke bestedingscategorie. Het begrotingsbeslag voor het ressort MID is met ingang van de begroting 1998 afzonderlijk zichtbaar gemaakt.

Materieel beheer

De Centrale organisatie houdt geen centrale voorraad. Ten aanzien van de beheersmaatregelen op het gebied van het materieel, is voor het Kerndepartement vastgesteld dat de noodzaak tot registratie beperkt blijft tot IT-apparatuur (informatietechnologie) met een waarde groter dan f 2 500. De beheersprocedure is in de administratieve organisatie vastgelegd. Twee keer per jaar vindt een aanwezigheidscontrole plaats. Voor de MID is een beheersprotocol in bewerking.

In 1997 tekent zich ten aanzien van de materieeluitgaven bij de CO een aanzienlijke stijging af. Deze houdt voornamelijk verband met de eerder genoemde integratie van de militaire inlichtingendiensten. Daartoe is, met name vanuit de Koninklijke landmacht, een fors budget overgeheveld voor lopende materieelprojecten. De nieuwe investeringsbehoefte voor de MID/CO na integratie vergt een aanzienlijke inspanning. De inkooporganisaties van de krijgsmachtdelen treden hier uit doelmatigheidsoogpunt op als aanschaffer.

Op het gebied van de milieuzorg zijn de uitgaven voor bodemsanering van oudsher opgenomen in de krijgsmachtdeelbegrotingen. De voorbereiding van de bodemsanering evenwel, berustte tot 1997 bij de CO. De krijgsmachtdelen hebben op dit gebied de wens te kennen gegeven, naast de uitvoering, ook de voorbereiding in beheer te krijgen. Daartoe is in 1997 structureel budget overgeheveld vanuit de begroting van het kerndepartement ten gunste van de krijgsmachtdelen. In 1997 is daarmee f 11,7 miljoen gemoeid.

De uitgaven voor automatisering zijn in 1997 beïnvloed door de inhuurkosten voor de projectgroep herstructurering informatievoorziening (Phidef), als een gevolg van de doelmatigheidsoperatie. Deze post heeft een incidenteel karakter.

Op het punt van de uitgaven voor internationale verplichtingen doet zich een onderschrijding voor die voornamelijk het gevolg is van vertraging bij de Navo in de procesgang rond het autoriseren en verrekenen van projecten. Evenals dat in 1996 het geval was, manifesteerde zich dit in 1997 door aanzienlijk lagere bijdragen dan ten tijde van de ontwerpbegroting werd voorzien. De daling van de uitgaven voor artikel 01.11 is, identiek aan de situatie in 1996, nog enigszins getemperd, doordat de administratieve verwerking van de afdracht van de verkoopopbrengst van Amerikaanse eigendommen op de vliegbasis Soesterberg via dit artikel is geleid. Daarmee is in 1997 incidenteel ongeveer f 5 miljoen gemoeid.

01.04 Subsidies en bijdragen

Op dit artikel worden geboekt de uitgaven bestemd voor subsidies aan verschillende instellingen, gebaseerd op het rapport Subsidiebeleid na 1986 en bijdragen aan andere ministeries, stichtingen en comités.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Verplichtingen en uitgaven

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
I. Subsidies:
– het Comité International de Médicine et de Pharmacie Militaires	4	0	– 4	– 100%
– de Koninklijke Vereniging ter beoefening van de Krijgswetenschap ten behoeve van de buitengewone leerstoel militair recht aan de Universiteit van Amsterdam en het tijdschrift de «Militaire Spectator»	400	418	18	5%

– Veteranenplatform	180	191	11	6%

– Bond Nederlandse Militaire Oorlogsslachtoffers (BNMO)	592	411	– 181	– 31%

– Defensie Vrouwennetwerk	10	10	0	0%

– Atlantic Exchange Program	15	15	0	0%

– Stichting Dienstverlening Veteranen	2 017	2 003	– 14	– 1%
Sub-totaal	3 218	3 048	– 170	– 5%
– Stichting Maatschappij en Krijgsmacht	0	491	491	–

– Stichting Vrouw en Uniform	0	26	26	–

– Stichting Homosexualiteit en Krijgsmacht	0	43	43	–

– Koninklijke Nederlandse vereniging van reserve-officieren	0	50	50	–

– Stichting koepelorganisatie militaire tehuizen	0	1 865	1 865	–

– Stichting bijzondere scholen voor onderwijs op algemene grondslag	0	9 694	9 694	–

– Algemene vereniging voor reservemilitairen	0	20	20	–

– Stichting rechtsbijstand dienstplichtige militairen	0	474	474	–
Overheveling van de Koninklijke landmacht	0	12 663	12 663	–
Totaal subsidies	3 218	15 711	12 493	388%
II. Bijdragen aan:
– ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (VIII):
* in de doelsubsidie TNO/DO	95 289	97 999	2 710	3%

– ministerie van Buitenlandse Zaken (V):
* Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging	2 511	2 579	68	3%

* Stichting Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen «Clingendael»	1 758	1 758	0	0%

* Internationaal Comité van het Rode Kruis	70	70	0	0%

* Stichting Atlantische Commissie	298	298	0	0%

– ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII):
* bijdrage aan het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium	1 000	1 000	0	0%

– ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI):
* bijdrage ten behoeve van het Informatie- en Coördinatie-orgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen (ICODO)	450	417	– 33	– 7%
Totaal bijdragen	101 376	104 121	2 745	3%
Totaal	104 594	119 832	15 238	15%

Toelichting op de verschillen

Voor 1997 zijn de doelstellingen met betrekking tot subsidies en bijdragen grotendeels gerealiseerd.

De afwijking van de uitgavenrealisatie ten opzichte van de oorspronkelijke begroting met f 15,238 miljoen is voornamelijk veroorzaakt door het overhevelen van acht subsidies (f 12,663 miljoen) van de Koninklijke landmacht naar het Kerndepartement en de uitdeling van de loon- en prijsbijstelling ten behoeve van de Nederlandse organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) (f 2,710 miljoen), opgenomen onder doelsubsidie TNO/DO en aan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen verstrekt.

De aangegane verplichtingen zijn f 0,005 miljoen hoger dan het uitgaafbedrag wegens een overlopende verplichting uit 1996.

01.06 Bouw

Op dit artikel worden de uitgaven geboekt voor renovaties en onderhoud van de defensiegebouwen in gebruik bij TNO/DO.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
(Ver)nieuwbouw Prins Maurits Laboratorium	2 101	2 199	98	5%	2 101	2 435	334	16%

01.08 Geheime uitgaven

Op dit artikel worden de geheime uitgaven verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Geheime uitgaven	200	200	0	0%

01.11 Internationale verplichtingen

Op dit artikel worden de uitgaven verantwoord die betrekking hebben op een aantal in Navo-verband gefinancierde programma's. Het betreft de Nederlandse bijdrage aan onder meer het Navo Veiligheids Investeringsprogramma, de Navo Militaire begroting en het «Airborne Early Warning and Control System» (AWACS).

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland	32 205	18 537	– 13 668	– 42%	30 601	13 872	– 16 729	– 55%
Bijdrage aan Navo Veiligheids Investeringsprogramma	25 912	– 253 792	– 279 704	– 1079%	64 356	62 189	– 2 167	– 3%
Investeringen AWACS	0	59 451	59 451	–	9 570	7 581	– 1 989	– 21%
Exploitatie AWACS	14 950	11 245	– 3 705	– 25%	14 950	11 245	– 3 705	– 25%
Bijdrage aan de militaire begroting van de Navo	30 950	32 781	1 831	6%	30 950	32 781	1 831	6%
Overige bijdragen	2 900	4 882	1 982	68%	2 900	7 223	4 323	149%
Correctie *		126 896	126 896	–
Totaal	106 917	0	– 106 917	– 100%	153 327	134 891	– 18 436	– 12%

* Gegeven de aanpassing van de Regeling Departementale Begrotingsadministratie inzake de verantwoording van verplichtingen is, in overleg met het ministerie van Financiën, besloten bij negatieve bijstellingen die tot een negatief saldo op artikelniveau leiden de realisatie als nihil op te nemen.

Toelichting op de verschillen

Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland

De realisatie van Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland is dit jaar f 13,668 miljoen in de verplichtingensfeer en f 16,729 miljoen in de uitgavensfeer achtergebleven bij de oorspronkelijke raming. Dit is enerzijds het gevolg van vertragingen in de voortgang van lopende projecten en anderzijds vertraging in de procesgang van nog te autoriseren projecten.

Bijdrage aan Navo Veiligheids Investeringsprogramma

Met als doel het inzicht te verbeteren en de administratie te vereenvoudigen zijn de in voorgaande jaren aangegane verplichtingen die tevens hun financieel beslag vinden in de komende jaren per saldo met f 253,792 miljoen geschoond. Deze operatie heeft een neutraal effect op de uitgaven.

Investeringen AWACS

De verhoging van de verplichtingen met f 59,451 miljoen is het gevolg van de finale besluitvorming in 1997 inzake het mid term investeringsprogramma. Als gevolg van kasvertraging zijn de uitgaven van de «near term» investeringen van AWACS dit jaar f 1,989 miljoen lager uitgevallen dan geraamd.

Exploitatie AWACS

De verplichtingen en uitgaven voor de bijdrage aan de exploitatie van AWACS zijn in 1997 met f 3,705 miljoen lager uitgevallen als gevolg van het feit dat het laatste betalingsverzoek eerst in 1998 kan worden verwerkt.

Overige bijdragen

De verplichtingen en uitgaven met betrekking tot de Overige bijdragen zijn per saldo incidenteel met respectievelijk f 1,982 miljoen en f 4,323 miljoen toegenomen, met name als gevolg van de financiële afwikkeling van de verkoop van huizen te Soesterberg die voor een deel uit 1996 was doorgeschoven.

01.12 Garanties

De in de begroting 1997 opgenomen garanties zijn reeds in voorgaande jaren aangegaan en hebben in 1997 niet geleid tot uitgaven. Bij de toelichting Saldibalans is een garantiebijlage opgenomen.

01.14 Milieumaatregelen

Op dit artikel worden de uitgaven verantwoord voor aan milieumaatregelen gerelateerde diensten van de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen en hebben voorts betrekking op bodemonderzoeken ten behoeve van de sanering van verontreinigde gronden en overige vormen van milieubelasting.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Milieumaatregelen*	13 450	0	– 13 450	– 100%	14 689	3 034	– 11 655	– 79%

Toelichting op de verschillen

De lagere uitgaven en verplichtingen ten opzichte van de oorspronkelijke begroting zijn voornamelijk het gevolg van terugspreiding van zowel verplichtingen als uitgaven voor bodemsaneringsonderzoeken naar de betrokken krijgsmachtdelen in het kader van decentralisatie.

01.15 Technologie-ontwikkeling

Op dit artikel worden de uitgaven verantwoord voor technologie-ontwikkeling, alsmede voor het opbouwen en instandhouden voor en gebruik van kennis en kunde door de Centrale organisatie (Wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling voor de Centrale organisatie, WooCo).

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Bijdrage ruimtevaartprogramma	5 600	5 600	0	0%	5 600	5 600	0	0%
Woo Centrale organisatie	1 894	2 056	162	9%	1 894	3 362	1 468	78%
Ontwikkeling defensie-technologie	28 140	20 210	– 7 930	– 28%	26 705	17 988	– 8 717	– 33%
Totaal	35 634	27 866	– 7 768	– 22%	34 199	26 950	– 7 249	– 21%

Toelichting op de verschillen

Woo Centrale organisatie

De hogere uitgaven op dit artikelonderdeel zijn het gevolg van het meer vragen van adviezen voor beleidsondersteuning op het gebied van milieu en technologische verkenningen. Het Kerndepartement wil en moet bij nieuwe ontwikkelingen, zoals bescherming tegen B-wapens, personeelsplanning voor de krijgsmacht van de 21e eeuw en «joint» optreden, steeds meer het voortouw nemen. Hierdoor neemt de behoefte aan wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling vanuit het Kerndepartement toe, maar ook de behoefte aan adviezen bij de beleidsvoorbereidingen op alle functiegebieden (operationeel, materieel, personeel, economie en financiën).

Ontwikkeling defensie-technologie

Een langere voorbereiding dan verwacht bij diverse projecten heeft ertoe geleid dat een aantal projecten niet kon worden verplicht. Daarnaast hebben vertragingen, in lopende reeds verplichte projecten, de uitgaven negatief beïnvloed.

01.16 Loonbijstelling

Via dit artikel worden de bedragen voor de loonbijstelling en de overheidsbijdrage aan het arbeidsvoorwaardencontract over de beleidsterreinen verdeeld.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Loonbijstelling	94 570	0	– 94 570	– 100%

Voor de loonbijstelling inclusief de overheidsbijdrage aan het arbeidsvoorwaardenpakket 1997–1999 is een bedrag van f 74,177 miljoen toegevoegd. Volgens onderstaande specificatie is dit bedrag over de beleidsterreinen verdeeld. Via het loonbijstellingsartikel is voorts de terugboeking naar Binnenlandse Zaken van het in het wetsbedrag 1997 opgenomen bedrag van f 87,660 miljoen voor de sectoralisatie van de Ziektekostenvoorziening Overheidpersoneel (ZVO) verwerkt. Na verwerking van de overige kleinere mutaties (per saldo – f 4,128 miljoen) in de eerste en tweede suppletore begroting, is het restant op dit artikel (f 2,782 miljoen) via de systematiek van de eindejaarsmarge overgeheveld naar 1998.

De verdeling over de beleidsterreinen van de loonbijstelling en de overheidsbijdrage aan het arbeidsvoorwaardencontract Defensie 1997 – 1999 is als volgt (x f 1000):

Beleids- terrein		Omschrijving	Bedragen
	Artikel		totaal
01		Algemeen
	18	Personeel en materieel	3 403

02		Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen
	02	Militaire pensioenen en uitkeringen	20 476

03		Koninklijke marine
	01	Burgerpersoneel	2 054
	02	Militair personeel	10 337
	03	Overige personele exploitatie	843

04		Koninklijke landmacht
	01	Burgerpersoneel	7 729
	02	Militair personeel	4 992

05		Koninklijke luchtmacht
	01	Burgerpersoneel	2 297
	02	Militair personeel	14 471

06		Koninklijke marechaussee
	01	Burgerpersoneel	116
	02	Militair personeel	4 860

09		Defensie Interservice Commando
	02	Personeel en materieel Dico	2 599
		Totaal	74 177

01.17 Prijsbijstelling

Via dit artikel worden de bedragen voor de prijsbijstelling over de beleidsterreinen verdeeld.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Prijsbijstelling	0	0	0	0%

Voor de prijsbijstelling 1997 is via dit artikel f 138,989 miljoen over de daarvoor in aanmerking komende artikelen van de beleidsterreinen verwerkt. De overgehevelde bedragen zijn als volgt te specificeren (bedragen x f 1000):

Beleids- terrein		Omschrijving	Bedragen
Artikel		totaal
01		Algemeen
	04	Subsidies en bijdragen	675
	06	Bouw	59
	15	Technologie-ontwikkeling	752
	18	Personeel en materieel	4 944

03		Koninklijke marine
	03	Overige personele exploitatie	1 166
	05	Materiële exploitatie	21 298
	06	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	2 771
	07	Overig groot materieel	4 618

04		Koninklijke landmacht
	01	Burgerpersoneel	1 224
	02	Militair personeel	630
	03	Overige personele exploitatie	5 575
	04	Subsidies en bijdragen	118
	05	Materiële exploitatie	18 924
	06	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	5 927
	07	Overig groot materieel	14 261

05		Koninklijke luchtmacht
	03	Overige personele exploitatie	3 777
	04	Materiële exploitatie	13 014
	05	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	3 851
	06	Overig groot materieel	7 556
	08	Gevechtsvliegtuigen F-16	7 162

06		Koninklijke marechaussee
	03	Overige personele exploitatie	223
	04	Materiële exploitatie	947
	05	Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	1 136
	06	Groot materieel	687

08		Multi-service projecten en activiteiten
	01	Luchtmobiele brigade	13 398

09		Defensie Interservice Commando
	02	Personeel en materieel Dico	4 296
		Totaal	138 989

01.18 Personeel en materieel

Op dit artikel zijn de verplichtingen en uitgaven verantwoord die nodig zijn voor het functioneren van het ambtelijk apparaat van de Centrale organisatie. Het betreft onder meer:

– loonkosten en overige tot het loon te rekenen kosten van de bewindslieden, het ambtelijk personeel en het militair personeel,

– overige personele uitgaven en

– materiële uitgaven.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
01.18.01 Ambtelijk burgerpersoneel	82 819	96 929	14 110	17%	82 819	96 942	14 123	17%
01.18.02 Militair personeel	60 804	66 024	5 220	9%	60 804	65 867	5 063	8%
01.18.03 Overige personele uitgaven	19 671	46 752	27 081	138%	19 671	45 596	25 925	132%
01.18.04 Materieel	77 329	135 604	58 275	75%	85 608	130 315	44 707	52%
Totaal	240 623	345 309	104 686	44%	248 902	338 720	89 818	36%

Toelichting op de verschillen

De totale uitgaven worden verdeeld over het Kerndepartement en de Militaire Inlichtingen Dienst voor respectievelijk f 228,0 miljoen en f 110,7 miljoen. Het totale verplichtingen saldo op dit artikel is f 104,7 miljoen hoger dan vermeld in de ontwerpbegroting. De verschillen worden bij de toelichtingen op de artikelonderdelen verklaard.

01.18.01 Ambtelijk burgerpersoneel

Het verschil tussen de begroting en de realisatie van de bezoldiging voor ambtelijk burgerpersoneel is aan de hand van kengetallen hieronder toegelicht.

Kengetallen

Omschrijving	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Actief ambtelijk burgerpersoneel
– realisatie/begrotingssterkte	aantal vte'n	928	973	1 073	100
– gemiddeld salaris	x f 1,–	91 876	83 923	89 217	5 294
– totale uitgaven	x f 1000,–	85 261	81 657	95 730	14 073
Niet-actief ambtelijk burgerpersoneel
– realisatie/begrotingssterkte	aantal vte'n	26	28	28	0
– gemiddeld salaris	x f 1,–	45 538	41 500	43 286	1 786
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 184	1 162	1 212	50

De oorzaak van de hogere middensommen houdt verband met wijzigingen in schaalopbouw als gevolg van overhevelingen naar de Centrale organisatie in verband met de centralisatie van de MID.

De toename van het aantal vte'n heeft eveneens te maken met de centralisatie van de MID.

01.18.02 Militair personeel

Het verschil tussen de begroting en de realisatie van de bezoldiging van militair personeel is aan de hand van kengetallen en volumegegevens hieronder toegelicht.

Kengetallen

Omschrijving	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Militair personeel
– begrotingssterkte	aantal vte'n	355	431	574	143
– gemiddeld salaris	x f 1,–	103 983	100 898	97 416	– 3 482
– totale uitgaven	x f 1000,–	36 914	43 487	55 917	12 430
Lump sum geneeskundige verzorging	x f 1000,–	26 080	17 317	9 950	– 7 367
Totale uitgaven	x f 1000,–	62 994	60 804	65 867	5 063

De daling van het gemiddeld salaris is het gevolg van het overhevelen naar Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS) van relatief kwalitatief hoog opgeleid personeel en de overheveling van militair personeel van de krijgsmachtdelen naar de CO in verband met de integratie van de inlichtingendiensten.

De toename van het aantal vte'n heeft eveneens te maken met de centralisatie van de MID.

1.18.03 Overige personele uitgaven

Hoofdzakelijk als gevolg van lagere uitgaven voor reis- en verblijfkosten en hogere uitgaven met betrekking tot de verplaatsingskosten, vorming en opleiding en naheffing loonbelasting, zijn de geraamde uitgaven en verplichtingen per saldo met respectievelijk f 25,925 miljoen en f 27,081 miljoen overschreden.

Kengetallen

Omschrijving	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Reis- en verblijfkosten
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	4 502	6 078	3 417	– 2 662
– totale uitgaven	x f 1000,–	5 799	8 534	5 627	– 2 907
Verplaatsingskosten
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	1 213	1 358	1 553	195
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 562	1 906	2 558	652
Vorming en opleiding
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	1 839	1 407	1 562	155
– totale uitgaven	x f 1000,–	2 369	1 975	2 573	598
Overige personele uitgaven	x f 1000,–	4 653	7 256	34 838	27 582
Totale uitgaven	x f 1000,–	14 383	19 671	45 596	25 925

Reis- en verblijfkosten

Als gevolg van onderschreiding bij dienstreizen binnenland militair personeel zijn minder uitgaven op dit artikelonderdeel gerealiseerd.

Verplaatsingskosten

Het dagelijks reizen woon- en werkverkeer is toegenomen als gevolg van de overheveling van de MID naar de CO.

Vorming en opleiding

Het aantal dienstopleidingen is hoger dan geraamd als gevolg van de overheveling van de MID naar de CO.

Overige personele uitgaven

Eind 1996 heeft de belastingdienst een onderzoek ingesteld naar de kostenvergoedingen voor het militair personeel. Daarbij is in het bijzonder de aandacht gericht op de fiscale waardering van kleding en voeding. Het onderzoek leidde tot een naheffing van de loonbelasting die niet in de ontwerpbegroting 1997 was opgenomen.

01.18.04 Materieel

Met betrekking tot de materiële exploitatie 1997 heeft een hogere realisatie op de uitgaven en verplichtingen van respectievelijk f 44,707 miljoen en f 58,275 miljoen plaatsgevonden. De hogere realisatie ten opzichte van de oorspronkelijke begroting houdt voornamelijk verband met overhevelingsbudgetten voor materieelinvesteringen die de integratie van de inlichtingendiensten begeleidt en betreft met name het saldo van minder bureaukosten, huisvestingskosten, exploitatie automatisering, investeringen automatisering en telecommunicatie en met name hogere uitgaven voor representatie en uitbestedingen. De verdeling van de uitgavenrealisatie van dit artikelonderdeel tussen het Kerndepartement en de MID bedraagt f 79,7 miljoen respectievelijk f 50,6 miljoen.

Kengetallen

Omschrijving	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Bureaukosten – begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	6 625	6 102	4 746	– 1 356
– totale uitgaven	x f 1000,–	8 533	8 567	7 816	– 751
Representatie
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	1 165	667	3 211	2 544
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 500	937	5 288	4 351
Huisvesting
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	17 311	11 758	9 135	– 2 623
– totale uitgaven	x f 1000,–	22 296	16 508	15 046	– 1 462
Frankering/bankkosten
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	546	511	637	126
– totale uitgaven	x f 1000,–	703	718	1 049	331
Drukkosten
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	492	463	537	74
– totale uitgaven	x f 1000,–	634	650	885	235
Tijdschriften/abonnementen
– begrotingssterkte	aantal vte'n	1 288	1 404	1 647	243
– bedrag per vte	x f 1,–	862	674	669	– 5
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 110	946	1 102	156
Overige materiële uitgaven	x f 1000,–	82 574	57 281	99 129	41 848
Totale uitgaven	x f 1000,–	117 350	85 608	130 315	44 707

Representatie

Voornamelijk als gevolg van de uitgaven verbonden aan de Navo-Ministersconferentie in Maastricht (f 3,605 miljoen) zijn de uitgaven met betrekking tot dit artikelonderdeel hoger uitgevallen dan geraamd.

Overige materiële uitgaven

Het bedrag van de uitgaven is sterk beïnvloed door de overheveling van budget dat voorheen voor investeringen werd geraamd bij de krijgsmachtdelen, maar dat met ingang van 1997, wegens de integratie van de inlichtingendiensten, tot besteding komt binnen beleidsterrein Algemeen. Voorts zijn als gevolg van inhuur van adviesbureaus ten behoeve van de Regiegroep doelmatigheidswinst en de ontwikkelingskosten van de V(ercijfer)kaart de uitgaven op dit artikelonderdeel hoger uitgevallen dan verwacht.

01.19 Overige departementale uitgaven

Op dit artikel worden alle uitgaven, ten behoeve van het gehele ministerie van Defensie, verantwoord die betrekking hebben op schadevergoedingen, hulpprogramma's aan Navo-lidstaten, samenwerkingsprogramma's met de Midden- en Oost-Europese landen en de voorlichtingskosten van Defensie.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
01.19.01 Voorlichting	4 886	5 863	977	20%	4 886	5 650	764	16%
01.19.02 Schadevergoedingen	14 900	11 278	– 3 622	– 24%	14 900	11 111	– 3 789	– 25%
01.19.03 Samenwerkingsprogramma's	5 913	4 064	– 1 849	– 31%	4 713	2 632	– 2 081	– 44%
01.19.04 Overige uitgaven	8 844	6 849	– 1 995	– 23%	8 844	6 679	– 2 165	– 24%
Totaal	34 543	28 054	– 6 489	– 19%	33 343	26 072	– 7 271	– 22%

Toelichting op de verschillen

Schadevergoedingen

Als gevolg van minder oefeningen is het aantal schadegevallen lager uitgevallen dan waarmee in de raming rekening is gehouden.

Hulp- en samenwerkingsprogramma's

De lagere uitgaven worden voornamelijk veroorzaakt door een lager vastgestelde contributie aan de West-Europese Unie voor de exploitatie van het satellietcentrum.

Overige uitgaven

De uitgaven voor druk- en bindwerk zijn achtergebleven op de ramingsbedragen. Dit geldt ook voor de uitgaven met betrekking tot de Wet Elektromagnetische Compatibiliteit. Deze zijn achtergebleven omdat de wettelijke procedure voor het beheer frequentiespectrum in 1997 nog niet was afgerond.

02. Beleidsterrein Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen

Algemeen

De uitgaven voor beleidsterrein 02 Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen geven over 1997 een uitkomst aan die, procentueel bezien, nauwelijks afwijkt van het bedrag dat ten tijde van de ontwerpbegroting is voorzien. De afwijkingen die achter dat neutrale saldo schuil gaan, houden elkaar vrijwel in evenwicht en hebben voornamelijk een technisch karakter, zoals de loonbijstelling en houden in mindere mate verband met een gewijzigd beroep op de voorzieningen. Een uitzondering geldt hier een voorziening ten behoeve van het veteranenbeleid (2–5 jaar), waarvan de uitvoering, wegens het ontbreken van een wettelijke basis, is uitgesteld tot 1998 en volgende jaren. Voorts is een bedrag overgeheveld van beleidsterrein 02 naar beleidsterrein 09 Dico in verband met de uitvoering van een verzekerdenadministratie.

Artikelsgewijze toelichting

02.01 Wachtgelden burgerpersoneel en inactiviteitswedden militair personeel

Op dit artikel worden alle uitgaven verantwoord die betrekking hebben op de diverse wachtgeldregelingen voor de burgerambtenaren van Defensie, waaronder het Wachtgeldbesluit burgerlijke ambtenaren Defensie, het Uitkeringsbesluit burgerlijke ambtenaren Defensie en de Regeling Uitkering wegens Functioneel Leeftijdsontslag burgerlijke ambtenaren Defensie. Daarnaast worden sinds 1994 de wachtgelden voor militair personeel op dit artikel verantwoord. Naast regulier wachtgeld voor militair personeel, worden ook de uitgaven voor wachtgelden en de uitstroombevorderende maatregel voortvloeiend uit het Sociaal Beleidskader (SBK) op dit artikel verantwoord. Vanaf 1996 omvat dit artikel ook de uitgaven die betrekking hebben op de uitvoeringskosten van de Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO).

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Wachtgelden burgerpersoneel en periodieke uitkeringen ingevolge de Algemene Burgerlijke Pensioenwet	87 693	83 773	– 3 920	– 4%
Wachtgelden militair personeel	90 462	84 889	– 5 573	– 6%
In- en uitvoeringskosten	32 413	36 736	4 323	13%
Totaal	210 568	205 398	– 5 170	– 2%

Toelichting op de verschillen

De declaraties met betrekking tot deze post-actieven, alsmede de apparaats- en uitvoeringskosten, zijn betaald als voorschot aan de USZO en in de financiële verantwoording 1997 verwerkt als extra comptabele voorschotten.

Het op dit artikel verantwoorde voorschotbedrag is:

militairen f 88 239 093,00

burgers f 77 231 370,00

apparaats-/invoeringskosten f 36 735 780,00

f 202 206 243,00

Gesaldeerd met het ontvangstenartikel 02.01 bedraagt het voorschotbedrag f 181 944 744,00.

Aantallen burgerpersoneel met wachtgeld SBK/UBMO

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kerndepartement	154	149	– 5
Defensie interservice commando	129	163	34
Koninklijke marine	313	277	– 36
Koninklijke landmacht	650	632	– 18
Koninklijke luchtmacht	179	181	2
Totaal	1 425	1 402	– 23

Aantallen burgerpersoneel met overige wachtgelden

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kerndepartement	66	70	4
Defensie interservice commando	38	74	36
Koninklijke marine	178	80	– 98
Koninklijke landmacht	520	466	– 54
Koninklijke luchtmacht	138	131	– 7
Koninklijke marechaussee	9	1	– 8
Totaal	949	822	– 127

Aantallen militair personeel met wachtgeld SBK/UBMO

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Koninklijke marine	9	15	6
Koninklijke landmacht	800	979	179
Koninklijke luchtmacht	137	145	8
Totaal	946	1 139	193

Aantallen met betrekking tot werkloosheidsbesluit beroepsmilitairen bepaalde tijd (BBT)

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Koninklijke marine	367	284	– 83
Koninklijke landmacht	1 440	562	– 878
Koninklijke luchtmacht	183	188	5
Koninklijke marechaussee	82	12	– 70
Totaal	2 072	1 046	– 1 026

Aantallen militair personeel met overige wachtgelden

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Koninklijke marine	50	46	– 4
Koninklijke landmacht	110	105	– 5
Koninklijke luchtmacht	32	27	– 5
Koninklijke marechaussee	12	5	– 7
Totaal	204	183	– 21

Ten opzichte van de ontwerpbegroting zijn de uitgaven per saldo bijna volledig gerealiseerd.

De grootste afwijking doet zich voor bij de realisatie van uitkeringen aan BBT-ers bij de Koninklijke landmacht. Door lagere instroom en meer verlengingen is de uitstroom van BBT-personeel in 1997 ver achtergebleven bij de aanvankelijke verwachtingen, het instroompercentage in de wachtgeldregelingen is 6% lager uitgevallen dan gepland en door inspanningen van de Beleidsorganisatie Civiel Onderwijs en gunstige perspectieven op de arbeidsmarkt zijn er minder BBT-ers in de uitkeringsregeling gestroomd.

02.02 Militaire pensioenen en uitkeringen

Op dit artikel zijn de pensioenvoorziening en uitkering voor militair personeel welke grotendeels in eigen beheer bij Defensie zijn verantwoord. Dit betreft met name de diensttijdpensioenen. De uitkeringen in verband met de Uitkeringswet gewezen militairen (UKW), de invaliditeitspensioenen en arbeidsongeschiktheid (IP/AO) zijn in handen van de Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO). Voor pensioenen ten behoeve van weduwen en wezen van militair personeel is het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds uitvoeringsorgaan, met uitzondering van de nabestaandenpensioenen die verband houden met overlijden als gevolg van een dienstongeval.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Militaire nabestaandenpensioenen	61 661	62 369	708	1%
Militaire diensttijdpensioenen	566 282	579 090	12 808	2%
Militaire invaliditeitspensioenen	211 252	215 271	4 019	2%
Uitkeringswet gewezen militairen	700 195	723 478	23 283	3%
Sociale zorg	20 255	13 383	– 6 872	– 34%
Overige uitkeringen (overlijden)	3 096	4 006	910	29%
Reserve overdracht	19 000	12 023	– 6 977	– 37%
Veteranenbeleid	23 230	7 726	– 15 504	– 67%
Totaal	1 604 971	1 617 346	12 375	1%

Toelichting op de verschillen

Na de uitdeling van de loonbijstelling 1997 – voor wat betreft de pensioenen gebaseerd op de indexering van de ABP-pensioenen van in 1997 op jaarbasis 1,87% en voor wat betreft de uitkeringen gebaseerd op de sectorale algemene loonontwikkeling van in 1997 op jaarbasis 1,8% – zijn de geraamde uitgaven geheel gerealiseerd. De diverse onder- en overschrijdingen binnen het wetsartikel zijn vrijwel met elkaar in evenwicht. De declaraties met betrekking tot deze post-actieven zijn betaald als voorschot aan de USZO en in de financiële verantwoording 1997 verwerkt als extra comptabele voorschotten.

Het op dit artikel verantwoorde voorschotbedrag is: f 962 242 774,00.

Gesaldeerd met het ontvangstenartikel 02.02 bedraagt het voorschotbedrag: f 960 546 444,00.

Militaire nabestaandenpensioenen

	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Aantal personen	4 300	4 290	– 10
Uitgaven (x f 1 miljoen)	62	63	1

Het in de begroting 1997 opgenomen gemiddeld bestand van ongeveer 4 300 personen is uitgekomen op 4 290 personen.

Militaire diensttijdpensioenen

	Begroting 1997	Realisatie 1997
Mutatie aantal personen	+ 729	+ 48
Gemiddeld bestand personen	23 927	23 975

Militaire invaliditeitspensioenen

	Begroting 1997	Realisatie 1997
Mutatie aantal personen	+ 574	– 258
Gemiddeld bestand personen	18 380	18 122

Uitkeringswet gewezen militairen

	Begroting 1997	Realisatie 1997
Mutatie aantal personen	– 10	+ 120
Gemiddeld bestand personen	10 269	10 389

03. Beleidsterrein Koninklijke marine

Algemeen

Financieel Beheer

Het project Verbeterd Economisch Beheer Koninklijke marine loopt inmiddels twee jaar en zal in 1998 haar laatste fase in gaan. De geïntroduceerde decentrale bedrijfsvoering zal in 1998 verder worden geïmplementeerd. Hierbij zijn en worden beheersbevoegdheden op het gebied van personeel en materieel en financiën verder gedecentraliseerd naar de commandanten van de resultaatverantwoordelijke eenheden. Met de in 1997 genomen besluiten omtrent de te decentraliseren budgetten zal een deel van de exploitatie-uitgaven decentraal beheerd worden bij de resultaat verantwoordelijke eenheden (RVE'n). Als randvoorwaarde voor decentralisatie geldt een verantwoorde opzet van de administratieve organisatie en interne controle. In 1997 is veel aandacht besteed aan het vormgeven en beschrijven van de administratieve organisatie bij de RVE'n. In 1998 zal de aandacht worden verlegd naar de verdere verbetering van de administratieve organisatie bij de RVE'n.

Materieel Beheer

De projectgroep die belast is met de herstructurering van het bevoorradingsproces bij de Koninklijke marine heeft in november 1997 haar werkzaamheden beëindigd. De aansturing van de bevoorrading is nu, voor wat betreft planning en beheersing, voor het merendeel ondergebracht binnen de organisatie van de directeuren van de marinebedrijven. Hiermee is de beoogde samensmelting van de processen «bevoorrading en onderhoud» tot het proces «instandhouding» een feit geworden.

Van het project «Vorming één Marinebedrijf» is de eerste fase van de totstandkoming van het bedrijf per 1 september 1997 afgerond met de bestuurlijke samenvoeging van Rijkswerf, Sewacobedrijf en het MEOB in Oegstgeest. Deze samenvoeging is in eerste instantie gericht op een aantal bedrijfsoverstijgende aspecten van de reorganisatie en heeft daarom nog geen directe consequenties voor de bedrijfsvoering bij de drie bestaande bedrijven. De volledige organisatorische en fysieke implementatie van het nieuwe Marinebedrijf zal naar verwachting via een gefaseerde overgang in het jaar 2000 worden afgerond; Rijkswerf, Sewacobedrijf en MEOB houden dan feitelijk op te bestaan.

De nauwe internationale samenwerking bij materieel projecten is ook dit jaar voortgezet. Het gaat hierbij vooral om de samenwerking met Duitsland in het kader van het LCF-project, de samenwerking met Spanje in het kader van het Landing Platform Dock-project (Amfibisch Transportschip) en de samenwerking met Duitsland, Frankrijk en Italië bij het NH90-project.

De verkoop van de laatste van de ter verkoop aangeboden S-fregatten is in 1997 tot stand gekomen: de ex-Kortenaer is op 15 december 1997 overgedragen aan Griekenland. Voor wat betreft de reeds eerder rond gekomen verkoop van S-fregatten aan de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) is de ex-Abraham Crijnssen in 1997 overgedragen aan de VAE. De overdracht van de Hr. Ms. Piet Heyn is gepland voor mei 1998.

Personeel Beheer

Bij militair personeel is gebleken dat de feitelijke reductie gemiddeld over 1997 met ongeveer 70 militairen is achtergebleven bij de planmatig voorziene reductie. Een en ander moet worden gezien tegen de volgende achtergrond. De personele afslanking wordt gerealiseerd via reductie van het functiebestand. Invulling geschiedt door concrete reorganisatievoorstellen, die echter niet alleen een (in duur wisselende) voorbereidingsperiode kennen maar ook een (soms zeer langdurig) overlegtraject moeten doorlopen. Als gevolg hiervan loopt de feitelijke reductie niet in de pas met de reductie van de begrotingssterkte, die lineair de reductieperiode volgt. De mogelijkheden tot anticiperend beleid, bestaande uit het stimuleren van de uitstroom op vrijwillige basis en het geforceerd beperken van de instroom zijn in de praktijk slechts beperkt bruikbaar gebleken.

Gelet op de geringe animo bij de betrokken personeelscategorieën om binnen het vigerende sociaal beleidskader vrijwillig de organisatie te verlaten, zal de aandacht, nog meer dan in het verleden, moeten worden gericht op de mogelijkheden tot het beperken van de instroom. Het zal duidelijk zijn dat de bedrijfsvoering bij de Koninklijke marine ook aan dit instrument zijn grenzen stelt.

Zowel op operationeel als op materieel-logistiek en personeelsgebied vindt met een groot aantal landen in velerlei vorm samenwerking plaats. In het oog springend daarbij is de samenwerking met de Belgische marine, welke onder meer heeft geresulteerd in de geïntegreerde Nederlands-Belgische staf van de Admiraal BENELUX in het Maritiem Hoofdkwartier te Den Helder en in de integratie van verschillende scholen. In 1997 is de Belgisch Nederlandse Commissariaatsschool in Brugge geopend.

Artikelsgewijze toelichting

03.01 Burgerpersoneel

Ten laste van dit artikel worden de uitgaven voor salarissen, overwerk, toeslagen onregelmatige diensten, toelagen en uitkeringen, tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen, alsmede het aandeel in de sociale lasten betrekking hebbende op het burgerpersoneel van de Koninklijke marine verantwoord.

De personele reductie verloopt aan de hand van herstructurerings- en reorganisatieplannen. De personele afslankingen zoals vastgelegd in de begroting voor 1997 zijn gerealiseerd. Gedwongen ontslagen zijn in 1997 slechts in incidentele gevallen aan de orde geweest.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	259 640	259 896	256	0%
Overwerk en toeslagen onregelmatige diensten	8 125	10 417	2 292	28%
Toelagen en uitkeringen	7 743	8 218	475	6%
Aandeel in de sociale lasten	50 343	49 101	– 1 242	– 2%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	6 643	9 504	2 861	43%
Totaal	332 494	337 136	4 642	1%

Toelichting op de verschillen

De per saldo hogere uitgaven van f 4,642 miljoen voor burgerpersoneel ten opzichte van de ontwerpbegroting 1997 zijn met name een gevolg van hogere uitgaven voor de inhuur van tijdelijk personeel op vacante formatieve arbeidsplaatsen. Deze hogere inhuur is met name noodzakelijk geweest om het personeelsverloop bij het MEOB in Oegstgeest op te vangen. De hiermee samenhangende aangegane verplichtingen zijn f 0,402 miljoen hoger dan het uitgavenbedrag.

De beoogde besparing voor overwerk is niet reëel gebleken. De verlaging van de uitgaven voor overwerk (langer dan 8 uur, korter dan 24 uur) werd verwacht op grond van een beperking van (buitengewone) verlofaanspraken. Hiervoor in de plaats zou de overwerkvergoeding meer in tijd kunnen geschieden in plaats van in geld.

Vergoeding van overwerkuren vindt echter conform de regelgeving plaats direct na afloop van de maand. De beperking van de verlofaanspraken loopt daarmee niet in lijn, zodat vergoeding in tijd niet volledig mogelijk is.

In 1996 is de militaire inlichtingendienst van de Koninklijke marine ondergebracht bij de Centrale organisatie. Het gaat hier om een samenvoeging van de inlichtingendiensten van de krijgsmachtdelen en de Centrale organisatie. De bijbehorende fondsen zijn uit de begroting van de Koninklijke marine voor 1997 onttrokken. Voor dit artikel betreft het de budgetten voor 9 vte'n burgerpersoneel (–f 0,622 miljoen).

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 709	4 623	4 591	– 32
– gemiddeld salaris	x f 1,–	71 577	71 922	73 434	1 512
– totale uitgaven	x f 1000,–	337 057	332 494	337 136	4 642

Het gemiddelde salaris is toegenomen als gevolg van het arbeidsvoorwaardenpakket 1997. De uitgaven voor toelagen buitenland zijn door de stijging van de duurtetoeslag als gevolg van de duurdere US-dollar toegenomen. Daarnaast is de instroom van nieuw personeel beperkt, hetgeen tot gevolg heeft dat het zittend personeel gemiddeld een hogere leeftijd heeft gekregen met een gemiddeld hoger salaris.

03.02 Militair personeel

Ten laste van dit artikel worden de uitgaven voor salarissen, overwerk, toeslagen onregelmatige diensten, toelagen en uitkeringen, alsmede de sociale lasten voor het vrijwillig dienend personeel verantwoord. Tevens worden de uitgaven voor tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen ten laste van dit artikel verantwoord.

De personele reductie verloopt aan de hand van herstructurerings- en reorganisatieplannen. De gerealiseerde personele afslanking van de Koninklijke marine is in 1997 met ongeveer 70 militairen achtergebleven bij de planmatig voorziene reductie. Dit komt tot uitdrukking in de hogere realisatie van de salarissen ten opzichte van de begroting.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	764 849	773 281	8 432	1%
Overwerk en toeslagen onregelmatige diensten	75 092	94 113	19 021	25%
Toelagen en uitkeringen	50 979	65 156	14 177	28%
Sociale lasten	42 120	42 180	60	0%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	955	1 175	220	23%
Totaal	933 995	975 905	41 910	4%

Toelichting op de verschillen

De per saldo hogere uitgaven op het artikel militair personeel met f 41,910 miljoen ten opzichte van het in de ontwerpbegroting 1997 opgenomen bedrag zijn voornamelijk een gevolg van een stijging van de uitgaven voor overwerk en onregelmatige diensten. Hiernaast heeft een overschrijding van de toelagen buitenland plaatsgevonden.

Verwacht werd dat de verlaging van de uitgaven voor overwerk kon worden bereikt door een beperking van (buitengewone) verlofaanspraken. Hiervoor in de plaats zou de overwerkvergoeding meer in tijd kunnen geschieden in plaats van in geld. Deze verwachting is niet reëel gebleken. Vergoeding van overwerkuren vindt conform de regelgeving plaats direct na afloop van de maand. De beperking van de verlofaanspraken loopt daarmee niet in lijn, zodat vergoeding in tijd niet volledig mogelijk is. Verder zijn additionele activiteiten zoals de ondersteuning van militair personeel bij bestrijding van de varkenspest van invloed op de hoogte van deze post.

De stijging van de uitgaven voor toelagen buitenland wordt voornamelijk verklaard door de stijging van de duurtetoeslag (compensatie voor het koopkrachtverschil) als gevolg van de stijging van de US-dollar.

De hogere realisatie van de verplichtingen ten opzichte van het uitgavenbedrag te weten f 0,366 miljoen vloeit voort uit de in 1997 aangegane verplichtingen voor de inhuur van tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen.

Kengetallen

Militair personeel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte: beroepspersoneel onbepaalde tijd	aantal vte'n	9 347	9 025	9 020	– 5
beroepspersoneel bepaalde tijd	aantal vte'n	4 365	4 356	4 397	41
– gemiddeld salaris	x f 1,–	71 485	69 800	72 736	2 936
– totale uitgaven (excl. dienstplichtigen)	x f 1000,–	980 197	933 995	975 905	41 910

Het Bureau Internationale Militaire Sportwedstrijden is met ingang van 1997 ondergebracht bij het Defensie Interservice Commando (Dico). De bijbehorende fondsen zijn uit de begroting van de Koninklijke marine voor 1997 onttrokken. Voor dit artikel betreft het de budgetten van 1 vte'n militair personeel (– f 0,122 miljoen).

Door een verruiming van de openstellingstijden van het marinevliegkamp De Kooy is vooralsnog een uitbreiding van het functiebestand ten behoeve van de luchtverkeersleiding met 4 vte'n noodzakelijk gebleken (+ f 0,280 miljoen).

In 1997 is bij de DVVO een centrale dienstautopool gevormd. De budgetten hiervoor zijn aan begroting van de Koninklijke marine voor 1997 onttrokken. Voor dit artikel betreft het de budgetten voor 14 vte'n militair personeel (– f 1,081 miljoen).

03.03 Overige personele exploitatie

Op dit artikel zijn de personele uitgaven anders dan salarissen verantwoord en hebben betrekking op zowel burger- als militair personeel.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kleding en uitrusting	16 989	20 370	3 381	20%	14 989	15 673	684	5%
Voeding	21 946	25 634	3 688	17%	20 946	25 769	4 823	23%
Reis- en verblijfkosten	22 042	23 324	1 282	6%	22 042	22 412	370	2%
Verplaatsingskosten	27 056	29 033	1 977	7%	30 056	33 471	3 415	11%
Sport en ontspanning	2 185	4 302	2 117	97%	2 185	3 889	1 704	78%
Representatiekosten	752	863	111	15%	752	867	115	15%
Personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen	4 811	49 403	44 592	927%	4 811	29 934	25 123	522%
Sociale zorg	4 955	4 651	– 304	– 6%	4 955	5 164	209	4%
Voorziening woonruimte	210	409	199	95%	210	410	200	95%
Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	5 845	4 789	– 1 056	– 18%	5 845	5 270	– 575	– 10%
Werving	1 489	1 761	272	18%	1 489	1 247	– 242	– 16%
Geneeskundige verzorging	5 300	5 706	406	8%	5 300	5 708	408	8%

Onderwijs en opleiding	17 514	21 790	4 276	24%	17 514	17 160	– 354	– 2%
Antilliaanse en Arubaanse Milities (ANTARUMIL)	4 636	6 112	1 476	32%	4 636	6 076	1 440	31%
Overige personele uitgaven	2 477	3 867	1 390	56%	2 477	3 186	709	29%
Totaal	138 207	202 014	63 807	46%	138 207	176 236	38 029	28%

Toelichting op de verschillen

Kleding en uitrusting

De afwijking van het ramingskengetal ten opzichte van de begrote uitgaven is veroorzaakt door de geraamde gemiddelde uitgaven na 1995 als gevolg van de invoering van het boord/kazernetenue.

Voeding

De hogere uitgaven en verplichtingen voor voeding vloeien voornamelijk voort uit de aanschaf van voeding in het buitenland. Hieraan liggen de hogere koersen van het Britse pond en de Amerikaanse dollar ten grondslag. Daarnaast wordt ten behoeve van buitenlands personeel, dat in Nederland opleiding geniet, meer uitgegeven aan voeding dan was geraamd. Dit geldt met name voor militair personeel uit Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten. Voor deze militairen geldt een afwijkende samenstelling van maaltijden en voedselpakketten.

Sport en ontspanning

De hogere realisatie van de zowel de verplichtingen als de uitgaven is mede het gevolg van de wens van de Koninklijke marine om meer inhoud te geven aan het veteranenbeleid. Hiermee is in 1997 een aanvang gemaakt. Daarnaast is meer aandacht besteed aan mogelijkheden voor sport en ontspanning voor buitenlands militair personeel uit met name de Verenigde Arabische Emiraten.

Personeel boven formatieve arbeidsplaatsen

De hoge realisatie voor de inhuur van bovenformatief personeel is voornamelijk veroorzaakt door een gewijzigde boekingssystematiek. Inhuur van personeel wordt ten laste van het artikel overige personeel exploitatie gebracht onder gelijktijdige verlaging van het artikel materiële uitgaven. Een en ander is geschied in overeenstemming met de vigerende regelgeving.

Voorziening woonruimte

Op dit artikelonderdeel wordt de huur verantwoord van in het buitenland gehuurde woningen voor personeel dat daar is gestationeerd. Door de landsregering van de Nederlandse Antillen wordt, alleen te Curaçao, een gebruikersbelasting geheven, die te vergelijken is met het bewonersdeel van de onroerend zaak belasting in Nederland. In 1997 zijn naheffingsaanslagen betaald over 1994 en 1995. Hiermee was in de begroting geen rekening gehouden.

Onderwijs en opleiding

De stijging van de verplichtingen wordt met name verklaard door het aangaan van verplichtingen voor vliegopleidingen. Het gaat onder meer over verplichtingen als gevolg van integratie van de basis vliegopleiding van de Koninklijke marine en de Koninklijke luchtmacht. Tevens is de helikopteropleiding naar de Nederlandse Antillen verplaatst. Hiervoor waren nieuwe contracten nodig die niet waren voorzien.

Antilliaanse en Arubaanse milities (ANTARUMIL)

De hogere uitgaven en verplichtingen voor de salarissen van de Antilliaanse en Arubaanse milities worden veroorzaakt door de gestegen koers van de Antilliaanse en Arubaanse guldens ten opzichte van de gulden en door rechtspositionele bepalingen.

Overige personele uitgaven

De stijging van zowel de uitgaven als de verplichtingen wordt voornamelijk door een tweetal zaken veroorzaakt. Een betaling aan de USZO betreft niet geraamde claims op grond van de inmiddels afgeschafte malus-regeling in het kader van de WAO.

Door de wens van de Koninklijke marine om jongeren te interesseren voor het Korps Mariniers is besloten om bij evenementen in het land de zogenaamde «roadshows» te organiseren. De uitgaven en verplichtingen hiervoor waren evenmin in de begroting opgenomen.

Kengetallen

Kleding en uitrusting	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal militairen	aantal vte'n	13 911	13 381	13 417	36
– bedrag per vte	x f 1,–	1 016	1 105	1 168	63
– totale uitgaven	x f 1000,–	14 133	14 792	15 673	881

De ramingskengetallen zijn gebaseerd op de gemiddeld per jaar benodigde uitgaven.

Voeding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 911	13 381	13 417	36
– bedrag per vte	x f 1,–	1 535	1 565	1 921	356
– totale uitgaven	x f 1000,–	21 347	20 946	25 769	4823

Het gemiddelde bedrag per vte terzake van voeding over 1997 ten opzichte van 1996 vertoont een stijging. Dit is te verklaren door de hogere koersen van het Britse pond en de Amerikaanse dollar waardoor de uitgaven van voeding in het buitenland zijn gestegen. Daarnaast is aan voeding voor buitenlands militair personeel, dat in Nederland opleiding geniet, aanzienlijk meer uitgegeven dan in voorgaande jaren. De hogere uitgaven vertalen zich eveneens naar hogere ontvangsten ter zake van voeding in 1997 ten opzichte van 1996.

Verplaatsingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	18 620	18 004	18 008	4
– bedrag per vte	x f 1,–	1 637	1 669	1 859	190
– totale uitgaven	x f 1000,–	30 489	30 056	33 471	3 415

De stijging ten opzichte van 1996 wordt met name veroorzaakt door de hogere koers van de Antilliaanse en Arubaanse valuta en de Amerikaanse dollar.

Sociale zorg	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– langdurig zieken	aantal	49	57	52	– 5
– PAS-regeling	aantal	3	3	4	1
– ouderschapsverlof	aantal	17	16	17	1
– totale uitgaven	x f 1000,–	4 753	4 955	5 164	209

Het beleid van de Koninklijke marine is gericht op herintegratie van langdurig zieken in de organisatie. In de praktijk is een afname van het aantal langdurig zieken waar te nemen, die, zij het ten dele, is toe te schrijven aan dat beleid.

Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	18 620	18 004	18 008	4
– bedrag per vte	x f 1,–	258	325	293	– 32
– totale uitgaven	x f 1000,–	4 795	5 845	5 270	– 575

Het gemiddelde bedrag per vte over de jaren 1996 en 1997 vertoont een tamelijk stabiel beeld.

Onderwijs en opleiding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	18 620	18 004	18 008	4
– bedrag per vte	x f 1,–	845	973	953	– 20
– totale uitgaven	x f 1000,–	15 743	17 518	17 160	– 358

De stijging van 1997 ten opzichte van 1996 wordt in het bijzonder veroorzaakt door hogere uitgaven die betrekking hebben op het sociaal beleidskader (SBK) voor om-, her- en bijscholing die eveneens ten laste van dit artikelonderdeel worden verantwoord.

ANTARUMIL	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
begrotingssterkte	aantal vte'n	175	200	176	– 24
– bedrag per vte	x f 1,–	26 551	23 180	34 523	11 343
– totale uitgaven	x f 1000,–	4 643	4 636	6 076	1440

Het bestand van het militaire personeel in dienst van de Nederlandse Antillen en Aruba dat onder gezag van de Koninklijke marine opereert is in 1997 achtergebleven bij de verwachting. Dit is mede veroorzaakt door het opschorten van de opkomstplicht van de Arubaanse militie. Als gevolg hiervan moest de Koninklijke marine vrijwillig (na)dienende militairen werven om in de behoefte aan personeel te voorzien. Dit feit, alsmede de gestegen koersen van de Antilliaanse en Arubaanse gulden veroorzaken de stijging van het bedrag per vte.

03.04 Subsidies

Ten laste van dit artikel worden de subsidies en bijdragen verantwoord voor ondermeer de Koninklijke Marine jachtclub, de Marine watersportvereniging, het Marine Sanatoriumfonds, het Nederlands instituut voor Maritiem Onderzoek (NIM), het Zeekadetkorps Nederland en de Stichting Militaire Tehuizen Overzee. Het beleid is gericht op het terugdringen van het niveau van subsidies en bijdragen. Het terugdringen zal gefaseerd in de tijd geschieden.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Subsidies aan:
Koninklijke Marine jachtclub	117	117	0	0%
Marine Watersportvereniging	71	71	0	0%
Marine Sanatoriumfonds	5	5	0	0%
Koninklijke vereniging Marine officieren	75	75	0	0%
Zeekadetkorps Nederland	50	50	0	0%
Stichting Militaire Tehuizen Overzee	340	444	104	31%
Bijdrage aan:
Stichting Coördinatie Maritiem Onderzoek	200	196	– 4	– 2%
Totaal	858	958	100	12%

Toelichting op de verschillen

De subsidie-uitgaven ten behoeve van de Stichting Militaire Tehuizen Overzee (SMTO) is hoger dan het oorspronkelijk geraamde bedrag. Het betreft hier een éénmalige betaling voortvloeiend uit het definitief vaststellen van het subsidiebedrag over 1995. Op basis van de destijds gehanteerde subsidieregeling en -voorwaarden leidde dit tot een nabetaling van f 0,104 miljoen van de Koninklijke Marine. Hiermee was in de begroting geen rekening gehouden.

03.05 Materiële exploitatie

Onder dit artikel zijn de exploitatie-uitgaven verantwoord anders dan personele uitgaven.

Het betreft hier uitgaven van algemene en specifieke aard, waaronder de aankoop van inventarisgoederen en klein materieel, het onderhoud en herstel van materieel, munitie, het onderhoud van onroerende zaken alsmede de aankoop van brandstoffen, olie en smeermiddelen.

Het beleid ten aanzien van de materiële exploitatie is gericht op een zo doelmatig en doeltreffend mogelijke instandhouding van materieel en infrastructuur, teneinde de operationele gereedheid van de zeemacht te waarborgen. De omvang van de materiële exploitatie is voor een belangrijk deel verbonden met de omvang van de vloot en de opgedragen activiteiten.

De reorganisatie van de Marine bedrijven en de daarmee samenhangende personele reducties leiden er onder meer toe, dat bepaalde noodzakelijke werkzaamheden moeten worden uitbesteed. Conform het gestelde in de prioriteitennota is de capaciteit van de Marinebedrijven gebaseerd op het gemiddelde werkaanbod. Piekbelasting wordt uitbesteed.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Huisvestingskosten	40 967	38 203	– 2 764	– 7%	40 967	41 915	948	2%
Bureaukosten	67 590	55 158	– 12 432	– 18%	70 177	65 183	– 4 994	– 7%
Specifieke uitgaven van operationele aard	10 018	10 132	114	1%	10 018	10 902	884	9%
Oefenmunitie (schietvoorraad)	27 766	27 896	130	0%	30 263	20 770	– 9 493	– 31%
Overige algemene en specifieke uitgaven	13 188	21 558	8 370	63%	13 637	25 999	12 362	91%
Inventarisgoederen en klein materieel	16 805	20 119	3 314	20%	18 632	24 208	5 576	30%
Onderhoud en herstel:
– schepen	85 495	155 398	69 903	82%	119 330	154 568	35 238	30%
– vliegtuigen	39 700	58 035	18 335	46%	39 250	54 715	15 465	39%
– voertuigen	2 470	3 520	1 050	43%	2 470	3 412	942	38%
– elektronisch en nautisch materieel	23 676	34 586	10 910	46%	21 374	24 871	3 497	16%
– bewapeningsmaterieel	25 149	24 096	– 1 053	– 4%	24 569	44 045	19 476	79%
– inventarisgoederen en klein materieel	21 045	22 388	1 343	6%	21 266	20 870	– 396	– 2%
Voorzieningen/onderhoud van gebouwen, havens en terreinen	48 624	59 803	11 179	23%	49 510	55 316	5 806	12%
Brandstoffen, olie en smeermiddelen e.d.	31 951	24 187	– 7 764	– 24%	33 662	43 314	9 652	29%
Totaal	454 444	555 079	100 635	22%	495 125	590 088	94 963	19%

Toelichting op de verschillen

De belangrijkste verplichtingen- en uitgavenmutaties ten opzichte van de ontwerpbegroting worden veroorzaakt door mutaties op de volgende artikelonderdelen:

Bureaukosten

Ten laste van dit artikelonderdeel worden ondermeer verplichtingen aangegaan en uitgaven verantwoord voor telecommunicatie en exploitatie van de automatisering. In 1996 zijn meerjarige contracten met het Duyverman Computercentrum afgesloten. Hiervan was een deel in de verplichtingenramingen 1997 opgenomen. Daarnaast is een aantal projecten vertraagd. De belangrijkste hiervan is een contract voor de huur van capaciteit voor satellietcommunicatie in het Caribisch gebied. De vertraging van de projecten heeft eveneens invloed op de realisatie van de uitgaven.

Oefenmunitie

De lagere realisatie van de uitgaven vindt zijn oorzaak in het feit dat afroepen op munitie later in het jaar hebben plaatsgevonden dan oorspronkelijk werd voorzien. De hiervoor geraamde uitgaven zullen in 1998 plaatsvinden.

Overige algemene en specifieke uitgaven

Voor de uitgaven en verplichtingen is de overrealisatie het gevolg van een naheffing van omzetbelasting. Deze naheffing vloeit voort uit een door de Belastingdienst gehouden onderzoek over het tijdvak 1992 tot en met 1996. Daarnaast is als gevolg van een gewijzigde boekingssystematiek de inhuur van bewakingspersoneel ten laste van het artikel 03.03 «Overige personele exploitatie» gebracht onder gelijktijdige verlaging van het artikel Materiële uitgaven. Een en ander is in overeenstemming met de vigerende regelgeving.

Inventarisgoederen en klein materieel

De overrealisatie van de uitgaven is het gevolg van diverse kleine verplichtingen. Het gaat hierbij met name om aanschaffingen van specifiek materieel voor de mariniers. In de afgelopen jaren zijn de beschikbare voorraden onder het gewenste niveau gedaald, waardoor aanvullingen noodzakelijk bleken.

Onderhoud en herstel van schepen

De per saldo hogere uitgaven en verplichtingen zijn voornamelijk een gevolg van het verkoopgereed maken van de twee S-fregatten voor de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). In 1996 zijn twee overtollige fregatten van de Kortenaerklasse verkocht aan de VAE. Voor de overdracht dienen de schepen in de contractueel overeengekomen staat te worden gebracht. Deze schepen hebben hiertoe een meerjarig onderhoud ondergaan. Met de uitgaven hiervoor is in de verkoopprijs rekening gehouden. Het contract voor het meerjarigonderhoud (MJO) voor het tweede fregat is in 1997 afgesloten. Om de fregatten in de overeengekomen staat te kunnen opleveren dienen zij te worden voorzien van reserve-onderdelen. Voor het verkoopgereed maken van de verkochte fregatten wordt budget aan de begroting van de Koninklijke marine toegevoegd.

Onderhoud en herstel van vliegtuigen

Wegens een vertraging in 1996 bij het onderhoud aan één van de helikopters heeft een aanpassing van het betalingsmoment voor 1997 plaatsgevonden. Ook is, als gevolg van verschuiving van betalingsmomenten, de raming voor onderhoud aan de P3C Orion vliegtuigen aangepast.

Onderhoud en herstel van voertuigen

De uitgaven van onder meer inhuur van koeriers ten behoeve van diplomatieke post in het buitenland en overige inhuur van vervoermiddelen met name in het buitenland werden geraamd in de begroting van het Defensie Interservice Commando (Dico/DVVO). In 1997 zijn de budgetten overgedragen aan de Koninklijke marine. Tevens is de realisatie verantwoord op de begroting van de Koninklijke marine.

Onderhoud en herstel van elektronisch en nautisch materieel

De verhoging van de verplichtingen en de uitgaven is met name het gevolg van meer dan voorziene herbevoorrading van magazijnartikelen. Dit was noodzakelijk in verband met de verkoop van reservedelen aan de VAE.

Onderhoud en herstel van bewapeningsmaterieel

De hogere uitgaven zijn grotendeels het gevolg van een hogere stand onderhanden werk voor het onderhoud van de geleide wapens. Dit onderhoud wordt door de Amerikaanse overheid aanbesteed en uitgevoerd.

Onderhoud gebouwen en terreinen

Brandstof, olie en smeermiddelen

Om operationele en technische redenen is een hoge vullingsgraad van de opslagcapaciteit gewenst. Mede om financiële redenen was echter ten tijde van de afronding van de ontwerpbegroting besloten op de bestaande voorraden te gaan interen en derhalve een lagere vullingsgraad te hanteren dan operationeel en technisch gewenst is. De financiële herschikking, die aan het eind van het jaar binnen Defensie heeft plaatsgevonden, bood de ruimte alsnog de voorraad scheepsbrandstof weer op te hogen.

Kengetallen

Huisvestingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	18 620	18 004	18 008	4
– bedrag per vte	x f 1,–	2 146	2 275	2 328	53
– totale uitgaven	x f 1000,–	39 955	40 967	41 915	948

De bedragen per vte voor huisvestingskosten, zoals gas, licht en water, vertonen een gelijkmatige trend. De stijging is nagenoeg geheel het gevolg van prijsstijgingen.

Bureaukosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	18 620	18 004	18 008	4
– bedrag per vte	x f 1,–	1 385	1 509	1 652	143
– totale uitgaven	x f 1000,–	25 816	27 173	29 748	2 575

De ramingskengetallen hebben betrekking op bureaukosten exclusief de exploitatie-uitgaven voor automatisering.

Specifieke uitgaven van operationele aard	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
aantal havenbezoeken	x 1	350	372	377	5
aantal kanaalpassages	x 1	0	2	2	0
toegelicht begrotingsbedrag (meerjaarlijks gemiddelde)	x f 1000,–	3 496	3 702	4 902	1 200
gemiddelde uitgaven per havenbezoek	x f 1,–	9 367	9 367	9 367	0
gemiddelde uitgaven per kanaalpassage (meerjaarlijks gemiddelde)	x f 1,–	108 553	108 553	108 553	0

Inventarisgoederen en klein materieel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	18 620	18 004	18 008	4
– bedrag per vte	x f 1,–	1 426	1 035	1 345	310
– totale uitgaven	x f 1000,–	26 566	18 632	24 208	5 576

De bedragen per vte vertonen jaarlijks relatief grote fluctuaties. Deze worden veroorzaakt doordat de aanschaf- en betalingsmomenten onder meer worden bepaald door de voorraadniveaus van de goederen.

Brandstoffen, olie en smeermiddelen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verbruikte hoeveelheden:
Gasolie schepen	x 1000 m³	84	90	92	2
Kerosine patrouillevliegtuigen	x 1000 m³	21	24	19	– 5
Helikopterbrandstof	x 1000 m³	2	3	2	– 1
Totale uitgaven	x f 1000,–	44 154	33 662	43 314	9 652

De hoeveelheden zijn afhankelijk van het interen op- of aanvullen van de voorraden. De uitgaven voor brandstoffen zijn voorts volledig afhankelijk van de prijzen op de oliemarkt en van de koers van de Amerikaanse dollar.

03.06 Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen

Ten laste van dit artikel worden de uitgaven voor nieuwbouw en renovatie van havens en walinrichtingen van de Koninklijke marine verantwoord. Naast de voortgaande renovatie en nieuwbouw, als gevolg van de veroudering van de bestaande infrastructuur, wordt de behoefte verder bepaald door de aanpassing van de organisatie, de veranderde structuur, de omvang van de vloot en voorschriften op het gebied van milieu en ruimtelijke ordening.

Tevens worden op dit artikel de uitgaven voor het bodemsaneringsprogramma verantwoord. Het beleid is erop gericht dat alle te realiseren nieuwbouw plaatsvindt op gesaneerde bodem.

De Koninklijke marine hanteert bij nieuwbouw- en bij renovatieprojecten zogenaamde ANWA-normen (Algemene Normen Walaccommodaties). Deze huisvestingseisen zijn gebaseerd op eisen op het gebied van personeelzorg.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Marinebedrijven	1 895	1 538	– 357	– 19%	200	1 791	1 591	796%
Marinekazernes	32 999	22 975	– 10 024	– 30%	36 527	28 190	– 8 337	– 23%
Koninklijke Instituut voor de Marine	6 320	1 935	– 4 385	– 69%	4 600	1 883	– 2 717	– 59%
Marinevliegkampen	19 486	4 728	– 14 758	– 76%	18 400	7 956	– 10 444	– 57%
Bodemsanering	0	2 316	2 316	100%	4 583	4 208	– 375	– 8%
Nederlandse Antillen	14 034	23 280	9 246	66%	16 529	19 329	2 800	17%
Overige projecten	18 225	34 843	16 618	91%	18 120	20 417	2 297	13%
Totaal	92 959	91 615	– 1 344	– 1%	98 959	83 774	– 15 185	– 15%

Toelichting op de verschillen

De verlaging van respectievelijk de uitgaven met f 15,185 miljoen en de verplichting met f 1,344 miljoen ten opzichte van de ontwerpbegroting 1997, is met name veroorzaakt door mutaties op de volgende artikelonderdelen:

Marinebedrijven

De hogere uitgaven vloeien voort uit diverse kleinere verplichtingen die in 1996 waren aangegaan. Het gaat hierbij om diverse kleinere bouwactiviteiten bij de Rijkswerf en het SEWACO-bedrijf. Overigens wordt het project SEWACO-bedrijf op artikel 03.07 Overig groot materieel verantwoord.

Marinekazernes

Op de marinekazerne Erfprins hebben twee projecten in de voorbereidingsfase vertraging opgelopen. Voor beide projecten, het samenvoegen van de scholen voor de eerste militaire maritieme vorming (SEMMV) en voor bedrijfsvoering en onderwijskunde, alsmede het aanbrengen van infrastructurele wijzigingen als gevolg van de reorganisatie van de technische en wapentechnische dienst opleidingen, zijn in 1997 geen verplichtingen aangegaan. Beide projecten veroorzaken grotendeels de lagere verplichtingen en uitgaven op dit artikelonderdeel.

Koninklijk instituut voor de Marine

De lagere realisatie van zowel de uitgaven als de verplichtingen wordt veroorzaakt door vertraging in bouw- en renovatie-activiteiten. Met name de voorbereiding van de renovatie van gebouwen kost meer tijd dan eerder werd verwacht.

Marinevliegkampen

De lagere uitgaven en verplichtingen worden met name veroorzaakt door vertraging van een tweetal projecten op de marinevliegkampen De Kooy en Valkenburg. Op marinevliegkamp De Kooy zijn in 1997 geen verplichtingen aangegaan voor nieuwbouw om een aantal, thans verspreid gehuisveste diensten samen te voegen. Op het marinevliegkamp Valkenburg zijn voor de renovatie van een hangaar geen verplichtingen aangegaan. Daarnaast heeft een herschikking van betalingsmomenten plaatsgevonden van diverse projecten. Met name op het marinevliegkamp Valkenburg vond in 1996 een betere aansluiting plaats van de fasen in de nieuwbouw van de legeringsaccommodatie voor korporaals en manschappen, waardoor betalingen, die aanvankelijk in 1997 werden voorzien, in 1996 hebben plaatsgevonden.

Bodemsanering

De in 1997 aangegane verplichtingen hebben betrekking op een aantal projecten. De belangrijkste zijn het verwijderen van asbest van het MEOB in Oegstgeest, sanering van de bodem bij de reconstructie van de rondweg en bij de brandstofopslag op het marinevliegkamp Valkenburg en bodemreiniging op de marinekazerne Vlissingen. Door de decentralisatie van het onderzoeksbudget voor bodemsanering vond overheveling plaats van het Kerndepartement naar de Koninklijke marine.

Nederlandse Antillen

Met name door verschuivingen in de aanbestedingsmomenten van projecten op de Nederlandse Antillen van 1996 naar 1997 zijn de verplichtingen hoger dan bij de ontwerpbegroting werd verwacht. Het gaat hierbij met name om projecten als de bouw van een magazijn op de marinierskazerne Savaneta en de herinrichting van loodsen op de marinebasis Parera.

Overige projecten

De verantwoording van ingenieursdiensten van DGW&T is gecorrigeerd van artikel 03.06 Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen, naar artikel 03.05 Materiële exploitatie. Het betreft uitgaven en verplichtingen voor vastgoedbeheer, belangenbehartiging en milieuheffingen. De hiervoor opgenomen raming in artikel 03.06 wordt gelijktijdig verlaagd voor een bedrag van f 6,000 miljoen. De hogere verplichtingen zijn ontstaan door het verschuiven van de aanbesteding van het radiozendstation Ouddorp van 1996 naar 1997. Het project heeft vertraging opgelopen nadat de stichting het Zuidhollands Landschap bezwaar had aangetekend tegen de bouw van het zendstation. Nadat overeenstemming was bereikt, kon in 1997 een aanvang met de bouw worden genomen.

03.07 Overig Groot materieel

Op dit artikel worden de investeringsprojecten verantwoord die niet in een separaat artikel zijn opgenomen. Tevens zijn in 1997 de aangegane verplichtingen voor 1997 en verder opgenomen voor de projecten M-fregatten en Onderzeeboten.

Het beleid is gericht op verbetering van het bestaande materieel, opheffing van tekortkomingen, zowel kwantitatief als kwalitatief, en vervanging van verouderd materieel door modern hoogwaardig materieel. De nadruk ligt op investeringen ten behoeve van luchtverdediging, mijnenbestrijding, onderzeebootbestrijding in kustwateren en vergroting van strategische mobiliteit bij inzet voor crisisbeheersingsoperaties.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Schepen	947 415	1 032 995	85 580	9%	407 745	266 985	– 140 760	– 35%
Vliegtuigen	283 921	4 399	– 279 522	– 98%	45 507	25 311	– 20 196	– 44%
Elektronisch materieel	75 200	3 981	– 71 219	– 95%	30 362	19 627	– 10 735	– 35%
Bewapening	300	14	– 286	– 95%	1 637	122	– 1 515	– 93%
Munitie	5 350	32 837	27 487	514%	6 773	12 629	5 856	86%
Overig materieel	252 116	147 372	– 104 744	– 42%	144 477	174 635	30 158	21%
Totaal	1 564 302	1 221 598	– 342 704	– 22%	636 501	499 309	– 137 192	– 22%

Toelichting op de verschillen

De per saldo lagere uitgaven en verplichtingen met respectievelijk f 137,2 en f 342,7 miljoen ten opzichte van de ontwerpbegroting 1997 zijn met name het gevolg van de hieronder genoemde oorzaken.

Schepen

Voor de bouw van twee luchtverdedigingsfregatten is het reeds bestaande contract van de luchtverdedigings- en commandofregatten uitgebreid. De vier fregatten van De Zeven Provinciënklasse zijn op dit moment aanbesteed bij de Koninklijke Schelde Groep. Hiernaast heeft vertraging plaatsgevonden in onder meer de aanschaf van het SMART-L 3D radarsysteem en de «Active Phased Array Radar». Deze systemen worden nu in 1998 aangeschaft.

In 1997 is het project Aanpassing Mijnenveegcapaciteit met het project Capability Upkeep Program van de Alkmaarklasse samengevoegd tot het project Aanpassing Mijnenbestrijdingscapaciteit (PAM). Als gevolg van een vertraging in de besluitvorming over de aanbesteding van een aantal grote verplichtingen, waaronder de sonars, konden in 1997 voor dit project geen verplichtingen worden aangegaan.

In 1997 is de Koninklijke marine met de bouwmeester van het Amfibisch transportschip (ATS), de Koninklijke Schelde Groep, een aangepaste bouwplanning overeengekomen. De aan de proeftocht- en overdrachtsdatum van het schip gerelateerde contractuele betalingen komen daardoor in 1998 tot betaling in plaats van in 1997. Hiernaast is de planning van de levering van walreservedelen voor het ATS op de nieuwe afbouwplanning aangepast.

De bouw van een nieuw bevoorradingsschip ter vervanging van de Hr. Ms. Zuiderkruis is vertraagd. Dit heeft geleid tot een herfasering van betalingsmomenten.

Teneinde de M-fregatten op termijn geschikt te maken voor het lanceren van de «Evolved Seasparrow Missile» (ESSM), is aangesloten bij de ontwikkeling van een modificatie voor de verticale lanceerinrichtingen van de M-fregatten door het «Nato Seasparrow Project Office» (NSPO). De verplichtingen en de uitgaven hiervoor zijn verschoven van 1996 naar 1997.

Met betrekking tot het project Luchtverdedigings- en Commandofregatten is de Kamer als volgt geïnformeerd:

Kamerstukken II, 25 000 X, nr. 68, brief van Staatssecretaris van Defensie van 4 april 1997 over productiefase Evolved Nato Seaspaarow (ESSM);

Kamerstukken II, 25 000 X , nr. 76, brief VCD van 24 april 1997 over aanmerking LCF als groot project;

Kamerstukken II, 25 000 X, nr. 91, brief Staatssecretaris van Defensie van 24 juni 1997 over de voortgang van het project LCF, inclusief het luchtverdedigingssysteem.

Met betrekking tot het project Aanpassing Mijnenbestrijdingscapaciteit (PAM) is de Kamer als volgt geïnformeerd:

Kamerstukken II, 25 000 X, nr. 59, brief Staatssecretaris van Defensie van 25 februari 1997 over studie.

Vliegtuigen

Het Capability Upkeep Program voor de Orion patrouillevliegtuigen is vertraagd. Hierdoor heeft een herschikking van de betaalmomenten plaatsgevonden. Een situatierapport over dit project is in voorbereiding.

In het project Nato Helikopter voor de jaren negentig heeft op grond van de huidige inzichten een herfasering van aanbestedingsmomenten plaatsgevonden. Vastgehouden wordt aan het voornemen de eerste helikopters vanaf het jaar 2003 af te nemen.

Elektronisch materieel

Het geïntegreerd verbindingsproject, het HF/MF zend/ontvangersproject en het project militaire satellietcommunicatie zijn vertraagd. Terzake zijn nagenoeg geen verplichtingen aangegaan. De vertraging van deze projecten heeft eveneens een lagere realisatie van de uitgaven tot gevolg. De uitgaven die voor deze projecten waren voorzien zijn (deels) doorgeschoven naar 1998.

Bewapening

Als gevolg van een vertraging van een onderdeel in het project zijn in 1997 geen verplichtingen aangegaan voor het afstemmen van het goalkeeper wapensysteem op de infra-rood scanner (IRSCAN). De uitgaven die voor dit project in 1997 waren voorzien zijn doorgeschoven naar 1998.

Munitie

De verhoging van de uitgaven is met name het gevolg van betaling van omzetbelasting voor de anti-tank geleide wapen munitie ten behoeve van het korps mariniers. De uitgaven terzake waren niet in de begroting geraamd. Voorts is in 1997 een verplichting aangegaan voor de Nato Seasparrow geleide wapens. De verplichting was in 1998 geraamd.

Overig materieel

Als gevolg van vertragingen van diverse projecten zijn in 1997 minder verplichtingen aangegaan. De belangrijkste projecten zijn:

– het project verbeterd actief onderzeebootbestrijdingssysteem als gevolg van vertraging in de productdefinitie-fase;

– de vervanging van de universele onderzeebootbestrijdingstrainer.

Verwacht wordt dat de aanbesteding van deze projecten in 1999 zal plaatsvinden;

– de vervanging van de «Action Speed Tactical trainer» ten behoeve van de training en opleiding van luchtverdedigings- en commandocentrale officieren. Verwacht wordt dat de aanbesteding in 1998 zal plaatsvinden.

Daarnaast zijn voor het verwerven van gepantserde VN-voertuigen in de begroting, voor zowel de verplichtingen als de uitgaven, ramingen opgenomen. Omdat de Koninklijke landmacht voor de verwerving van de voertuigen zorgt, zijn de budgetten naar dat krijgsmachtdeel overgeheveld.

Op diverse kleinere projecten kon meer worden gerealiseerd dan aanvankelijk was geraamd.

04. Beleidsterrein Koninklijke landmacht

Algemeen

Ook 1997 heeft in het teken gestaan van het uitvoeren van de herstructurering volgens de bij aanvang gestelde criteria. Het proces van herstructureren kon blijvend worden beheerst terwijl het doorfunctioneren van de organisatie gegarandeerd werd. De voorbereiding van de uitvoering van taken van de Koninklijke landmacht heeft in 1997 een groot beslag gelegd op het exploitatiebudget. Een goede voorbereiding vergt immers een intensief oefenpatroon, zowel voor wat betreft de oefenfrequentie als de duur van de oefeningen. Doordat de herstructurering in de laatste vijf jaar van voltooiing is beland en de organisatie derhalve meer en meer haar uiteindelijke vorm begint te krijgen, is in 1997 de nadruk meer op het «doorfunctioneren» komen te liggen. Hierdoor kon meer aandacht worden besteed aan de algemene geoefendheid, overigens met de kanttekening dat binnen het oefenplan prioriteit moest worden gesteld om binnen de budgettaire kaders te blijven. De prioriteitstelling heeft zodanig plaatsgevonden dat in ieder geval de opleiding van de uit te zenden eenheden in 1997 kon worden gewaarborgd. Ondanks de aangebrachte beperking heeft de gewijzigde oefenfrequentie voor 1997 in algemene zin geleid tot een sterk verhoogde (en zoals het zich laat aanzien, structurele) druk op het exploitatiebudget.

Financieel Beheer

Het project Verbeterd Economisch Beheer bij de Koninklijke landmacht loopt inmiddels twee jaar en zal na evaluatie in principe verder in de Koninklijke landmacht worden geïmplementeerd. Hierbij zijn en worden beheersbevoegdheden op het gebied van personeel, materieel en financiën verder gedecentraliseerd naar de commandanten van resultaat verantwoordelijke eenheden (RVE'n). Met de in 1997 genomen besluiten omtrent de te decentraliseren budgetten zal een deel van de exploitatie-uitgaven decentraal worden beheerd bij de RVE'n. Als randvoorwaarde voor decentralisatie geldt wel een verantwoorde opzet van de administratieve organisatie en Interne controle. In 1997 is vanuit deze invalshoek veel aandacht besteed aan de administratieve organisatie en interne controle bij de RVE'n. Ook in 1998 zal sprake zijn van verdere verbetering van de administratieve organisatie bij de RVE'n.

Materieel Beheer

Bij de materiële exploitatie is het budget met name een groot deel van de kosten van oefeningen (transportkosten en inhuur oefenterreinen), instandhouding van materieel, inrichting en onderhoud van infrastructuur en verstrekking van uitrusting. Daarnaast heeft de implementatie van voortgezet verbeterd economisch beheer, in combinatie met verdergaande decentralisatie, voor hogere uitgaven gezorgd dan initieel voorzien was op het gebied van inhuur van O-, I- en A-capaciteit en automatisering. Vertraging in afstoting van kazernes en objecten heeft noodzakelijkerwijs geleid tot correctie van de ingeboekte besparing op huisvestingskosten (tevens uitstraling naar personele exploitatie). Verder hebben – uit de ARBO wetgeving voortvloeiende – niet voorziene uitgaven op het gebied van ergonomie en milieu, geleid tot onontkoombare uitgavenverhogingen die oorspronkelijk niet voorzien waren.

Personeel Beheer

Ook het budget voor personele exploitatie stond in 1997 onder druk van het gelijktijdig herstructureren en doorfunctioneren van de landmacht. De afbouw van het bestand burgerpersoneel is achtergebleven ten opzichte van de planning. De toenemende oefencapaciteit in combinatie met een te lage (uit het verleden geëxtrapoleerde) raming heeft in 1997 zijn weerslag gevonden in – ten opzichte van de raming – gestegen uitgaven voor oefentoelagen. Anders dan in voorgaande jaren, toen de organisatie kon beschikken over dienstplichtig personeel, zag de landmacht zich in 1997 meer genoodzaakt te investeren in haar personeel. Dit vertaalde zich naast maatregelen ten behoeve van verbetering van de facilitaire omstandigheden (investeringen Infra-structuur) – in arbeidsvoorwaardelijke maatregelen (onder meer in de opleidingssfeer). Verbetering van de AMO opleiding (Motie de Koning) en verdere opleidingen BOT en BBT hebben geleid tot hogere uitgaven dan voorzien. Daarnaast is in 1997 sprake geweest van een stijging van uitgaven voor inhuur (burger)personeel. Dit betrof vooral inhuur van IT-personeel, vooral ten behoeve van de ontwikkeling en implementatie van informatiesystemen in het kader van decentralisatie van bevoegdheden, en van bewakingspersoneel als gevolg van vertraging van het project Integrale VeiligheidsZorg (IVZ). Verdere stijging van inhuur van burgerbewakers is zoveel als mogelijk voorkomen door inzet van BBT-personeel voor de bewaking van de eigen kazernes.

Met name vanwege de bovengeschetste exploitatie-zware ontwikkelingen, zijn de exploitatie-consequenties van het niet doorgaan van investeringsprojecten Bouw en Groot Materieel zoveel als mogelijk in de besluitvorming omtrent interne prioriteitstelling tussen investeringsbehoeften in 1997 meegenomen.

Artikelsgewijze toelichting

04.01 Burgerpersoneel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen onregelmatige diensten, overige toelagen, aandeel in de sociale lasten en tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen betrekking hebbende op het burgerpersoneel van de Koninklijke landmacht verantwoord. Het betreft burgerpersoneel geplaatst bij algemeen beherende organisatie-eenheden, bijzondere organisatie-eenheden, operationele eenheden en ondersteunende diensten en onderdelen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	466 017	527 873	61 856	13%
Overwerk en toeslagen onregelmatige diensten	16 502	27 193	10 691	65%
Toelagen en uitkeringen	10 924	13 863	2 939	27%
Aandeel in de sociale lasten	87 625	99 166	11 541	13%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	51 933	81 321	29 388	57%
Verrekeningen met beleidsterreinen	– 5 068	– 917	4 151	– 82%
Totaal	627 933	748 499	120 566	19%

Toelichting op de verschillen

De afname van het personeelsbestand verloopt trager dan voorzien. De hogere instroom van met name tijdelijk personeel in de eerste maanden van 1997 leidde ertoe dat bij de Koninklijke landmacht een vacaturestop werd ingesteld. Alleen de vulling van essentiële functies was uitgezonderd. De geplande uitstroom is eveneens tegengevallen door met name het langer openblijven van militaire objecten. Derhalve is de gemiddelde jaarsterkte hoger uitgekomen dan gepland. De vulling van de functies op grond van de lopende reorganisaties verloopt mede hierdoor moeizaam. Om de bedrijfsvoering op verantwoorde wijze doorgang te laten vinden is het noodzakelijk gebleken meer tijdelijk personeel voor formatieve arbeidsplaatsen in te huren en meer over te werken met het reguliere zittend personeel. Dit betekent weer een stijging van de uitgaven voor inhuur en onregelmatige diensten. De hiermee samenhangende verplichtingen, welke voor een deel al in 1996 zijn aangegaan, verklaren het verschil tussen de aangegane verplichtingen en het uitgavenbedrag van f 3,470 miljoen.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	10 643	9 114	10 260	1 146
– gemiddeld salaris	x f 1,–	69 992	68 898	72 953	4 055
– totale uitgaven	x f 1000,–	744 929	627 936	748 499	120 563

De stijging van het gemiddelde salaris wordt naast de loonbijstelling (arbeidsvoorwaarden 1997), met name veroorzaakt door de effecten van de hogere uitgaven voor onregelmatige diensten en inhuur tijdelijk personeel.

04.02 Militair personeel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen onregelmatige diensten, overige toelagen, aandeel in de sociale lasten en tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen betrekking hebbende op het militair personeel van de Koninklijke landmacht verantwoord. Het betreft militair personeel geplaatst bij algemeen beherende organisatie-eenheden, bijzondere organisatie-eenheden, operationele eenheden en ondersteunende diensten en onderdelen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	1 299 149	1 307 982	8 833	1%
Overwerk en toeslagen onregelmatige diensten	40 190	71 028	30 838	77%
Toelagen en uitkeringen	65 495	66 781	1 286	2%
Sociale lasten	83 357	83 944	587	1%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	5 432	5 130	– 302	– 6%
Totaal	1 493 623	1 534 865	41 242	3%

Toelichting op de verschillen

De gerealiseerde gemiddelde sterkte van het BBT personeel is onder de raming gebleven. De voornaamste oorzaak hiervan is de grotere aantrekkingskracht van de civiele arbeidsmarkt. In 1997 had dit een lagere instroom en een hogere uitstroom ten opzicht van de planning tot gevolg. Het verschil van + f 3,142 miljoen tussen de aangegane verplichtingen en het het hiervoor vermelde uitgavenbedrag (f 5,130 miljoen), hangt samen met de in 1996 aangegane verplichtingen voor het inhuren van tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen.

Mede ten behoeve van voorbereiding op Vredesoperaties is in vergelijking met het verleden sprake van een andersoortig oefenprogramma. De raming is gebaseerd geweest op het oefenpatroon uit het verleden. Uit 1997 blijkt dat een grotere behoefte bestaat aan meer en langer oefenen in het (verre) buitenland. Financieel betekent dit een aanzienlijke stijging van de uitgaven in verband met de oefentoelagen.

Kengetallen

Militair personeel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte: beroepspersoneel onbepaalde tijd	aantal vte'n	13 097	12 159	12 070	– 89
beroepspersoneel bepaalde tijd	aantal vte'n	11 141	12 685	11 975	– 710
– gemiddeld salaris	x f 1,–	62 266	60 120	63 833	3 713
– totale uitgaven (excl. dienstplichtigen)	x f 1000,–	1 509 211	1 493 623	1 534 865	41 242

De stijging van het gemiddeld salaris wordt met name veroorzaakt door maatregelen in het kader van de loonbijstelling 1997 (arbeidsvoorwaarden 1997) en hogere uitgaven voor overwerk en toelagen onregelmatige diensten. De gewijzigde oefenopzet (en de daaraan gekoppelde oefenfrequentie) is debet geweest aan deze laatste stijging.

04.03 Overige personele exploitatie

Ten laste van dit artikel zijn de personele uitgaven anders dan salarissen verantwoord en hebben betrekking op zowel burger- als militair personeel en zijn in sterke mate gerelateerd aan de personeelssterkte.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kleding	28 657	34 251	5 594	20%	51 709	50 803	– 906	– 2%
Voeding	56 381	66 735	10 354	18%	56 381	68 479	12 098	21%
Reis- en verblijfkosten	42 328	28 585	– 13 743	– 32%	42 328	28 351	– 13 977	– 33%
Verplaatsingskosten	60 524	57 378	– 3 146	– 5%	61 324	57 429	– 3 895	– 6%
Sport en ontspanning	2 548	3 347	799	31%	2 548	2 201	– 347	– 14%
Kostwinnersvergoeding	49	62	13	27%	49	62	13	27%
Representatiekosten	2 550	3 072	522	20%	2 550	3 071	521	20%
Personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen	2 699	2 727	28	1%	2 699	2 789	90	3%
Sociale zorg	13 645	12 930	– 715	– 5%	13 645	12 930	– 715	– 5%
Voorziening woonruimte	7 584	10 813	3 229	43%	7 584	10 013	2 429	32%
Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	10 088	8 319	– 1 769	– 18%	10 088	8 319	– 1 769	– 18%
Geneeskundige verzorging	7 449	4 236	– 3 213	– 43%	7 449	4 254	– 3 195	– 43%
Onderwijs en opleiding	24 221	42 093	17 872	74%	24 221	36 704	12 483	52%
Afwikkelingskosten TRIS	1 050	1 419	369	35%	1 050	1 419	369	35%
Overige personele uitgaven	7 806	8 753	947	11%	7 806	10 514	2 708	26%
Werkgelegenheidsprojecten	775	13	– 762	– 98%	775	13	– 762	– 98%
Totaal	268 354	284 733	16 379	6%	292 206	297 351	5 145	2%

Toelichting op de verschillen

Een belangrijk element in de reorganisatie/herstructurering van de Koninklijke landmacht is de reductie van het personeelsbestand. Hierdoor zou, conform de ontwerpbegroting 1997, de realisatie bij overige personele exploitatie een daling in het uitgaven- en verplichtingenvolume ten opzichte van 1996 te zien moeten geven.

Het budget voeding kende echter een forse stijging veroorzaakt door de gewijzigde opzet van het oefenprogramma. Voorts is sprake van een kwaliteitsverbetering van de verworven levensmiddelen, die voor een deel via de middelen als ontvangsten van verkochte kantine-artikelen zijn «terugverdiend». De uitgaven voor reis- en verblijfkosten zijn daarentegen aanzienlijk gedaald, hetgeen voornamelijk het gevolg is van de wijzigingen in het reisbesluit. De uitgaven voor onderwijs en opleiding zijn gestegen grotendeels als het gevolg van aanspraken van BBT'ers op opleidingen met «maatschappelijke meerwaarde». De hier bedoelde uitgaven zijn gekoppeld aan de financiële rechtspositie van de BBT-er waarbij geen limieten zijn gesteld aan het maximum te vergoeden bedrag of het aantal te volgen opleidingen per militair. Dit leidt ertoe dat deze posten – zonder de rechtspositie bij te stellen – niet zijn te beïnvloeden.

Maatregelen in het kader van het herplaatsen en het om-, her- en bijscholen van personeel (project zorg voor werk, dienstverlening vormingscentra) hebben tot slot eveneens tot een stijging van de personele uitgaven geleid (verplaatsingskosten, opleidingsuitgaven en overige uitgaven).

De stijging bij representatie wordt veroorzaakt door vele mutaties als gevolg van reorganisaties. Door met name nieuwbouw in Duitsland zijn de voorzieningen voor woonruimte gestegen. De daling bij de geneeskundige verzorging is voornamelijk veroorzaakt door de hogere drempelbijdrage voor de ZVO-regeling en de herziening van het contract met de bedrijfsgezondheidsdienst.

Door budgettaire verrekening in 1997 of al eerder gerealiseerde afwikkeling in 1996 zijn de voor 1997 nog opgenomen bedragen voor werkgelegenheidsprojecten, niet meer nodig.

Kengetallen

Kleding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal militairen	aantal vte'n	27 267	24 844	24 045	– 799
– bedrag per vte	x f 1,–	2 687	2 333	2 113	– 220
– totale uitgaven	x f 1000,–	73 274	57 959	50 803	– 7 156

Bij dit kengetal wordt uitgegaan van een voortschrijdend gemiddelde teneinde de effecten van het aanhouden van voorraden zoveel mogelijk te nivelleren. Het kleiner worden van de Koninklijke landmacht brengt met zich mee dat op de voorraden wordt ingeteerd. Dit wordt zichtbaar in de daling van het bedrag per vte.

Voeding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	37 910	33 958	34 305	347
– bedrag per vte	x f 1,–	1 565	1 660	1 996	336
– totale uitgaven	x f 1000,–	59 318	56 381	68 479	12 098

Deze toename per vte wordt veroorzaakt door hogere uitgaven voor voeding bij oefeningen en stijgend gebruik van voeding bij kantines en MPV-pelotons. De maatregelen om te komen tot een kwaliteitsverbetering draagt hieraan bij.

Verplaatsingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	37 910	33 958	34 305	347
– bedrag per vte	x f 1,–	1 723	1 806	1 674	– 132
– totale uitgaven	x f 1000,–	65 334	61 324	57 429	– 3 895

Het bedrag per vte voor verplaatsingen daalt. Dit wordt veroorzaakt door een verminderde bereidheid om bij herplaatsing (direct) te verhuizen.

Sociale zorg	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– langdurig zieken	aantal	214	155	149	– 6
– post-actief personeel	aantal	12	19	3	– 16
– PAS-regeling	aantal	6	6	5	– 1
– ouderschapsverlof	aantal	45	50	37	– 13
– totale uitgaven	x f 1000,–	15 533	13 645	12 930	– 715

De uitgaven voor langdurig zieken zijn begrepen onder dit artikelonderdeel. Financieel valt de daling van een aantal langdurig zieken weg tegen de stijging van de gemiddelde aanspraken op WAO-conforme uitkeringen danwel bedrijfsgeneeskundige begeleiding en voorzieningen.

Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	37 910	33 958	34 305	347
– bedrag per vte	x f 1,–	265	297	243	– 55
– totale uitgaven	x f 1000,–	10 041	10 088	8 319	– 1769

Voorziening woonruimte	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– huurwoningen	aantal	465	333	425	92
– woningen groot onderhoud	aantal	55	48	56	8
– totale uitgaven	x f 1000,–	9 501	7 584	10 013	2 429

Overeenkomstig het beleid om het aantal huurwoningen ten behoeve van burgerpersoneel en beroepspersoneel te reduceren is het aantal woningen gedaald. De stijging van het totale bedrag voor woning- voorziening is het gevolg van nieuwbouw in met name Duitsland (Münster, Neustadt en Zeven).

Afwikkelingskosten Troepenmacht in Suriname (TRIS)	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	69	61	57	– 4
– bedrag per vte	x f 1,–	21 493	17 213	24 895	7 682
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 483	1 050	1 419	369

Dit kengetal betreft de suppletie aan gewezen militairen uit de Surinaamse krijgsmacht. De verhoging van het bedrag per vte is het gevolg van loonontwikkelingen, aanvulling op de ziektekosten en een groter aantal uitkeringen in verband met overlijden.

Onderwijs en opleiding	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	33 958	34 305	347
– bedrag per vte	x f 1,–	713	1 070	357
– totale uitgaven	x f 1000,–	24 221	36 704	12 483

De maatregelen in het kader van de «maatschappelijke meerwaarde opleidingen» voor het BBT personeel (BOCO) leiden tot een toename van het bedrag per vte.

04.04 Subsidies en bijdragen

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven verantwoord voor subsidies aan verschillende instanties. De subsidies worden ondermeer verleend aan instanties die voor Defensie een zeker nut hebben of de belangen behartigen van maatschappelijke groeperingen die raakvlakken hebben met Defensiepersoneel.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Subsidies	15 739	1 871	– 13 868	– 88%	15 739	2 341	– 13 398	– 85%

Toelichting op de verschillen

In 1997 zijn de uitgaven en verplichtingen van de subsidies met uitzondering van de subsidies aan het Legermuseum en de Stichting Jeugdzorg naar het beleidsterrein Algemeen overgeheveld. De lopende verplichtingen uit 1996 met betrekking de Stichting Koepelorganisatie Militaire Tehuizen zijn nog ten laste van dit artikel afgewikkeld.

De stand van de nieuw aangegane verplichtingen komt hierdoor op f 1,871 miljoen.

04.05 Materiële exploitatie

Onder dit artikel zijn de exploitatie-uitgaven verantwoord anders dan personele uitgaven. Het betreft hier uitgaven van algemene en specifieke aard, waaronder de aankoop van inventarisgoederen en klein materieel, het onderhoud en herstel van materieel, munitie, het onderhoud van onroerende zaken alsmede de aankoop van brandstoffen, olie en smeermiddelen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Informatiesystemen	11 828	12 250	422	4%	17 546	15 377	– 2 169	– 12%
Communicatiesystemen	34 246	13 585	– 20 661	– 60%	29 363	26 214	– 3 149	– 11%
Manoeuvre	43 212	50 411	7 199	17%	66 612	68 560	1 948	3%
Wielvoertuigen en geniematerieel	19 151	23 345	4 194	22%	24 356	30 911	6 555	27%
Artillerie en luchtdoelartillerie	12 195	22 680	10 485	86%	40 426	35 998	– 4 428	– 11%
Munitie	23 667	7 903	– 15 764	– 67%	33 034	46 485	13 451	41%
Algemene uitrusting	33 336	29 173	– 4 163	– 12%	41 995	42 969	974	2%
Bosco	39 899	35 118	– 4 781	– 12%	42 048	36 874	– 5 174	– 12%
Geneeskundige dienst materieel	5 974	7 309	1 335	22%	8 244	10 852	2 608	32%
Inventarisgoederen en klein materieel	29 778	28 909	– 869	– 3%	29 778	29 183	– 595	– 2%
Onderhoud en herstel roerende goederen	16 104	29 759	13 655	85%	16 104	30 113	14 009	87%
Onderhoud en herstel gebouwen	153 117	183 541	30 424	20%	185 529	187 422	1 893	1%
Huisvestingskosten	115 315	116 302	987	1%	115 315	115 328	13	0%
Bureaukosten	56 461	38 372	– 18 089	– 32%	56 461	41 300	– 15 161	– 27%
Specifieke uitgaven van operationele aard	49 202	41 145	– 8 057	– 16%	49 202	38 990	– 10 212	– 21%
Overige uitgaven	51 211	61 733	10 522	21%	51 211	65 852	14 641	29%
Automatisering	74 011	67 620	– 6 391	– 9%	75 709	80 634	4 925	7%
Inhuur externe deskundigen	12 152	17 116	4 964	41%	12 152	20 742	8 590	71%
Totaal	780 859	786 271	5 412	1%	895 085	923 804	28 719	3%

Toelichting op de verschillen

De afgelopen jaren worden gekenmerkt door flinke inkrimpingen van de omvang van de voorraden CVBKL/CEPS en een grotere mate van flexibiliteit onder meer door het afsluiten van raamcontracten, waardoor feitelijk de bewaarfunctie van de aan te houden voorraden is verlegd van de Koninklijke landmacht naar de leveranciers. De gewijzigde opzet van het oefenprogramma heeft niet alleen geleid tot diverse meerbehoeften die op korte termijn moeten worden ingevuld, maar ook tot een toenemende druk op de (minimale) voorraden artikelen, die niet op korte termijn door de civiele sector konden worden aangeleverd.

Met name ten aanzien van de budgetten wielvoertuigen/geniematerieel en munitie heeft dit geleid tot stijgingen van de uitgaven in 1997. In het eerste geval gaat het om hogere onderhoudsbehoeften aan diverse typen voertuigen, in het tweede geval om noodzakelijke aanvullingen van de voorraden, met name 120mm tankmunitie en 81mm mortiermunitie.

De heroverweging ten aanzien van de (organisatorische en procedurele) inrichting van het materieel-logistieke proces heeft in bepaalde gevallen geleid tot het aanhouden van bestelopdrachten met kasgeld in latere jaren en in andere gevallen tot een andere wijze van behoeftevervulling dan oorspronkelijk gepland.

Informatiesystemen/Communicatiesystemen

In de uitgavensfeer wordt de daling met name veroorzaakt door de overdracht van (het onderhoud aan) diverse verbindingssystemen (onder andere VIS/GAMMA) naar beleidsterrein Algemeen. Dit brengt tevens een daling van de oude verplichtingen met zich mee, die gedeeltelijk wordt gecompenseerd door hogere behoeften onderhoud EOV-1 en commandoverbindingsapparatuur.

In de verplichtingensfeer wordt een verdere daling met name veroorzaakt door verschuivingen van diverse verplichtingen, waarvan de aflevermomenten na 1997 waren gepland. Het gaat hier om software-onderhoud Combat Net Radio, diverse aanpassingen aan shelters (onder meer in het kader van ARBO-wetgeving) en de vervanging van laad- en voedingsapparatuur.

Manoeuvre

In de uitgaven wordt een stijging door hogere onderhoudsbehoeften van bij oefeningen ingezet materieel en een vervroegde BTW-afdracht in het kader van aan Oostenrijk verkochte Leopard-2 gevechtstanks gecompenseerd door een daling ten gevolge van een vertraging van het onderhoudsprogramma «YPR-2000» en meevallende stukprijzen toestandsafhankelijk onderhoud (TAO) Leopard-2. Deze zaken werken tevens door in de verplichtigensfeer (waarbij wordt opgemerkt, dat voornoemde meevallende stukprijzen TAO een mutatie op de oude verplichtingen heeft veroorzaakt). Voorts muteren de verplichtingen met name door een gestegen behoefte aan rupsbandschakels Leopard-2 (in het kader van de lopende programma's gevechts-waardeverbetering en toestands-afhankelijk onderhoud, en ter de aanvulling van de voorraden).

Wielvoertuigen en Geniematerieel

De stijging wordt met name veroorzaakt door lagere verrekeningen dan voorzien met andere beleidsterreinen, met name in het kader van onttrekkingen aan KL-voorraden van reservedelen ten behoeve van inbesteed onderhoud aan diverse typen voertuigen. Intern de Koninklijke landmacht is sprake geweest van hogere behoeften aan voornoemde reservedelen. Hiertegenover staan dalingen door uitgesteld onderhoud aan bruggen, hijskranen en grondverzetmaterieel en uitgestelde bestellingen algemeen klein materieel (zoals banden, accu's en dergelijke).

Artillerie en Luchtdoelartillerie

De verplichtingen stijgen door met name de uit 1996 verschoven bestelling hydraulische reservoirs voor de afgeleide versies Leopard-1 (brugleggende, genie- en bergingstanks) en aanvullende behoeften reservedelen voor de doelvliegtuigen. Eerstgenoemde verschuiving leidt echter tot een daling van de uitgaven in 1997 (naar 1998). Voorts wordt een daling van de uitgaven veroorzaakt door binnen het jaar vertraagde bestelmomenten regulier onderhoud aan de M-109 (kasgeld naar 1998).

Munitie

De daling van de verplichtingen wordt met name veroorzaakt door de gewijzigde invulling van de behoefte aan raket at-4/tpt. De behoefte wordt gedeeltelijk ingevuld door ombouw in plaats van aanschaf. Daarnaast is sprake van een verschuiving van de bestelling pyrotechnische handgranaten naar 1998, omdat uit beproevingen is gebleken, dat de proto's niet voldoen.

Deze verschuivingen hebben geen kasgeldconsequenties voor 1997. Wel gevolgen voor de uitgaven 1997 hebben versnellingen uit 1998 van aflevermomenten 120mm tankmunitie en 81mm mortiermunitie (oude verplichtingen), noodzakelijk door de actuele krappe voorraden van deze munitiesoorten.

Algemene Uitrusting

Tegenover stijgingen door meerbehoeften aan veldlegeringsartikelen (tentmaterieel en dergelijke) door meer oefeningen staan dalingen door uitgesteld onderhoud aan veldinstallaties (zoals bijvoorbeeld de mobiele drinkwaterinstallaties).

BOSCO

De stijging van brandstofbehoefte door meer oefeningen is meer dan gecompenseerd door dalingen ten gevolge van het terugdringen van het gebruik van zgn. «Shell-pasjes» (waardoor meer gebruik wordt gemaakt van goedkopere BOS-laadstations in plaats van de civiele tankstations). Voorshands is het voorraadniveau in 1997 teruggebracht door het storten van twee in plaats van drie «batches» (is: vaste hoeveelheden af te nemen brandstof) militaire diesel in het Central European Pipeline System (CEPS).

Geneeskundige Dienst Materieel

De stijging is met name het gevolg van het uitstel van de implementatie van het Militair Geneeskundig Logistiek Centrum bij Dico, waardoor de (DM)KL langer dan gepland aanschaffingen moet verrichten.

Inventarisgoederen en klein materieel

De daling van de verplichtingen is het gevolg van het meer hergebruiken van bestaand meubilair bij verhuizingen en reorganisaties.

Onderhoud en herstel roerende goederen/bureaukosten

Een deel van de uitgaven dat voorheen onder bureaukosten (onder andere telematica) werd geraamd en verantwoord, is thans opgenomen onder deze post «onderhouden/herstel roerende goederen». Deze verschuiving in presentatie is verantwoordelijk voor de stijging van de verplichtingen en uitgaven bij «onderhoud en herstel roerende goederen» en de daling bij «bureaukosten».

Onderhoud en herstel gebouwen

De stijging in de verplichtingen betreft voornamelijk de apparaatskosten (DGW&T) voor 1998. Als gevolg van het langer openblijven van militaire objecten en kazernes is de onderhoudsbehoefte groter dan waarmee rekening werd gehouden. Door het stellen van prioriteiten is voorkomen dat de beschikbare budgetten wezenlijk zijn overschreden.

Specifieke uitgaven van operationele aard

In 1997 noopte de financiële situatie bij de Koninklijke landmacht ertoe dat initieel geplande oefeningen geen doorgang konden vinden. Hierdoor is in 1997 minder uitgegeven aan inhuur van schiet- en oefenterreinen dan initieel gepland.

Overige uitgaven

De stijging van de uitgaven is het gevolg van een toename van de zelfstandige aanschaffingen grotendeels veroorzaakt door het interen op de voorraadniveaus (CVBKL). Tevens zijn de binationale uitgaven (1GE/NL) Legerkorps gestegen door een afrekening vanaf 1995 met betrekking tot de huur van gebouwen in Duitsland.

Automatisering/inhuur externe deskundigen

Mede onder invloed van de herstructurering en implementatie van het gedachtegoed Verbeterd Economisch Beheer is de behoefte aan informatiesystemen en telematica-toepassingen toegenomen. Dit heeft geleid tot extra uitgaven voor automatisering en in huur externe deskundigen.

04.06 Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven verantwoord voor nieuwbouw en renovatie van kazernes, logistieke installaties, geneeskundige inrichtingen en mobilisatiecomplexen, alsmede de inrichting van oefenterreinen. Ook investeringen als gevolg van eisen die de milieuwetgeving stelt, zoals bodemsanering, het saneren van opslag van brandstof, olie en smeermiddelen, het aansluiten van objecten op de openbare riolering, het saneren van spuitplaatsen en dergelijke, zijn in dit artikel opgenomen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	284 771	163 860	– 120 911	– 42%	211 670	202 626	– 9 044	– 4%

Toelichting op de verschillen

In 1997 is prioriteit gelegd bij projecten met name gericht op het instromende BBT-personeel alsmede voor de Koninklijke landmacht nieuw essentieel materieel. Tevens zijn wettelijk noodzakelijke arbo- en milieuprojecten toegevoegd. Projecten die voor de Koninklijke landmacht essentiële reorganisaties en/of verplaatsingen inhouden hebben eveneens prioriteit gekregen.

Het verschil van f 120,9 miljoen in realisatie van de verplichtingen is voornamelijk veroorzaakt door nadere prioriteitsstelling (om budgettaire redenen) met als gevolg uitstel van projecten zoals het oefendorp te Lauwersmeer (– f 13 miljoen), het bouwen van legeringen ten behoeve van officieren en onderofficieren (– f 15 miljoen), het implementeren van het sportbeleid (– f 19 miljoen ), Voeding en Kantineprojecten (– f 15 miljoen) en het compagniesoefenterrein Oirschot (– f 8 miljoen). Tevens hebben met name nadere uitwerkingen van standaardontwerpen geleid tot vertraging. Dit betreft met name het verbouwen van de Engelbrecht van Nassaukazerne van het Korps Commando Troepen te Roosendaal (– f 27 miljoen) en het project herinrichting kazernes (– f 21 miljoen).

04.07 Overig Groot materieel

Ten laste van dit artikel worden de uitgaven verantwoord voor investeringen in groot materieel die niet onder een afzonderlijk artikel in de begroting van beleidsterrein 04. Koninklijke landmacht worden opgenomen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Automatisering	93 800	30 640	– 63 160	– 67%	40 800	48 411	7 611	19%
Logistiek	82 500	56 394	– 26 106	– 32%	108 033	113 840	5 807	5%
Commandovoering, verbindingen en gevechtsinlichtingen	133 600	77 103	– 56 497	– 42%	214 019	203 512	– 10 507	– 5%
Elektronisch materieel	38 700	6 700	– 32 000	– 83%	26 500	18 500	– 8 000	– 30%
Nucleair-, biologisch- en chemisch materieel	16 000	0	– 16 000	– 100%	2 300	70	– 2 230	– 97%
Luchtverdediging	39 000	29 600	– 9 400	– 24%	43 600	53 020	9 420	22%
Manoeuvre	688 800	179 521	– 509 279	– 74%	164 200	183 088	18 888	12%
Vuursteun	30 000	84 880	54 880	183%	39 700	28 650	– 11 050	– 28%
Gevechtssteun	13 400	6 760	– 6 640	– 50%	35 300	21 978	– 13 322	– 38%
Totaal	1 135 800	471 598	– 664 202	– 58%	674 452	671 069	– 3 383	– 1%

Toelichting op de verschillen

Automatisering

Doordat langere voorbereiding nodig is voor het geautomatiseerd goederen registratie systeem (GGRS) en het project ondersteuning behoeftebepalings- en vervullingstraject (OBVT) zijn deze projecten niet gerealiseerd. Het bestuurlijk informatie systeem project onderhoud/logistiek (BISPOL) is komen te vervallen. Hiertegenover stijgen de verplichtingen voor kleinschalige bestuurlijke systemen en PRIO-P. De hogere uitgaven worden met name veroorzaakt door het versnellen van het project PRIO-P.

Logistiek

De behoefte aan lichte vrachtauto's is deels aangepast. Daarnaast is de behoefte aan transporters en personenauto's en geneeskundige dienst materieel verschoven naar 1998. De verhoging van de uitgaven vindt zijn oorzaak in de versnelling en herziening van afleveringen van onder andere de projecten mobiele geneeskundige installaties en overig materieel voor vredesoperaties.

Commandovoering, verbindingen en gevechtsinlichtingen

Het project Intersat is samengevoegd met het project MILSATCOM en verschoven naar 1998. De projecten afstandbedieningsapparatuur en vervanging complementaire voorzieningen voor de projecten Combat net radio en vervanging enkelzij band radio zijn door vertraging in de verwervingsvoorbereidingsfase verschoven naar 1998. Daarnaast is een aantal behoeften uit 1996 in 1997 tot realisatie gekomen. Dit betreft ondermeer KLIM-voorzieningen en het project ISIS. Doordat wijzigingen van afleveringen van reeds aangegane verplichtingen hebben plaatsgevonden en verplichtingen later worden aangegaan zijn de uitgaven uiteindelijk minder geworden. Dit betreft onder andere de projecten Combat net radio, multi functionele smart card en onbemande grondsensoren.

Elektronisch materieel

De verlaging van de verplichtingen in 1997 omvat een aantal complementaire voorzieningen in het kader van de operationeelstelling van het EOV fase 1 project, waaronder behoeften met betrekking tot elektronische gegevensverwerking. Dit deel van EOV fase 1 is vertraagd naar 1998. De vertragingen in dit project hebben geleid tot lagere uitgaven in 1997.

Nucleair, biologisch en chemisch materieel

De daling van de verplichting wordt met name veroorzaakt door vertraging, in de verwervingsvoorbereidingsfase, naar 1998 van het project vervanging tactische en residuele dosimeters. Door een aantal kleine mutaties bij reeds aangegane verplichtingen zijn de uitgaven gedaald.

Luchtverdediging

De verplichtingen zijn gedaald doordat reeds in 1996 de verplichting voor de gevechts-waarde-instandhouding van 60 stuks PRTL 35mm is aangegaan. Deze daling is gedeeltelijk gecompenseerd doordat voor het project PRTL de behoefte aan opleidingsleermiddelen is overgekomen uit 1999. Eveneens is de ontwikkeling en doorvoering van technische wijzigingen voor de Stinger RMP – teneinde beter geëquipeerd te zijn tegen helikopterdreiging – gerealiseerd. Deze behoefte is overgekomen uit 1996. Als gevolg van vertraging in het besluitvormings- en behoefte-stellingsproces is het project Stingerbol vertraagd naar 1998. De verhoging van de uitgaven wordt met name veroorzaakt doordat het project PRTL al in 1996 is aangevangen zodat in 1997 meer is uitgegeven dan in de begroting was voorzien.

Manoeuvre

De verlaging van de verplichtingen voor manoeuvre is opgetreden voornamelijk doordat het project warmtebeeld handkijker en het project antitank middelbare dracht zijn verschoven naar 1998. Deze daling is gedeeltelijk gecompenseerd doordat in het project pantserwielvoertuigen voor vredesoperaties rekening is gehouden met de behoefte van de Koninklijke marine. Tevens zijn door vertraging in de voorbereiding de projecten combat identification en de vervanging HV-bril verschoven naar 1998.

Inzake het anti-tank geleide wapen (MRAT) zijn de Kamerstukken II, 25 000 X, nrs. 046 en 085 verschenen.

De uitgaven zijn gestegen voor de gevechtswaardeverbetering Leopard 2 doordat grotere aantallen tanks zijn afgeleverd. Voor de projecten vervanging klein kaliber wapens en klein kaliber wapen simulator geldt eveneens dat grotere leveringen hebben plaatsgevonden waardoor hogere uitgaven zijn gerealiseerd. Daarentegen is project pantserwielvoertuigen voor vredesoperaties vertraagd in verband met aanpassing van beschermingseisen en langere voorbereidingstijd voor verwerving. Hierdoor hebben geen uitgaven voor de serie plaats kunnen vinden. Met betrekking tot dit onderwerp zijn de Kamerstukken II, 25 000 X, nrs. 048, 050, 065, 074, 083 en 090 verschenen. Daarnaast treden er diverse dalingen op als gevolg van kleinere mutaties onder andere door vertraging in de aflevering van simulatiemiddelen zoals KIBOWI, Pelotons vuurleidingssimulator en Video-oefenuitrusting.

Vuursteun

De stijging van de verplichtingen is veroorzaakt door met name vertraging in het besluit- en verwervingsproces in 1996 waardoor het project VUIST fase 1 pas in 1997 is gerealiseerd. Hiertegenover is, door vertraging in de voorbereidingsfase, het project VUIST fase 2 doorgeschoven naar 1998. De verlaging van de uitgaven vindt zijn oorzaak met name in het feit dat voor het project VUIST fase 1 geen serie leveringen en daaraan gekoppelde betalingen hebben plaatsgevonden.

Met betrekking tot Vuist fase 1 zijn de Kamerstukken II, 25 000 X, nr. 057 en 064 verschenen.

Gevechtssteun

De omvang van de verplichtingen is gedaald door vertraging van de ontwikkeling van het project mijndoorbraaksysteem naar 1998 en het budgettair overhevelen van de studie naar humanitair ontmijnen (HOM2000) naar een ander beleidsterrein (Multi-service projecten en activiteiten, uitgavenartikel 08.04). Daarnaast zijn op diverse projecten de betalingen trager verlopen waardoor de uitgaven uiteindelijk zijn gedaald.

05. Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht

Algemeen

Financieel Beheer

Het project Verbeterd Economisch Beheer is bij de Koninklijke Luchtmacht twee jaar geleden aangevangen bij een tweetal Resultaat Verantwoordelijke Eenheden (RVE'n). Op 1 januari 1998 zijn nog twee RVE'n van start gegaan met de invoering van het VEB. Na evaluatie zal in principe de hiermee geïntroduceerde decentrale bedrijfsvoering verder in de Koninklijke Luchtmacht worden geïmplementeerd. Hierbij zijn en worden beheersbevoegdheden op het gebied van personeel, materieel en financiën verder gedecentraliseerd naar de Commandanten van de RVE'n. Met de in 1997 genomen besluiten omtrent de te decentraliseren budgetten zal een deel van de exploitatie-uitgaven decentraal worden beheerd bij de RVE'n. Als randvoorwaarde voor de decentralisatie geldt wel een verantwoorde opzet van de administratieve organisatie en interne controle. In 1997 is veel aandacht besteed aan het optimaliseren van de administratieve organisatie en de interne controle bij de RVE'n.

Materieel Beheer

In 1997 hebben de eerste F-16 vliegtuigen de MLU-modificatie ondergaan. Daarnaast zijn de laatste zeven Cougar-helikopters de Koninklijke luchtmacht ingestroomd. Voorts zijn de voorbereidingen voor het invoeren van de AH64-D Apaches en de zeven nieuwe CH47 Chinooks voortgezet. Om te kunnen voldoen aan de verhoogde behoefte aan vliegopleidingscapaciteit zijn drie nieuwe Pilatus PC-7 lesvliegtuigen ingestroomd. In het kader van de vervanging van de F-16 is een MOA ondertekend waarbij wordt geregeld dat de Koninklijke luchtmacht als «limited cooperative partner» deelneemt in de demonstratiefase van het Joint Strike Fighter (JSF) programma. Verder is met de accordering van het DMP-A document Patriot PAC 3 een aanvang gemaakt met de verdere verbetering van de EAD/TMD-capaciteit van dit luchtverdedigingssysteem.

In 1997 is gestart met het project Bestuurlijke Integratie en Reorganisatie Depots. Het is de bedoeling dat met ingang van 2000 de beide KLu-depots Depot Mechanisch Vliegtuigmaterieel en Straalmotoren (DMVS) te Woensdrecht en Depot Electronisch Materieel (DELM) te Rhenen organisatorisch zijn opgegaan in het Logistiek Centrum KLu (LCKLu). Om de bedrijfsvoering optimaal te ondersteunen zal hiervoor onder meer een nieuw Bedrijfs Besturings Systeem KLu (BBSKLu) worden ingevoerd.

Personeel Beheer

In 1997 is de herstructurering en verkleining van de Koninklijke luchtmacht volgens de Defensienota en Prioriteitennota verder voortgezet. De reductie van het burgerpersoneelsbestand is iets achtergebleven ten opzichte van de ijklijn voor 1997. De oorzaak hiervan is dat in het kader van de herstructurering de afbouw van het functiebestand is vertraagd. Door de afbouw van het burgerpersoneelsbestand te versnellen, bestaat de verwachting dat het bestand in 2000 op de geplande aantallen zal uitkomen.

Bij militair personeel is daarentegen gebleken dat de feitelijke personele reductie voorloopt op de planmatig voorziene reductie. Het beleid is daarbij gericht op het adequaat vullen van de organisatie zoals geschetst in de Prioriteitennota. Tijdens de reorganisaties wordt veel personeel via om-, her- en bijscholing een andere functie geboden. De verkleining van het functiebestand vereist een andere indeling van de organisatie en een kwaliteitstoename bij het personeel. Daarnaast is bij de reorganisaties reeds rekening gehouden met functies die nog komen te vervallen. Hierdoor werden minder functies vervuld dan strikt genomen noodzakelijk was. Dit had als gevolg dat vacatures langer zijn blijven bestaan dan was gepland.

Activiteiten

Gedurende het jaar 1997 is de bijdrage aan SFOR vanaf vliegbasis Villafranca met F-16 vliegtuigen gecontinueerd. Vanaf begin 1997 is begonnen met het opereren met de 12 van de US ARMY geleasde AH64-A Apaches. Daarnaast zijn de operaties met de overige helikopters en de luchttransportvloot verder uitgebreid. In het kader van de internationale samenwerking zijn verschillende initiatieven ontplooid en is bestaande samenwerking met Navo-partners en Midden- en Oost-Europese landen waar mogelijk verder inhoud gegeven. In het algemeen kan worden gesteld dat voorgenomen activiteiten in 1997 zijn gerealiseerd.

Artikelsgewijze toelichting

05.01 Burgerpersoneel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen onregelmatige diensten, overige toelagen, tijdelijk personeel op formatieplaatsen, alsmede het aandeel van de sociale lasten voor het burgerpersoneel van de Koninklijke luchtmacht verantwoord. Het betreft hier personeel geplaatst bij algemeen beherende organisatie-eenheden, bijzondere organisatie-eenheden en operationele eenheden.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	103 564	108 249	4 685	5%
Overwerk en toeslagen onregelmatige diensten	2 094	2 820	726	35%
Toelagen en uitkeringen	2 708	1 846	– 862	– 32%
Aandeel in de sociale lasten	18 955	19 448	493	3%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	326	2 324	1 998	613%
Totaal	127 647	134 687	7 040	6%

Toelichting op de verschillen

Bij de herstructurering van de Koninklijke luchtmacht is het beleid ten aanzien van het burgerpersoneelsbestand onder meer gericht op een evenwichtige reductie.

De begrote reductie van de burgerpersoneelssterkte voor 1997 is echter niet gehaald. De overschrijding van 106 vte'n heeft een extra budgettair beslag gelegd op de begroting. Door de afbouw van het burgerpersoneelsbestand te versnellen bestaat de verwachting dat het bestand in 2000 op de geplande aantallen zal uitkomen. Als gevolg van vacatures in bepaalde kritische functiegroepen (voornamelijk technisch personeel) en een verhoogde werklast is meer tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen ingehuurd. De hiermee samenhangende, aangegane verplichtingen zijn f 2,060 miljoen hoger dan de uitgaven.

In het kader van steunverlening bij het bestrijden van de varkenspest was extra geld benodigd voor overwerk en toeslagen onregelmatige diensten. In het kader van gedifferentieerd belonen heeft een verschuiving plaatsgevonden naar overige personele uitgaven.

De verplichtingen zijn f 0,037 miljoen lager dan de uitgaven door het niet tijdig aanbrengen van de juiste correctie.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	2 063	1 935	2 041	106
– gemiddeld salaris	x f 1,–	64 532	65 967	65 991	24
– totale uitgaven	x f 1000,–	133 129	127 646	134 687	7 041

De hogere uitgaven in 1997 worden veroorzaakt door de jaarlijkse salarisverhoging en de inhuur van tijdelijk personeel.

05.02 Militair personeel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen en uitkeringen, alsmede de sociale lasten voor het vrijwillig dienend en het dienstplichtig militair personeel van de Koninklijke luchtmacht verantwoord. Het betreft militair personeel, geplaatst bij algemeen beherende organisatie-eenheden, bijzondere organisatie-eenheden, operationele eenheden en ondersteunende diensten en onderdelen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	762 474	721 325	– 41 149	– 5%
Overwerk en toeslagen onregelmatige diensten	16 321	21 901	5 580	34%
Toelagen en uitkeringen	41 904	31 339	– 10 565	– 25%
Aandeel in de sociale lasten	41 348	39 811	– 1 537	– 4%
Totaal	862 047	814 376	– 47 671	– 6%

Toelichting op de verschillen

Het beleid ten aanzien van het militair personeel is gericht op het adequaat vullen van de organisatie zoals is geschetst in de Prioriteitennota. De stabiele eindsituatie ontstaat in 2001. In de uitvoering van het beleid wordt geanticipeerd op de eindsituatie. De Koninklijke luchtmacht is onderverdeeld in vier operationele pijlers te weten: operationele squadrons met F-16's, luchttransport, luchtverdediging en de Tactische Helikopter Groep. Daarnaast worden de scholen en de depots geherstructureerd en ook wordt verder inhoud aan decentralisatie gegeven. Om dit te kunnen bereiken zijn reorganisaties en herplaatsingen nodig, hetgeen tot gevolg had dat vacatures langer zijn blijven bestaan dan gepland was. Door bij de reorganisaties al rekening te houden met functies die nog komen te vervallen, werden minder vacatures vervuld dan strikt noodzakelijk was. Hierdoor is het daadwerkelijk aantal militairen 645 vte'n lager uitgevallen dan de raming. De realisatie van het artikel is hierdoor ook achtergebleven bij de planning.

Als gevolg van vacatures en een verhoogde werklast bij met name de THGKLu en Vliegbasis Eindhoven is meer overgewerkt dan geraamd. Bovendien heeft de onvoorziene steunverlening aan het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij in het kader van de operatie «Varkenstellen» geleid tot verstrekkingen van extra oefentoelagen. Dit heeft geresulteerd in meeruitgaven ten behoeve van overwerk en toelagen onregelmatige diensten. De minderuitgaven op overige toelagen is voornamelijk het gevolg van een neerwaartse bijstelling in de BBT-premies en doordat meer BBT'ers hun contract hebben verlengd.

Kengetallen

Militair personeel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte:
beroepspersoneel onbepaalde tijd	aantal vte'n	8 719	8 814	8 324	– 490
beroepspersoneel bepaalde tijd	aantal vte'n	3 197	3 351	3 196	– 155
– gemiddeld salaris	x f 1,–	69 313	70 863	70 692	– 171
– totale uitgaven	x f 1000,–	825 932	862 047	814 376	– 47 671

De lagere uitgaven in 1997 ten opzichte de realisatie in 1996 wordt veroorzaakt doordat het personeelsbestand BOT met 395 vte'n is gedaald.

05.03 Overige personele exploitatie

Ten laste van dit artikel worden de personeelsuitgaven anders dan salarissen voor het burger- en militair personeel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kleding en uitrusting	17 758	24 016	6 258	35%	22 436	23 134	698	3%
Voeding	14 400	17 137	2 737	19%	14 400	17 135	2 735	19%
Reis- en verblijfkosten	22 858	23 725	867	4%	22 858	23 838	980	4%
Verplaatsingskosten	29 008	30 702	1 694	6%>	29 008	30 702	1 694	6%
Sport en ontspanning	1 911	3 870	1 959	103%	1 911	3 397	1 486	78%
Representatiekosten	645	1 241	596	92%	645	1 232	587	91%
Personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen	1 858	10 727	8 869	477%	1 858	10 912	9 054	487%
Sociale zorg	2 339	2 088	– 251	– 11%	2 339	2 089	– 250	– 11%
Voorziening woonruimte	3 264	3 546	282	9%	3 264	3 546	282	9%
Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	8 839	7 802	– 1 037	– 12%	8 839	7 759	– 1 080	– 12%
Werving	572	739	167	29%	572	689	117	20%
Geneeskundige verzorging	3 920	2 122	– 1 798	– 46%	3 920	2 517	– 1 403	– 36%
Onderwijs en opleiding	69 231	202 516	133 285	193%	64 250	77 203	12 953	20%
Arbeidsmarkt en opleidingsfonds voor de overheid A&O-projecten	0	1 918	1 918	100%	0	1 817	1 817	100%
Overige personele uitgaven	3 305	6 614	3 309	100%	2 803	4 981	2 178	78%
Totaal	179 908	338 763	158 855	88%	179 103	210 951	31 848	18%

Toelichting op de verschillen

Sport en ontspanning

De meeruitgaven zijn hoofdzakelijk veroorzaakt door extra uitgaven met betrekking tot inhuur van specialistisch personeel ten behoeve van de Klu-kapel.

Representatiekosten

De Koninklijke luchtmacht heeft in 1997 extra inspanningen verricht op het gebied van internationale samenwerking. Als gevolg hiervan zijn de uitgaven met betrekking tot representatie hoger dan geraamd.

Personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen

De toename in de uitgaven voor personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen is deels veroorzaakt door een administratieve overboeking vanuit diverse materieelprojecten. Daarnaast is de toename het gevolg van vacatures in bepaalde kritische functiegroepen en een verhoogde werklast door internationale uitzendingen. Tevens is voor een aantal veranderingsprojecten specialistisch personeel ingehuurd.

Geneeskundige verzorging

Doordat budgetoverheveling heeft plaatsgevonden naar het beleidsterrein Dico (Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf), is op dit onderdeel minder gerealiseerd dan geraamd.

Onderwijs en opleiding

De herstructurering van de Koninklijke luchtmacht als gevolg van de Prioriteitennota heeft tot gevolg dat veranderingen zijn opgetreden in de te verrichten taken. In de realisatie van dit artikel komt ook de aanpassing die nodig is voor opdeling van de Koninklijke luchtmacht in vier operationele aandachtspunten tot uiting. Met name de introductie van de nieuwe helikopters en de hierdoor grotere behoefte aan helikoptervliegers, heeft geleid tot een hogere opleidingsbehoefte dan aanvankelijk geraamd. Dit heeft geresulteerd in een toename in de uitgaven voor de betreffende opleidingen.

Door de aantrekkingskracht vanuit de civiele luchtvaart hebben meer F-16 vliegers de Koninklijke luchtmacht verlaten dan voorzien. Om het ontstane tekort te compenseren was een hogere opleidingsinspanning benodigd. Hierdoor is het ook nodig gebleken meer uitgaven te verrichten voor F-16 vliegopleidingen.

In het kader van de introductie van de nieuwe helikopters bleek het bovendien noodzakelijk om voornamelijk technisch personeel in verhoogd tempo op te leiden. In 1997 zijn meerjarige contracten voor vliegopleidingen afgesloten. Gezien de hogere opleidingsbehoefte en de hogere kosten per opleidingsplaats zijn de in 1997 aangegane verplichtingen hoger uitgevallen dan geraamd.

Overige personele uitgaven

Aangezien in 1997 een deel van de in 1996 gemaakte kosten voor kinderopvang is betaald, zijn de uitgaven voor overige personele uitgaven hoger dan geraamd. Tevens zit hierin een verschuiving van uitgavenartikel 05.01 inzake toelagen en uitkeringen verwerkt.

Werkgelegenheidsprojecten

In 1997 is in het kader van het Melkertbanen-project een aantal mensen op verschillende onderdelen van de Koninklijke luchtmacht tewerkgesteld.

Verplichtingen

Bovengenoemde factoren hebben eveneens de weergegeven verplichtingenmutaties veroorzaakt.

Kengetallen

Kleding en uitrusting vliegers	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal vliegers	aantal vte'n	467	459	501	42
– bedrag per vlieger	x f 1,–	11 828	9 155	8 679	– 476
– totale uitgaven	x f 1000,–	5 524	4 202	4 348	146

Voor het uitvoeren van vredesmissies vanuit Villafranca te Italië was in 1996 extra kleding en uitrusting voor vliegers benodigd.

Overige uitgaven kleding en uitrusting	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal militairen	aantal vte'n	11 466	11 706	11 019	– 687
– bedrag per vte	x f 1,–	1 391	1 377	1 705	328
– totale uitgaven	x f 1000,–	15 948	16 115	18 786	2 671

In 1997 is naast de reguliere uitgaven voor kleding en uitrusting het Woodland PSU-project tot realisatie gekomen.

Voeding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal militairen	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	1 103	1 021	1 264	243
– totale uitgaven	x f 1000,–	15 441	14 400	17 135	2 735

In 1997 is er door de Koninklijke luchtmacht meer geoefend dan in 1996. De van rijkswege verstrekte voeding veroorzaakt hierdoor een hogere realisatie.

Verplaatsingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	1 862	2 057	2 264	207
– totale uitgaven	x f 1000,–	26 064	29 008	30 702	1 694

De kosten van het openbaar vervoer zijn in 1997 gestegen. Tevens is als gevolg van de reorganisaties meer personeel verplaatst.

Sociale zorg	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– langdurig zieken	aantal	58	40	60	20
– post-actief personeel	aantal	0	0	8	8
– PAS-regeling	aantal	0	2	15	13
– ouderschapsverlof	aantal	0	8	10	2
– totale uitgaven	x f 1000,–	2 538	2 339	2 089	– 250

Voorziening woonruimte	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– huurwoningen	aantal	296	178	97	– 81
– woningen groot onderhoud	aantal	13	13	12	– 1
– totale uitgaven	x f 1000,–	4 823	3 264	3 546	282

Door het terugtrekken van militairen uit Duitsland is het aantal benodigde huurwoningen in 1997 sterk verminderd.

Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	699	627	572	– 55
– totale uitgaven	x f 1000,–	9 790	8 839	7 759	– 1080

In 1997 waren er minder ambtsjubilea dan in 1996. Tevens zijn in 1997 voor Apache-opleidingen minder toelagen verstrekt.

Onderwijs en opleidingen/vliegopleiding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal vliegers	aantal	467	459	501	42
– bedrag per vlieger	x f 1,–	158 002	107 630	124 649	17 019
– totale uitgaven	x f 1000,–	73 787	49 402	62 449	13 047

Door een initiële opleiding voor Apache-vliegers in de USA is in 1996 meer gerealiseerd dan in 1997.

Onderwijs en opleiding/overige opleidingen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– overig militair personeel	aantal vte'n	13 529	13 641	13 060	– 581
– bedrag per vte	x f 1,–	862	1 091	1 130	39
– totale uitgaven	x f 1000,–	11 664	14 878	14 754	– 124

In verband met nieuwe geautomatiseerde systemen zijn er in 1997 meer personeelsleden naar automatiseringscursussen geweest.

05.04 Materiële exploitatie

Op dit artikel zijn exploitatie-uitgaven verantwoord anders dan personele uitgaven. Het betreft uitgaven van algemene en specifieke aard, de aankoop van inventarisgoederen en klein materieel, het onderhoud en herstel van infrastructuur en materieel, de aankoop van brandstoffen, olie en smeermiddelen, alsmede de uitgaven voor operationele trainingen en oefeningen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Aanschaf inventarisgoederen	19 661	31 292	11 631	59%	19 891	31 535	11 644	59%
Vliegtuigonderdelen en -onderhoud	217 183	157 134	– 60 049	– 28%	219 691	179 935	– 39 756	– 18%
Vervoermiddelen	10 288	9 861	– 427	– 4%	11 921	13 078	1 157	10%
Elektrisch en elektronisch materieel	41 371	37 592	– 3 779	– 9%	47 903	57 014	9 111	19%
Bewapeningsmaterieel	18 482	23 575	5 093	28%	21 260	25 153	3 893	18%
Springstoffen en munitie	2 581	1 039	– 1 542	– 60%	2 719	1 714	– 1 005	– 37%
Onderhoud inventarisgoederen	579	782	203	35%	579	802	223	39%
Technische installaties	4 011	4 470	459	11%	4 026	4 507	481	12%
Inrichten van werkplaatsen en magazijnen	6 080	6 967	887	15%	6 532	7 786	1 254	19%
Onderhoud gebouwen, werken en terreinen	79 952	97 389	17 437	22%	83 429	102 572	19 143	23%
Brandstoffen, olie en smeermiddelen	89 131	21 058	– 68 073	– 76%	88 222	90 583	2 361	3%
Huisvestingskosten	19 445	24 601	5 156	27%	19 513	24 593	5 080	26%
Bureaukosten	11 540	17 916	6 376	55%	11 540	17 994	6 454	56%
Specifieke uitgaven van operationele aard	5 093	10 900	5 807	114%	6 062	10 064	4 002	66%
Schietvoorraad	1 847	319	– 1 528	– 83%	1 847	318	– 1 529	– 83%
Overige uitgaven	54 027	90 864	36 837	68%	53 902	82 837	28 935	54%
Geneeskundig materieel	1 073	4 958	3 885	362%	1 433	4 325	2 892	202%
Operationele trainingen en oefeningen	39 137	8 286	– 30 851	– 79%	23 794	16 201	– 7 593	– 32%
Totaal	621 481	549 003	– 51 924	– 8%	624 264	671 011	46 747	7%

Toelichting op de verschillen

Aanschaf inventarisgoederen

Door de herstructureringen en reorganisaties hebben veel verbouwingen en nieuwbouw plaatsgevonden. Hierdoor heeft een versnelde vervanging van verouderd inventarismateriaal plaatsgevonden.

Vliegtuigonderdelen en -onderhoud

De mutaties op dit artikelonderdeel hebben vooral betrekking op actualiseringen van bestaande contracten met betrekking tot de aanschaf van vliegtuigonderdelen met als gevolg een herfasering van de in 1997 benodigde fondsen. In de loop van 1997 is gebleken dat de ramingen voor onderhoud aan de nieuwe helikopters, Chinook, Cougar en de Apache voor 1997 te hoog zijn ingeschat.

Elektrisch en elektronisch materieel

Door een noodzakelijke versnelling van het inkooptraject is een aantal orders vroegtijdig tot realisatie gekomen.

Bewapeningsmaterieel

In 1997 is een extra verplichting aangegaan voor klein kaliber wapens.

Springstoffen en munitie

Niet benodigde munitie is conform de Single Service Management procedure aan de Koninklijke landmacht geretourneerd en verrekend. Hierdoor is op dit artikelonderdeel minder gerealiseerd.

Onderhoud gebouwen, werken en terreinen

Als gevolg van de genoemde reorganisaties was in 1997 meer onderhoud aan gebouwen benodigd. Hierdoor was tevens meer begeleiding van DGW&T noodzakelijk, waardoor bovendien de apparaatskosten DGW&T hoger zijn uitgevallen dan geraamd.

Brandstoffen, olie en smeermiddelen

In 1997 is geen verplichting voor de jaarlijkse brandstofbehoefte aangegaan.

Huisvestingskosten

In 1997 zijn de tarieven voor nutsvoorzieningen fors gestegen. Dit verklaart met name de stijging in de uitgaven. Tevens worden de kosten van verwarming en elektriciteit nauwelijks beïnvloed door het lagere aantal personeelsleden.

Bureaukosten

Door een verhoging van de frankeertarieven en een sterke toename van het gebruik van mobiele telefoons zijn extra uitgaven voor bureaukosten gedaan.

Specifieke uitgaven van operationele aard

Het geïntegreerd oefenen met de wapensystemen Patriot, HAWK en Stinger leidt tot hogere uitgaven voor tijdelijke huisvesting van het personeel. Daarnaast heeft de Koninklijke luchtmacht een bijdrage betaald voor een nieuwe telefooncentrale op het schietterrein NAMFI, te Kreta.

Schietvoorraad

Diverse niet benodigde munitiesoorten zijn geretourneerd aan de Koninklijke landmacht en verrekend. Hierdoor zijn de uitgaven lager uitgevallen dan geraamd.

Overige uitgaven

De extra uitgaven zijn veroorzaakt door extra inhuur van automatiseringspersoneel ten behoeve van verschillende I- en A-projecten, alsmede extra aanschaf van publikaties ten behoeve van onder meer nieuwe wapensystemen.

Geneeskundig materieel

Militairen dienen jaarlijks te voldoen aan de fysieke functie-eisen test. De hiervoor benodigde cardio-fitness apparatuur is versneld aangeschaft.

Operationele trainingen en oefeningen

Het niet doorgaan van een aantal geplande vliegtrainingen en -oefeningen is de oorzaak van een lagere realisatie.

Verplichtingen

De verplichtingenmutaties zijn eveneens door bovengenoemde factoren veroorzaakt. De verplichtingenmutatie op vliegtuigonderdelen en onderhoud heeft voornamelijk als oorzaak het later afsluiten van desbetreffende contracten op basis van een bijgestelde verwachting ten aanzien van de levering van onderdelen (voor KDC-10 en F-16).

Kengetallen

Aanschaf inventarisgoederen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	1 827	1 411	2 325	914
– totale uitgaven	x f 1000,–	25 566	19 891	31 535	11 644

In 1997 zijn meer gebouwen opgeleverd dan in 1996. Hierdoor is extra gerealiseerd voor nieuw meubilair.

Onderhoud inventarisgoederen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	46	41	59	18
– totale uitgaven	x f 1000,–	642	579	802	223

Voor instandhouding van het bestaande meubilair was extra geld benodigd.

Huisvestingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	1 763	1 384	1 814	430
– totale uitgaven	x f 1000,–	24 676	19 513	24 593	5 080

De realisatie van 1997 is nauwelijks gewijzigd ten opzichte van de realisatie in 1996.

Bureaukosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	13 996	14 100	13 561	– 539
– bedrag per vte	x f 1,–	1 065	818	1 327	509
– totale uitgaven	x f 1000,–	14 928	11 540	17 994	6454

Door een verhoging van de frankeertarieven en een sterke toename van het gebruik van mobiele telefoons in 1997 zijn extra uitgaven voor bureaukosten gedaan.

05.05 Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen

Ten laste van dit artikel worden de uitgaven verantwoord voor renovatie en nieuwbouw van infrastructurele voorzieningen ten behoeve van de Koninklijke luchtmacht. De investeringen als gevolg van eisen die de milieuwetgeving stelt, worden eveneens op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	199 211	245 066	45 855	23%	137 530	192 254	54 724	40%

Toelichting op de verschillen

De herstructurering van de Koninklijke luchtmacht (vliegveldbelegging en organisatiewijzigingen) heeft een groot aantal bouwactiviteiten tot gevolg. Dit betreft vooral grote projecten op de vliegbases Eindhoven, Gilze-Rijen en Soesterberg, welke in 2000 dienen te zijn afgerond. Om deze doelstelling te kunnen halen zijn de ramingen en uiteindelijk ook de realisatie op een hoger niveau gebracht. Dit heeft eveneens de weergegeven verplichtingenmutatie tot gevolg gehad.

05.06 Overig groot materieel

Ten laste van dit artikel worden de uitgaven voor groot materieelprojecten verantwoord. Het beleid van de Koninklijke luchtmacht is gericht op het realiseren van de doelstellingen genoemd in de Prioriteitennota: een moderne krijgsmacht, waarbij de organisatie van de Koninklijke luchtmacht berust op de eerder genoemde vier pijlers.

Een belangrijk deel van de uitgaven op dit artikel hebben in het teken gestaan van de realisatie van de transportvloot en de modernisering van de F-16. Voorts vallen onder dit artikel de investeringen die worden gedaan op het gebied van voertuigen, luchtverdedigingssystemen, bewapeningsmaterieel en munitie en overig materieel.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Overig vliegtuigmaterieel	8 600	22 679	14 079	164%	18 123	43 881	25 758	142%
Vervoermiddelen	15 468	56 938	41 470	268%	11 581	19 045	7 464	64%
Elektrisch en elektronisch materieel	455 583	150 217	– 305 366	– 67%	142 757	181 544	38 787	27%
Bewapeningsmaterieel	206 086	6 319	– 199 767	– 97%	46 835	34 619	– 12 216	– 26%
Springstoffen en munitie	0	24 373	24 373	100%	58 408	60 460	2 052	4%
Overig materieel	15 352	40 669	25 317	165%	19 422	30 498	11 076	57%
Totaal	701 089	301 195	– 399 894	– 57%	297 126	370 047	72 921	25%

Toelichting op de verschillen

Het merendeel van de uitgaven heeft betrekking op langlopende contracten met overeengekomen betalingsschema's. Deze betalingsschema's worden regelmatig gewijzigd. De mutaties zijn vooral het gevolg van herfaseringen, aanpassingen betaalschema's en actualiseringen. De belangrijkste mutaties worden hieronder nader toegelicht.

Voor wat betreft de uitgaven op het gebied van de F-16 is een groot deel van het budget besteed aan modernisering van apparatuur en bewapening en aan de twee programma's die gepaard gaan met de MLU-modificatie: DEEC (Digital Electronic Engine Control) en de Pacer SLIP. De verhoging van de uitgaven met betrekking tot elektrisch en elektronisch materieel is voornamelijk het gevolg van een versnelde aflevering van DEEC-pakketten en een versnelling van het project radarstoringsapparatuur ALQ 131. Als gevolg van de verhoogde behoefte aan vliegopleidingen zijn drie PC-7 vliegtuigen aangeschaft. Dit heeft geresulteerd in een verhoging van de uitgaven voor overig vliegtuigmaterieel. Op grond van de totaal benodigde behoefte aan voertuigen heeft een herfasering in de planning van de voertuigbehoefte plaatsge-vonden. De hieruit voortvloeiende verhoging heeft voornamelijk te maken met bedrijfsmatige vervangingen.

Met name als gevolg van vertraging binnen het project Product Improvement Program Patriot is minder uitgegeven voor bewapenings-materieel. Door vertraging in het verwervingstraject is een bedrag van f 6,4 miljoen ten behoeve van de aanschaf van motorproefdraaifaciliteiten verschoven van 1996 naar 1997. Daarnaast heeft nog een aantal andere kleinere mutaties geleid tot de hogere uitgaven voor Overig materieel dan geraamd.

De verplichtingenmutaties zijn grotendeels uit bovengenoemde factoren te verklaren. De mutatie bij elektrisch en elektronisch materieel is ontstaan omdat voor de vervanging van de verouderde Orpheus luchtverkenningssystemen dit jaar geen bestelorder tot stand is gekomen. De grote mutatie bij bewapeningsmaterieel is hoofdzakelijk het gevolg van het nog afsluiten van het contract inzake het (KL/Klu) SHORAD-project.

In 1997 zijn met betrekking tot groot materieelprojecten de volgende Kamerstukken ingediend:

Kamerstukken II, 25 000 X, nr. 63, 24 maart 1997, DMP-A document zelfbescherming F-16 tegen radargeleide grondgebonden luchtverdedigingssystemen;

Kamerstukken II, 25 000 X, nr. 99, 3 september 1997 DMP-A document Patriot Advaned Capability (PAC3).

05.08 Gevechtsvliegtuigen F-16

Op dit artikel zijn de uitgaven verantwoord die samenhangen met de modernisering van de F-16: het «Midlife update» (MLU) project. Daarnaast zijn de nationale aanvullingen op de MLU op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Gevechtsvliegtuigen F-16	23 845	363 876	340 031	1426%	427 323	401 074	– 26 249	– 6%

Toelichting op de verschillen

Het project Mid Life Update (MLU) betreft de modernisering van de F-16 die in het jaar 2002 moet zijn afgerond. De F-16 is dan tot 2010 inzetbaar. Hoewel het project inhoudelijk naar wens verloopt, bleek het betalingsschema dat deel uitmaakt van het contract niet geheel in overeenstemming te zijn met de feitelijk voor de fabrikanten benodigde fondsen. Daarom is in december 1997 een extra betaling ten behoeve van MLU verricht (aanvankelijk gepland in januari 1998).

De wijziging in het verplichtingenniveau is voor een belangrijk deel veroorzaakt door de contracten voor de inbouwkosten MLU F-16 en verder door het project Nachtzicht- en laserdoelaanstralingsapparatuur; het laatste project is niet in 1996 maar in 1997 tot verplichting gekomen.

06. Beleidsterrein Koninklijke marechaussee

Algemeen

De taak van de Koninklijke marechaussee ten aanzien van vreemdelingenzaken is sterk in ontwikkeling. De diensten op dit vlak, met name de politie- en veiligheidstaken op de buitengrenzen en het mobiel toezicht vreemdelingen breiden steeds verder uit.

Intensivering van Schengen maatregelen

In 1994 is het zogenaamde Schengen-akkoord gesloten. De uitvoering van het Schengen Verdrag verplicht de lidstaten tot een individuele en grondige persoonscontrole van de reizigers die het Schengengebied betreden of verlaten. Op met name de luchthaven Schiphol en Rotterdam Airport, waar een grote stroom reizigers de grenscontroles passeert, is in 1997 dit toezicht verder uitgebreid. Voor deze uitbreiding is structureel f 14,1 miljoen aan de Koninklijke marechaussee toegewezen. Vooruitlopend op de volledige vulling van het personeel zijn de toegewezen middelen in 1997 voornamelijk aangewend voor infrastructurele voorzieningen en voor transportmiddelen voor vervoer en verwijdering van vreemdelingen.

Bewakingskosten Schiphol

Hoewel de politieke verantwoordelijkheid voor de beveiliging van burgerluchthavens bij de Minister van Justitie berust, geschiedt de uitvoering van de beveiligingstaak door de Koninklijke marechaussee, die voor een aantal werkzaamheden een extern beveiligingsbedrijf heeft ingeschakeld. Omdat de betalingen aan het externe beveiligingsbedrijf worden verricht en verantwoord door het ministerie van Justitie en er onzekerheid bestond over de juistheid van deze betalingen is op initiatief van het Ministerie van Justitie in 1996 het project bewakingskosten burgerluchthavens gestart.

In het najaar van 1997 is een aanvang gemaakt met de implementatie van een nieuwe administratieve organisatie, die inmiddels door de Departementale Accountantsdienst (DAD) van het ministerie van Justitie is goedgekeurd.

Op dit moment kan worden begonnen met het verstrekken van prestatieverklaringen op de door de externe beveiligingsinstantie ingediende fakturen. Daarmee kunnen de openstaande voorschotten bij het ministerie van Justitie worden afgeboekt. In de loop van 1998 zal een nieuw contract tussen Justitie en een extern beveiligingsbedrijf worden geïmplementeerd waarmede de knelpunten uit het verleden zijn opgelost.

Personeel

De personele uitbreiding in het kader van de Schengen-maatregelen hebben in 1997 een grote druk gelegd op de werving van nieuwe beroeps voor bepaalde tijd (BBT) personeel. De geplande uitbreiding van de sterkte is niet geheel gehaald door onder andere tegenvallende wervingsresultaten voor marechaussee-beveiligers, het lager aantal contractverlengers en de niet-reguliere uitstroom van beroeps voor onbepaalde tijd (BOT) personeel. Waar mogelijk is een oplossing gezocht door voor de ondersteunende taken op diverse plaatsen binnen de Koninklijke marechaussee uitzendkrachten in te huren. Het opleidingscentrum werkt inmiddels op volle kracht. In 1997 is de Detmerskazerne te Eefde in gebruik genomen ten behoeve van de opleiding van marechaussee beveiligers. Verdere infra aanpassingen van het opleidingscentrum zijn onvermijdelijk. Een studie is gestart naar de totale infra situatie op het Opleidingscentrum.

Artikelsgewijze toelichting

06.01 Burgerpersoneel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven voor salarissen, overwerk, toeslagen onregelmatige diensten, toelagen en uitkeringen en tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen, alsmede de sociale lasten voor het burgerpersoneel van de Koninklijke marechaussee verantwoord. Het betreft burgerpersoneel geplaatst bij algemeen beherende, operationele en ondersteunende eenheden.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	7 582	8 653	1 071	14%
Overwerk en onregelmatige diensten	220	404	184	84%
Overige toelagen	52	63	11	21%
Aandeel in de sociale lasten	1 349	1 453	104	8%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	200	400	200	100%
Totaal	9 403	10 973	1 570	17%

Toelichting op de verschillen

De per saldo hogere uitgaven van f 1,570 miljoen voor het burgerpersoneel ten opzichte van de begroting 1997 zijn met name veroorzaakt door de behoefte aan ondersteunend personeel voor diverse taken binnen de Koninklijke marechaussee. Onderdeel van deze hogere uitgaven vormt de stijging van het loonniveau in 1997.

In 1997 zijn 6 vte'n militair personeel omgezet naar burgerpersoneel op de luchthaven Schiphol voor arrestantenbewaking. Door de uitbreiding van taken is het in 1997 noodzakelijk geweest uitzendkrachten in te huren op formatieve arbeidsplaatsen. Tevens heeft de hoge werkdruk in 1997 geleid tot hogere uitgaven voor overwerk en onregelmatige diensten.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	148	152	163	11
– gemiddeld salaris	x f 1,–	60 114	61 862	67 319	5 457
– totale uitgaven	x f 1000,–	8 978	9 403	10 973	1 570

De uitbreiding van het aantal taken heeft in 1997 een toename van de sterkte van het burgerpersoneel tot gevolg gehad. Het aantal vte'n burgerpersoneel ten opzichte van de raming is met 11 toegenomen. Deze toename is veroorzaakt door de behoefte aan ondersteunend personeel op diverse plaatsen binnen de Koninklijke marechaussee. Het gemiddelde salaris is onder andere gestegen door de stijging van het loonniveau.

06.02 Militair personeel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven voor salarissen, overwerk, toelagen onregelmatige diensten, toelagen en uitkeringen en tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen, alsmede de sociale lasten voor het militair personeel van de Koninklijke marechaussee verantwoord. Het betreft militair personeel dat is geplaatst bij algemeen beherende, operationele en ondersteunende eenheden.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1996	Realisatie 1997	Verschil
Salarissen (inclusief vakantie-uitkering)	259 509	248 367	– 11 142	– 4%
Overwerk en onregelmatige diensten	10 976	12 410	1 434	13%
Overige toelagen	7 808	7 507	– 301	– 4%
Aandeel in de sociale lasten	13 534	15 186	1 652	12%
Tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen	0	3 127	3 127	–
Totaal	291 827	286 597	– 5 230	– 2%

Toelichting op de verschillen

De uitgaven voor het militair personeel zijn ten opzichte van de begroting 1997 f 5,230 miljoen lager uitgevallen. Door een tegenvallend aantal contractverlengers en een hogere niet-reguliere uitstroom van BOT personeel zijn de uitgaven voor salarissen (inclusief de vakantie-uitkeringen) achtergebleven bij de ramingen van de begroting 1997. Door deze tegenvallende sterkte van het militair personeel is overgegaan tot de inhuur van tijdelijk personeel op formatieve arbeidsplaatsen. In 1997 zijn zes militaire functies naar burgerfuncties omgezet voor arrestantenbewaking op de luchthaven Schiphol. Daarnaast zijn in 1997 vier vte'n overgeheveld naar de Centrale organisatie in verband met veiligheidsonderzoeken van de Militaire Inlichtingendienst ten behoeve van de Koninklijke marechaussee.

Kengetallen

Militair personeel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte: beroepspersoneel onbepaalde tijd	aantal vte'n	3 327	3 391	3 188	– 203
beroepspersoneel bepaalde tijd	aantal vte'n	923	1 078	1 144	66
– gemiddeld salaris	x f 1,–	64 616	65 300	66 158	858
– totale uitgaven (excl. dienstplichtigen)	x f 1000,–	274 618	291 827	286 597	– 5 230

De hoge werkdruk als gevolg van de uitbreiding van taken, heeft in 1997 geen gelijke tred gehouden met de uitbreiding van het personeel. Dit heeft geleid tot een toename van overwerk en de inhuur van uitzendkrachten op formatieplaatsen. Het gemiddelde salaris is licht toegenomen door onder andere de stijging van het loonniveau.

06.03 Overige personele exploitatie

Op dit artikel zijn de uitgaven en verplichtingen verantwoord die betrekking hebben op personele uitgaven, anders dan salarissen, zowel voor burger- als militair personeel.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kleding	3 800	11 208	7 408	195%
Voeding	4 250	4 070	– 180	– 4%
Reis- en verblijfkosten	4 500	3 191	– 1 309	– 29%
Verplaatsingskosten	11 144	9 514	– 1 630	– 15%
Sport en ontspanning	220	206	– 14	– 6%
Representatiekosten	100	192	92	92%
Personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen	200	751	551	276%
Sociale zorg	150	193	43	29%
Voorziening woonruimte	535	437	– 98	– 18%
Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	1 000	1 314	314	31%
Werving	0	5	5	–
Geneeskundige verzorging	25	26	1	4%
Onderwijs en opleiding	855	2 416	1 561	183%
Overige personele uitgaven	838	268	– 570	– 68%
Totaal	27 617	33 791	6 174	22%

Toelichting op de verschillen

De uitgaven op het artikel personele exploitatie zijn ten opzichte van de begroting 1997 met per saldo f 6,174 miljoen gestegen. Als voornaamste oorzaken hiervoor kunnen worden genoemd:

– extra uitgaven voor kleding en uitrusting als gevolg van de invoering van het blauwe gevechtstenue;

– minder uitgaven voor reis- en verblijfskosten door met name de invoering van het nieuwe reiskostenbesluit;

– lagere uitgaven voor verplaatsingskosten door een geringer aantal detacheringen in 1997 als gevolg van permanente plaatsingen van militair personeel op het District Koninklijke Marechaussee Luchtvaart op Schiphol;

– hogere uitgaven voor de inhuur van personeel op bovenformatieve arbeidsplaatsen waarmee een aantal knelpunten in het kader van de taakuitvoering is opgevangen;

– meer uitgaven voor opleidingen en cursussen door de overgang naar onder andere de nieuwe Windows-omgeving (automatiseringscursussen).

Kengetallen

Kleding en uitrusting	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal militairen	aantal vte'n	4 309	4 469	4 332	– 137
– bedrag per vte	x f 1,–	1 802	888	2 587	1 699
– totale uitgaven	x f 1000,–	7 750	3 967	11 208	7 241

De toename voor de gemiddelde uitgaven voor kleding is het gevolg van de invoering van het blauwe gevechtstenue.

Voeding	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– aantal militairen	aantal vte'n	4 309	4 469	4 332	– 137
– bedrag per vte	x f 1,–	804	951	940	– 11
– totale uitgaven	x f 1000,–	3 458	4 250	4 070	– 180

De stijgende lijn in de uitgaven voor voeding is in belangrijke mate veroorzaakt door de groei van de luchthaven Schiphol. Door de plaatsingen van personeel op de luchthaven is meer gebruik van de regeling huisvesting en voeding van rijkswege.

Verplaatsingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 447	4 621	4 495	– 126
– bedrag per vte	x f 1,–	2 256	2 412	2 117	– 295
– totale uitgaven	x f 1000,–	10 025	11 144	9 514	– 1 630

De afname van verplaatsingskosten is vooral een gevolg van een geringer aantal detacheringen van militair personeel.

Sociale zorg	Eenheid		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– langdurig zieken	aantal		1	3	2
– totale uitgaven	x f 1000,–		150	193	43

In 1997 is het kengetal Sociale zorg voor het eerst toegevoegd.

Persoonsgebonden toelagen en uitkeringen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 457	4 621	4 495	– 126
– bedrag per vte	x f 1,–	271	221	292	71
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 210	1 023	1 314	291

De toename van de gemiddelde uitgaven voor persoonsgebonden toelagen en uitkeringen per vte hangt nauw samen met de stijging van de salarissen.

Onderwijs en opleidingen	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 457	4 621	4 495	– 126
– bedrag per vte	x f 1,–	280	185	538	353
– totale uitgaven	x f 1000,–	1 248	855	2 416	1561

De stijging van de gemiddelde uitgaven per vte voor onderwijs en opleidingen zijn voornamelijk ontstaan door de nieuwe taken en de uitbreiding van taken. Ook de overgang naar de nieuwe windows-omgeving (automatiseringscursussen) heeft geleid tot hogere uitgaven op dit artikelonderdeel.

06.04 Materiële exploitatie

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven verantwoord voor inventarisgoederen en klein materieel, onderhoud gebouwen en materieel, brandstoffen, olie en smeermiddelen en overige exploitatiekosten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Inventarisgoederen en klein materieel	2 125	3 199	1 074	51%
Onderhoud en herstel	11 500	15 393	3 893	34%
Huisvestingskosten	14 467	15 117	650	4%
Bureaukosten	2 975	4 998	2 023	68%
Brandstoffen, olie en smeermiddelen	3 200	4 294	1 094	34%
Tijdschrift «Ons wapen»	0	10	10	–
Overige uitgaven	3 000	5 720	2 720	91%
Totaal	37 267	48 731	11 464	31%

Toelichting op de verschillen

De stijging van de uitgaven ten opzichte van de begroting 1997 van f 11,464 miljoen is met name een gevolg van:

– de vervanging van sterk verouderd kazerneringsmaterieel;

– het onderhoud van roerende en onroerende zaken door onder andere de uitbreiding van het voertuigenpark en de onderhoudscontracten voor automatiseringsmiddelen;

– extra uitgaven voor brandstofverbruik door de uitbreiding van het voertuigenpark en door de overgang naar een ander tanksysteem voor brandstoffen. Hierdoor zijn in 1997 éénmalig 5 kwartalen verrekend;

– extra uitgaven voor huisvesting door de huur van kantoorruimtes op de luchthaven Schiphol;

– meer uitgaven verplichtingen voor bureauzaken, waaronder in 1997 een contract voor het onderhoud van het Interim Landelijk Mobilofoonnet (ILM);

– meer uitgaven en verplichtingen voor de inhuur van extern personeel, uitgaven verbonden aan de constatering van strafbare feiten (inhuur tolken) en door de inhuur van motorvoertuigen.

Kengetallen

Inventarisgoederen en klein materieel	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 457	4 621	4 495	– 126
– bedrag per vte	x f 1,–	499	460	712	252
– totale uitgaven	x f 1000,–	2 224	2 125	3 199	1 074

De stijging van het kengetal in 1997 ten opzichte van 1996 is veroorzaakt door de vervanging van sterk verouderd kazerneringsmaterieel.

Huisvestingskosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 457	4 621	4 495	– 126
– bedrag per vte	x f 1,–	3 412	3 131	3 363	232
– totale uitgaven	x f 1000,–	15 208	14 467	15 117	650

De lichte daling komt met name doordat meer gebruik wordt gemaakt van de legeringsfaciliteiten op de brigade te Badhoevedorp in plaats van de huur van kamers in hotels rond de luchthaven Schiphol.

Bureaukosten	Eenheid	Realisatie 1996	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	4 457	4 621	4 495	– 126
– bedrag per vte	x f 1,–-	1 033	644	1 112	468
– totale uitgaven	x f 1000,–	4 603	2 975	4 998	2 023

De toename is met name veroorzaakt door de uitgaven voor datacommunicatie van het Interim Landelijk Mobilofoonnet (ILM) en de stijging van telefoonkosten als gevolg van het gebruik van mobiele telefoons.

06.05 Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven verantwoord voor nieuwbouw, renovatie en aankoop van onroerend goed.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Bouw, alsmede aankoop van gronden en opstallen	18 348	26 714	8 366	46%	38 941	50 857	11 916	31%

Toelichting op de verschillen

De toename van de uitgaven met f 11,916 miljoen en de toename van de verplichtingen met f 8,366 miljoen ten opzichte van de begroting 1997 zijn voornamelijk het gevolg van infrastructurele maatregelen in verband met de uitbreiding van het Mobiel Toezicht Vreemdelingen (MTV) en de bestrijding van mensensmokkel. Hierdoor is onder andere op de luchthaven Schiphol een aantal infrastructurele aanpassingen gerealiseerd in verband met de opvang van asielzoekers en in het kader van de arrestantenbewaking. Voor de nieuwbouw «Clingendael» is als gevolg van verschuivingen van 1996 naar 1997 ongeveer f 7,0 miljoen meer uitgegeven. Daarnaast is de aanbesteding van de nieuwbouw van de brigade Seedorf verschoven van 1996 naar 1997.

06.06 Groot materieel

Ten laste van dit artikel zijn de uitgaven verantwoord die voor het grootste deel bestemd zijn voor het op economische gronden te vervangen materieel. Voorts zijn wapens en munitie ten laste van dit artikel aangeschaft alsmede automatiseringsmiddelen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Vervoermiddelen en vaartuigen	7 000	14 715	7 715	110%	7 000	13 502	6 502	93%
Elektrisch en elektronisch materieel	6 800	5 281	– 1 519	– 22%	6 500	7 295	795	12%
Automatiseringsmiddelen	6 700	9 787	3 087	46%	5 500	6 502	1 002	18%
Bewapeningsmaterieel	800	18	– 782	–98%	800	14	– 786	–98%
Springstoffen en -munitie	1 450	1 932	482	33%	1 200	751	– 449	– 37%
Telefooninstallaties	950	1 434	484	34%	1 000	1 356	356	36%
Overig groot materieel	1 978	2 145	167	8%	1 678	1 201	– 477	– 28%
Totaal	25 678	35 312	9 634	38%	23 678	30 621	6 943	29%

Toelichting op de verschillen

De toename van de verplichtingen en de uitgaven met respectievelijk f 9,634 miljoen en f 6,943 miljoen kan worden verklaard doordat de diensten van de Koninklijke marechaussee ten aanzien van vreemdelingenzaken sterk in ontwikkeling zijn. De diensten op dit vlak, met name de politie- en veiligheidstaken aan de buitengrenzen en het Mobiel Toezicht Vreemdelingen (MTV) zijn in 1997 verder uitgebreid. Voor 1997 heeft dit een toename van de aanschaffing van vervoermiddelen tot gevolg gehad. Deze worden met name ingezet voor de intensivering van het MTV. Ook de inrichting van de centrale meldkamer op de nieuwbouw «Clingendael» heeft in 1997 geleid tot hogere uitgaven en verplichtingen.

08. Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten

08.01 Luchtmobiele brigade

Op dit artikel worden de uitgaven verantwoord die betrekking hebben op de oprichting van de Luchtmobiele brigade. De gevolgen van het in 1997 gevoerde beleid zijn bij de hierna vermelde artikelonderdelen nader toegelicht. De Tweede Kamer wordt twee keer per jaar ingelicht over de voortgang van de oprichting van de Luchtmobiele Brigade.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Bewapende helikopter	13 080	73 168	60 088	459%	113 397	82 162	– 31 235	– 28%
Transport helikopter	35 278	36 635	1 357	4%	319 898	315 959	– 3 939	– 1%
Luchtmobiel speciaal voertuig	0	0	0		5 389	6 100	711	13%
Persoonsgebonden uitrusting	0	0	0		0	0	0
Overige specifieke
materieelprojecten	13 212	1 922	– 11 290	– 85%	13 212	404	– 12 808	– 97%
Infrastructuur grondcomponent	0	0	0		1 136	152	– 984	– 87%
Infrastructuur luchtcomponent	20 935	15 779	– 5 156	– 25%	17 685	13 718	– 3 967	– 22%
Totaal	82 505	127 504	44 999	55%	470 717	418 495	– 52 222	– 11%

Toelichting op de verschillen

Bewapende helikopter

De toename van de verplichtingen met f 60,088 miljoen is een gevolg van de toegewezen prijscompensatie. De afname van de uitgaven met f 31,235 miljoen is een gevolg van vertragingen bij de zogenaamde aanvullende investeringen waarbij Nederland afhankelijk is van de ontwikkelingen in de Verenigde Staten en lagere te betalen invoerrechten voor de van de Verenigde Staten geleasde Apache AH64-A.

Overige, specifieke materieelprojecten

De afname van zowel de verplichtingen met f 11,290 miljoen als de uitgaven met f 12,808 miljoen zijn een gevolg van forse vertragingen bij de aanschaf van diverse soorten Genie-munitie. Vooral de beproevingen van de diverse soorten nemen meer tijd in beslag dan geraamd.

Infrastructuur grondcomponent

De daling in de uitgaven van f 0,984 miljoen is een gevolg van schrappen van een aantal kleine deelprojecten.

Infrastructuur luchtcomponent

De afname van zowel de verplichtingen met f 5,156 miljoen als de uitgaven met f 3,967 miljoen zijn een gevolg van niet meer in 1997 aan kunnen besteden van een aantal projecten, onder andere door capaciteitsgebrek.

08.02 Vredesoperaties

Algemeen

Ten tijde van de opstelling van de ontwerpbegroting 1997 had nog geen politieke besluitvorming plaatsgevonden over de preciese omvang van de Nederlandse deelname aan het spectrum van vredesoperaties in 1997. Er is derhalve sprake van een structurele voorziening voor vredesoperaties, gesplitst naar de post «VN-contributies» (f 61,3 miljoen) en de post «diverse operaties» (f 226,7 miljoen).

Vanaf het begrotingsjaar 1997 maakt dit artikel integraal deel uit van de Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS). Tijdens de budgettaire besluitvorming over de HGIS is besloten om een deel van de structurele voorziening incidenteel met f 40,6 miljoen te verlagen ten behoeve van de financiering van het huisvestingsproject van de ambassade in Berlijn.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschillen		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschillen
VN-contributies	61 300	35 646	– 25 654	– 42%	61 300	35 646	– 25 654	– 42%
Diverse operaties	226 724	177 421	– 49 303	– 22%	226 724	184 075	– 42 649	– 19%
Totaal	288 024	213 067	– 74 957	– 26%	288 024	219 721	– 68 303	– 24%

Toelichting van de uitgaven

VN-contributies

Als gevolg van het feit dat de Verenigde Naties minder vredesoperaties zijn gaan uitvoeren, is het VN-vredesoperatiebudget verlaagd. Hiermee is het Nederlandse aandeel in de financiering van dit budget (1,59%) afgenomen met f 25,7 miljoen.

Diverse operaties

Ten tijde van de eerste suppletore begroting is het beschikbare budget over de dan lopende operaties verdeeld.

Teneinde tot een vergelijking per operatie te kunnen komen, worden in onderstaande tabel de cijfers van de eerste suppletore wet gepresenteerd naast de realisatiegegevens.

Operatie (bedragen x f 1 miljoen)Uitgaven
	1e suppletoor 1997	Realisatie 1997	Verschillen
F-16's Villafranca	35,1	38,1	3,0	9%
UNMIH II (Haiti)	0,4	0,1	– 0,3	– 75%
IFOR Mortiercompagnie	3,6	1,6	– 2,0	– 56%
IFOR Mechbat	3,7	3,8	0,1	3%
IFOR Logbat	5,0	4,3	– 0,7	– 14%
SFOR Sigonella	1,0	0,4	– 0,6	– 60%
SFOR Mechbat	95,5	112,0	16,5	17%
Overige operaties	49,7	23,8	– 25,9	– 52%
Totaal	194,0	184,1	– 9,9	– 5%

Toelichting op de verschillen

* F-16's Villafranca

Als gevolg van een hoger aantal gerealiseerde vlieguren ten behoeve van SFOR, waardoor onder andere de kosten voor onderhoud en brandstof toenemen, zijn de kosten voor deze operatie per saldo met f 3,0 miljoen hoger uitgevallen.

* UNMIH II

De deelname van de compagnie mariniers aan de operatie UNMIH II is reeds medio 1996 beëindigd. De realisatie van uitgaven is uiteindelijk f 0,3 miljoen lager dan geraamd als gevolg van meevallende uitgaven voor herstel en onderhoud van het in deze operatie ingezette materieel.

* IFOR Mortiercompagnie, Mechbat en LOGbat

In 1997 vond de financiële afwikkeling plaats van de in 1996 beëindigde door Navo geleide operatie IFOR. De realisatie van de uitgaven betreffende de mortiercompagnie zijn lager dan geraamd als gevolg van meevallende uitgaven voor onderhoud aan de ingezette voertuigen (– f 0,6 miljoen). Tevens zijn de uitgaven voor telecommunicatie verschoven naar de vervolg operatie SFOR (–f 0,8 miljoen).

* SFOR Sigonella

Als gevolg van een lagere realisatie van het aantal geraamde vlieguren zijn de daaruit voorvloeiende kosten voor brandstof en onderhoud achtergebleven bij de raming (f 0,6 miljoen).

* SFOR Mechbat

De realisatie voor de inzet van het gemechaniseerde infanteriebataljon, inclusief staf en ondersteuning, ten behoeve van SFOR is per saldo f 16,5 miljoen hoger dan geraamd als gevolg van onder andere de volgende wijzigingen:

– hogere transportkosten (routatie- en recuperatievluchten)	+ f 1,2 miljoen
– intensiever onderhoud hoger verbruik van reservedelen	+ f 4,3 miljoen
– verschuiving telecommunicatiekosten IFOR	+ f 0,8 miljoen
– correctie op vergoedingen en toelagen	+ f 5,6 miljoen
– humanitaire noodhulpprojecten	+ f 2,2 miljoen
– meeruitgaven kosten telecommunicatie	+ f 1,5 miljoen
– meevallende uitgaven voor kleding en huisvesting	– f 3,0 miljoen
– voorbereiding en inzet (deel) van strategische reserve (opleidings- en vaccinatiekosten en inzet ten behoeve van gemeenteraadsverkiezingen)	+ f 3,3 miljoen
– overige wijzigingen	+ f 0,6 miljoen

* Overige operaties

In het artikelonderdeel «overige operaties» is, naast de additionele uitgaven ten behoeve van diverse kleinere operaties, tevens het resterende deel van de structurele voorziening voor eventuele deelname aan vredesoperaties opgenomen. De hoogte van het bedrag van de structurele voorziening is door mutaties in de uitgaven voor contributies en vredesoperaties afgenomen met f 15,9 miljoen tot f 11,5 miljoen.

Voorts zijn de uitgaven voor de overige operaties per saldo lager als gevolg van verschillende kleinere wijzigingen op diverse operaties. De belangrijkste zijn:

– lagere realisatie van humanitaire vluchten ten behoeve van Ontwikkelingssamenwerking (– f 1,7 miljoen);

– meevallende uitgaven voor inzet Windmill express (– f 0,5 miljoen), deelname UNIPTF (– f 0,6 miljoen), UNTSO (– f 1,0 miljoen);

– tegenvallende uitgaven voor UNAVEM (+ f 0,5 miljoen);

– tegenvallende uitgaven ECMM als gevolg van onder andere verplaatsen van het hoofdkwartier (+ f 0,6 miljoen);

– uitgestelde deelname aan SHIRBRIG (– f 0,5 miljoen);

– niet voorziene uitgaven Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie (+ f 0,3 miljoen).

In de bij deze artikelsgewijze toelichting behorende bijlage wordt nader ingegaan op de wijze en de mate van inzet bij verschillende Vredesoperaties.

08.04 Overige uitgaven Internationale Samenwerking

Met ingang van de begroting 1997 worden ten laste van dit artikel de uitgaven verantwoord die betrekking hebben op attachés en de kustwacht in de Nederlandse Antillen en Aruba.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Attachés	30 566	34 108	3 542	12%	30 566	34 108	3 542	12%
Kustwacht NA&A	21 600	69 291	47 691	221%	21 600	33 108	11 508	53%
Overige uitgaven		6 889	6 889	–		637	637	–
Totaal	52 166	110 288	58 122	111%	52 166	67 853	15 687	30%

Toelichting op de verschillen

Attachés

De bezoldigingsuitgaven voor zowel attachés als het ondersteunend personeel zijn aanvankelijk te laag geraamd op basis van gemiddelden (middensommen), terwijl bij de realisatie de reële en hogere salariskosten zijn verantwoord.

Tevens heeft een correctie plaatsgevonden als gevolg van een toename in het aantal als attaché aangemerkte personen.

	Ontwerpbegroting 1997	Realisatie 1997
Totaal aantal attachés in 1997:	140	147

Kustwacht Nederlandse Antillen en Aruba

In 1997 zijn verplichtingen in de investeringssfeer aangegaan die in latere jaren tot uitgaven zullen leiden voor de bouw van een stafheuvel in Parera (f 2,4 miljoen), de ontwikkeling van steunpunten en afmeerfaciliteiten (f 0,7 miljoen), de nieuwbouw van kustwachtschepen (f 27,5 miljoen) en de aanschaf van verbindingsapparatuur (f 1,1 miljoen).

Daarnaast wordt de verhoging mede veroozaakt door de hierna vermelde uitgavenmutaties.

De uitgavenmutaties ten opzichte van de ontwerpbegroting 1997 betreffen met name:

– een verschuiving in de investeringen (herfasering) naar latere jaren (– f 5,5 miljoen);

– een overname door Defensie van uitgaven die ten laste komen van de Nederlandse Antillen en Aruba (f 5,1 miljoen). Voor het aandeel van NA&A hierin is door Defensie een vordering ingesteld waarvan de ontvangst zal worden verantwoord op het ontvangstenartikel 08.03;

– een hogere bijdrage van Defensie in dit jaar in verband met een verschuiving van de bijdrage van KABNA naar latere jaren (f 9,4 miljoen);

– een budgetoverheveling van het ministerie van Justitie voor uitgaven welke rechtstreeks door Defensie ten behoeve van de kustwacht worden betaald (f 1,0 miljoen);

– een toevoeging aan dit artikel vanwege de uitgekeerde prijsbijstelling (f 0,9 miljoen).

In 1997 zijn gemiddeld 25 militairen en 5 burgers van de Koninklijke marine werkzaam geweest bij de Kustwacht NA&A.

Overige uitgaven

Dit betreffen uitgaven ten behoeve van het project Humanitair Ontmijnen (HOM2000). Het budget werd in de loop van 1997 vastgesteld op f 2,0 miljoen. Een vertraging in het project heeft tot een realisatie van f 0,6 miljoen geleid. Het restant van de uitgaven voor het HOM2000 project, die ten laste van HGIS komen, wordt verantwoord in 1998. In het bedrag van de verplichtingen is tevens het deel opgenomen dat ten laste van de begroting van Ontwikkelingssamenwerking komt.

09. Beleidsterrein Defensie Interservice Commando

Algemeen

Ten opzichte van de begroting 1996 zijn in de begroting 1997 van het Defensie Interservice Commando (Dico) twee nieuwe organisatie-eenheden opgenomen en verantwoord. Binnen het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf (MGFB) zijn de diverse medische activiteiten gebundeld en in de cluster Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) zijn de diensten voor Protestantse, Rooms-katholieke, Joodse en Humanistische geestelijke verzorging samengebracht. De betreffende budgetten zijn met ingang van 1997 uit de begrotingen van de betreffende beleidsterreinen ontvlochten.

In afwijking van de ontwerpbegroting 1997 heeft om redenen van beperkte beleids- en informatierelevantie clustering van de organisatie-eenheden PSA, DMC en DGV met het cluster «Overige interservice diensten» plaatsgevonden in de toelichting bij het uitgavenartikel 09.02.

Binnen het Dico heeft iedere organisatie-eenheid de status van Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) met een grote mate van zelfstandigheid om een zakelijke relatie met de klanten van het ministerie van Defensie te onderhouden.

De voor 1997 beoogde en reeds bij ontwerpbegroting 1997 meerjarige ingeboekte doelmatigheidswinst heeft niet geleid tot een lagere of verminderde dienstverlening door de Dico organisatie-eenheden aan de behoeftestellende beleidsterreinen. Deze doelmatigheidswinst is met name gerealiseerd doordat door samenvoeging van organisatiedelen uit de beleidsterreinen tot nieuwe organisaties per saldo met een kleinere personeelsomvang de reguliere dienstverlening kon en kan worden uitgevoerd. Impliciet kan worden gesteld dat met de per saldo kleinere organisatie meer activiteiten zijn verricht dan voorheen en dat er derhalve impliciet sprake is van een grotere doelmatigheid.

Administratieve organisatie en interne controle

Eind 1997 is het Master Controle Plan (MCP) Dico op basis van actuele ontwikkelingen bijgesteld. Voor de interne controle biedt het MCP de Dico-organisatie-eenheden een standaard administratieve organisatie (AO), in de vorm van algemeen geldende procesbeschrijvingen van met name financiële en personele processen. Met deze aanpak, gecombineerd met de flexibiliteit van specifieke invulling, wordt ook de stand van zaken met betrekking tot de risico's rond de AO zichtbaar.

In de loop van 1997 zijn vooral door de DVVO, de Defensie-organisatie voor Werving en Selectie (DWS) en Staf Dico activiteiten ondernomen om tot een goede beschrijving van de gehele AO van de eigen organisatie-eenheid te komen. Afronding daarvan is in 1998 voorzien.

De totale Dico-uitgaven in 1997

De totaal gerealiseerde uitgaven van het beleidsterrein Dico voor het jaar 1997 afgezet tegen de in de begroting 1997 geraamde bedragen zijn als volgt te specificeren:

Uitgaven (bedragen x f 1000,–)	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02 Personeel en materieel

– Staf Dico	11 022	10 736	– 286	– 3%
– Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie (DVVO)	88 707	113 091	24 384	27%
– Defensie-organisatie voor Werving en Selectie (DWS)	81 969	94 116	12 147	15%
– Instituut Defensie Leergangen (IDL)	19 930	18 857	– 1 073	– 5%
– Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf (MGFB)	111 984	110 506	– 1 478	– 1%
– Overige interservice diensten*	24 463	21 714	– 2 749	– 11%
– Dienst Personeels- en Salarisadministratie (PSA)	12 557	14 168	1 611	13%
– Defensie Materieel Codificatiecentrum (DMC)	4 680	5 133	453	10%
– Diensten Geestelijke Verzorging (DGV)	27 016	26 967	– 49	0%
Totaal Personeel en materieel	382 328	415 288	32 960	9%
09.03 Groot materieel en infrastructuur	18 867	12 402	– 6 465	– 34%
Totale uitgaven	401 195	427 690	26 495	7%

* De cluster «Overige interservice diensten» omvat de organisatie-eenheden «Defensie Archieven-, Registratie- en Informatiecentrum (DARIC)», «Dienst Militaire Pensioenen (DMP)» en «Bureau Internationale Militaire Sportwedstrijden (BIMS)».

Toelichting op de verschillen

Het verschil bij het begrotingsartikel 09.02 Personeel en materieel wordt in het bijzonder veroorzaakt door de meeruitgaven bij de organisatie-eenheden DVVO en DWS. Vanuit de krijgsmachtdelen is een hogere behoefte aan inhuur vervoer (DVVO) en aan werving personeel (DWS) gesteld dan waarmee in de begroting rekening is gehouden. Voor deze meeruitgaven hebben de behoeftestellende krijgsmachtdelen gedeeltelijk additionele budgetten beschikbaar gesteld.

Bij het artikel 09.03 Groot materieel en infrastructuur wordt het verschil in begroting en realisatie verklaard door herfasering en vertraging in de uitvoering van enkele investeringsprojecten, waaronder de ver- en nieuwbouw van de DWS op de Marine Kazerne Amsterdam en de ontwikkeling van het Fantoomlichaam ten behoeve van het MGFB.

Verplichtingen

De realisatie van de verplichtingen op artikel 09.02 bedraagt f 413,526 miljoen. De overschrijding op de verplichtingen ten opzichte van de begroting 1997, f 31,198 miljoen, is voornamelijk veroorzaakt door een hoger inhuurvolume bij DVVO als gevolg van grootschalige oefeningen in het buitenland, met name in Oost-Europese landen. Tevens zijn door DWS meer activiteiten ontplooid om het aantal aan te stellen kandidaten te kunnen realiseren.

Doelmatigheidskengetallen

In de loop van 1997 is gebleken dat de voor dat jaar gepresenteerde doelmatigheidskengetallen van DVVO en DWS geen goede aansluiting vonden bij de bedrijfsvoering van deze bedrijven. Als sturingsinstrument zijn deze kengetallen niet bruikbaar. Besloten is tot het ontwikkelen van nieuwe doelmatigheidskengetallen. Om deze reden is het ook niet zinvol in de deelverantwoordingen van DVVO en DWS inzicht te geven in de gerealiseerde doelmatigheidskengetallen.

Artikelsgewijze toelichting

09.02 Personeel en materieel

Ten laste van dit begrotingsartikel zijn de verplichtingen en uitgaven verantwoord die betrekking hebben op de bedrijfsvoering van de tot het Dico behorende diensten en bedrijven. Hieronder vallen salarissen, andere personele en materiële uitgaven, alsmede kleine bedrijfsmatige investeringen.

Staf Dico

De staf Dico ondersteunt de Commandant Dico bij de aansturing van de onder het Dico ressorterende eenheden. Ook verzorgt de staf ondersteuning op het gebied van personeels- en financieel beheer voor Dico-eenheden die deze taken om doelmatigheidsredenen niet uitvoeren.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02.01 Ambtelijk burgerpersoneel	2 397	2 557	160	7%
09.02.02 Militair personeel	2 181	2 432	251	12%
09.02.03 Overige personele uitgaven	296	1 168	872	295%
09.02.04 Materiële uitgaven	6 148	4 579	– 1 569	– 26%
Totaal	11 022	10 736	– 286	– 3%

Toelichting op de verschillen

De relatief aanzienlijke stijging van de uitgaven bij artikelonderdeel 03 Overige personele uitgaven wordt onder meer veroorzaakt door hogere uitgaven voor inhuur dienstvervoer, niet-gebonden representatie-uitgaven (onder meer vertrek en jubilea van onder-commandanten) en uitkeringen ingevolge de regeling ZVO. Doordat minder gebruik is gemaakt van advies- en organisatiebureaus zijn de uiteindelijke materiële uitgaven lager uitgevallen.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	27	27	0
– gemiddeld salaris	x f 1,–	88 778	94 704	5 926
– totale uitgaven	x f 1000,–	2 397	2 557	160

De stijging van het gemiddelde salaris van het burgerpersoneel wordt, naast de verhoging als gevolg van de algemene salarisherziening, vooral veroorzaakt door het hogere rangsniveau van het personeel van de staf Dico dan waarmee in de begroting rekening was gehouden.

Militair personeel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	20	18	– 2
– gemiddeld salaris	x f 1,–	109 050	135 111	26 061
– totale uitgaven	x f 1000,–	2 181	2 432	251

De stijging van het gemiddelde salaris van het militair personeel wordt, naast de verhoging als gevolg van de algemene salarisherziening, vooral veroorzaakt door het hogere rangsniveau van het personeel van de staf Dico dan waarmee in de begroting rekening was gehouden.

Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie

De taak van de Defensie Verkeers- en Vervoersorganisatie (DVVO) is het op ieder gewenst moment voorbereiden en (doen) leveren van vervoers- en verkeersdiensten voor het gehele ministerie van Defensie. De DVVO verzorgt alle niet-operationele verkeers- en vervoersdiensten, voor zover deze betrekking hebben op de algemene verdedigingstaak, taken in het kader van crisisbeheersingsoperaties, humanitaire operaties en overige vredestaken.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02.05 Ambtelijk burgerpersoneel	17 513	15 435	– 2 078	– 12%
09.02.06 Militair personeel	25 193	28 094	2 901	12%
09.02.07 Overige personele uitgaven	9 129	4 103	– 5 026	– 55%
09.02.08 Materiële uitgaven	36 872	65 459	28 587	78%
Totaal	88 707	113 091	24 384	27%

Toelichting op de verschillen

De opvallende afname bij het artikelonderdeel 07 Overige personele uitgaven is vooral het gevolg van de aanpassing van het reisbesluit Defensie, die in de begroting 1997 nog was gebaseerd op de oude regeling. De uitgaven voor het reizen bleven daardoor achter bij de begrote bedragen. Ook de uitgaven voor door andere krijgsmachtdelen geleverde goederen, zoals verstrekking van kleding en voeding, zijn ten opzichte van de begroting lager uitgevallen.

Bij de ontvlechting van de uitgaven voor inhuur van vervoer is binnen het artikelonderdeel 08 Materiële uitgaven een budget beschikbaar gesteld van f 36,9 miljoen op jaarbasis. Dit bedrag was gebaseerd op het inhuurvolume van 1995. Mede als gevolg van grootschalige oefeningen in het buitenland, met name in Oost-Europese landen, is het budget voor inhuur van vervoer verhoogd. De realisatie voor de inhuur is uitgekomen op f 51,7 miljoen. Voorts zijn additionele uitgaven noodzakelijk gebleken voor het ontwikkelen van een bedrijfsbesturingssysteem.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	317	237	– 80
– gemiddeld salaris	x f 1,–	55 246	65 127	9 881
– totale uitgaven	x f 1000,–	17 513	15 435	– 2 078

In 1997 is reeds geanticipeerd op de aflopende behoefte aan burgerpersoneel. Het bestand burgerpersoneel is hierdoor aanzienlijk lager uitgevallen. De vermindering van de sterkte heeft voornamelijk op de lagere niveaus plaatsgevonden.

Militair personeel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	469	471	2
– gemiddeld salaris	x f 1,–	53 716	59 648	5 932
– totale uitgaven	x f 1000,–	25 193	28 094	2 901

Binnen het bestand militair personeel zijn uiteindelijk meer korporaals beroeps onbepaalde tijd (BOT) opgenomen dan in de voorgenomen planning was vastgesteld zodat het bestand beroeps bepaalde tijd (BBT) lager is uitgevallen. Mede door het vorenstaande en door de algemene salarismaatregelen is het gemiddeld salaris toegenomen.

Defensie-organisatie voor Werving en Selectie

De Defensie-organisatie voor Werving en Selectie (DWS) verzorgt de werving en selectie van het door de krijgsmachtdelen en de Centrale organisatie benodigde burger- en militair personeel.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02.09 Ambtelijk burgerpersoneel	11 833	11 371	– 462	– 4%
09.02.10 Militair personeel	20 255	20 303	48	0%
09.02.11 Overige personele uitgaven	47 304	58 915	11 611	25%
09.02.12 Materiële uitgaven	2 577	3 527	950	37%
Totaal	81 969	94 116	12 147	15%

Toelichting op de verschillen

De hogere uitgaven bij het artikelonderdeel 11 Overige personele uitgaven houden verband met de wervingsactiviteiten. De toenemende vraag op de arbeidsmarkt maakt het noodzakelijk meer activiteiten te ontplooien om het aantal aan te stellen kandidaten te realiseren. De behoeftestellende beleidsterreinen hebben additionele budgetten beschikbaar gesteld.

De uitgaven voor het noodzakelijke onderhoud aan gebouwen, werken en terreinen vallen hoger uit dan begroot. Dit is met name de reden van de hogere uitgaven op het artikelonderdeel 12 Materiële uitgaven.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	180	156	– 24
– gemiddeld salaris	x f 1,–	65 739	72 891	7 152
– totale uitgaven	x f 1000,–	11 833	11 371	– 462

Militair personeel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	308	289	– 19
– gemiddeld salaris	x f 1,–	65 763	70 253	4 490
– totale uitgaven	x f 1000,–	20 255	20 303	48

Als gevolg van een doorgevoerde reorganisatie, als aanloop tot een nieuwe wervings- en selectie-organisatie, heeft een snellere afbouw van het bestand burger- en militair personeel plaatsgevonden. Het hogere gemiddelde salaris voor burgers en militairen is het gevolg van de algemene salarisherziening. Voor het militair personeel geldt daarbij nog dat in vergelijking met de raming het aantal militairen met een hogere rang groter is.

Instituut Defensie Leergangen

Het Instituut Defensie Leergangen (IDL) heeft tot taak het verzorgen van loopbaanopleidingen voor officieren van de krijgsmacht en het verzorgen of ondersteunen van andere opleidingen. Daarnaast behoort ook het verlenen van faciliteiten en organiseren van congressen tot het takenpakket.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02.13 Ambtelijk burgerpersoneel	3 767	3 299	– 468	– 12%
09.02.14 Militair personeel	5 887	4 961	– 926	– 16%
09.02.15 Overige personele uitgaven	4 474	4 215	– 259	– 6%
09.02.16 Materiële uitgaven	5 802	6 382	580	10%
Totaal	19 930	18 857	– 1 073	– 5%

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	55	50	– 5
– gemiddeld salaris	x f 1,–	68 491	65 980	– 2 511
– totale uitgaven	x f 1000,–	3 767	3 299	– 468

De gerealiseerde begrotingssterkte ambtelijk burgerpersoneel is lager dan geraamd. Dit houdt verband met het sneller verlopen van de geplande afslanking als gevolg van doorgevoerde doelmatigheid. De afslanking betreft voornamelijk personeel met een hoge schaal waardoor het gemiddeld salaris is gedaald.

Militair personeel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	54	54	0
– gemiddeld salaris	x f 1,–	109 019	91 870	– 17 149
– totale uitgaven	x f 1000,–	5 887	4 961	– 926

Het gemiddeld salaris voor het militair personeel is ten opzichte van de begroting veel lager uitgevallen. Dit is het gevolg van veel lagere uitgaven van een aantal toelagen en ook was de rangsopbouw een andere dan waarmee in de begroting 1997 rekening was gehouden.

Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf

Het Militair Geneeskundig Facilitair Bedrijf (MGFB) levert en ondersteunt de gezondheidszorg wanneer het optreden van de Nederlandse krijgsmacht dit vereist. Daarnaast bevordert het MGFB de samenhang in de militaire gezondheidszorg.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02.33 Ambtelijk burgerpersoneel	36 070	29 784	– 6 286	– 17%
09.02.34 Militair personeel	37 964	37 193	– 771	– 2%
09.02.35 Overige personele uitgaven	7 312	4 418	– 2 894	– 40%
09.02.36 Materiële uitgaven	30 638	39 111	8 473	28%
Totaal	111 984	110 506	– 1 478	– 1%

Toelichting op de verschillen

Het verschil op het artikelonderdeel 35 Overige personele uitgaven is ontstaan door een administratieve handeling, waardoor de inhuuruitgaven op de artikelonderdelen 33 Ambtelijk burgerpersoneel en 34 Militair personeel zijn verantwoord, te weten respectievelijk f 4,1 en f 0,4 miljoen. De totale inhuuruitgaven zijn hoger dan geraamd als gevolg van meer inhuur van geneeskundig personeel.

De hogere uitgaven op het artikelonderdeel 36 Materiële uitgaven houden verband met de ontvlechting van de Geneeskundige Data Bank Krijgsmacht. Voor deze activiteitenuitbreiding is een budget van f 4,8 miljoen toegevoegd. Voorts is bij de budgettaire ontvlechting voor het Opleidingscentrum Militair Geneeskundige Diensten ten onrechte geen rekening gehouden met uitgaven (f 3,6 miljoen) voor levering van goederen door de Koninklijke landmacht.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	539	375	– 164
– gemiddeld salaris	x f 1,–	66 920	79 424	12 504
– totale uitgaven	x f 1000,–	36 070	29 784	– 6 286

De daling van de begrotingssterkte burgerpersoneel is vooral het gevolg van een geconstateerde dubbeltelling bij de formatie-overheveling naar aanleiding van de ontvlechting bij de beleidsterreinen.

Militair personeel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	502	404	– 98
– gemiddeld salaris	x f 1,–	76 625	92 062	15 437
– totale uitgaven	x f 1000,–	37 964	37 193	– 771

De daling van de begrotingssterkte militair personeel is vooral het gevolg van een geconstateerde dubbeltelling bij de formatie-overheveling naar aanleiding van de ontvlechting bij de beleidsterreinen.

Naast de effecten van de algemene salarisherziening is het hogere gemiddelde gerealiseerde salaris voor militair personeel het gevolg van hogere artsen- en specialistentoelagen en een hoger gemiddelde rangsniveau.

Overige interservice diensten

De verplichtingen en uitgaven van de organisatie-eenheden Dienst Militaire Pensioenen (DMP), Defensie Archieven, Registratie- en Informatiecentrum (DARIC), Bureau Internationale Sportwedstrijden (BIMS), Dienst Personeel en Salarisadministratie (PSA), Dienst Materieel Codificatiecentrum (DMC) en Diensten Geestelijke Verzorging (DGV), zijn in de hierna volgende toelichting op de cluster «Overige interservice diensten (OID)» betrokken.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Verplichtingen en uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.02. div Ambtelijk burgerpersoneel	19 979	24 116	4 137	21%
09.02. div Militair personeel	18 516	19 110	594	3%
09.02. div Overige personele uitgaven	4 606	3 389	– 1 217	– 26%
09.02. div Materiële uitgaven	25 615	21 367	– 4 248	– 17%
Totaal	68 716	67 982	– 734	– 1%

Toelichting op de verschillen

De bij het ambtelijk burgerpersoneel hogere gerealiseerde uitgaven worden veroorzaakt door additonele inhuur van tijdelijk personeel op jaarcontract-basis dat is aangesteld ten behoeve van het Team Gegevensverzameling Verzekerdenadministratie. Daarnaast is tijdelijk extra personeel ingezet voor de afhandeling van waarde-overdrachten militaire pensioenen als gevolg van de privatisering van het ABP.

Het verschil bij de «Overige personele uitgaven» wordt veroorzaakt door minder uitgaven voor reis- en verblijfkosten, onderwijs en overige uitgaven met name bij de Diensten Geestelijke verzorging.

De uitgaven voor exploitatie en verbouw van automatiseringssystemen zijn lager uitgevallen dan in de begroting was voorzien terwijl voor onderhoud voertuigen meeruitgaven zijn gedaan. Per saldo veroorzaakt bovenstaande een verlaging van de uitgaven voor materiële exploitatie.

Kengetallen

Ambtelijk burgerpersoneel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	95	358	63
– gemiddeld salaris	x f 1,–	67 725	67 363	– 362
– totale uitgaven	x f 1000,–	19 979	24 116	4 137

De gerealiseerde toename van de begrotingssterkte burgerpersoneel wordt veroorzaakt door additionele inhuur van tijdelijk personeel op jaarcontractbasis dat is aangesteld ten behoeve van het Team Geneeskundige Verzekerdenadministratie. Daarnaast is extra personeel ingezet voor het aanpassen van pensioenregelgeving op het gebied van pensioenafdrachten voormalige BBT'ers aan andere pensioenfondsen. Verder is er bij de Diensten Geestelijke Verzorging sprake van een tragere uitstroom van burgerpersoneel dan in de begroting 1997 was voorzien.

Militair personeel	Eenheid	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
– begrotingssterkte	aantal vte'n	184	169	– 15
– gemiddeld salaris	x f 1,–	100 630	113 077	12 447
– totale uitgaven	x f 1000,–	18 516	19 110	594

De lagere gerealiseerde begrotingssterkte militair personeel is het gevolg van een snellere uitstroom van militair personeel in ondersteunende functies van de Dienst Geestelijke Verzorging. Door een hogere uitstroom in met name lagere rangen en rekening houdend met de effecten van de algemene salarisherziening is het gerealiseerde gemiddelde salaris voor het militair personeel gestegen.

09.03 Investeringen Dico

De grondslag van het artikel

Ten laste van dit artikel worden de verplichtingen en uitgaven verantwoord en geraamd voor investeringen in groot materieel en infrastructuur die niet onder het begrotingsartikel 09.02 Personeel en materieel worden geraamd en verantwoord. Het beleid is gericht op het vervangen van verouderd materieel door modern, voor de bedrijfsvoering geschikt materieel.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–)		Verplichtingen					Uitgaven
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil		Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
09.03.01 Groot materieel	13 867	13 569	– 298	– 2%	13 867	12 337	– 1 530	– 11%
09.03.02 Infrastructuur	10 000	11 269	1 269	13%	5 000	65	– 4 935	– 99%
Totaal	23 867	24 838	971	4%	18 867	12 402	– 6 465	– 34%

Toelichting op verschillen

De lagere uitgaven ten behoeve van de investeringen groot materieel worden onder andere veroorzaakt door vertraging van met name het project Fantoomlichaam voor geneeskundigonderwijs van het Opleidingscentrum Militair Geneeskundige Dienst.

Als gevolg van een vertraging in het project (ver)nieuwbouw Marinekazerne Amsterdam (MKAD) ten behoeve van DWS heeft er nauwelijks realisatie plaatsgevonden met betrekking tot het infra budget. De toename van verplichtingen is het gevolg van de wijziging in de omvang van het project (ver)nieuwbouw MKAD.

ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING ONTVANGSTEN

01. Beleidsterrein Algemeen

01.04 Ontvangsten van andere landen voortvloeiende uit internationale verplichtingen in verband met Navo-infrastructuur

Op dit artikel worden de ontvangsten geboekt als gevolg van verrekening met de Navo voor uitgaven van Navo Veiligheids Investeringsprojecten in Nederland. De desbetreffende uitgaven zijn opgenomen in artikel 01.11 Internationale verplichtingen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Ontvangsten van andere landen	31 800	23 462	– 8 338	– 26%

Toelichting op de verschillen

De realisatie van infrastructuurwerken in Nederland die voor verrekening met de Navo in aanmerking komen is f 8,338 miljoen lager dan in de ontwerpbegroting 1997 was geraamd. Dit is veroorzaakt door vertragingen in de voortgang van lopende projecten en de procesgang van de nog te autoriseren projecten, waardoor per saldo minder verrekend is met Navo en Central European Operating Agency (CEOA).

01.06 Overige ontvangsten

Op dit artikel worden alle ontvangsten verantwoord die betrekking hebben op de volgende onderwerpen:

– ontvangsten in het kader van de nieuwe WAO-conforme regeling (voorheen AAW);

– boetes voor te late levering van goederen door leveranciers ingevolge artikel 22 van algemene rijksinkoopvoorwaarden;

– terugontvangen milieuheffing, als gevolg van lagere eindafrekening;

– restitutie van te veel betaalde sociale lasten;

– inhoudingen op bezoldiging in verband met nevenfuncties;

– royalties.

Gezien de samenstelling van dit artikel is het verloop van de ontvangsten moeilijk te voorspellen en kunnen tarieven in dit geval niet als instrument worden gehanteerd. Dientengevolge wordt een vast bedrag aan ontvangsten geraamd, dat ten tijde van de uitvoering van de begroting hoger of lager kan uitvallen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000,–) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Milieuheffing	400	0	– 400	– 100%
Overige ontvangsten	300	5 951	5 651	1 884%
Totaal	700	5 951	5 251	750%

Toelichting op de verschillen

Ten opzichte van het in de ontwerpbegroting 1997 opgenomen bedrag is op dit artikel per saldo f 5,251 miljoen meer gerealiseerd. Dit is voornamelijk het gevolg van niet geraamde ontvangsten uit voorgaande dienstjaren (afrekening van subsidievoorschotten en vertraagde afrekeningen wegens geleverde diensten aan agentschappen) en de eindafrekening met de voormalige Defensie-drukkerij «CDP» in Emmen. Aan milieuheffing is niets ontvangen omdat de gerelateerde uitgaven op artikel 01.14 als gevolg van terugspreiding naar de betrokken krijgsmachtdelen zijn overgeheveld en de ontvangsten ook ten gunste van de krijgsmachtdelen zijn verantwoord.

01.08 Ontvangsten personeel en materieel Kerndepartement

Op dit artikel worden de ontvangsten geboekt die gerelateerd zijn aan de personele en materiële uitgaven op de artikelen 01.18 en 01.19.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Personeel	2 183	4 563	2 380	109%
Materieel	507	392	– 115	– 23%
Diverse overige ontvangsten	245	2 813	2 568	1 048%
Totaal	2 935	7 768	4 833	165%

Toelichting op de verschillen

De hogere realisatie van de ontvangsten op dit artikel ten opzichte van de ontwerpbegroting van f 4,833 miljoen, bestaat voornamelijk uit ontvangsten betreffende het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (premiemaatregel Fonds Arbeidsongeschiktheid Overheidspersoneel (FAOP) f 3,8 miljoen) vergoeding voor administratieve diensten voor het Stichting Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO) (f 0,9 miljoen) en een ontvangst van het ministerie van Justitie (f 1,7 miljoen) betreffende een gezamenlijk project.

02. Beleidsterrein Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen

02.01 Ontvangsten uit het Algemeen Arbeidsongeschiktheidsfonds

De ontvangsten bij verhaal van salaris en ziektekosten bij ongevallen worden op grond van de nieuwe WAO-conforme regeling (voorheen AAW) op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Ontvangsten AAW-fonds, betreffende uitgaven gedaan voor:
– militaire invaliditeitspensioenen	16 375	15 540	– 835	– 5%
– de Uitkeringswet gewezen militairen	7 000	3 007	– 3 993	– 57%
– sociale zorg	2 100	408	– 1 692	– 81%
– wachtgelden burgerpersoneel	600	1 698	1 098	183%
Totaal	26 075	20 653	– 5 422	– 21%

Toelichting op de verschillen

De lagere realisatie van de ontvangsten op dit artikel ten opzichte van de ontwerpbegroting met f 5,422 miljoen is voornamelijk het gevolg van minder ontvangsten betreffende de Uitkeringswet gewezen militairen en sociale zorg. Daarentegen hebben bij de wachtgelden burgerpersoneel hogere ontvangsten plaatsgevonden.

De ontvangsten zijn in 1997 verrekend met de declaraties met betrekking tot de postactieven die als voorschot aan de USZO zijn voldaan. Het verrekende bedrag is f 20 261 499,00.

02.02 Overige ontvangsten

Op dit artikel worden de ontvangsten verantwoord van de debiteuren ter zake van pensioenen en wachtgelden en ontvangsten in het kader van de Wet Arbeidsongeschiktheid (WAO), betreffende uitgaven gedaan in vroegere dienstjaren (betrekking hebbend op pensioenen en wachtgelden).

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Debiteuren	2 500	2 108	– 392	– 16%
Ontvangsten AAW-fonds, betreffende uitgaven gedaan in vroegere dienstjaren	1 000	258	– 742	– 74%
Totaal	3 500	2 366	– 1 134	– 32%

03. Beleidsterrein Koninklijke marine

03.01 Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschikheidswet

De ontvangsten bij verhaal van salaris en ziektekosten bij ongevallen worden op grond van de nieuwe WAO-conforme regeling (voorheen AAW) en de uitkeringen door de Stichting Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO) op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verhaalswet ongevallen ambtenaren	0	284	284	–
Ontvangsten AAW-fonds	1 000	2 260	1 260	126%
Totaal	1 000	2 544	1 544	154%

Toelichting op de verschillen

Bij het opstellen van de begroting 1997 werd er van uitgegaan dat de uitkeringen in het kader van de wet arbeidsongeschiktheid (WAO) door de USZO in mindering van het uitgavenartikel werden gebracht. In 1997 zijn de uitkeringen echter ten gunste van dit artikel geboekt. In de tweede suppletore wet heeft terzake een mutatie plaatsgevonden. In dit jaar is inzake de verhaalswet ongevallen ambtenaren een aantal zaken tot een oplossing gekomen. De ontvangsten zijn grotendeels het resultaat van langdurige juridische procedures, waarvan de uitkomsten moeilijk zijn te ramen.

03.02 Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.

De ontvangsten en inhoudingen hebben ondermeer betrekking op kleding en uitrusting, voeding, ontwikkeling, sport en ontspanning, huren, huisvesting militair personeel, geneeskundige verzorging en bijdragen in schade.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kleding en uitrusting	2 000	1 864	– 136	– 7%
Voeding	3 500	3 268	– 232	– 7%
Ziektekosten militair personeel	9 900	9 501	– 399	– 4%
Voorziening woonruimte	9 600	6 025	– 3 575	– 37%
Overige ontvangsten	15 100	21 501	6 401	42%
Totaal	40 100	42 159	2 059	5%

Toelichting op de verschillen

De lagere ontvangst op het artikelonderdeel «voorziening woonruimte» is het gevolg van een gewijzigde boekingssystematiek. Voorheen werden de bijkomende kosten huren van woningen in Nederland en in het buitenland ten gunste van dit artikel verantwoord. Met ingang van 1997 worden deze ontvangsten ten gunste van het uitgavenartikel 03.02 geboekt.

De hogere realisatie op het artikelonderdeel «Overige ontvangsten» vloeit voornamelijk voort uit de volgende mutaties:

– Ten aanzien van de claim van de verfschade bij de Walrusklasse onderzeeboten is een schikking getroffen en wordt de juridische procedure niet meer voortgezet. Op grond van de getroffen schikking werd een bedrag van f 6,9 miljoen ontvangen. Het restant, te weten f 17,1 miljoen, zal naar verwachting in 1998 worden ontvangen. Hiervoor is een vordering ingediend. In de ontwerpbegroting 1997 was rekening gehouden met een in dat jaar te ontvangen bedrag van f 9,0 miljoen.

– Verrekening van inzet militair personeel bij de bestrijding van de varkenspest (operatie Knor).

– Een ontvangst van f 5,306 miljoen van het Ministry of Defence van het Verenigd Koninkrijk voor ondermeer de verkoop van een gasturbine aan Brazilië uit de gezamelijk aangehouden pool gasturbines. Deze ontvangst was niet geraamd.

03.03 Ontvangsten wegens verstrekkingen en voor verrichte werkzaamheden en verleende diensten

Op dit artikel worden de ontvangsten verantwoord voor opleidingskosten buitenlandse militairen, verrichte werkzaamheden en verleende diensten door de marinebedrijven voor derden, bijdragen in het kader van Navo-infrastructuurprojecten en ontvangsten in het kader van A&O/SAJO-projecten.

De tarieven worden berekend aan de hand van de gerealiseerde kosten c.q. uitgaven van het voorgaande jaar verhoogd met het bijstellingspercentage van de materiële overheidsconsumptie (MOC) dan wel op basis van middensommen. De berekende tarieven blijven voor een jaar van kracht. Het uitgangspunt voor de tariefsbepaling van de onder dit artikel vallende opbrengsten is de dekking van de additionele kosten alsmede de gerelateerde directe kosten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Pensioenkosten burgers/militairen	250	0	– 250	–
Uitgeleend personeel algemeen	400	411	11	3%
Hofmeesters Koninklijk Huis	400	391	– 9	– 2%
Particuliere telefoongesprekken	1 000	813	– 187	– 19%
Opleidingen buitenlandse militairen	1 000	3 642	2 642	264%
Verleende diensten enz.	2 800	2 190	– 610	– 22%
Verrekeningen door marinebedrijven	1 300	2 410	1 110	85%
Terugontvangsten salaris burgers	100	0	– 100	–
Terugontvangsten WU/KVV	100	0	– 100	–
Totaal	7 350	9 857	2 507	34%

Toelichting op de verschillen

Opleidingen buitenlandse militairen

De hogere realisatie houdt voornamelijk verband met opleiding van met name zee-officieren van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). De opleidingen zijn noodzakelijk als gevolg van de verkoop van Standaard-fregatten aan de VAE. De extra ontvangsten waren niet voorzien in de ontwerpbegroting 1997.

Verleende diensten enz.

De lagere realisatie vloeit voort uit een aantal kleine bijstellingen. De belangrijkste hiervan is het vervallen van ontvangsten afkomstig van de Koninklijke luchtmacht voor verleende diensten van het Scheikundig laboratorium. De extra uitgaven terzake worden met ingang van 1997 bestreden door het overhevelen van budget van de Koninklijke luchtmacht aan de Koninklijke marine.

Verrekening door marinebedrijven

Door de marinebedrijven zijn meer opdrachten uitgevoerd ten behoeve van derden dan aanvankelijk geraamd.

03.04 Terugontvangst B.T.W.

Ten gunste van dit artikel wordt de terugvordering geraamd van betaalde omzetbelasting voor goederen die worden verstrekt aan zeegaande schepen. Voor die goederen is geen omzetbelasting verschuldigd.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Terugontvangst B.T.W.	50 200	43 360	– 6 840	– 14%

Toelichting op de verschillen

De lagere realisatie is voor een deel het gevolg van lagere afgifte van goederen aan zeegaande schepen vanuit het marinemagazijn. Hiernaast is een vordering op de belastingdienst niet in 1997 gehonoreerd. Door het tijdstip waarop de vordering werd ingesteld had de belastingdienst onvoldoende tijd om deze te beoordelen. Deze ontvangst zal nu in 1998 plaatsvinden.

03.05 Verpleging van burgerpatiënten in militaire ziekeninrichtingen, geneeskundige verzorging en verstrekkingen

De ontvangsten voor verpleging van burgerpatiënten in militaire ziekeninrichtingen werden op dit artikel geboekt. In verband met de sluiting van het Marine Hospitaal Overveen worden op dit artikel geen ontvangsten meer geraamd.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Geneeskundige verzorging	0	1	1	–

03.06 Opbrengsten van verkoop van zeekaarten, berichten aan zeevarenden, zeemandsgidsen, enz.

De opbrengsten van aan derden verkochte kaarten, berichten aan zeevarenden, zeemansgidsen en dergelijke komen ten gunste van dit artikel. Op dit artikel wordt met ingang van 1997 eveneens de opbrengst van berichtenverkeer van het Kustwachtcentrum te IJmuiden verantwoord.

De gehanteerde tarieven voor de verkoop van zeekaarten zijn in beginsel kostendekkend. Om veiligheidsredenen kan tot een lagere prijs worden besloten om zo te voorkomen dat te lang met verouderde zeekaarten wordt doorgevaren. De marktprijs, bepaalt op de vrije markt bijvoorbeeld in Engeland, moet min of meer worden gevolgd.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verkoop zeekaarten; berichtenverkeer	1 900	2 240	340	18%

03.08 Ontvangsten uit hoofde van internationale samenwerking

Ten gunste van dit artikel worden ontvangsten verantwoord betreffende verrekeningen Navo-partners voor gezamenlijke projecten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Kustwachtcentrum Nederland	91	181	90	99%
Bijdrage Navo-infrastructuur-projecten	5 100	906	– 4 194	– 82%
Terugontvangsten FMS	6 000	2 665	– 3 335	– 56%
Verrekening marinebedrijven	5 000	5 872	872	17%
Overige ontvangsten	4 300	1 833	– 2 467	– 57%
Totaal	20 491	11 457	– 9 034	– 44%

Toelichting op de verschillen

Kustwacht Centrum Nederland

Vanuit het Kustwacht Centrum Nederland werden in 1997 stormwaarschuwingsberichten aan Duitsland verstrekt. De ontvangsten terzake waren niet in de raming opgenomen.

Bijdrage Navo-infrastructuur-projecten

Als gevolg van vertraging in de besluitvorming in Brussel is de verwachte bijdrage van de Navo in de verwerving van apparatuur voor het radiostation Ouddorp niet in 1997 ontvangen. Verwacht wordt dat de totale bijdrage (f 8,088 miljoen), gefaseerd in 1998 en 1999 wordt ontvangen.

Terugontvangsten Foreign Military Sales (FMS)

De verwachte ontvangsten uit hoofde van FMS zijn als gevolg van vertraging in de afwikkeling van verschillende projecten niet geheel gerealiseerd. De afwikkeling van deze projecten zal naar verwachting in 1998 plaatsvinden.

Overige ontvangsten

De post «overige ontvangsten» omvat een aantal samenwerkingsprojecten met voornamelijk het Verenigd Koninkrijk, België en Duitsland, zoals met betrekking tot het Goalkeeper wapensysteem, diverse radarsystemen en de Lynx-helikopter vliegsimulator. Met name voor de samenwerkingsprojecten Goalkeeper en het radarsysteem LW-08 zijn de geraamde ontvangsten niet gerealiseerd als gevolg van ondermeer verminderde afname van onderdelen door de partners.

03.09 Ontvangsten uit hoofde van de levering van inventarisgoederen en klein materieel aan derden

Ten gunste van dit artikel worden de ontvangsten geboekt voor de levering van inventarisgoederen aan derden en de levering van brandstof aan Navo-partners.

De tarieven zijn niet gebaseerd op wettelijke regelingen. Het uitgangspunt voor de tariefbepaling is de laatst bekende vervangingsprijs vermeerderd met een opslag voor behandeling en opslag. Tarieven worden automa-

tisch aangepast aan de laatst bekende aanschaffingsprijs. Deze prijs is kostendekkend voor de verstrekking alsmede de behandelingskosten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Levering van inventarisgoederen	3 900	1 316	– 2 584	– 66%
Levering van brandstoffen	6 100	6 077	– 23	– 0%
Totaal	10 000	7 393	– 2 607	– 26%

Toelichting op de verschillen

Ontvangsten inzake levering van inventarisgoederen

In de begroting is een aantal posten opgenomen die zijn aan te merken als projecten in het kader van internationale samenwerking. Het betreft ondermeer samenwerkingsprojecten met België (BENESAM) en met Duitsland. Deze posten zijn in 1997 overgebracht naar artikel 03.08. Daarnaast zijn geraamd de incidentele leveringen van kleine inventarisgoederen en onderdelen van gezamenlijk in gebruik zijnde systemen aan eenheden van Navo-partners. Deze leveringen hebben minder plaatsgevonden dan aanvankelijk was geraamd.

03.10 Overige ontvangsten

Ten gunste van dit artikel worden de ontvangsten geboekt die niet verrekenbaar zijn met de uitgavenbegroting, zoals krijgstuchtelijke geldboetes, geldboetes wegens te late levering en rente-ontvangsten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Overige ontvangsten	2 100	4 629	2 529	120%

Toelichting op de verschillen

De hogere realisatie van dit artikel wordt voornamelijk veroorzaakt door een renteboeking op de in de Verenigde Staten aan te houden trustaccount voor het NATO Seasparrow project.

04. Beleidsterrein Koninklijke landmacht

04.01 Verhaalswet ongevallen ambtenaren en Algemene Arbeidsongeschikheidswet

De ontvangsten bij verhaal van salaris en ziektekosten bij ongevallen worden op grond van de nieuwe WAO-conforme regeling (voorheen AAW) op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verhaalswet ongevallen ambtenaren	600	542	– 58	– 10%
Verrekeningen WAO (voorheen AAW) BP	0	3 260	3 260	–
Ontvangsten AAW-fonds	1 100	764	– 336	– 31%
Totaal	1 700	4 566	2 866	169%

Toelichting op de verschillen

De lagere ontvangsten zijn met name het gevolg van de nieuwe WAO conforme regeling.

04.02 Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.

Ten gunste van dit artikel worden de ontvangsten verantwoord die voornamelijk betrekking hebben op het personeel. De ontvangsten zijn nagenoeg geheel in relatie te brengen met het artikel 04.03 Overige personele exploitatie van de uitgavenbegroting.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Inhouding wegens huisvesting van rijkswege	5 305	11 216	5 911	111%
Kleding en uitrusting	840	1 801	961	114%
Voeding	10 215	6 343	– 3 872	– 38%
Ontwikkeling, sport en ontspanning	240	107	– 133	– 55%
Voorziening woonruimte	2 280	5 066	2 786	122%
Geneeskundige verzorging	2 929	6 695	3 766	129%
Huisvestingskosten/overige	177	12 542	12 365	6 986%
Bijdragen in schaden	1 260	841	– 419	– 33%
Totaal	23 246	44 611	21 365	92%

Toelichting op de verschillen

In 1997 heeft zich ten opzichte van de oorspronkelijke raming een aantal wijzigingen voorgedaan waardoor per saldo f 11,482 miljoen meer is ontvangen. Bij inhouding huisvesting was onvoldoende rekening gehouden met de ontvangsten van BBT personeel (het neerwaartse effect van een dalend personeelsbestand was hoger ingeschat). Het verstrekken van gratis voeding bij oefeningen (in het buitenland) heeft een daling van de geraamde ontvangsten tot gevolg gehad. De tragere afbouw van het woningbestand betekende weer hogere huuropbrengst van deze woningen. Niet voorzien waren de ontvangsten die bij de eindafrekeningen inzake overbruggingsuitkeringen en afgedragen AWBZ zijn ontvangen.

De hogere ontvangsten onder artikelonderdeel Huisvesting/overige betreft bijna geheel de ontvangsten wegens uitstaande vorderingen op militair personeel in verband met verstrekte voorschotten. Tegenover deze ontvangsten staan de verstrekte voorschotten op het uitgavenartikel 04.02 Militair personeel. Het betreft hier een administratieve aanpassing (bruto boeken).

04.03 Ontvangsten wegens verstrekkingen en voor verrichte werkzaamheden en verleende diensten

Vanwege het incidentele karakter van betreffende dienstverrichtingen worden ontvangsten op dit artikel doorgaans zeer terughoudend geraamd. Immers pas in de loop van het jaar blijkt of en hoeveel kan worden verrekend. Het betreft veelal verrekeningen in het kader van steunverlening, afrekeningen van verstrekte voorschotten, en dergelijke. Tegenover deze ontvangsten staan uitgaven zodat per saldo de uitgaven worden gefinancieerd met de ontvangsten, ofwel de dienstverlening geschiedt per definitie budgetneutraal.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Ontvangen salarissen burgerpersoneel	1 460	2 036	576	39%
Ontvangen bezoldiging militair personeel	2 765	1 933	– 832	– 30%
Ontvangsten naar aanleiding van militaire steunverlening en diverse leveringen	3 755	1 393	– 2 362	– 63%
Gebouwen, werken en terreinen	2 925	1 312	– 1 613	– 55%
Overige ontvangsten	12 335	33 720	21 385	173%
Totaal	23 240	40 394	17 154	74%

Toelichting op de verschillen

Het verschil bij de overige ontvangsten betreft hoofdzakelijk de verrekening inzake de werkzaamheden door de Koninklijke landmacht bij de varkenspestaktie, afrekeningen uitstaande voorschotten en hogere inruilwaarde van voertuigen.

04.04 Terugontvangst B.T.W.

Op dit ontvangstenartikel wordt onder meer de terug te vorderen B.T.W. verantwoord in het kader van in het buitenland verschoten munitie.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Terugontvangst BTW	10 750	396	– 10 354	– 96%

Toelichting op de verschillen

De claim, die de Koninklijke landmacht bij het ministerie van Financiën heeft ingediend en die ook betrekking heeft op in 1995 en 1996 verschoten munitie, bedroeg bij de opstelling van de herziene begroting f 20 miljoen. Bij het Ministerie van Financiën is echter twijfel ontstaan omtrent de juistheid van de gegevens uit het munitie-informatiesysteem (MUNIS). Deze gegevens vormen de basis voor voornoemde claim. Het overleg tussen de betrokken partijen heeft in 1997 nog niet tot een bevredigend resultaat geleid. Naar verwachting zal deze kwestie in 1998 worden afgedaan. Bovenstaande heeft in 1997 geleid tot f 10,354 miljoen lagere ontvangsten dan oorspronkelijk geraamd.

04.05 Geneeskundige verzorging en geneeskundige dienst materieel

Ten tijde van het opstellen van de oorspronkelijke raming werd verondersteld dat alle uitgaven en ontvangsten zouden overgaan naar beleidsterrein Defensie interservice Commando (MGFB).

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Geneeskundige verzorging	0	21 269	21 269	–

Toelichting op de verschillen

Nadere afspraken gedurende het jaar hebben ertoe geleid dat de Koninklijke landmacht diensten blijft verrichten in het kader van de 1^e lijns zorg (artsen en tandartsen) en fysiotherapie. Derhalve worden tevens de ontvangsten van Univé ter compensatie van deze uitgaven op dit artikel verantwoord.

04.06 Verkoop topografische kaarten en drukwerk en verrekening verleende diensten

Op dit artikel worden de opbrengsten van aan derden verkochte kaarten en de ontvangsten voortvloeiende uit verrichte diensten verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verkoop topografische kaarten	6 800	7 838	1 038	15%

Toelichting op de verschillen

De resultaten van door de topografische dienst verrichte werkzaamheden en verkopen veroorzaken een stijging van de ontvangsten met f 1,038 miljoen.

04.07 Ontvangsten kantinedienst/materiële personeelsverzorgingspelotons

Ten gunste van dit artikel worden de opbrengsten verantwoord uit de verkoop van kantinedienstgoederen door kantinedienststeunpunten en materiële personeelsverzorgingspelotons (MPV). De gehanteerde prijzen zijn kostendekkend.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Ontvangsten kantinedienst/MPV-pelotons	27 700	29 396	1 696	6%

Toelichting op de verschillen

Er is sprake van hogere opbrengst door een stijging van de verkopen van kantinedienstgoederen door kantinedienststeunpunten en materiële personeelsverzorgingspelotons.

04.08 Overige ontvangsten

De hieronder verantwoorde ontvangsten hebben geen directe relatie met de uitgaven. Het betreft bijvoorbeeld krijgstuchtelijke boetes, royalties, boetes en rente van voorschotten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Overige ontvangsten	7 390	8 843	1 453	20%

Toelichting op de verschillen

In de begroting wordt een van bedrag opgenomen gebaseerd op de realisatie van de afgelopen jaren. In 1997 is ten opzichte van het voorgaande jaar initieel f 1,726 miljoen meer ontvangen dan geraamd.

05. Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht

05.01 Verhaalswet ongevallen ambtenaren en de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet

De ontvangsten bij verhaal van salaris en ziektekosten bij ongevallen op grond van de nieuwe WAO conforme regeling (voorheen AAW) en de uitkeringen door de Stichting Uitvoeringsinstelling Sociale Zekerheid voor Overheid en Onderwijs (USZO) worden op dit artikel verantwoord.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verhaalswet ongevallen ambtenaren	400	887	487	122%
Ontvangsten AAW-fonds	1 400	533	– 867	– 62%
Totaal	1 800	1 420	– 380	– 21%

In dit jaar is inzake de verhaalswet ongevallen ambtenaren een aantal zaken afgerond, waardoor de raming hoger is uitgekomen. De lagere ontvangsten AAW zijn met name het gevolg van de nieuwe WAO-conforme regeling.

05.02 Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.

De ontvangsten en inhoudingen hebben hoofdzakelijk een relatie met de uitgaven op artikel 05.03. Het betreft artikelen welke de defensie-ambtenaar tegen betaling kan aanschaffen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Inhouding wegens huisvesting/voeding van rijkswege	1 815	1 999	184	10%
Kleding en uitrusting	1 900	1 884	– 16	– 1%
Voeding	11 884	10 692	– 1 192	– 10%
Ontwikkeling, sport en ontspanning	100	0	– 100	–
Voorziening woonruimte	1 277	1 294	17	1%
Geneeskundige verzorging	5 300	8 871	3 571	67%
Bijdragen in schade	29	1	– 28	– 97%
Onderwijs en opleiding	220	143	– 77	– 35%
Overige ontvangsten	1 375	4 924	3 549	258%
Totaal	23 900	29 808	5 908	25%

Toelichting op de verschillen

De activiteiten door de Medische Geneeskundige Diensten zijn evenals in 1996 hoger uitgevallen dan geraamd. De te ontvangen bedragen voor ontwikkeling, sport en ontspanning en bijdragen in schade zijn voor wat betreft de te verwachten realisatie moeilijk in te schatten.

05.03 Verrekeningen wegens verstrekkingen en voor verrichte werkzaamheden en verleende diensten

De verrekeningen die plaatsvinden op dit artikel zijn gebaseerd op tarieven. De tarieven zijn kostendekkend en blijven één jaar van kracht.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Burgerpersoneel	495	1 163	668	135%
Militair personeel	686	398	– 288	– 42%
Groot materieel	16 166	38 167	22 001	136%
Verrekening met derden en militaire steunverlening	3 825	2 796	– 1 029	– 27%
Gebouwen, werken en terreinen	2 015	362	– 1 653	– 82%
Overige ontvangsten	9 313	2 075	– 7 238	– 78%
Totaal	32 500	44 961	12 461	38%

Toelichting op de verschillen

De ontvangsten op dit artikel zijn hoger uitgevallen dan was geraamd. Op groot materieel is f 22,0 miljoen meer ontvangen. Het betreft het definitief afsluiten van een aantal FMS cases (Case Closure) voor zowel F-16 als voor geleide wapens. Daarentegen is op het artikelonderdeel Overige ontvangsten ruim f 7 miljoen minder ontvangen.

05.04 Terugontvangsten B.T.W.

De ontvangsten op dit artikel hebben betrekking op de terugvordering van B.T.W. op uitgevoerd materieel en op de terugvordering van accijnzen en invoerrechten op brandstoffen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Terugontvangsten BTW	25 000	37 130	12 130	49%

Toelichting op de verschillen

De extra ontvangst van f 12,1 miljoen is veroorzaakt door de dit jaar vertraagde invordering uit 1996.

05.06 Ontvangsten in verband met dienstverlening/medegebruik vliegbases

Het uitgangspunt voor de tariefbepaling op dit artikel is dekking van de additionele kosten en de dekking van de daadwerkelijk gerelateerde directe kosten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verrekening met het ministerie van Verkeer en Waterstaat	1 100	1 111	11	1%
Ontvangsten in verband met medegebruik van vliegbases	1 700	1 626	– 74	– 4%
Totaal	2 800	2 737	– 63	– 2%

05.07 Verrekeningen in verband met geleverde brandstoffen, olie, smeermiddelen e.d.

Op dit artikel worden de ontvangsten geboekt die betrekking hebben op de aan derden geleverde brandstoffen, olie, smeermiddelen en dergelijke.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verrekeningen in verband met geleverde brandstoffen, olie, smeermiddelen e.d.	6 200	7 440	1 240	20%

Toelichting op verschillen

Voor 1997 is de realisatie f 1,240 miljoen hoger dan de raming en wordt veroorzaakt door een versnelde verrekening.

05.08 Overige ontvangsten

Op dit artikel worden die ontvangsten geboekt die niet verrekenbaar zijn met de uitgavenbegroting.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Overige ontvangsten	7 649	11 538	3 889	51%
Algemene arbeidsongeschiktheidswet betreffende uitgaven gedaan in voorgaande jaren	51	0	– 51	–
Totaal	7 700	11 538	3 838	50%

De hogere realisatie van dit artikel wordt veroorzaakt door hogere rente-ontvangsten als gevolg van hogere saldi dan geraamd op het FMS-account en de NAMSA-rekening.

06. Beleidsterrein Koninklijke marechaussee

06.01 Verhaalswet ongevallen ambtenaren en de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet

De ontvangsten bij verhaal van salaris en ziektekosten bij ongevallen worden op grond van de nieuwe WAO-conforme regeling (voorheen AAW) op dit artikel verantwoord, voor zover deze betrekking hebben op uitgaven gedaan in het begrotingsjaar of in het voorafgaande jaar.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Ontvangsten AAW-fonds	100	298	198	198%

Toelichting op de verschillen

In 1997 is op dit artikel f 0,198 miljoen meer ontvangen. Deze hogere ontvangsten kunnen worden verklaard doordat een aantal oude claims ingevolge de verhaalswet ongevallen burger- en mililtair personeel in 1997 is ontvangen. Daarnaast is uit het fonds van de algemene arbeidsongeschiktheidswet meer ontvangen.

06.02 Ontvangsten en inhoudingen wegens diverse verstrekkingen alsmede wegens genot van kleding, voeding, huisvesting, geneeskundige verzorging e.d.

De ontvangsten en inhoudingen hebben onder meer betrekking op huisvesting van rijkswege, voeding, voorziening woonruimte, overige ontvangsten en bijdragen in schade.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Inhouding wegens huisvesting van rijkswege	700	714	14	2%
Voeding	140	21	– 119	– 85%
Voorziening woonruimte	875	320	– 555	– 63%
Overige ontvangsten	1 936	2 493	557	29%
Bijdragen in schade	160	443	283	177%
Totaal	3 811	3 991	180	5%

Toelichting op de verschillen

De voornaamste oorzaak van de overschrijding van f 0,180 miljoen ten opzichte van de begroting 1997 is ontstaan, doordat rekening is gehouden met te hoge ontvangsten van het algemeen fonds bijzondere ziektekosten van de ziekenfondsraad en de afschaffing van de inhouding nominale premie AWBZ. Daarnaast is voor voorziening woonruimte in 1997 minder ontvangen. De toename op het artikelonderdeel Overige ontvangsten is met name het gevolg van een administratieve aanpassing (bruto boeken).

06.03 Verrekeningen met derden

Op dit artikel worden de ontvangsten verantwoord voor onder meer de verrekening van:

– de inzet van personeel ter beveiliging van een aantal Nederlandse diplomatieke vertegenwoordigingen;

– begeleiding van waardetransporten voor De Nederlandsche Bank NV;

– de bijdrage van het ministerie van Binnenlandse Zaken ten behoeve van de bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit.

De tarieven die in 1997 zijn gehanteerd zijn gebaseerd op overeenkomsten met de betreffende instanties.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verrekening met:
– Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken	800	1 822	1 022	128%
– Ministerie van Binnenlandse Zaken	1 667	1 667	0	0%
– Ministerie van Buitenlandse Zaken	1 200	2 488	1 288	107%
Overige verrekening	1 100	1 024	– 76	– 7%
Totaal	4 767	7 001	2 234	47%

Toelichting op de verschillen

De hogere ontvangsten in 1997 van f 2,234 miljoen ten opzichte van de begroting zijn voornamelijk het gevolg van:

– het ter beschikking stellen van personeel voor de bewaking van de ambassades en de beveiliging van het ambassadepersoneel te Kinshasa, Algiers en Kigali;

– hogere ontvangsten van het Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse Zaken en Arubaanse Zaken (KABNA) voor de verrekening van de bijstand op het Bovenwindse Eiland Sint Maarten.

06.04 Overige ontvangsten

De ontvangsten ten gunste van dit artikel hebben betrekking op legesgelden voor afgegeven reisdocumenten.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Overige ontvangsten	600	1 530	930	155%

Toelichting op de verschillen

De meerontvangsten op dit artikel ten opzichte van de begroting 1997 van f 0,930 miljoen zijn voornamelijk het gevolg van de verstrekking van grote hoeveelheden reisdocumenten op de luchthaven Schiphol, Rotterdam Airport en Europoort.

08. Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten

08.01 Luchtmobiele brigade

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Luchtmobiele brigade	0	105	105	–

De op dit artikel verantwoorde ontvangst ten bedrage van f 0,105 miljoen betreft de, wegens te late levering van een Cougar, ingehouden boete.

08.02 Ontvangsten naar aanleiding van Vredesoperaties

Op dit artikel worden de vergoedingen van de Verenigde Naties (VN) voor de Nederlandse deelname aan VN-vredesoperaties verantwoord. De hoogte van de vergoedingen is afhankelijk van de mate waarin Nederland aan deze VN-operaties deelneemt. Tevens speelt de financiële positie van de VN een rol in het tijdstip van uit te keren bedragen. Voor deelname aan niet- VN-operaties worden geen vergoedingen ontvangen.

In februari 1998 is met de VN overeenstemming bereikt over het totaal van de VN-vergoeding voor de inzet van Nederlandse eenheden in de VN-operatie in voormalig Joegoslavië (UNPROFOR). Dit leidt tot een verhoging van de vordering op de VN met f 35 miljoen.

Vanaf 1997 maakt het artikel Vredesoperaties deel uit van de Homogene Groep Internationale Samenwerking, waardoor de verrekening van de VN-contributies met Ontwikkelingssamenwerking achterwege blijft.

Voorts worden de kosten van humanitaire vluchten ten behoeve van Ontwikkelingssamenwerking via dit artikel verrekend.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Vergoedingen Verenigde Naties	54 900	50 634	– 4 266	– 8%
Verrekeningen humanitaire vluchten	3 100	1 500	– 1 600	– 52%
Totaal	58 000	52 134	– 5 866	– 10%

Toelichting op de verschillen

De afwijkingen ten opzichte van de ontwerpbegroting zijn ontstaan doordat:

– de van de VN ontvangen vergoedingen voor de Nederlandse deelname aan vredesoperaties als gevolg van de financiële situatie van de VN achtergebleven zijn;

– ten behoeve van Ontwikkelingssamenwerking minder humanitaire vluchten dan geraamd zijn uitgevoerd. Voorts is een naijleffect ontstaan in de verrekening van vluchten over 1997.

Naar verwachting worden deze kosten in 1998 ontvangen.

08.03 Overige ontvangsten Internationale Samenwerking

Op dit artikel worden de ontvangsten verantwoord die samenhangen met de Homogene Groep Internationale Samenwerking, anders dan uit hoofde van deelname aan vredesoperaties en humanitaire vluchten ten behoeve van Ontwikkelingssamenwerking.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Overige ontvangsten Internationale Samenwerking	0	188	188	–

Deze ontvangst hangt samen met de Kustwacht Nederlandse Antillen en Aruba en betreft enerzijds een boete voor te late oplevering van een bouwproject en anderzijds een ontvangen betaling vanwege een schade-uitkering.

09. Beleidsterrein Defensie Interservice Commando

09.02 Ontvangsten personeel en materieel Dico

Ten gunste van dit artikel worden de ontvangsten geboekt die in het bijzonder betrekking hebben op:

– geneeskundige verzorging;

– verhuur van wagons aan de Nederlandse Spoorwegen;

– verhuur van faciliteiten door het Instituut Defensie Leergangen.

Artikelonderdelen (bedragen x f 1 000) Ontvangsten
	Begroting 1997	Realisatie 1997	Verschil
Verrekenbare ontvangsten	54 680	57 328	2 648	5%

Toelichting op de verschillen

De hogere ontvangst is met name het gevolg van niet geraamde ontvangsten met betrekking tot geneeskundige verzorging uit voorgaand jaar.

Wetsartikel 3 (agentschappen)

3.1 Duyverman Computercentrum

Het Duyverman Computercentrum (DCC) is het computercentrum van het Ministerie van Defensie. Vanaf 1 januari 1994 heeft DCC de status van agentschap. Per 1 september 1997 is DCC met vijf andere informatie- en communicatietechnologie (ICT)-organisaties binnen Defensie samengevoegd in de DTO (Defensie Telematica Organisatie). DTO is per 1 januari 1998 als agentschap gaan opereren. Het agentschap DCC is – in financieel opzicht – tot en met 31 december 1997 blijven bestaan. Daarom bevat deze slotwet alleen de verantwoording van het agentschap DCC. De verantwoording op kasverplichtingenbasis van de overige samenstellende delen van DTO vindt plaats bij hun oorspronkelijke krijgsmachtdeel.

De producten en diensten die DCC aanbiedt zijn in 7 productgroepen ondergebracht. Het betreft:

– Computerdiensten

Computerdiensten omvat de exploitatie en opslag van informatiesystemen op centrale computerfaciliteiten (vooral mainframe). Verwerkingstijd en de wijze van en hoeveelheid gegevensopslag vormen de voornaamste producten. Ook de door het uitwijkcentrum (DUC) mogelijk gemaakte uitwijkfaciliteiten behoren hiertoe. Tevens omvat deze productgroep een veelheid aan nabewerkingsmogelijkheden.

– Netwerkdiensten

DCC exploiteert het Defensie Datacommunicatie Netwerk (DDN). Via aansluiting op het DDN kunnen klanten onderling, met (de)centrale reken- en opslagfaciliteiten en met externe netwerken communiceren.

– IT-Ondersteuning

Hieronder valt een pakket aan diensten uiteenlopend van verwerving, verhuur en installatie van apparatuur tot onderhoud en technisch support van systemen alsmede volledig systeembeheer ter plekke of op afstand.

– Systeemontwikkeling en -onderhoud

Deze diensten omvatten ontwikkeling, renovatie en onderhoud van informatiesystemen op nagenoeg alle platforms, al dan niet geïntegreerd.

– Advies

DCC biedt advies en ondersteuning bij het benutten van Informatie Technologieproducten. Dit omvat in principe alle aspecten, van aanschaf tot en met inrichting.

– Opleidingen

De opleidingen die door DCC verzorgd worden betreffen standaardopleidingen voor gebruikers en specialistisch maatwerk.

– Value Added Services

DCC heeft diverse producten die waarde toevoegen aan het gebruik van overige producten. Dit betreft zowel standaardproducten als specifieke pakketten voor kantooromgevingen.

De hoofdvestiging van DCC bevindt zich in Maasland. Het DUC is gelegen in Woensdrecht. DCC werkt primair voor het Ministerie van Defensie en richt haar bedrijfsvoering in sterke mate hierop in. De door DCC opgestelde bedrijfsmissie luidt:

«Wij ondersteunen Defensie en andere klanten die veiligheid en betrouwbaarheid waarderen, door slagvaardig hoogwaardige totaaloplossingen te realiseren, waarbij wij op innovatieve wijze gebruik maken van IT-diensten en -middelen.»

I. GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Grondslagen voor de waardering

Algemeen

De activa en passiva zijn, voorzover niet anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde inclusief BTW. Een nadere toelichting op de algemene waarderingsgrondslagen wordt hieronder gegeven.

Immateriële vaste activa

Immateriële vaste activa bestaan uit gekochte software en licenties voor het gebruik van software. Deze activa worden gewaardeerd voor zover de aanschafwaarde groter is dan f 25 000,00.

Materiële vaste activa

Deze activa zijn gewaardeerd tegen de aanschafwaarde, verminderd met de lineaire afschrijvingen. Er geldt een activeringsgrens voor vaste activa van f 10 000,00.

Voorraden

De voorraden zijn gewaardeerd tegen de kostprijs of de eventueel lagere verwachte netto opbrengstwaarde.

Vorderingen

De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De voorziening voor het risico van oninbaarheid is gesaldeerd.

Overige activa en passiva

De overige activa en passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

Voorzieningen

De voorzieningen zijn gevormd voor specifieke verplichtingen en risico's die uitgaan boven het algemene risico dat aan het ondernemen als agentschap verbonden is.

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

Algemeen

De resultaten zijn berekend op basis van historische kostprijzen, waarbij de baten en lasten zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben (matching-principle). Transacties in vreemde valuta zijn in Nederlandse guldens berekend op basis van administratieve koersen. Deze koersen worden gehanteerd bij betalingen via het ministerie van Financiën en worden periodiek door dit ministerie vastgesteld.

Buitengewone baten en lasten

De buitengewone baten en lasten zijn resultaten die niet voortvloeien uit de normale bedrijfsuitoefening.

Afschrijvingsmethode en -termijnen

Alle afschrijvingen vinden lineair plaats en worden berekend op basis van de aanschafwaarde.

De afschrijvingstermijnen zijn:

immateriële vaste activa	– software/licenties	5 jaar
materiële vaste activa	– terreinen	10 jaar
	– gebouwen	30 jaar
	– machines en installaties	8 jaar
	– computerapparatuur	3–5 jaar
	– overige bedrijfsmiddelen	4–5 jaar

Met deze uitgangspunten ten aanzien van de afschrijvingen is sprake van een bestendige gedragslijn. Onder de categorie terreinen vallen naast grond ook werken. Op grond wordt niet afgeschreven, maar op werken wordt wel afgeschreven. Om deze reden wordt bij terreinen – in tegenstelling tot wat daarover is bepaald in de handleiding agentschappen – wel een afschrijvingstermijn vermeld.

De specificatie van de rekening van baten en lasten van agentschap Duyverman Computercentrum (DCC) 1997 (bedragen x f 1 miljoen)

	(1)	(2)	(3)	(4) = (1) + (2) + (3)	(5)	(6) = (5) – (4)
Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting	Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting	Totaal beschikbaar	Realisatie	Slotwetmutaties (+ of –) (+ = tekortschietend t.o.v. beschikbaar bedrag)
BATEN
opbrengst moederdepartement	143,4			143,4	143,4	0
opbrengst overige departementen	2,5			2,5	2,6	0,1
opbrengst derden	0			0	0	0
rentebaten	1,4			1,4	0,6	– 0,8
buitengewone baten	0			0	2,0	2,0
exploitatiebijdrage	0			0	0	0
Totaal baten	147,3			147,3	148,6	1,3

LASTEN
apparaatskosten
* personele kosten	65,3			65,3	79,1	13,8
* materiële kosten	48,0			48,0	45,8	– 2,2
rentelasten	0			0	0	0
afschrijvingskosten
* materieel	21,9			21,9	15,1	– 6,8
* immaterieel	4,1			4,1	1,8	– 2,3
dotaties voorzieningen	1,6			1,6	8,0	6,4
buitengewone lasten	0			0	0	0
Totaal lasten	140,9			140,9	149,8	8,9

Saldo van baten en lasten	6,4			6,4	– 1,2	– 7,6

II. TOELICHTING OP DE REKENING VAN BATEN EN LASTEN

ALGEMEEN

KENGETALLEN

In de begroting DCC 1997 zijn vier kengetallen opgenomen die min of meer los worden gepresenteerd van de begroting van baten en lasten. De afwijkingen van deze planning in de realisatie worden onderstaand toegelicht.

	Begroting 1997	Realisatie 1997
– Resultaatmarge:	3,4 %	– 1,2 %
– Rentabiliteit agentschapsvermogen	5,7 %	– 1,1 %
– Flexibiliteit van het personeelsbestand:	10,0 %	16,8 %
– Omzet DCC bij
– Defensie:	98,3 %	98,2 %
– Overig:	1,7 %	1,8 %

Toelichting:

Resultaatmarge: De resultaatmarge is het saldo van baten en lasten ten opzichte van de omzet, exclusief rente-inkomsten en -uitgaven. De ontwikkeling van de resultaatmarge is het directe gevolg van de ontwikkeling van zowel de baten als de lasten. Een oorzaak van het negatieve saldo is dat kosten die DCC heeft gemaakt i.v.m. de vorming van DTO – conform een besluit van de bestuursraad DCC – in de lasten van DCC zijn opgenomen. Daarnaast is ten laste van het resultaat 1997 ook een voorziening gecreëerd in het kader van de millenniumproblematiek. De realisatie van de baten en lasten wordt verderop toegelicht.

Rentabiliteit agentschapsvermogen: De rentabiliteit van het agentschapsvermogen is het saldo van baten en lasten ten opzichte van het agentschapsvermogen aan het begin van het verslagjaar. Deze indicator is in de begroting 1997 voor het eerst opgenomen. Ook dit kengetal is negatief doordat het saldo van baten en lasten negatief is.

Flexibiliteit personeelsbestand: Onder flexibiliteit van het personeelsbestand wordt verstaan het aantal personeelsleden met een tijdelijk contract ten opzichte van het totale personeelsbestand. Om flexibel in te kunnen spelen op veranderingen in de klantvraag streeft DCC naar een bepaalde mate van flexibiliteit in haar personeelsbestand. Om aan de toenemende vraag van klanten naar arbeidsintensieve diensten te kunnen voldoen, is het aantal personeelsleden gegroeid. Het beleid om nieuwe medewerkers zoveel mogelijk op tijdelijke basis in dienst te nemen, verklaart bij deze groeisituatie het hoge flexibiliteitspercentage in 1997.

Omzet DCC bij Overig: Het omzetaandeel overig geeft aan welk deel van de omzet van DCC bij klanten buiten het Ministerie van Defensie wordt gerealiseerd. DCC legt haar prioriteit binnen Defensie. Door dienstverlening aan klanten extern Defensie mag de dienstverlening aan Defensie niet onder druk komen te staan.

BATEN

In 1997 is een gemiddelde tariefreductie gerealiseerd van 3,9% in reële termen (rekening houdend met een inflatiepercentage van 2,2% in 1997). De gemiddelde tariefdaling is het saldo van tariefdalingen en -stijgingen.

De realisatie van de opbrensten naar productgroep in 1997 is:

Bedragen x f 1000
Computerdiensten	61,7
Netwerkdiensten	29,7
IT-ondersteuning	19,7
Systeemontwikkeling en -onderhoud	19,7
Advisering en productontwikkeling	12,1
Opleidingen	2,2
Value Added Services	0,9
Totaal	146

RENTE(-BATEN)

Dit betreft de in 1997 door het Ministerie van Financiën verschuldigde rente over het tegoed op de rekening-courant bij de Rijkshoofdboekhouding. De geplande rentebaten ad. f 1,4 miljoen gulden zijn met f 0,8 miljoen onderschreden doordat de facturering als gevolg van de invoering van een nieuw bedrijfsbesturingssysteem in april 1997 vertraging heeft opgelopen. Daarnaast is het rentepercentage in 1997 lager geweest dan was aangenomen ten tijde van het opstellen van de begroting.

BUITENGEWONE BATEN

De post buitengewone baten bestaat hoofdzakelijk uit het restant van de herstructureringsvoorzieningen DCC, die vrij valt vanwege het opgaan van het agentschap DCC in het agentschap DTO per 1 januari 1998. Daarnaast bevat deze post een boekwinst in verband met de afstoot van een vast actief.

LASTEN

APPARAATSKOSTEN

Personeel

De realisatie van de personele lasten is f 13,8 miljoen hoger dan in de begroting 1997. De hogere kosten worden voornamelijk veroorzaakt door de meeromzet bij arbeidsintensieve produktgroepen en door relatief duurdere inhuur als gevolg van vacatures. Daarnaast hebben de volgende factoren een rol gespeeld bij de hogere personele lasten:

– hogere kosten bij het verwerven van personeel vanwege de grote vraag naar arbeidsintensieve diensten en een krappe arbeidsmarkt voor automatiseringspersoneel;

– hogere opleidingskosten.

De gemiddelde bezetting in 1997 ten opzichte van de raming is als volgt:

(in volledige tijdsequivalenten)	geraamd	realisatie
burgers	560	623
militairen	10	10
totaal	570	633

Materieel

Deze post omvat alle (exploitatie)lasten van DCC.

De materiële exploitatiekosten hebben zich in het algemeen gestabiliseerd op het begrotingsniveau.

AFSCHRIJVINGEN

(Bedragen x f 1 000)	Realisatie 1997
licenties	1 798
gebouwen en terreinen	1 552
machines en installaties	2 168
computerapparatuur	10 532
overige bedrijfsmiddelen	820
totaal	16 870

De realisatie van afschrijvingskosten is lager dan begroot. Deze afwijking wordt veroorzaakt door de volgende factoren:

– De vrijval van de calculatorische afschrijvingen (f 2,5 miljoen) ten gunste van het resultaat. De calculatorische afschrijvingen vormen een onderdeel van de in de begroting geraamde post afschrijvingen en zijn opgenomen teneinde de integrale kosten van de verleende diensten correct te kunnen bepalen. Het opnemen van de calculatorische afschrijvingen is het gevolg van de in de openingsbalans DCC 1994 gehanteerde conservatieve waarderingsmethodiek. Het betreft een aflopende afschrijvingspost.

– In 1997 heeft DCC – evenals in 1995 en 1996 – minder geïnvesteerd dan begroot. Voor de oorzaken van het lagere investeringsniveau in 1997 wordt verwezen naar de toelichting onder «uitgaven overige kapitaalgoederen».

DOTATIES AAN VOORZIENINGEN

Bij het opgaan van het agentschap DCC in het agentschap DTO per 1 januari 1998 wordt het «going-concern-principe» gehanteerd. Daarom worden voor een aantal éénmalige kosten en risico's die nog betrekking hebben op de bedrijfsvoering DCC, voorzieningen ten laste van het DCC-resultaat over 1997 gebracht. Het totaal bedrag aan dotaties in 1997 is f 8,0 miljoen. Dit bedrag wordt als volgt gespecificeerd:

– een reguliere dotatie assurantievoorziening van f 0,6 miljoen;

– een dotatie van f 3,6 miljoen in verband met het oplossen van millenniumproblemen bij voormalige DCC-objecten;

– een dotatie garantievoorziening van f 2,0 miljoen, met name in verband met het verstrekken van millennium-proof-garanties voor DCC-produkten;

– een dotatie van f 1,8 miljoen in verband met de verdere implementatie van SAP.

Voor een nadere toelichting op de voorzieningen wordt verwezen naar de tekst onder «voorzieningen».

De specificatie van de rekening van kapitaaluitgaven en kapitaalontvangsten van agentschap Duyverman Computercentrum (bedragen x f 1 miljoen)

	(1)	(2)	(3)	(4) = (1) + (2) + (3)	(5)	(6) = (5) – (4)
Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting	Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting	Totaal beschikbaar	Realisatie	Slotwetmutaties (+ of –) (+ = tekortschietend t.o.v. beschikbaar bedrag)
Totale kapitaaluitgaven	14,3			14,3	9,5	– 4,8
uitgaven onroerende goederen	0,5			0,5	1,4	0,9
uitgaven overige kapitaalgoederen	13,8			13,8	8,1	– 5,7
aflossingen	0			0	0	0

Totale kapitaalontvangsten	26,0			26,0	17,0	– 9,0
investeringsbijdrage van het departement	0			0	0	0
toevoeging aan liquide middelen	26,0			26,0	17,0	– 9,0

Saldo kapitaaluitgaven en -ontvangsten	11,7			11,7	7,5	– 4,2

IV TOELICHTING OP DE REKENING VAN KAPITAALUITGAVEN EN -ONTVANGSTEN

UITGAVEN OVERIGE KAPITAALGOEDEREN

In 1997 heeft DCC – evenals in 1995 en 1996 – minder geïnvesteerd dan begroot. Mede hierdoor komen de afschrijvingen lager uit. Oorzaken van het lagere investeringsniveau zijn het betrachten van terughoudendheid bij de daadwerkelijke realisatie vanwege onduidelijke toekomstige ontwikkelingen bij netwerkdiensten en de gunstige ontwikkeling van de prijzen van hardware.

KAPITAALONTVANGSTEN

De investeringen zijn uit eigen middelen gefinancierd. In de begroting 1997 is in de begroting van kapitaaluitgaven en -ontvangsten (conform nieuwe richtlijnen) een wijziging doorgevoerd ten aanzien van de kapitaalontvangsten. Het begrip «onttrekking aan reserves» is vervangen door «toevoeging aan liquide middelen». Hiermee wordt gedoeld op de toename van de liquide middelen als gevolg van afschrijvingen en desinvesteringen. De lagere kapitaalontvangsten dan begroot zijn reeds verklaard onder «afschrijvingen».

De balans van agentschap Duyverman Computercentrum (DCC) per 31 december 1997 (bedragen x f 1 000)

	Balans 1997	Balans 1996
Activa
Immateriële activa	5 266	5 699
Materiële activa
* grond en gebouwen	34 579	34 713
* installaties en inventarissen	6 653	8 393
* overige materiële vaste activa	14 583	19 612
Voorraden	5 586	6 979
Debiteuren	27 396	26 134
Overlopende activa	11 855	12 581
Liquide middelen	44 907	33 931
Totaal activa	150 825	148 042

Passiva
Agentschapsvermogen
* algemene reserves	51 770	57 073
* bestemmingsreserves	56 745	46 905
* verplichte reserves	0	0
* saldo exploitatie boekjaar	– 1 147	4 537
Subtotaal Agentschapsvermogen	107 368	108 515

Aflossings- en rentedragend vermogen
Voorzieningen	19 072	18 296
Crediteuren	9 665	10 846
Overlopende passiva	14 720	10 385
Totaal passiva	150 825	148 042

Toelichting op de balans:

IMMATERIËLE ACTIVA

(Bedragen x f 1 000)	Licenties
Aanschafwaarde t/m 31 december 1996	10 242
Investeringen 1997	1 367
Aanschafwaarde t/m 31 december 1997	11 609
Afschrijvingen tot en met 31 december 1996	4 543
Afschrijvingen 1997	1 800
Afschrijvingen tot en met 31 december 1997	6 343
Boekwaarde per 31 december 1997	5 266

MATERIËLE ACTIVA

(Bedragen x f 1 000)	Gebouwen en terreinen	Machines en installaties	Computer-apparatuur	Overige bedrijfs-middelen	Totaal materiële vaste activa
Aanschafwaarde tot en met 31 december 1996	38 211	14 977	67 556	3 912	124 656
Investeringen 1997	1 418	428	5 473	861	8 180
Desinvesteringen 1997	0	0	0	(10)¹	(10)
Aanschafwaarde tot en met 31 december 1997	39 629	15 405	73 029	4 763	132 826
Afschrijvingen tot en met 31 december 1996	3 498	6 584	50 162	1 694	61 938
Afschrijvingen 1997	1 552	2 168	10 533	820	15 073
Afschrijvingen tot en met 31 december 1997	5 050	8 752	60 695	2 514	77 011

Boekwaarde per 31 december 1997	34 579	6 653	12 334	2 249	55 815

¹ Betreft een correctie op een restant boekwaarde

VOORRADEN

(Bedragen x f 1000)

Magazijnvoorraad	3 338
Onderhanden werk	2 248
Totaal	5 586

De magazijnvoorraad is verminderd met een voorziening voor incourantheid.

LIQUIDE MIDDELEN

(Bedragen x f 1000)

Liquide middelen

44 907

ALGEMENE RESERVE

Bedragen x f 1000
Stand algemene reserve 31-12-1996	57 073
bij: toevoeging a.g.v.	4 537
resultaat boekjaar 1996

af: onttrekkingen a.g.v.	9 840
mutatie bestemmingsreserve
Stand algemene reserve 31-12-1997	51 770

BESTEMMINGSRESERVE

De bestemmingsreserve geeft het bedrag weer dat is gereserveerd ten behoeve van toekomstige investeringen.

(bedragen x f 1 000)	Balans 1997	Balans 1996
Stand bestemmingsreserve 1-1	46 905	26 165
bij: toevoegingen a.g.v.
– afschrijvingen	16 870	24 795
– calculatorische afschrijvingen	2 507	5 203
– investeringsbijdrage moederdepartement	0	0
– desinvesteringen	10	1 031
af: onttrekkingen a.g.v.
– investeringen	9 547	10 289
Stand bestemmingsreserve 31–12	56 745	46 905

VOORZIENINGEN

De voorzieningen zijn gevormd voor specifieke verplichtingen en risico's die uitgaan boven het algemene risico dat aan het ondernemen is verbonden. Onder deze post zijn de voorzieningen opgenomen voor zover deze niet met de posten vorderingen en voorraden zijn gesaldeerd. Langlopende voorzieningen ad. f 19 miljoen zijn gevormd in het kader van garantieaanspraken, assurantie eigen risico en herstructurering en reorganisatie. Er zijn geen kortlopende voorzieningen opgenomen.

De specificatie luidt als volgt:

(bedragen x f 1 000)	Balans 1996	Dotaties 1997	Onttrekkingen 1997	Vrijval 1997	Balans 1997
Voorziening:
– garantieaanspraken	9 339	2 000	9	0	11 330
– assurantie eigen risico	1 742	600	0	0	2 342
– millennium	0	3 600	0	0	3 600
– herstructureringen (o.a. SAP)	7 215	1 800	5 377	1 838	1 800
totaal	18 296	8 000	5 386	1 838	19 072

Toelichting:

Garantieaanspraken

Evenals civiele ICT-bedrijven, levert de DTO systemen op waarbij de garantie wordt gegeven dat het systeem millennium-proof is. Alhoewel het niet in de rede ligt, kan niet volledig worden uitgesloten dat een door het voormalig DCC opgeleverd en gecertificeerd systeem in het jaar 2000 toch toepassingsproblemen ondervindt. Indien dit zich onverhoopt voordoet, kan dit verstrekkende (financiële) gevolgen hebben. Door het projectbureau Millennium Defensie is een risico-inschatting gemaakt voor DTO-millenniumgarantie. Het risico voor het volledige DTO wordt ingeschat op f 4,1 miljoen. Om het risico met betrekking tot produkten van het voormalige DCC af te dekken, is de helft van het ingeschatte DTO-bedrag ad. f 2,0 miljoen benodigd. In dit bedrag is de reguliere dotatie garantievoorziening inbegrepen.

Millennium

De geautomatiseerde systemen en installaties van DTO die met electronische datumaanduidingen werken, moeten geschikt gemaakt worden om zonder toepassingsproblemen te kunnen functioneren na 1 januari 2000 (zgn. millenniumproblematiek). Voor het oplossen van deze problematiek is thans een plan van aanpak in uitvoering. Veel van de geïnventariseerde objecten die mogelijk toepassingsproblemen gaan ondervinden waren tot 1 januari 1998 eigendom van het DCC. Het bedrag dat gemoeid is met het geschikt maken van deze voormalige DCC-objecten bedraagt f 3,6 miljoen.

Herstructureringen

Op 1 april 1997 heeft de invoering van drie modules SAP (de verkoop, de logistieke en de financiële modules) bij het DCC plaatsgevonden. Invoering van de projectenmodule bij het DCC heeft in 1997 nog niet plaatsgevonden, aangezien de prioriteit is gelegd bij het aanpassen van het bestaande SAP-systeem aan de nieuwe DTO-situatie per 1 januari 1998.

In 1998 wordt de draad weer opgepakt van het invoeren van de projectenmodule. Uiteraard zal dit dan niet meer alleen het DCC betreffen, maar het volledige DTO. De evenredige kosten van invoering van deze SAP-module bij het DCC-gedeelte van DTO worden geraamd op f 1,8 miljoen.

LOOPTIJD VORDERINGEN EN SCHULDEN

De vorderingen en schulden zijn volledig kortlopend van karakter

RENTE- EN AFLOSSINGSDRAGEND VERMOGEN

Ultimo 1997 was er geen sprake van rente- en aflossingsdragend vermogen.

BESTEMMING SALDO BATEN EN LASTEN

Het saldo van baten en lasten ad. – f 1,2 miljoen wordt op het agentschapsvermogen in mindering gebracht.

Algemene opmerking:

Geringe verschillen worden veroorzaakt door cumulatieve afrondingsverschillen.

3.2 Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen (DGW&T)

De Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen is vanaf 1 januari 1996 een agentschap van het ministerie van Defensie.

Het agentschap DGW&T behartigt alle vastgoedbelangen en -verplichtingen ten behoeve van de krijgsmachtdelen en levert daarvoor een compleet en samenhangend producten- en dienstenpakketdat bestaat uit:

A. Ingenieursdiensten

* Onderzoek & Advies

* Nieuwbouw

– voorbereiding en begeleiding van de uitvoering

* Bodemsanering

– begeleiding vooronderzoeken voor het bodemsaneringsprogramma

– voorbereiding en begeleiding van de uitvoering

* Geluidsisolatie

– begeleiding van de uitbesteding

B. Vastgoedbeheer

* Algemeen en technisch beheer

* Groot onderhoud

* Klein onderhoud

* Kleine aanpassingen (commandantenvoorzieningen)

* Storingsdienst

* Milieu-advies

C. Beleidsvoorbereiding, Specialistisch Onderzoek & Advies

* Beleidsvoorbereiding

* Specialistisch onderzoek & advies

* Belangenbehartiging

* Advies aan departements- en politieke leiding

De door het agentschap DGW&T opgestelde bedrijfsmissie luidt dan ook:

«Wij willen als vastgoedbeheerder voor Defensie de deskundige intermediair zijn die de ruimtelijke belangen van de klanten zeker stelt en hun onroerend goed effectief en op maatschappelijk verantwoorde wijze inricht en beheert. Wij willen de klanten altijd en overal bijstaan in hun zorg voor de beschikbaarheid en bruikbaarheid van het vastgoed. Wij doen dit op een wijze die voor de Defensie-organisatie als geheel zo efficiënt mogelijk is en aan de klanten een zo hoog mogelijke kwaliteit biedt.»

I. GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Grondslagen voor de waardering

De activa en passiva zijn, voor zover niet anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde inclusief btw. Hieronder wordt nadere toelichting gegeven op de algemene waarderingsgrondslagen.

Immateriële vaste activa

De DGW&T beschikt niet over immateriële vaste activa.

Materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs verminderd met afschrijvingen. Afschrijvingen worden berekend volgens de lineaire methode op basis van verwachte levensduur, waarbij rekening gehouden wordt met eventuele restwaarde. De activeringsgrens bedraagt f 1 000,–.

Voorraden

Het karakter van de dienstverlening van de DGW&T is zodanig dat geen voorraden worden aangehouden, anders dan onderhanden werk. Het onderhanden werk wordt gewaardeerd op basis van directe uren maal kostprijs, vermeerderd met uitbestedingskosten. De kostprijzen per uur zijn gebaseerd op directe salariskosten, uitgaande van de normale bezetting op jaarbasis.

Debiteuren

De waardering van de post «debiteuren» vindt plaats tegen nominale waarde, rekening houdend met vermoedelijke oninbaarheid van een gedeelte hiervan.

Overige activa en passiva

De waardering van de overige activa en passiva vindt plaats op basis van nominale waarde.

Voorzieningen

De voorzieningen zijn gevormd voor specifieke verplichtingen en risico's die uitgaan boven het algemene risico dat aan het ondernemerschap als agentschap is verbonden of ter egalisatie van kosten.

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

Algemeen

De DGW&T hanteert voor haar resultaatsbepaling de methode van variabele kostencalculatie (direct costing). Hierbij wordt het volgende model gehanteerd:

	Opbrengsten
Af:	directe kosten
	Bruto marge

Af:	indirecte kosten
	Resultaat uit normale bedrijfsuitoefening
	Saldo buitengewone baten en lasten
	Resultaat

Opbrengsten

De Ingenieursdiensten worden gefactureerd op het moment dat een met de krijgsmachtdelen overeengekomen fase in de werkzaamheden is afgerond. Zolang een fase niet is afgerond, vormt deze een onderdeel van de post onderhanden werk.

De diensten in het Vastgoedbeheer worden gefactureerd op basis van aan het begin van het jaar vooraf overeengekomen vaste maandtermijnen.

De grondslag voor de diensten in het kader van Algemeen en Technisch Beheer wordt gevormd door de waarde van het vastgoed van de krijgsmachtdelen. Het honorarium dat de DGW&T voor de genoemde diensten ontvangt, is hiervan een overeengekomen promillage. De grondslag voor de opbrengst van de diensten klein onderhoud, groot onderhoud en kleine aanpassingen wordt gevormd door het financieel volume van de in het verslagjaar aan de beleidsterreinen aangeboden gecertificeerde programmafacturen. Het honorarium voor DGW&T is hiervan een bepaald overeengekomen percentage. De storingsdienst wordt verrekend op basis van het aantal uren vermenigvuldigd met een vast tarief.

De diensten samenhangend met Beleidsvoorbereiding, Specialistisch Onderzoek en Advies worden uitgevoerd op basis van een regiecontract, doorgaans met een een maximale richtprijs.

Directe kosten

De directe kosten bestaan uitsluitend uit met de gefactureerde omzet samenhangende productieve uren, vermenigvuldigd met het kostprijstarief en vermeerderd met de kosten samenhangend met de uitbesteding van werkzaamheden; deze vormen tezamen de variabele kosten. Het kostprijstarief is gebaseerd op de directe salariskosten en een normale uurbezetting op jaarbasis.

Indirecte kosten

Alle overige kosten worden gerekend tot de indirecte kosten.

Afschrijvingsmethode en -termijnen

De DGW&T past in haar administratie de lineaire afschrijvingsmethode tot een restwaarde toe.

De afschrijvingstermijnen zijn:

immateriële vaste activa		–	n.v.t.
materiële vaste activa
	Gebouwen	–	50 jaar
	(houten) opslagloodsen	–	25 jaar
	Verhardingen	–	25 jaar
	Inventaris	–	10 jaar
	Automatiseringsmiddelen	–	5 jaar
	Transportmiddelen		– 4 à 6 jaar
	Overige activa	–	5 jaar

n.b.: Op Terreinen wordt niet afgeschreven

De specificatie van de rekening van baten en lasten van agentschap Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen (DGW&T) (bedragen x f 1 000,–)

	(1)	(2)	(3)	(4) = (1) + (2) + (3)	(5)	(6) = (5) – (4)
Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting	Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting	Totaal beschikbaar	Realisatie	Slotwetmutaties (+ of –) (+ = tekortschietend t.o.v. beschikbaar bedrag)
BATEN
opbrengst moederdepartement	168 000			168 000	143 151	– 24 849
opbrengst overige departementen	4 000			4 000	300	– 3 700
opbrengst derden	0			0	821	821
Netto-omzet	172 000			172 000	144 272	– 27 728
mutatie onderhanden werk	0			0	9 574	9 574
som der bedrijfsopbrengsten	172 000			172 000	153 846	– 18 154
rente baten	0			0	132	132
bijzondere baten	0			0	5 498	5 498
Totaal baten	172 000			172 000	159 476	– 12 524

LASTEN
apparaatskosten
* personele kosten	134 000			134 000	126 676	– 7 324
* materiële kosten	19 000			19 000	19 243	243
rentelasten	0			0	60	60
afschrijvingskosten
* materieel	8 000			8 000	6 658	– 1 342
dotaties voorzieningen	6 000			6 000	5 326	– 674
bijzondere lasten	2 500			2 500	2 856	356
Totaal lasten	169 500			169 500	160 819	– 8 681
buitengewone lasten	0			0	179	179

Saldo van baten en lasten	2 500			2 500	– 1 522	– 4 022

II. TOELICHTING OP DE REKENING VAN BATEN EN LASTEN

ALGEMEEN

In 1997 zijn door het agentschap DGW&T producten en diensten verleend op het gebied van ingenieursdiensten, vastgoeddiensten en beleidsvoorbereiding en specialistische onderzoeken en adviezen (BSOA). Voor een overzicht van baten en lasten wordt verwezen naar de specificatie van de rekening van baten en lasten én naar de specificatie van de baten per produktgroep. De afwijkingen tussen de raming 1997 en de realisatie 1997 worden verklaard bij de specificatie per categorie.

KENGETALLEN

In de begroting 1997 van het agentschap DGW&T zijn, in lijn met het statuut DGW&T, drie kengetallen opgenomen die niet direct gerelateerd

kunnen worden aan de begroting van baten en lasten. In onderstaand schema zijn de ramings- en realisatiegegevens opgenomen.

	Begroting 1997	Realisatie 1997
Productiviteit	f 0,149 miljoen	f 0,151 miljoen
(som der bedrijfsopbrengsten/directe medewerker)

Flexibiliteit	22 %	20 %
(incl. uitbestedingsequivalent)

Verhouding indirect/totaal	24 %	26 %
(excl. uitbestedingsequivalent)

Productiviteit(f 0,151 miljoen)

Het kengetal voor de productiviteit is het quotiënt van de som der bedrijfsopbrengsten, en het aantal directe medewerkers uitgedrukt in vte'en. De som der bedrijfsopbrengsten bestaat uit de gefactureerde omzet, vermeerderd met de mutatie van het onderhanden werk per ultimo 1997.

Het aantal directe medewerkers wordt gevormd door het aantal vaste directe medewerkers, inhuurkrachten, tijdelijke medewerkers en het zogenaamde uitbestedingsequivalent.

In de ontwerpbegroting 1997 is een getal van f 0,149 miljoen gepresenteerd.

De berekening is gebaseerd op de som der bedrijfsopbrensten (f 153,846 miljoen) over het verslagjaar 1997, en het aantal directe medewerkers uitgedrukt in vte'en (1017), per standdatum 30 juni 1997. Deze standdatum is gehanteerd als gemiddelde waarde over 1997.

Flexibiliteit (20%)

Het kengetal van de flexibiliteit is gedefinieerd als het quotiënt van het aantal inhuurkrachten, uitzendkrachten, tijdelijk contractanten, het uitbestedingsequivalent (om kwantitatieve redenen uitbesteed werk) en het totaal aantal directe medewerkers.

De flexibele component bestond per 30 juni 1996 uit 201,8 vte'en op een directe capaciteit van in totaal 1017 vte'en. De geringe daling van de realisatie ten opzichte van de begroting is het gevolg van de afname van geplande, voor te bereiden, projecten, waardoor minder directe capaciteit nodig was.

Verhouding indirect/totaal personeel (26%)

Dit kengetal geeft de verhouding weer van het aantal indirecte medewerkers ten opzichte van het totaal personeel, beide uitgedrukt in vte'en. Het uitbestedingsequivalent is hierin niet meegenomen. De berekening van het kengetal is gebaseerd op de aantallen per standdatum 30 juni 1997, eveneens omdat dit wordt beschouwd als de gemiddelde waarde over 1997.

BATEN

De raming en realisatie van de opbrengsten naar productgroepen in 1997 zijn:

(in miljoenen guldens)	Begroting 1997	Realisatie 1997
Ingenieursdiensten	63,8	39,1
Vastgoeddiensten	97,5	99,6
Beleidsvoorbereiding, Specialistisch Onderzoek & Advies (bsoa)	6,7	4,5
Opbrengsten moederdepartement	168,0	143,2
Opbrengsten overige departementen	4,0	0,3
Opbrengsten derden	0,0	0,8
Bijzondere baten	0,0	5,5
Buitengewone baten	0,0	0,0
Rentebaten	0,0	0,1
Mutatie onderhanden werk	0,0	9,6
Totaal	172,0	159,5

Opbrengsten moederdepartement

Ingenieursdiensten

Het achterblijven van de omzet op deze productgroep is met name het gevolg van de afname van het aantal geplande, voor te bereiden, projecten voor het bouwprogramma Koninklijke landmacht 1998/1999 ten opzichte van de ramingen gehanteerd bij het opstellen van de begroting. Het grootste aandeel van de omzet komt namelijk voor rekening van de voorbereiding. Dit effect is versterkt door het deels stilzetten van projecten als gevolg van de herziening van prioriteiten. Het effect van de onderrealisatie bij de Koninklijke landmacht op de omzet ingenieursdiensten van de DGW&T bedraagt circa f 10 miljoen. Het soortgelijk effect van de onderrealisatie bij de Koninklijke luchtmacht op de omzet ingenieursdiensten bedraagt circa f 9 miljoen. Tevens daalt – éénmalig – als gevolg van het anders definiëren van fasen bij werkzaamheden ingenieursdiensten Koninklijke luchtmacht de omzet Koninklijke luchtmacht met ongeveer f 5 miljoen ten opzichte van de begroting. Deze andere definiëring van fasen leidt er immers toe dat omzet uit hoofde van engineeringswerkzaamheden bij de Koninklijke luchtmacht genomen wordt bij volledige afronding hiervan en niet meer gefaseerd bij vooraf overeengekomen deelopleveringen.

Vastgoeddiensten

Het omzetverschil van deze productgroep (1%) wordt gerekend tot de normale marge.

Beleidsvoorbereiding, Specialistisch Onderzoek & Advies (bsoa)

De verwachte toename van de omzet van deze productgroep naar 4% van de totale omzet is nagenoeg volledig uitgebleven. Dit moet worden gezien in directe samenhang met de achterstand van programma's van eisen voor de bouwprogramma's 1998/1999 en de gewijzigde prioriteitstelling van projecten waaraan toename naar de vraag naar onderzoek & advies gekoppeld is.

Opbrengsten overige departementen

De DGW&T heeft zich tot op heden slechts kleinschalig begeven op de markt van de overige departementen. Hieruit is nog geen substantiële omzet voortgevloeid. DGW&T heeft het primaat gelegd bij de Defensie-klanten.

Opbrengsten derden

In de begrotingscijfers is geen rekening gehouden met de opbrengsten uit de verkoop van bestekken. De DGW&T brengt hiervoor uitsluitend de kostprijs in rekening, hetgeen in 1997 heeft geresulteerd in een bedrag van f 0,8 miljoen.

Rentebaten

In de begroting wordt geen rekening gehouden met rentebaten. Over het jaar 1997 heeft het agentschap DGW&T van het ministerie van Financiën rente-inkomsten ontvangen over de Rekening Courant ter grootte van f 0,130 miljoen. De percentages van de creditrente bedroegen per begin januari, medio maart en medio oktober respectievelijk 2.00, 2.50 en 2.75%.

Mutatie Onderhanden Werk

In de begroting werd deze post als nihil verondersteld. Het onderhanden werk omvat het nog niet gefactureerde deel van de op projectbasis gecontracteerde projecten. Het onderhanden werk wordt gewaardeerd tegen directe kosten. De mutatie wordt onder meer veroorzaakt door de eerder genoemde andere wijze van afrekenen van ingenieursdiensten Koninklijke luchtmacht.

Bijzondere baten

De bijzondere baten bedragen f 5,5 miljoen. Deze bevatten opbrengsten betrekking hebbende op het boekjaar 1996. Het gaat hier hoofdzakelijk om eindafrekeningen over het jaar 1996 die eerst na vaststelling van de verantwoording zijn bepaald en gefactureerd. Tevens heeft op basis van een wijziging in het convenant Ingenieursdiensten Koninklijke luchtmacht, een herberekening plaatsgevonden van het honorarium voor ingenieursdiensten bij de Koninklijke luchtmacht.

Deze herberekening had betrekking had op alle projecten die in 1996 reeds in voorbereiding danwel in uitvoering waren genomen en heeft eveneens geleid tot een bijzondere bate.

LASTEN

KOSTEN APPARAAT

Personeel

De realisatie van de gemiddelde werkelijke bezetting in 1997 ten opzichte van geraamd luidt als volgt:

	Begroting 1997(vte'n)	Realisatieper 31-12-1997
		(vte'n)
Bezetting militair personeel	75	70
Bezetting burgerpersoneel	1 102	1 014
Overige categoriën

– Personeel BDOS	26	8
– Tijdelijk contract.*	161	269
– Herplaatsers	22	12
Totaal	1 386	1 373

* Tijdelijk ambtenaren, inhuurkrachten en uitzendkrachten.

De afname van de vaste bezetting en de toename van de categorie tijdelijke contractanten kan worden verklaard op basis van het streven naar een grotere mate van flexibiliteit.

De personele lasten bedroegen in 1997 f 126,7 miljoen. Deze bestonden uit f 119 miljoen aan vast en tijdelijk personeel en voor f 7,7 miljoen uit de component uitbesteding; het betreft hier om kwalitatieve redenen uitbesteed werk. Ten opzichte van de ontwerpbegroting 1997 is er een toename geweest van de kosten voor vast en tijdelijk personeel en een afname van de kosten voor uitbesteed werk, per saldo leidend tot een daling van de personele lasten. De toename van de personele lasten voor vast en tijdelijk personeel is met name het gevolg van de autonome stijging van de personeelskosten, waarmee bij het opstellen van de begroting nog geen rekening kon worden gehouden. Voorts is in 1997 minder werk uitbesteed dan werd voorzien. Uitbesteding van werk vindt met name plaats inzake de voorbereiding van projecten. Reeds eerder in deze verantwoording is aangegeven dat het volume aan voor te bereiden projecten in 1997 is achtergebleven.

Materieel

De post materiële kosten omvat alle lopende exploitatielasten van de DGW&T. Een belangrijk deel van deze post wordt gevormd door exploitatiekosten binnen de hoofdcomponenten huisvesting, transport en automatisering.

Rentelasten

De rentelasten bestaan uit de aan het ministerie van Financiën betaalde vergoeding voor de gelden in de rekening courant bij de Rijkshoofdboekhouding over het jaar 1997. De rentepercentages die door het ministerie van Financiën zijn berekend over de saldi in de rekening-courant voor het jaar 1997 zijn bijgesteld per begin januari, medio maart en medio oktober. De percentages van de debetrente bedroegen achtereenvolgens 4.00%, 4.50% en 4.75%.

Afschrijvingen

De afschrijvingen vinden lineair plaats tot een restwaarde. De afname van de afschrijvingskosten ten opzichte van de begroting met f 1 miljoen is het gevolg van het niet activeren van een aantal kosten.

De afschrijvingen bedragen totaal f 6,7 miljoen en zijn als volgt te specificeren:

–	Grond & Gebouwen	f 0,7 miljoen
–	Inventaris & Installaties	f 5,4 miljoen
	* automatiseringsmiddelen
	* transportmiddelen

–	Overige bedrijfsmiddelen	f 0,6 miljoen
	* inventaris
	* communicatiemiddelen
	* productie-ondersteunende middelen
	* bedrijfsondersteunende middelen

	Totaal van de afschrijvingen in 1997	f 6,7 miljoen

Dotaties aan voorzieningen

De dotaties aan voorzieningen bedragen f 5,3 miljoen. Hierin is opgenomen een dotatatie van f 2,1 miljoen aan de voorziening dubieuze debiteuren als gevolg van vermoedelijke oninbaarheid. Voor wat betreft de specificatie van de overige voorzieningen wordt verwezen naar de toelichting op de balans.

Bijzondere lasten

Onder deze post zijn de lasten verantwoord die voortvloeien uit normale bedrijfuitoefening uit voorgaande boekjaren.

Buitengewone lasten

Onder de post buitengewone lasten zijn de kosten verantwoord van SBK-regelingen en herplaatsers.

Opbouw van het kasstroomoverzicht voor het agentschap Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen (bedragen x f 1 000,–)

		(1)	(2)	(3)	(4) = (1) + (2) + (3)	(5)	(6) = (5) – (4)
	Omschrijving	Oorspronkelijk vastgestelde begroting	Mutaties (+ of –) op grond van eerste suppletore begroting	Mutaties (+ of –) op grond van tweede suppletore begroting	Totaal beschikbaar	Realisatie	Slotwetmutaties (+ of –) (+ = tekortschietend t.o.v. beschikbaar bedrag)
Liquide middelen 1 januari		7,0			7,0	14,1	7,1
1a.	Saldo van baten en lasten	2,5			2,5	– 1,5	– 4,0
1b.	Gecorrigeerd voor afschrijvingen/mutaties voorzieningen	14,0			14,0	7,7	– 6,3
1c.	Gecorrigeerd voor mutaties in het werkkapitaal	P.M.			0,0	– 13,1	– 13,1
– 1.	Kasstroom uit operationele activiteiten	16,5			16,5	– 6,9	– 23,4
2a.	Investeringen: uitgaven onroerende zaken	0,0			0,0	0,6	0,6
2b.	Investeringen uitgaven overige kapitaalgoederen	4,4			4,4	5,9	1,5
2c.	Gecorrigeerd voor desinvesteringen	0,0			0,0	– 0,4	– 0,4
– 2.	Kasstroom uit investeringsactiviteiten	4,4			4,4	6,1	1,7
3a.	Opname leningen van moederdepartement	0,0			0,0	0,0	0,0
3b.	Investeringsbijdrage departement	0,0			0,0	0,0	0,0
3c.	Terugbetaling voorschot afnemers Defensie	8,0			8,0	0,0	– 8,0
– 3.	Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten	8,0			8,0	0,0	– 8,0

Liquide middelen 31 december		11,1			11,1	1,1	– 10,0

III. TOELICHTING OP HET KASSTROOMOVERZICHT

Algemeen

In de oorspronkelijke begroting 1997 is geen kasstroomoverzicht opgenomen. Bovenstaande kolom «Oorspronkelijk vastgestelde begroting» is derhalve ontleend aan de ontwerpbegroting 1998 waarin de kolom 1997 is weergegeven.

Gecorrigeerd voor mutaties in het werkkapitaal

In de oorspronkelijke begroting is geen correctie voor mutatie in het werkkapitaal aangegeven. Tevens is de post «terugbetaling voorschot afnemers Defensie» bij de gehanteerde systematiek opgenomen in de berekening van de mutatie van het werkkapitaal. Over 1997 is met de krijgsmachtdelen f 32 miljoen van het uitstaande voorschot – groot f 40 miljoen – verrekend. In de vlottende activa heeft een grote mutatie plaatsgevonden in de stand debiteuren; deze nam af van f 33,9 miljoen per 31-12-1996 naar f 18,6 miljoen per 31-12-1997.

De balans van agentschap Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen per 31 december 1997

(bedragen x f 1 000)	Balans 31-12-1997	Balans 31-12-1996
Activa
Immateriële activa	0	0
Materiële activa
* grond en gebouwen	41 006	41 185
* installaties en inventarissen	13 122	13 549
* overige materiële vaste activa	1 869	1 937
Voorraden (onderhanden werk)	17 607	8 033
Debiteuren	18 573	33 850
Overlopende activa	2 614	4 736
Liquide middelen	1 177	14 089
Totaal activa	95 968	117 379

Passiva
Agentschapsvermogen
* algemene reserves	53 878	47 235
* bestemmingsreserves	1 637	1 079
* verplichte reserves	0	0
* saldo exploitatie boekjaar	– 1 522	7 200
Aflossings- en rentedragend vermogen	0	0
Voorzieningen	4 592	3 562
Voorschot afnemers defensie	7 783	40 000
Kort vreemd vermogen
* crediteuren	10 080	7 409
* overlopende passiva	19 520	10 894
Totaal passiva	95 968	117 379

ACTIVA

Materiële vaste activa

Grond en gebouwen

Waardering van de gebouwen en verhardingen heeft plaatsgevonden op basis van uitgevoerde taxaties door beëdigde taxateurs, waarbij de herbouwwaarde is vastgesteld. Deze – actuele – herbouwwaarde is door middel van indexering aan de hand van bouwkostenindexcijfers herleid tot waarden op basis van historische kostprijzen in het stichtingsjaar van elk van de gebouwen.

De waardering van de terreinen heeft plaatsgevonden tegen de verkoopwaarde op 1 januari 1996, gelet op het feit dat de historische uitgaafprijzen in veel gevallen niet te achterhalen zijn.

Installaties en inventarissen

Deze post bestaat uit automatiseringsmiddelen, i.c. de hardware en randapparatuur van de computers welke bij de DGW&T in gebruik zijn, alsmede uit de standaard bijgeleverde standaard (besturings) software. Activering van aangeschafte en ontwikkelde software ten behoeve van de dienstverlening van de DGW&T vindt niet plaats. Tot deze post worden tevens de transportmiddelen gerekend, waaronder: dienstpersonenauto's, servicewagens en terreinwagens.

Overige materiële vaste activa

De post «overige materiële vaste activa» bestaat uit de categorieën: communicatiemiddelen, inventaris, bedrijfsondersteunende en productieondersteunende middelen.

De ontwikkelingen met betrekking tot de materiële vaste activa worden in de onderstaande verloopstaat nader toegelicht.

(Bedragen x f 1 000 000)	Grond en gebouwen	Inventaris & Installaties	Overige bedrijfs-middelen	Totaal materiële vaste activa
Aanschafwaarde tot en met 31 december 1996	47,5	31,3	7,2	86
Investeringen 1997	0,6	5,4	0,5	6,5
Aanschafwaarde van de verkopen	0	8,2	0,3	8,5
Aanschafwaarde tot en met 31 december 1997	48,1	28,5	7,4	84

Afschrijvingen tot en met 31 december 1996	6,4	17,7	5,3	29,4
Afschrijvingen 1997	0,7	5,4	0,6	6,7
Afschrijving van de verkopen	0	7,7	0,4	8,1
Afschrijvingen tot en met 31 december 1997	7,1	15,4	5,5	28

Boekwaarde per 31 december 1997	41	13,1	1,9	56

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden – Onderhanden werk

Het onderhanden werk omvat de lopende projecten binnen de productgroep Ingenieursdiensten. Het onderhanden werk wordt gewaardeerd tegen directe kosten onder vermindering van, waar van toepassing, ontvangen termijnen.

Debiteuren

De post «Debiteuren» wordt gewaardeerd tegen nominale waarde, met vermindering van een bedrag van f 2,2 miljoen vanwege vermoedelijke oninbaarheid.

Overlopende activa

De post «overlopende activa» omvat de volgende posten (x f 1000):

vooruitbetaalde bedragen	435
nog te ontvangen bedragen	1 725
te ontvangen goederen/diensten	143
te certificeren inkoopfacturen	311
totaal	2 614

Liquide middelen

De post liquide middelen bestaat uit de volgende componenten (x f 1000):

gelden in rekening courant bij ministerie van Financiën	1 535
bedragen toe te rekenen aan regionale directies	– 367
gelden in kas	9
totaal	1 177

PASSIVA

Agentschapsvermogen

De post «agentschapsvermogen» geeft in totaliteit het saldo weer van de bezittingen en schulden van de DGW&T. De hierin opgenomen «algemene reserve» is gelijk aan de omvang van het agentschapsvermogen op de beginbalans van de DGW&T.

Het «saldo exploitatie boekjaar» geeft het resultaat weer over het boekjaar 1997. Na goedkeuring door de Staten-Generaal van de departementale verantwoording van het ministerie van Defensie wordt de bestemming van het resultaat in de administratie en de beginbalans van het jaar 1998 verwerkt.

Algemene reserves

	(bedragen x f 1 000)	Balans per 31-12-1997
	Stand algemene reserves per 31-12-1996	47 235
bij:	toevoeging a.g.v. resultaat boekjaar 1996	7 200
af:	onttrekkingen a.g.v. mutatie bestemmingsreserve	558
	Stand algemene reserves per 31-12-1997*	53 878

* Inclusief afrondingsverschillen

(bedragen x f 1 000)	Balans 1997
Stand bestemmingsreserve 1-1	1 079
bij: toevoegingen a.g.v.
– afschrijvingen	6 658
– desinvesteringen	400
af: onttrekkingen a.g.v.
– investeringen	6 500
Stand bestemmingsreserve 31-12	1 637

Voorzieningen

In onderstaand overzicht is een specificatie van de voorzieningen weergegeven.

Bedragen x f 1 000,–	Balans1-1-1997	Dotaties1997	Onttrekkingen1997	Balans31-12-1997
Voorziening:
Groot onderhoud	562	650		1 212
Productiemiddelen	2 000	1 300	2 000	1 300
Garantieverplichtingen	130	130	0	260
Contractrisico's	270	270	220	320
Millenium problematiek	0	300	0	300
Wachtgelduitkeringen	500	500	0	1 000
Assurantie eigen risico	100	100	0	200
Totaal:	3 562	3 250	2 220	4 592

Algemeen

De post «dotaties voorzieningen» in de specificatie van baten en lasten bevat bovenstaand saldo van dotaties in 1997 alsmede een bedrag van f 2,1 miljoen als dotatie aan de voorziening debiteuren vanwege vermoedelijke oninbaarheid. De post «dotaties voorzieningen» bedraagt hierdoor f 5,3 miljoen.

Voorziening «Groot Onderhoud» en voorziening «Productiemiddelen»

Deze voorzieningen worden gevormd respectievelijk ter egalisatie van kosten voor het planmatig onderhoud aan gebouwen in economisch eigendom en de aanschaf-, ontwikkel- en ingebruikstelkosten van de productiemiddelen van de DGW&T zoals de informatie- en automatiseringssystemen, voor zover het hier geen hardware betreft. De jaarlijkse mutaties zijn gebaseerd op een onderhoudsplan resp. automatiseringsplan. In 1997 hebben onttrekkingen plaatsgehad ten behoeve van het Integraal Vastgoed Informatiesysteem (ivis)

Voorziening «Garantieverplichtingen»

De voorziening «Garantieverplichtingen» betreft een voorziening ter dekking van aansprakelijkheidsrisico's met inbegrip van beroepsaansprakelijkheid.

Ten laste van het resultaat over 1997 wordt een voorziening «garantieverplichtingen» opgenomen uit hoofde van dienstenaanprakelijkheid. Krachtens de RVOI is de DGW&T in bepaalde gevallen aansprakelijk te stellen tot de hoogte van het honorarium. Evenals bij vergelijkbare organisaties is de omvang van de dotatie aan deze voorziening bepaald op basis van 0,09 % van de netto omzet.

Voorziening «Contractrisico's»

De voorziening «contractrisico's» wordt opgenomen ter dekking van risico's welke de DGW&T loopt in situaties waarbij de DGW&T contracten afsluit ten behoeve van derden. Voor dergelijke risico's heeft de DGW&T geen verzekering afgesloten.

Dotaties aan de voorziening vinden binnen de DGW&T centraal plaats op basis van de dynamische methode.

Voorziening «Millennium problematiek»

De voorziening «milleniumproblematiek» is opgenomen ter egalisatie van kosten samenhangend met het millenniumprobleem. Er wordt rekening gehouden met een kostenpost van f 1 miljoen ter oplossing van het millenniumprobleem bij de DGW&T.

Voorziening «Wachtgelduitkeringen»

De voorziening voor wachtgelduitkeringen dient ter dekking van de verplichtingen voortvloeiend uit wachtgeld aanspraken van voormalige medewerkers. (Buitengewone) lasten, zoals kosten wachtgeld, vut en herplaatsers, na 1998, welke voortvloeien uit maatregelen genomen na de totstandkoming van het agentschap, komen voor rekening van de DGW&T.

De verwachting bestaat dat met ingang van 1 januari 1998 ongeveer 30 medewerkers gebruik zullen maken van de door de DGW&T te financieren SBK-regeling. De totale kosten worden voor 1998 geraamd op f 1,5 miljoen. Over de jaren 1996 t/m 1998 kan dit worden afgedekt met een jaarlijkse dotatie aan deze voorziening van f 0,5 miljoen.

Voorziening «Assurantie eigen risico»

De voorziening «Assurantie eigen risico» wordt opgenomen ter dekking van risico's welke de DGW&T loopt in situaties waarbij de DGW&T geen verzekering heeft afgesloten, zoals de opstallen. Dotaties aan de voorziening vinden binnen de DGW&T centraal plaats op basis van geschatte te betalen premies.

Voorschot afnemers defensie

Deze post betreft een door de krijgsmachtdelen aan het agentschap ter beschikking gesteld voorschot ter oorspronkelijke grootte van totaal f 40 miljoen (ten behoeve van liquiditeit). In 1997 is een bedrag van f 32,2 miljoen met de krijgsmachtdelen verrekend. Het resterende voorschot zal in principe in 1998 door de DGW&T met de krijgsmachtdelen worden verrekend.

Kort vreemd vermogen

Crediteuren

De post «crediteuren» wordt gewaardeerd tegen nominale waarde.

Overlopende passiva

De post «overlopende passiva» omvat de volgende posten (x f 1000):

– de met betrekking tot het jaar 1997 te betalen bedragen waarvoor ultimo 1997 nog geen facturen waren ontvangen dan wel uit hoofde van de eindafrekening «groot- en klein onderhoud en commandantenvoorzieningen» te verwachten aan de krijgsmachtdelen terug te betalen bedragen	8 240
– de te betalen vakantiegelden	3 930
– de te betalen gelden in het kader van de interimuitkering ziektekosten	1 194
– de te betalen bindingspremies	26
– diverse betalingen onderweg	706
– ontvangen termijnen	7 904
– door te belasten facturen regionale directies	15
– verschillenrekening	45
– overlopende termijnen	460
TOTAAL	19 520

Toelichting «overlopende termijnen» Het saldo van de rekeningen «termijnen ingenieursdiensten» en «gerealiseerde omzet termijnen ingenieursdiensten» is gelijk aan het bedrag dat door de DGW&T aan de krijgsmachtdelen als voorschot op de omzet uit ingenieursdiensten is gefactureerd en waarover nog geen opleveringsverklaring van de zijde van de krijgsmachtdelen is ontvangen.

Bestemming saldo van baten en lasten

Het saldo van baten en lasten zal overeenkomstig de besluitvorming in de bestuursraad van het agentschap DGW&T ten laste van het agentschapsvermogen worden gebracht.

BIJLAGE BIJ DE ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING 1997

Nadere toelichting bij de gerealiseerde bijdragen aan en inzet bij vredesoperaties

In het onderstaande wordt een nadere uiteenzetting gegeven van de wijze en mate van inzet bij de verschillende vredesoperaties. Per operatie worden de aan de operatie ten grondslag liggende internationale afspraken over taken aangegeven, waarna nader inzicht wordt gegeven in de voor die taken ingezette middelen. Tevens worden de aan de inzet verbonden additionele uitgaven nader uitgesplitst.

De SFOR-operatie

Naar aanleiding van VNVR-resolutie 1031 d.d. 19 december 1996 heeft de NAR ingestemd met de SFOR -missie van 26 december 1996 tot en met 20 juni 1998.

De missie van SFOR:

Het bijdragen aan de implementatie van de Dayton-akkoorden door het realiseren van een zodanig veilige omgeving dat de verdere wederopbouw van Bosnië-Herzegowina kan worden voortgezet zonder de aanwezigheid van door NAVO geleide troepen. Dit moment zal zijn bereikt als de partijen in B-H de militaire afspraken van de Dayton-akkoorden naleven, afzien van het gebruik van geweld en illegale militaire acties en de voorwaarden zijn geschapen voor de wederopbouw van het land, zoals een functionerend bestuursapparaat.

De taken van SFOR:

De belangrijkste primaire taken van SFOR zijn:

– Het door militaire presentie voorkomen van een hervatting van vijandelijkheden, hetgeen zonodig met geweld wordt afgedwongen.

– Toezien op en indien nodig afdwingen van naleving van de militaire afspraken uit de Dayton-akkoorden.

– Bijdragen aan een veilige omgeving, waarin organisaties in staat worden gesteld de civiele aspecten van de Dayton-akkoorden te implementeren.

– Garanderen van de veiligheid en bewegingsvrijheid van de eigen eenheden.

– Indien nodig steun leveren aan UNTAES met luchtsteun of bij een eventuele evacuatie; het mandaat van UNTAES is inmiddels beëindigd.

Voorts verricht SFOR een aantal secundaire – ondersteunende taken zoals het onderhouden van relaties met de Hoge Vertegenwoordiger, het coördineren en harmoniseren van militaire plannen met die van civiele organisaties en het – voor zover mogelijk – met SFOR-middelen ondersteunen van de organisatie van de Hoge Vertegenwoordiger en andere belangrijke organisaties in B-H zoals de UNIPTF, de OVSE en de ECMM.

De ingezette middelen:

Voor aanvang van de SFOR-operatie heeft SACEUR vastgesteld hoeveel en welke middelen nodig zijn om bovengenoemde taken uit te kunnen voeren teneinde het einddoel te bereiken. Deze behoefte aan personele en materiële middelen is voorgelegd aan die landen die zich in beginsel bereid toonden een bijdrage aan SFOR te leveren. De uiteindelijke bijdrage is in onderling overleg door de aan SFOR deelnemende landen en de staf van SACEUR tijdens een zogenaamd «force-generation» proces vastgesteld.

Deelname aan SFOR te land:

Te land neemt Nederland deel met een gemechaniseerd bataljon (inclusief tanks en rupsvoertuigen), aangevuld met een mortieropsporingsradareenheid en een verbindingseenheid. Hierbij werd er van uitgegaan dat Nederland – zoals te doen gebruikelijk – de logistieke ondersteuning voor eigen rekening zou nemen. Dit betekende dat naast de organieke logistieke ondersteuning van het bataljon ook militaire politie en een adequate geneeskundige eenheid moesten worden uitgezonden.

Om invulling te geven aan de sedert oktober 1995 verruimde bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de CDS bij crisisbeheersingsoperaties, alsmede een goede informatievoorziening te waarborgen ten behoeve van de ambtelijke top van het ministerie van Defensie en van het parlement, werd aan de uit te zenden Nederlandse SFOR-eenheden tevens een contingentscommando toegevoegd. De Nederlandse eenheid treedt op in Sector Zuidwest en staat onder operationeel bevel van de Britse sectorcommandant.

Gemeenteraadsverkiezingen (en parlementsverkiezingen RS):

Ten behoeve van de gemeenteraadsverkiezingen in B-H zijn ter versterking van SFOR tijdelijk extra Nederlandse eenheden ingezet. De Koninklijke marine heeft een versterkte compagnie (190 pers.) van het Korps mariniers uitgezonden tot 23 oktober. Op diezelfde datum is een peloton mariniers actief geworden in het gebied voor het uitvoeren van «crowd and riot control», ter ondersteuning van 11 Mechbat. Tevens is in de periode van 7 november tot 7 december een peloton mariniers in Bosnië gestationeerd met dezelfde taak in verband met parlementsverkiezingen in Servië. Voorts zijn drie helikopters van de Koninklijke luchtmacht ingezet voor verkenningsvluchten en eventuele gewondentransporten. Tevens zijn in samenwerking met de civiele politie bij IPTF-checkpoints voertuigen op explosieven gecontroleerd door een EOD/Bewakingsdetachement van de Koninklijke luchtmacht.

Naast de feitenlijk inzet in B-H ten behoeve van SFOR heeft de Koninklijke marine een gereedstellingsopdracht voor eventuele inzet van een bataljon en een mortiercompagnie van het Korps Mariniers ten behoeve van de reserve-eenheden van SFOR.

Luchtoperaties SFOR:

Met ongeveer 145 militairen en acht F-16 jachtvliegtuigen, waarvan drie voor fotoverkenningvluchten, levert de Koninklijke luchtmacht ondersteuning aan de internationale strijdkrachten die deel uitmaken van SFOR, alsmede luchtsteun ten behoeve van UNTAES (Oost-Slavonië). Het F-16 detachement opereert vanuit Italië in samenwerking met België. Voorts levert de Koninklijke luchtmacht personeel voor hoofdkwartieren en ondersteuning van de aansturing van de vliegoperaties boven Bosnië. Ter ondersteuning van SFOR zijn ook transportvliegtuigen aangeboden voor «air-to-air-refueling» (AAR), medische evacuatievluchten en luchttransport. Deze vliegtuigen opereren vanuit Nederland.

Aldus heeft Nederland in 1997 aan de SFOR-operatie «per shift» deelgenomen met de volgende middelen (twee shifts, dus te vermenigvuldigen met factor 2):

Eenheid	Personele inzet	Inzet Groot Materieel
Gemechaniseerd bataljon (incl. logistiek en contingentscommando)	1 080 personen	22 Leopard tanks, 43 YPR-rupsvoertuigen en 117 overige voertuigen)
mortieropsporingsradareenheid	33 personen
verbindingseenheid	46 personen
Tijdelijke versterking ten behoeve van gemeenteraadsverkiezingen (incl EOD)(tot 23 okt)	189 personen	3 helikopters
peloton mariniers (vanaf 23 okt)	48 personen	2 BV; 17 overige voertuigen
peloton mariniers (7 nov – 7 dec)	44 personen	6 BV; 19 overige voertuigen
detachement jachtvliegtuigen Villafranca	145 personen	8 F-16's
luchttransportcapaciteit /AAR	14 personen	1 Fokker 60, 1 KDC 10, 1 C-130
EOD/OGRV-teams	11 personen
helikopterdetachement	21 personen	3 Bolkow helikopters
OGRV-peloton	37 personen
Personeel voor SFOR-hoofdkwartieren	170 personen
maritiem patrouillevliegtuig Sigonella	20 personen	1 Orion P3-C

Door de verschillende eenheden uitgevoerd activiteiten:

Eenheid	Activiteiten
gemechaniseerd bataljon	2 x per week patrouilles in gebieden met militaire «sites»; 1 x per week patrouilles in gebieden zonder zulke «sites»; 1x per dag in patrouillegebieden met «spanningshaarden». 31 civiel-militaire samenwerkingsprojecten 360 000 operationele mandagen (excl. de logistieke steun)
versterkte infanteriecompagniesgroep Korps Mariniers	10 500 operationele mandagen voor tijdelijke versterking gemechaniseerd bataljon in kader van gemeenteraadsverkiezingen Bosnië-Herzegovina
peloton Korps mariniers	3 100 operationele mandagen voor tijdelijke versterking gemechaniseerd bataljon
detachement jachtvliegtuigen Villafranca	2 050 F-16 vluchten waarvan 386 fotoverkenningsvluchten.
luchttransportcapaciteit	53 AAR-vluchten, 11 patiëntenevacuaties, 8 vracht-transportvluchten
maritiem patrouillevliegtuig Sigonella	221 vlieguren operationele vluchten, 308 overige operaties (o.a. oefeningen)
Augmentees/liaison	ondersteuning hoofdkwartieren
EOD/OGRV-teams	EOD- werkzaamheden ter ondersteuning 11 (NL) MECHBAT
OGRV-peloton	bewaking van SFOR materieel
Helikopterdetachement	150 vluchten

Additionele uitgaven SFOR:

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de realisatie van de belangrijkste soorten additionele uitgaven per SFOR-eenheid

Soort uitgave (in duizenden guldens)	Bedrag aan additionele uitgave
	Mechbat uitsluitend KL-deel (1)	F-16's Villa Franca	Luchttransport	overig KLu SFOR	MarpatSigonella
Transport	5 640	1 083		90	–
Materieel	16 958	12 680	2 882	32	–
Brandstof	4 064	5 011	1 660		200
Vergoedingen en toelagen	56 978	8 103	145	1 294	–
Telecommunicatie	3 889	1 314	–	239	–
Voeding	4 460	1 620	–	–	–
Accommodatie en huisvesting	2 839	4 967	–	–	–
Opleidingen	422	8
Kleding	1 010	3
Overig	11 743	3 358	338	78	200
Totaal	108 003	38 147	5 025	1 733	400

Soort uitgave (in duizenden guldens)
	Overig KM¹	Overig Kmar¹	Overig Kmar VillaFranca	Afronding IFOR²
Transport	394			413
Materieel	92			3 982
Brandstof	22			6
Vergoedingen en toelagen	2 494	348	38	0
Telecommunicatie	7			1 075
Voeding	47			519
Accommodatie en huis vesting	133			679
Opleidingen				20
Kleding			2	1 903
Overig	506		37	1 229
Totaal	3 695	348	77	9 826

Opmerkingen:

¹ In de begroting worden de getotaliseerde uitgaven van het Mechbat (incl. mariniers) en de overige uitgaven SFOR betreffende Koninklijke marine en Koninklijke marechaussee verantwoord onder de post «SFOR Mechbat».

² Het betreft hier de financiële en administratieve afwikkeling van IFOR.

Door afrondingsverschillen kunnen kleine afwijkingen ontstaan van cijfers die elders gepresenteerd zijn.

De uitgaven voor het transport omvatten onder meer uitgaven voor de rotaties, waarbij personeel en materieel van en naar het missiegebied worden vervoerd, de recuperatie-vluchten en de lijndienst tussen Nederland en de Nederlandse eenheden in het operatiegebied.

Onder materieel vallen alle uitgaven met betrekking tot groot en klein herstel van het aanwezige materieel. Hieronder vallen niet alleen de gebruikte reservedelen in het missiegebied, maar ook de voorbereidings- en hersteluitgaven voorafgaande aan of voortvloeiend uit een deelname aan een missie.

De brandstof wordt verbruikt door de ingezette tanks, YPR's, voertuigen en vliegtuigen.

Het personeel dat voor deze operatie wordt uitgezonden ontvangt financiele vergoeding voor de extra beslaglegging en voor de kleine onkosten.

De uitgaven voor telecommunicatie omvatten onder meer de huur van satelliet-communicatie en het gebruik van verschillende communicatiemiddelen.

De uitgaven voor voeding, accommodatie en huisvesting spreken voor zich.

Overzicht overige operaties

Hieronder volgt een overzicht van de kleinere operaties. Gezien de – relatief – geringe uitgaven behorende bij deze operaties, zijn deze niet verbijzonderd. Bij deze operaties is geen sprake van de inzet van groot materieel.

Operatie	Personele Bijdragen	Additionele Personele en Materiële uitgaven (x f 1 000,–)
UNIPTF	55	1 404
ECMM	47	5 589
UNTAES	4	110
UNTSO	6	212
UNAVEM	35	676
MIF	163	1 189
MAPE	3	85
OVSE	1	0
UNDP/CMAC	3	0
UNMAC	2	0
Humanitaire operaties (OS)	–	820
Overige uitgaven	–	6 810
TOTAAL:		16 895

UNIPTF (United Nations Police Task Force). Het UNIPTF-personeel, waaronder de Nederlandse marechaussees, heeft tot taak het observeren, inspecteren, begeleiden en rapporteren over alle activiteiten op het gebied van wetshandhaving, met inbegrip van de justitiële organisatie, structuur en procedures, alsmede het observeren, adviseren en trainen van Bosnisch politiepersoneel. Voorts heeft de UNIPTF ondersteuning geleverd bij het waarborgen van de openbare orde. Ten slotte heeft de UNIPTF ondersteuning geleverd bij het waarborgen van een gunstig klimaat en sociale voorwaarden voor het uitvoeren van vrije en eerlijke verkiezingen.

ECMM (European Community Monitor Mission). Deze waarnemersmissie richt zich onder meer op overleg met lokale civiele, kerkelijke en militaire autoriteiten over gevangenenruil, uitwisseling van gesneuvelde militairen, gezinsherenigingen, voedseldistributie, terugkeer displaced persons en herhuisvesting. Tot 1 januari 1998 heeft Nederland het voorzitterschap waargenomen, hetgeen resulteerde in een verhoogde deelname door met name het vervullen van extra staffuncties. Het missiegebied van de ECMM strekt zich naast Bosnië-Herzegowina uit over Servië, Kroatië, Montenegro, Kosovo en Albanië. De door de ECCM-monitors verzamelde informatie wordt niet alleen aan de hoofdsteden van de EU maar ook aan andere internationale organisaties die in die regio werkzaam zijn, bekend gesteld.

UNTAES (United Nations Administration for Eastern Slavonia).De militaire component van de UNTAES-missie kreeg de opdracht toe te zien op de demilitarisatie in Oost-Slavonië, het monitoren van de veilige terugkeer van vluchtelingen en displaced persons en bij te dragen aan het gevoel van vrede en veiligheid in dit gebied. Zowel de Koninklijke landmacht als de Koninklijke luchtmacht leveren militairen aan deze missie. Zij vervullen functies op het gebied van waarnemen, verzamelen van inlichtingen en liaison ten behoeve van SFOR. Op 1 oktober 1997 is de NL deelname aan de missie beëindigd.

UNTSO (United Nations Truce Supervision Organisation). In deze missie houden militaire waarnemers toezicht op de bestandslijnen tussen Israël en haar buurlanden. De UNTSO-waarnemers staan op de Golanhoogte onder operationeel commando van UNDOF en in Zuid-Libanon van UNIFIL. Ten behoeve van UNTSO leveren de Koninklijke landmacht, de Koninklijke luchtmacht en de Koninklijke marine militaire waarnemers.

UNAVEM (United Nations Angola Verification Mission). Deze missie hield tot 1 september toezicht op de uitvoering van het Lusaka-protocol van 20 november 1994. De missie bestond uit een staf, infanteristen, militaire en politiewaarnemers en mijnenruimexperts. De Koninklijke landmacht en de Koninklijke marechaussee namen tot juli jl., toen UNAVEM werd beëindigd, aan deze mssie deel met militaire en politiewaarnemers en mijnenruiminstructeurs. De Nederlandse militaire waarnemers hielden toezicht op schendingen van het bestand tussen de regeringstroepen en leden van UNITA en op het inkwartieringsproces. De politiewaarnemers assisteerden bij en zagen toe op de wederopbouw van het politieapparaat in Angola. De mijnenruimsinstructeurs leiden Angolese mijnenruimers op. Op dit moment zijn twee mijnenruiminstructeurs werkzaam zijn bij de UNOPS-organisatie (CMATS) voor de ontmijning van Angola.

MIF (Multinationale Implementation Force in de Perzische Golf). In het kader van het toezicht op de naleving van het handelsembargo tegen Irak (VN-resolutie 665) heeft de Koninklijke marine in de maanden maart en april een bijdrage geleverd aan de MIF-operatie in de Perzische golf. De Koninklijke marine heeft deelgenomen met een M-fregat, een Lynx helikopter, een bevoorradingsschip en een Orion maritiem patrouillevliegtuig.

MAPE (Multinational Albanian Police Element). De taak van het MAPE is het opzetten en toezien op de wederopbouw van het politieapparaat in Albanië. De Koninklijke marechaussee draagt aan deze operatie bij met personeel dat adviseert en instructie geeft.

OVSE (Waarnemersmissie te Moldavië). De Koninklijke landmacht is afwisselend met de Koninklijke luchtmacht in de operatie vertegenwoordigd met één officier die als taak heeft «het inventariseren van de militaire situatie en het faciliteren en stimuleren van onderhandelingen.»

UNDP/CMAC (Cambodian Mine Action Centre). Vrijwel het gehele Cambodjaanse grondgebied ligt bezaaid met mijnen. CMAC-personeel adviseert en instrueert lokaal personeel met betrekking tot het ruimen van deze projectielen. Op dit moment levert de Koninklijke landmacht drie mijnenruimdeskundigen aan deze operatie. De CMAC-missie leidt voor de Koninklijke landmacht nog niet tot additionele uitgaven.

UNMAC Vanaf 21 september hebben 2 militairen deelgenomen aan UNMAC. Hun taak was in Bosnië-Herzegowina materieel en trainingen voor te bereiden om instructie te kunnen geven ten behoeve van mijnontruimingsoperaties.

Overige uitgaven. Onder overige uitgaven vallen onder meer de uitgaven als gevolg van de verschillende humanitaire vluchten welke op verzoek van Ontwikkelingssamenwerking worden uitgevoerd en de verschillende voorbereidingsuitgaven in verband met de diverse missies (opleidingen, vaccinaties, modificaties etc.)

SALDIBALANS PER 31 DECEMBER 1997

De saldibalans van het ministerie van Defensie per 31 december 1997 is als volgt (bedragen in f):

DEBET	31-12-1997	31-12-1996
1. Uitgaven ten laste van de begroting
1.a. Begrotingsjaar 1995	–	13 418 878 549,02
1.b. Begrotingsjaar 1996	13 707 824 389,08	13 707 824 389,08
1.c. Begrotingsjaar 1997	13 908 548 235,31	–
3. Liquide middelen	90 509 871,26	47 468 531,65
4. Rekening-courant RHB	0,00	0,00
5. Uitgaven buiten begrotingsverband	102 704 049,71	103 057 281,46
7. Openstaande rechten	0,00	0,00
8. Extra-comptabele vorderingen	202 457 805,19	210 193 382,49
9.a. Tegenrekening extra-comptabele schulden	0,00	0,00
10. Voorschotten	4 128 460 985,82	4 707 297 774,88
11.a. Tegenrekening openstaande verplichtingen	7 938 799 460,38	8 174 620 328,54
12. Deelnemingen	13 333 333,33	13 333 333,33
Totaal debet	40 092 638 130,08	40 382 673 570,45

CREDIT

2. Ontvangsten ten gunste van de begroting	–
2.a. Begrotingsjaar 1995	–	620 875 305,78
2.b. Begrotingsjaar 1996	569 185 999,13	569 185 999,13
2.c. Begrotingsjaar 1997	598 762 213,97	–
4.a. Rekening-courant RHB	26 396 218 995,59	25 850 118 156,24
6. Ontvangsten buiten begrotingsverband	245 419 336,67	237 049 290,06
7.a. Tegenrekening openstaande rechten	0,00	0,00
8.a. Tegenrekening extra-comptabele vorderingen	202 457 805,19	210 193 382,49
9. Extra-comptabele schulden	0,00	0,00
10.a. Tegenrekening voorschotten	4 128 460 985,82	4 707 297 774,88
11. Openstaande verplichtingen	7 938 799 460,38	8 174 620 328,54
12.a. Tegenrekening deelnemingen	13 333 333,33	13 333 333,33
Totaal credit	40 092 638 130,08	40 382 673 570,45

Toelichting behorende bij de saldibalans per 31 december 1997 van het Ministerie van Defensie

Algemeen

De onderstaande toelichting is gebaseerd op de uitwerking van artikel 33, eerste lid, aanhef en onder a en b en artikel 36, eerste lid van de Comptabiliteitswet in de Regeling Departementale Begrotingsadministratie 1997, gelet op artikel 9 tweede lid van het besluit taak FEZ. In deze regeling wordt voorgeschreven op grond van welke criteria dient te worden toegelicht. Het ministerie van Defensie heeft de criteria waar zinvol vertaald in bedragen, welke intern Defensie zijn vastgesteld; deze bedragen zijn de laatste jaren niet meer aangepast.

ad balanspost 3. Liquide middelen.

De liquide middelen van het ministerie van Defensie bestaan uit de saldi op (de-) centrale bank- en girorekeningen en de bedragen welke decentraal -bij kasbeheerders en kasvoorschothouders- als kasgelden aanwezig zijn.

Het saldo bedraagt f 90 509 871,26 en bestaat uit:

Kas- of giraal geld bij Kasbeheerders en kasvoorschothouders	f58 199 450,80
Saldo Concernrekeningen van het Ministerie van Defensie	– f810 083,61
Saldo op de Valutarekeningen	f33 120 504,07
Totaal	f90 509 871,26

In «soort» geld vertaald geeft het bovenstaande het volgende beeld:

Kasgeld	f32 036 110,09
Bankrekeningen	f56 812 538,85
Postbankrekeningen	f1 661 222,32
Totaal	f90 509 871,26

In 1996 is een diefstal gepleegd door de toenmalig betaalmeester van de legerplaats te Ermelo. Door het aanscherpen van diverse controles op het kasbeheer is gewaarborgd dat herhaling wordt voorkomen. Betrokkene is veroordeeld. Het betreffende kasverschil (ad f 0,5 miljoen) is in 1997 ten laste van de KL-begroting gebracht.

Gestreefd wordt naar minimalisatie van de kasgelden, aangezien contante gelden bepaalde risico's met zich meenemen. Hiertoe loopt een proefproject bij de Koninklijke marine met een vorm van electronisch betalen en worden nog enkele projecten voorbereid.

ad balanspost 5. Uitgaven buiten begrotingsverband (Derderekeningen vordering).

Het saldo bedraagt f 102 704 049,71

Als criterium voor de toelichting naar grootte van vorderingen naar aanleiding van een uitgave buiten begrotingsverband is gekozen voor een grensbedrag van > f 5,0 miljoen.

Hieronder volgt, voor zover van toepassing, per beleidsterrein een specificatie.

Beleidsterrein Koninklijke landmacht

De grootste vorderingen betreffen vorderingen op de United Nations tot een bedrag van f 16,8 miljoen in verband met uitgaven met betrekking tot 254th Base Support Battalion (salarissen). De ontvangst van deze bedragen wordt medio 1998 verwacht.

Een bedrag van f 10,5 miljoen betreft een vordering in verband met uitgaven met betrekking tot Prepositioned Organizational Materiel Storage sites (POMS) (salarissen en exploitatie). De ontvangst van deze bedragen wordt verwacht ultimo 1998.

Een bedrag van f 9,4 miljoen betreft een vordering in verband met uitgaven met betrekking tot Military Traffic Management Command (MTMC) (salarissen). De ontvangst van deze bedragen wordt verwacht medio 1998.

Alle bovengenoemde uitgaven zijn in 1997 gedaan.

Uitgaven buiten begrotingsverband gedaan in 1996 of eerder welke in 1997 nog niet werden terugontvangen.

Jaarlijks wordt beoordeeld of oudere posten nog terecht openstaan. Naar aanleiding van dit onderzoek worden de volgende posten toegelicht.

Bij het beleidsterrein Algemeen bestaat nog een negental vorderingen met een totaalbedrag van f 1,3 miljoen. Ten gevolge van de trage afhandeling bij de diverse, meest internationale instanties, als ook in verband met de vaststelling van de definitieve bijdrage van het ministerie van Economische Zaken voor een aantal uitgaven, staan deze bedragen nog open.

Voor de Koninklijke Landmacht betreft het de volgende post:

Een bedrag van f 8,2 miljoen met betrekking tot SHAPE is nog niet ontvangen. Dit betreft het NATO-projekt Mobile War Headquarters. Inmiddels is een bedrag van f 3,1 miljoen ontvangen in januari 1998. De verwachting is dat de resterende f 5,1 miljoen in 1998 zal worden ontvangen.

ad balanspost 6. Ontvangsten buiten begrotingsverband (Derderekeningen schuld).

Het saldo bedraagt f 245 419 336,67 en bestaat voornamelijk uit het op salarissen ingehouden – aan de Belastingdienst af te dragen – bedrag loonheffing.

In het saldo is tevens opgenomen een bedrag ad f 9 356 851,76 zijnde het per 31-12-1997 beschikbare saldo voor de invulling van pseudo-waivers. Met het ministerie van Financiën is overeengekomen dat de pseudo-waivers geadministreerd en verantwoord worden op een rekening buiten begrotingsverband, mits deze afzonderlijk worden toegelicht in de jaarlijkse financiële verantwoording. Aangezien sinds 1991 geen nieuwe pseudo-waivers meer zijn verstrekt, neemt het financieel belang jaarlijks af.

Het mutatie-overzicht van pseudo-waivers over 1997 is als volgt:

Saldo Pseudo-waivers per 1-1-1997:		f12 553 526,58

Betalingen 1997 ten behoeve van projecten:
Aerodynamic and Acoustic Testing of Model Rotors (AATMR)	f21 176,99
Elektromagnetisch Lanceren (EMR/EML)	f481 776,00
Tip Vortex Cavitation	f1 533 849,43
Dynamisch gedrag van composiet scheepsconstructies (DYCOSS)	f1 159 872,40
Totaal betalingen in 1997		f3 196 674,82
Saldo pseudo-waivers per 31-12-1997		f9 356 851,76

ad balanspost 7. Openstaande rechten.

Het saldo bedraagt f 0,00

Voor zover aanwezig en bepaalbaar zijn dergelijke posten opgenomen onder het bedrag extra-comptabele vorderingen, waardoor geen aparte rechtenadministratie noodzakelijk is.

ad balanspost 8. Extra comptabele vorderingen.

Het saldo bedraagt f 202 457 805,19 en is als volgt te specificeren:

Buiten invorderingstellingen 1997 c.q. vermoedelijk oninbare bedragen

Bij het beleidsterrein Algemeen is voornamelijk op grond van het ontbreken van verhaalsmogelijkheden en na het inwinnen van advies bij de Dienst Juridische Zaken een zevental vorderingen voor in totaal f 20 769,80 definitief buiten invordering gesteld.

Bij het beleidsterrein Koninklijke marine zijn in 1997 acht vorderingen voorlopig buiten invordering gesteld voor een totaalbedrag van f 334,10. Tevens zijn twee vorderingen definitief buiten invordering gesteld voor een totaalbedrag van f 7 161,12.

Daarnaast zijn vorderingen tot een bedrag van f 220 042,92 op L.J. Harri B.V. vanwege een faillissement vermoedelijk oninbaar. Bij de curator wordt getracht, althans een deel, van de vorderingen te innen.

Bij het beleidsterrein Koninklijke landmacht zijn in 1997 veertien vorderingen definitief buiten invordering gesteld voor een totaal bedrag van f 35 946,12.

Van de NSK-vorderingen is een bedrag van f 2,7 miljoen vermoedelijk oninbaar; voor wat betreft de overige vorderingen gaat het om een bedrag van f 0,7 miljoen.

Vorderingen per 31 december 1997

Aard van de vordering	Bedrag in f
Vorderingen op de Verenigde Naties	89 417 124,98
Vorderingen in het Nieuw Salarissysteem Krijgsmacht Marine	4 278 999,54
Vorderingen in het Nieuw Salarissysteem Krijgsmacht Landmacht	12 825 607,12
Vorderingen in het Nieuw Salarissysteem Krijgsmacht Luchtmacht en overige beleidsterreinen	4 302 362,76
Pensioenen	5 352 739,18
Schadeverhaal	4 514 573,51
Aanrijdingen/aanvaringen	1 330 436,83
KM «diversen»	38 550 944,99
Materiële aanschaffingen KL	59 244 173,83
Materiële aanschaffingen Klu	16 600 163,94
Salariskosten Area Support Group (ASG) 54th & MTMC Europe	1 073 134,78
Infrastructuur KL	3 338 029,19
Overige gemeenschappelijke zaken	3 007 021,97
Diversen (incl. saldi vorderingen zg. 100-jarige lening en Debiteuren uitkeringen P,W&U )	10 512 016,29
Subtotaal	254 347 328,91
Af: vorderingen welke reeds zijn opgenomen op de saldibalans onder de uitgaven buiten begrotingsverband en tevens in het Debiteuren Administratie Systeem zijn opgenomen	51 889 523,72
Totaal per 31-12-1997	202 457 805,19

Als criterium voor de toelichting naar grootte van vorderingen is gekozen voor een grensbedrag van > f 5,0 miljoen Hieronder volgt voor zover van toepassing per beleidsterrein een specificatie.

Beleidsterrein Koninklijke marine

Als gevolg van een in 1997 bereikt compromis tussen de Koninklijke marine en de verzekeraar over de claim van de verfschade aan de tweede serie onderzeeboten van de Walrusklasse wordt de juridische procedure niet meer voortgezet. Het bedrag van de te ontvangen vergoeding is vastgesteld op f 24,0 miljoen. Van dit bedrag is in 1997 reeds f 6,9 miljoen ontvangen. Voor het restant ad f 17,1 miljoen is een vordering ingesteld. Verwacht wordt dat dit bedrag geheel in 1998 wordt ontvangen.

Beleidsterrein Koninklijke landmacht

Een vordering op het ministerie van Financiën van f 13,9 miljoen betreft terug te ontvangen omzetbelasting over in het buitenland verschoten munitie. De ontvangst wordt medio 1998 verwacht.

Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten

Met betrekking tot dit beleidsterrein bestaat nog een drietal vorderingen groot respectievelijk f 19,8, f 13,3, en f 10,6 miljoen op de Verenigde Naties (VN). Het tijdstip waarop ontvangst zal plaatsvinden is onbekend en met name afhankelijk van de liquiditeit van de VN.

Verdeling vorderingen naar ouderdom

De verdeling van de extra-comptabele vorderingen naar ouderdom is hieronder zichtbaar gemaakt.***

Als aanvullend criterium voor de toelichting van vorderingen die ouder zijn dan 2 jaar is gekozen voor het toelichten van vorderingen > f 0,1 miljoen. Hieronder volgt voor zover van toepassing per beleidsterrein een specificatie.

Vorderingen groter dan f 0,1 miljoen welke werden ingesteld vóór 1996.

Beleidsterrein Algemeen

Het betreft een zestal vorderingen waarvan de grootste een vordering ad f 1 639 138,72 op Compleet BV betreft. Op verzoek van de Dienst Juridische Zaken is de vervaldatum verschoven naar 31-12-1997.

Bij de overige vijf, totaal een bedrag van f 0,8 miljoen groot is de ontvangst afhankelijk van diverse factoren, zoals de afloop van een rechtbankprocedure, trage afhandeling bij de betalende instantie, danwel het in kleinere gedeeltes terugbetalen van de hoofdsom.

Beleidsterrein Koninklijke marine

Twee vorderingen van f 187 896,47 en f 120 146,40 op de Amerikaanse marine staan al jaren open al wordt er reeds jarenlang regelmatig gerappelleerd; het betreft de levering van brandstoffen in 1990 en 1992.

Een vordering ad f 612 070,11 op Duitsland welke werd ingesteld in november 1984, betreft het restant van een vordering ad f 2 126 655,18. Duitsland ging niet accoord met restantbedrag. De Koninklijke marine heeft een claim bij de Navo ingediend.

Vorderingen op L.J. Harri B.V. ad f 220 042,96 (ingesteld in 1986). De debiteur is failliet verklaard. Bij de curator wordt getracht (een deel) van de vorderingen te innen.

Van de vordering ad f 106 895,00 op DAF Trucks B.V., ingesteld in 1993, is de ontvangst onzeker. De vordering is overgedragen aan de Directie Juridische Zaken.

Van de vordering ad f 400 000,00 op de Penningmeester MOOC, ingesteld in 1995, moet de eerste termijnbetaling van f 80 000,00 voor 31 december 1999 worden voldaan.

Beleidsterrein Koninklijke landmacht

Van de vordering, ingesteld op 16 mei 1994, op Hooge & Trier Hansen A/S ad f 0,7 miljoen blijft de ontvangst onzeker. In 1998 zal door de Dienst Juridische Zaken afdeling Civiel Recht een onderzoek worden verricht naar de verhaalsmogelijkheden.

Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten

Het betreft hier een zeventiental vorderingen ter waarde van f 30,3 miljoen op de VN waarvan een zevental met een waarde van f 18,8 miljoen door de VN is gekenmerkt als «certified». De ontvangstdatum van de gelden blijft echter onduidelijk en is afhankelijk van de liquiditeit van de VN.

In februari 1998 is met de VN overeenstemming bereikt over het totaal van de VN-vergoedingen voor de inzet van Nederlandse eenheden in de VN-operaties in voormalig Joegoslavië (UNPROFOR). Dit leidt tot een verhoging van de vordering op de VN met f 35 miljoen.

ad balanspost 9. Extra-comptabele schulden.

Het saldo bedraagt f 0,00

Alle verplichtingen worden intra-comptabel vastgelegd en zijn als zodanig opgenomen in de post openstaande verplichtingen.

ad balanspost 10. Voorschotten.

Het saldo bedraagt f 4 128 460.985,82. De voorschotten zijn gewaardeerd tegen de in het jaar van verstrekking geldende plankoers. Voorschotten waarbij voor de verstrekking termijndollars zijn aangewend, zijn gewaardeerd tegen de betreffende termijnkoers.

Mutatie stand voorschotten in 1997 in miljoenen guldens.

Saldo voorschotten saldibalans per 31-12-1996	f4 707,3
Hiervan verrekend in 1997	f2 768,1
		f1 939,2
Verstrekte voorschotten in 1997	f2 331,1
Waarvan reeds verrekend in 1997	f141,8
		f2 189,3
Saldo voorschotten saldibalans per 31-12-1997			f4 128,5

Als criterium voor de toelichting naar grootte van voorschotten is gekozen voor een grensbedrag van > f 50,0 miljoen. Hieronder volgt voor zover van toepassing per beleidsterrein een specificatie.

Pensioenen, wachtgelden en uitkeringen.

De declaraties met betrekking tot de zogenaamde post-actieven zijn betaald als voorschot aan de USZO en in de financiële verantwoording 1997 verwerkt als extra-comptabele voorschotten voor een totaal bedrag van f 1 142 555 064,82. De definitieve vaststelling van het te verrekenen bedrag zal plaatsvinden op grond van de jaarstukken van USZO. Op 31-03-1998 is een accountantsverklaring ontvangen voor een bedrag van f 1 127 187 859,00. Defensie is nog in afwachting van accountantsverklaringen voor ABP/FLO-Uitkeringen en invoeringskosten USZO. Verder zal in het Joint Audit Gemeenschappelijke Accountantsdienst/USZO/DEFAC over de accountantsverklaringen nog collegiaal overleg plaatsvinden.

Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht.

Een voorschot ad f 389,8 miljoen staat open ten behoeve van de productiefase van het project Midlife Update F-16. Dit bestaat voor het grootste gedeelte uit Progress Payments, die door de USAF aan leveranciers zijn verstrekt plus administratieve kosten.

Een voorschot ad f 90,5 miljoen staat open ten behoeve van aanschaf van luchtluchtraketten (AMRAAM). Aflevering en verrekening zal in 1998 en 1999 plaatsvinden.

Een voorschot ad f 77,3 miljoen staat open ten behoeve van follow-on support F-16. Verrekening vindt regelmatig plaats op basis van de aflevering van goederen.

Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten.

Een bedrag ad f 74,3 miljoen, verstrekt ten behoeve van modificatie Chinooks. Levering in 1998, conform oorspronkelijk schema.

Een bedrag ad f 72,2 miljoen, verstrekt ten behoeve van aanschaf Apache helikopters. Levering t/m 2002, conform het oorspronkelijke schema.

Voorschotten naar ouderdom.

De verdeling van de voorschotten naar ouderdom per beleidsterrein is vermeld in onderstaande tabel (bedragen x f 1,0 miljoen).

Jaar van ontstaan	Algemeen	P,W&U	KM	KL	Klu	MUSP	Overige¹	Totaal
≤1993	10,9	0,0	27,2	45,0	582,9	0,6	0,0	666,6
1994	4,6	0,0	44,0	22,6	148,9	46,3	0,0	266,4
1995	1,4	0,0	55,9	74,1	326,6	6,1	0,0	464,1
1996	7,2	0,0	86,6	39,4	297,7	110,5	0,7	542,1
1997	48,4	1 142,8	178,0	138,2	521,1	158,0	2, 8	2 189,3
Totaal	72,5	1 142,8	391,7	319,3	1 877,2	321,5	3,5	4 128,5

¹ De post overige bestaat uit de beleidsterreinen Dico (f 0,9 miljoen) en Koninklijke marechaussee (f 2,6 miljoen).

ad balanspost 11. Openstaande verplichtingen.

Het saldo bedraagt f 7 938 799 460,38. De met termijncontracten afgedekte verplichtingen zijn opgenomen tegen de termijnkoers. De niet op termijn afgedekte US$-verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de door het ministerie van Financiën voor 1997 voorgeschreven koers van f 1,80.

Bij de nieuw aangegane verplichtingen is uitgegaan van de methode van het opnemen in de rekening van zowel de positieve als negatieve bijstellingen op oude verplichtingen. Daar waar nieuw aangegaan negatief zou uitlopen is deze stand op nihil gesteld waardoor voor die artikelen wel een negatieve bijstelling is opgenomen. Dit geldt met name voor artikel U111 «Internationale verplichtingen». De betreffende verplichtingen zijn neerwaarts bijgesteld omdat gebleken is dat het niet ging om juridisch afdwingbare verplichtingen, maar om volume-indicaties.

Mutatie stand openstaande verplichtingen in 1997 in miljoenen guldens.

Verplichtingen per 1-1-1997		8 174 620 328,54
Aangegane verplichtingen in 1997		14 529 022 277,36
Subtotaal			f	22 703 642 605,90

Tot betaling gekomen in 1997		14 628 259 570,88
Negatieve bijstellingen van aangegane verplichtingen uit eerdere begrotingsjaren	f	136 583 574,64
Subtotaal			f	14 764 843 145,42
Openstaande verplichtingen per 31-12-1997			f	7 938 799 460,38

Van de per 31-12-1997 openstaande verplichtingen heeft f 54,9 miljoen betrekking op openstaande verplichtingen op rekeningen buiten begrotingsverband.

Een specificatie van de op artikel U 01.12 geregistreerde garantieverplichtingen is na de toelichting op de saldibalanspost Deelnemingen gevoegd.

Als criterium voor de toelichting naar grootte van openstaande verplichtingen is gekozen voor een grensbedrag van > f 100,0 miljoen. Hieronder volgt voor zover van toepassing per beleidsterrein een specificatie.

Beleidsterrein Koninklijke marine

Een verplichting ad f 1 016,4 miljoen betreft het Bouwmeestercontract Luchtverdedigings- en Commandofregatten (L.C.F.) De overeenkomst is gesloten met de Koninklijke Schelde Groep (K.S.G.) Vlissingen. Dit project eindigt in 2005.

Beleidsterrein Koninklijke landmacht

Bij de Koninklijke landmacht betreft het de volgende orders:

– Bij Krauss Maffei staat een verplichting open voor een bedrag van f 309,4 miljoen ten behoeve van KWS Leopard 2 (leveringsdata van 1998 t/m 2001).

– Bij Thomson CSF staat een bedrag aan openstaande verplichtingen open voor een bedrag ad f 195,6 miljoen met betrekking tot Combat Net Radio Eq.; de leveringen worden verwacht in de periode van 1998 t/m 2001.

– Ten behoeve van de instandhouding PRTL is een openstaande verplichting van f 195,7 miljoen bij het Bundesamt; naar verwachting loopt deze in 2001 af.

– Als laatste staat er een order uit met betrekking tot VN-voertuigen ad f 144,2 miljoen bij Sisu-Defence (levering 1998 t/m 2000).

Beleidsterrein Koninklijke luchtmacht

Hier betreft het:

– Een verplichting met betrekking tot de productiefase van het project Midlife update F-16 waarvan de leveringen zullen plaatsvinden van 1998 tot 2004 ad f 910,6 miljoen.

– Een verplichting inzake follow-on support F-16 ad f 116,6 miljoen Het betreft spare-parts, boekwerken etc. Afleveringen vinden periodiek plaats.

– Een verplichting inzake het opleiden van F-16 vliegers te Tucson bij de USAF ad f 115,3 miljoen. Het betreft een opleidingsperiode van 1998 t/m 2000 voor in totaal 65 vliegers.

Beleidsterrein Multi-service projecten en activiteiten.

Hier zijn 2 openstaande verplichtingen groter dan f 100,0 miljoen te onderkennen, te weten:

– Modificatie Chinooks (leverancier Boeing) ad f 146,0 miljoen (levering 1998).

– Aanschaf van Apache gevechtshelikopters (leverancier Mc Donall Douglas) voor een bedrag van f 1 128,2 miljoen (levering t/m 2002).

ad balanspost 12. Deelnemingen.

Het saldo bedraagt f 13 333 333,33.

Naam van de onderneming: Eurometaal N.V.

Wijze van deelneming: Aandelen.

Het Ministerie van Defensie is in het bezit van 33⅓% van de aandelen. De waarde bedraagt, uitgedrukt in de oorspronkelijke aankoopprijs, f 13,3 miljoen.

Specificatie Garantieverklaringen per 31 december 1997 (RDB 5.8)

Begr. Artikel	Basis voor het aangaan van garantieverplichtingen	Aard van de verbintenis	Gegarandeerd bedrag	Verleende garanties	Looptijd	Openstaande garantie verplichtingen per 31-12-1996	Mutatie garantie verplichtingen	Openstaande garantie verplichtingen per 31-12-1997
U 112	Begrotingswet dd. 28 december 1960 Staatsbladnummer 566	Leningen ter stimulering van de woningbouw met een looptijd van ten hoogste 40 jaar	Niet nader geregeld	Garantie aan de «Vereniging Pensioen Risico» te Amsterdam voor de betaling van rente en aflossing door de woning-stichting «Ons Belang» te Amersfoort in verband met een geldlening ad f 1 100 000 ingevolge een overeenkomst van 31 augustus 1961	t/m 2001	f 271 766,05	– f 49 623,31	f 222 139,74
U 112	Derde wijzigings-overeenkomst op de Raamovereenkomst betreffende Eurometaal N.V. d.d. 19 maart 1990	Borgstelling in verband met aan te gane geldleningen, 1/3 deel van maxi- maal f 6 000 000. Onder aantekening dat in geval het maximumbedrag ad f 6 000 000 niet voldoende mocht blijken, betrokken partijen over een eventuele verhoging van dit bedrag nader met elkaar in overleg zullen treden	f 2 000 000	Borgstelling ten behoeve van Eurometaal N.V. voor de door genoemde vennootschap op te nemen geldleningen ter verdere financiering van de vennootschap	Doorlopend	f 2 000 000,00	f 0,00	f 2 000 000,00
U 112	Overeenkomst met de stichting NLRGC briefnr. F/95/569 d.d. 28 januari 1995	Garantstelling voor de financiering van het uitkeringsbesluit burgerambtenaren Defensie in geval van een faillissement van het NLRGC	f 4 650 000	Garantie ten behoeve van de «Stichting Nationaal Lucht- en Ruimtevaart Geneeskundig Centrum» te Soesterberg met betrekking tot een wachtgeld- en ziektekostenregeling ad f 4 650 000	t/m 1997	f 4 650 000,00	f 0,00	f 4 650 000,00
								f 6 872 139,74

Berichten over uw Buurt

Dienstverlening

Beleid & regelgeving

Contactgegevens overheden

Kamerstuk

Inhoudsopgave

Extra informatie

Gerelateerd

Publicaties in kamerdossier

Geconsolideerde regelgeving

Publicaties referendum

26 025
Financiële verantwoordingen over het jaar 1997

nr. 24
FINANCIËLE VERANTWOORDING VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)

Inhoudsopgave

Extra informatie

Gerelateerd

Publicaties in kamerdossier

Geconsolideerde regelgeving

Publicaties referendum

26 025Financiële verantwoordingen over het jaar 1997

nr. 24FINANCIËLE VERANTWOORDING VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)

Directe link

Disclaimer

26 025
Financiële verantwoordingen over het jaar 1997

nr. 24
FINANCIËLE VERANTWOORDING VAN HET MINISTERIE VAN DEFENSIE (X)