31 531
Voorstel van wet van de leden Ten Hoopen, Aptroot en Vos houdende wijziging van de Mededingingswet ter versoepeling van de uitzondering op het verbod van mededingingsafspraken (versterking positie leveranciers uit het MKB)

C 3e Herdruk¹
BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 7 juli 2009

In het voorlopig verslag met betrekking tot bovengenoemd wetsvoorstel is door de leden van verschillende fracties ook een aantal vragen gesteld aan de regering. Bijgaand treft u het antwoord op deze vragen aan.

De leden van de VVD-fractie vroegen of de regering, met het blanco advies van de Raad van State in de hand, nog eens uiteen kan zetten op grond van welke Europese bepalingen zij van mening is dat deze regeling in strijd is met Europese wetgeving.

Volgens artikel 10 EG mogen lidstaten geen maatregelen nemen die de verwezenlijking van de doelstellingen van het EG-verdrag in gevaar kunnen brengen. Eén van die doelstellingen is toepassing van artikel 81 (kartelverbod) om te zorgen voor onvervalste mededinging binnen de Europese Unie. Dit betekent dat de lidstaten geen wetgeving mogen maken die afspraken vrijstelt die in strijd zijn met artikel 81 EG. De bagatelvrijstelling uit de Mededingingswet is van toepassing op alle overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen, dus ook op hardcore-afspraken zoals prijsafspraken, quoteringsafspraken en markt- of klantenverdelingsafspraken. Dit type afspraken is verboden op grond van artikel 81 EG. Europeesrechtelijk is dit geen probleem, indien de bagatelvrijstelling alleen geldt voor afspraken die buiten de werkingssfeer van het EG-mededingingsrecht vallen. Dit is het geval indien er geen sprake is van interstatelijke werking. Op grond van artikel 81 EG zijn de afspraken immers alleen verboden indien zij de handel tussen lidstaten ongunstig kunnen beïnvloeden. Door het marktaandeelcriterium op 5% en het omzetcriterium op € 40 miljoen te stellen, is uitgesloten dat de bagatelvrijstelling afspraken vrijstelt die in strijd zijn met artikel 81 EG. Volgens de Europese Commissie hebben afspraken namelijk geen interstatelijke werking, als ondernemingen beneden deze drempels blijven (Mededeling van de Commissie Richtsnoeren betreffende het begrip «beïnvloeding van de handel» in de artikel 81 en 82 van het Verdrag, PbEG C 101/81, van 27 april 2004, randnummer 52). In het wetsvoorstel wordt de drempel van 5% marktaandeel verhoogd naar 10% en vervalt de omzetgrens van € 40 miljoen. Daardoor kan er wel sprake zijn van interstatelijke werking en gaat de bagatelvrijstelling ook gelden voor hardcore-afspraken die door artikel 81 EG-verdrag worden verboden. De bagatelvrijstelling kan daarmee in strijd komen met de bepaling uit het EG-recht dat lidstaten geen afbreuk mogen doen aan de doelstellingen van het EG-verdrag. Bovendien leidt de aldus gewijzigde bagatelvrijstelling tot rechtsonzekerheid, omdat ondernemingen er ten onrechte van uit kunnen gaan dat de bagatelvrijstelling alleen afspraken vrijstelt die ook door het EG-verdrag worden toegestaan.

De leden van de VVD-fractie vroegen of de regering haar visie wil geven op de vraag of er naar haar mening zodanig sprake zou kunnen zijn van interstatelijke effecten dat de Europese Commissie en/of de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) zouden kunnen optreden ex artikel 81 EG.

Van zodanige interstatelijke effecten kan inderdaad sprake zijn. Zoals opgemerkt, is het EG-kartelverbod van toepassing op afspraken die de handel tussen lidstaten beïnvloeden. Dit houdt in dat een afspraak van invloed moet zijn op grensoverschrijdende economische activiteiten tussen ten minste twee lidstaten of delen daarvan. Dat zal het geval zijn, als de producten waarop de afspraak betrekking heeft naar hun aard het voorwerp zijn van grensoverschrijdende handel. Wil het EG-kartelverbod van toepassing zijn, dan moet de beïnvloeding van de handel ook merkbaar zijn. Ter invulling van dit begrip heeft de Europese Commissie aangegeven dat van merkbaarheid geen sprake is, indien de betrokken ondernemingen samen niet meer dan 5% marktaandeel en € 40 miljoen omzet hebben. Indien een van deze drempels wordt overschreden, valt een mededingingsbeperkende afspraak dus binnen de werkingssfeer van artikel 81 EG. Zowel de Europese Commissie als de NMa kan hier tegen optreden. Met betrekking tot afspraken tussen kleine en middelgrote ondernemingen heeft de Europese Commissie aangegeven, dat die normaal gesproken de interstatelijke handel niet kunnen beïnvloeden, omdat de activiteiten van die ondernemingen hoogstens een lokaal of regionaal karakter hebben. Toch kunnen ook kleine en middelgrote ondernemingen, volgens de Europese Commissie, wél onder het EG-mededingingsrecht vallen, indien zij bij grensoverschrijdende economische activiteiten betrokken zijn. Omdat artikel 81 EG prevaleert boven de Mededingingswet heeft voor deze ondernemingen de versoepeling van de bagatelvrijstelling geen effect, terwijl ondernemingen die afspraken maken zonder dat van interstatelijke werking sprake is wel van die versoepeling profiteren.

De leden van de VVD-fractie vroegen hoe de regering zou reageren als deze flexibilisering van de Mededingingswet de bijzondere aandacht van de Europese Commissie krijgt.

De reactie van de regering zou afhangen van hetgeen die bijzondere aandacht van de Europese Commissie inhoudt. De Europese Commissie ziet erop toe dat lidstaten het Europese recht juist toepassen. Indien zij van oordeel is dat een lidstaat zijn verplichtingen uit het Europese recht niet nakomt, kan zij op grond van artikel 226 EG een met redenen omkleed advies uitbrengen, nadat zij de lidstaat in de gelegenheid heeft gesteld opmerkingen te maken. Indien de lidstaat dat advies niet binnen de door de Europese Commissie gestelde termijn opvolgt, kan zij de zaak voorleggen aan het Hof van Justitie van de EG. Stel dat bovengenoemde situatie zich voordoet en daarmee mocht blijken dat de voorgestelde wetsbepaling zich niet verdraagt met het Europese recht, dan zal de regering een wetsvoorstel tot wijziging van de Mededingingswet moeten indienen om die strijdigheid ongedaan te maken.

De leden van de VVD-fractie vroegen ook aan de regering naar haar standpunt over de vraag waarom dit wetsvoorstel een betere weg is dan wanneer het parlement de regering in een door haar gewenste richting aanspoort invloed uit te oefenen op de NMa.

Zoals gezegd, bestaat tegen het vervangen van de criteria van 5% marktaandeel en € 40 miljoen omzet door alleen het criterium van 10% marktaandeel het bezwaar dat de bagatelvrijstelling daardoor mede van toepassing wordt op afspraken die onder het Europese kartelverbod kunnen vallen. Het bezwaar van strijdigheid met de Europese mededingingsregels wordt niet weggenomen als in de plaats van die wetswijziging de minister van Economische Zaken in beleidsregels bepaalt dat de NMa het kartelverbod buiten toepassing moet laten ten aanzien van kartels met niet meer dan 10% marktaandeel. Net zoals de Mededingingswet dienen ook de beleidsregels van de minister in overeenstemming te zijn met de Europese mededingingsregels. Afgezien hiervan dient de inperking van de reikwijdte van een wettelijke bepaling bij wetswijziging te geschieden en niet via beleidsregels. Met zodanige beleidsregels zou een minister de indruk wekken dat hij wettelijke bepalingen niet serieus neemt en daarmee een verkeerd signaal afgeven. Ook is het uiterst twijfelachtig of dergelijke beleidsregels van de minister in rechte wel houdbaar zijn. Zowel in de jurisprudentie als beleidsmatig is uitgangspunt dat een wettelijke bepaling wordt gehandhaafd. Het bij beleidsregels van de minister bepalen dat de NMa tegen een bepaalde categorie overtredingen niet zal optreden past niet in die lijn. Bovendien binden die beleidsregels van de minister alleen de NMa. Beleidsregels van de minister die bepalen dat de NMa tegen een bepaalde categorie overtredingen niet zal optreden, vrijwaren ondernemingen niet tegen civielrechtelijke aansprakelijkheid, als door overtreding van het kartelverbod door derden schade is geleden.

De leden van de VVD-fractie vroegen of de regering schadeclaims voorziet vanwege de niet houdbare Nederlandse bagatelvrijstelling, wanneer ondernemingen worden getroffen door Europese sancties.

De regering kan niet voorzien of dergelijke schadeclaims zullen worden ingediend en ook niet of eventuele schadeclaims kans van slagen hebben. Naar nationaal recht zijn schadeclaims wegens onrechtmatige formele wetgeving mogelijk, maar de bewijsvoering is lastig. Wil een schadeclaim succesvol kunnen zijn, dan moet degene die schade claimt, aantonen dat aan een aantal eisen wordt voldaan: onrechtmatigheid, toerekenbaarheid, relativiteit, causaal verband en schade. Zo is het wat de relativiteitseis betreft de vraag of de geschonden norm (gemeenschapstrouw) niet uitsluitend beoogt dat de nationale wetgever het EG-recht in acht neemt, maar ook is bedoeld om ondernemingen te beschermen tegen schade als gevolg van onrechtmatige nationale wetgeving. Een ander moeilijk punt is de eis van causaliteit tussen de boete die ondernemingen krijgen voor het maken van een afspraak die door het Europese mededingingsrecht verboden wordt, en de nationale formele wettelijke bepaling die diezelfde afspraak vrijstelt. De bagatelvrijstelling verplicht ondernemingen namelijk niet tot het aangaan van afspraken in strijd met het EG-mededingingsrecht, maar wekt mogelijk de schijn dat die afspraken ook volgens de Europese mededingingsregels zijn toegestaan. Ook is het de vraag of ondernemingen zonder meer mogen afgaan op de verenigbaarheid van nationale wetgeving met het EG-recht dan wel of zij niet geacht mogen worden zelf goed op de hoogte te zijn van de Europese regelgeving.

De leden van de SP-fractie vroegen een antwoord op de vraag of de regering het met hen eens is dat juist door het schrappen van de omzetgrens, de geoorloofde kartelvorming uit artikel 7 van de Mededingingswet tevens betrekking heeft op kartelvorming onder middelgrote ondernemingen en grote ondernemingen.

Deze vraag wordt beantwoord na het antwoord op de vraag van deze leden om het CBS een tabel van twaalf kolommen te laten opstellen voor het laatste beschikbare jaar op het niveau van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) met een globale indicatie van de strekking van het wetsvoorstel voor het kleinbedrijf, het middenbedrijf en het grootbedrijf. De gevraagde tabel¹ is bij deze brief gevoegd. Wat de bruikbaarheid van de tabel voor het daarmee beoogde doel betreft, is een aantal kanttekeningen op zijn plaats. In de tabel worden gegevens verstrekt over de aantallen ondernemingen en hun omzetten in verschillende branches. Het CBS heeft in de verschillende branches gebruik gemaakt van verschillende aggregatieniveaus. Hoe lager het aggregatieniveau (5–6 digit) hoe meer de cijfers gebaseerd zijn op schattingen. Een hoog aggregatieniveau (2–3 digit) daarentegen is vanuit mededingingsrechtelijk oogpunt weer minder indicatief. Een branche is namelijk een groep bedrijven die zich bezighouden met eenzelfde deel van de productie, terwijl het bij de versoepeling van de bagatelvrijstelling gaat om de vraag hoe de verhoging van 5% naar 10% voor de mededingingsrechtelijk «relevante markt» uitwerkt. De relevante markt is een combinatie van een relevante productmarkt (aard van het product of dienst) en een relevante geografische markt (bijv. lokaal, regionaal of nationaal). Voor bepaalde branches zijn de gegevens tot een zodanig laag niveau uitgesplitst dat die branches mogelijk een indicatie geven van de relevante productmarkt. Voor andere branches gaat de uitsplitsing niet zo ver en zeggen de cijfers in feite niets of weinig over de relevante productmarkt. Per branche zal voorts de relevante geografische markt kunnen verschillen, al naar gelang de aard van het product of de aangeboden dienst. In de tabel van het CBS is Nederland telkens als de geografische markt te beschouwen. Een paar willekeurige voorbeelden uit de tabel mogen dit verduidelijken.

Branche 4511b Grond-, water- en wegenbouw

De geografische markt in deze branche is niet landelijk. De opdrachten voor de grond-, water- en wegenbouwbedrijven worden meestal via aanbesteding gegund. Dit betekent dat de gegevens uit de tabel niet zijn gebaseerd op de relevante markt en niet kunnen worden gebruikt om uitspraken te doen over het effect van het wetsvoorstel voor de grootbedrijven in deze branche.

Branche 5010400 Handel in en reparatie van personenauto’s

Ook van deze branche mag worden aangenomen dat de geografische markt niet landelijk is. De tabel kan dan ook niet worden gebruikt om uitspraken over deze branche te doen.

Branche 5010200 Import van nieuwe personenauto’s

Aangenomen mag worden dat deze branche zowel naar de aard van het product als in geografisch opzicht samenvalt met de relevante markt. Volgens de CBS-gegevens zijn er in heel Nederland 10 grootbedrijven met elk gemiddeld 6% aandeel in de totale omzet van deze branche. Omdat «branche» in dit geval mogelijk samenvalt met «relevante markt» heeft elk grootbedrijf dus ook 6% aandeel van de relevante markt. Zij zullen daarom niet profiteren van een verhoging van het bagatelcriterium naar 10% marktaandeel.

Branche 5157 Groothandel in afval en schroot

Ook in deze branche valt «branche» samen met relevante markt naar type handelsactiviteit en in geografisch opzicht. Volgens de CBS-gegevens zijn er in deze branche 10 grootbedrijven met elk 1% aandeel in de totale omzet, hetgeen overeenkomt met 1% van de relevante markt. Bij een verhoging van het bagatelcriterium naar 10% marktaandeel kunnen alle grootbedrijven in deze branche gezamenlijk één prijskartel vormen.

De leden van de SP-fractie vroegen voorts een eenduidig antwoord op de vraag of de regering het met hen eens is dat juist door het schrappen van de omzetgrens, de geoorloofde kartelvorming uit artikel 7 van de Mededingingswet tevens betrekking heeft op kartelvorming onder middelgrote ondernemingen en grote ondernemingen.

Uit bestudering van de tabel die is opgesteld door het CBS blijkt dat de gemiddelde omzet van grote ondernemingen in veruit de meeste gevallen boven de € 20 miljoen ligt. Dit betekent dat bij behoud van de omzetgrens van € 40 miljoen deze ondernemingen onderling geen kartelafspraken mogen maken. Bij het schrappen van de omzetgrens kunnen zij dit, indien zij binnen het marktaandeelcriterium vallen, wel. Dit wordt aan de hand van een aantal eerder genoemde voorbeelden aangetoond.

Branche 4511b Grond-, water- en wegenbouw

In deze branche is de gemiddelde omzet voor het grootbedrijf € 157,6 miljoen. Het wegvallen van de omzetgrens van € 40 miljoen leidt er toe dat grootbedrijven eerder kunnen samenwerken. Voorwaarde is wel dat het gezamenlijke marktaandeel beneden de 10% ligt. Voor het middenbedrijf is de gemiddelde omzet € 5,8 miljoen. Of het laten vervallen van de omzetgrens hier effect heeft, hangt samen met het marktaandeel van de bedrijven die gezamenlijk een kartel willen vormen. Indien er bijvoorbeeld 10 middenbedrijven zijn met elk 1% marktaandeel kunnen zij, indien er geen omzetgrens is, samenwerken terwijl er maar 6 middenbedrijven kunnen samenwerken bij een omzetgrens van € 40 miljoen.

Branche 5010400 Handel in en reparatie van personenauto’s

De gemiddelde omzet per grootbedrijf is € 126 miljoen. Het laten vervallen van de omzetgrens leidt er ook hier toe dat de grootbedrijven eerder kunnen samenwerken. Voorwaarde is dat het gezamenlijke marktaandeel beneden de 10% ligt. Voor het middenbedrijf is de gemiddelde omzet € 9,8 miljoen. Of het laten vervallen van de omzetgrens hier effect heeft, hangt ook weer samen met het marktaandeel van de bedrijven die willen samenwerken. Indien er bijvoorbeeld 10 middenbedrijven zijn met elk 1% marktaandeel kunnen zij, indien er geen omzetgrens is, samenwerken terwijl er maar 4 middenbedrijven kunnen samenwerken bij een omzetgrens van € 40 miljoen.

Branche 5010200 Import van nieuwe personenauto’s

In deze branche ligt zowel de gemiddelde omzet van het grootbedrijf als het middenbedrijf ruim boven € 40 miljoen. Toch zal het schrappen van de omzetgrens voor de grootbedrijven geen effect hebben, omdat het gemiddelde marktaandeel 6% bedraagt. Het marktaandeel van de middenbedrijven is 1,4%. Voor deze bedrijven is het schrappen van de omzetgrens wel relevant. In dat geval kunnen er namelijk 7 bedrijven samenwerken.

Branche 5157 Groothandel in afval en schroot

Uit beantwoording van de vorige vraag is gebleken dat bij een verhoging van het bagatelcriterium naar 10% marktaandeel alle grootbedrijven in deze branche kunnen samenwerken. Bij het behoud van de omzetgrens van € 40 miljoen kunnen zelfs twee grootbedrijven niet met elkaar samenwerken. De totale jaaromzet bedraagt immers € 284 miljoen, terwijl er 10 grootbedrijven zijn. Dit betekent een gemiddelde omzet van € 28,4 miljoen per grootbedrijf.

In de bovengenoemde branches kan het schrappen van de omzetgrens er toe leiden dat grootbedrijven en middenbedrijven kunnen profiteren. Het schrappen van de omzetgrens zal er naar verwachting toe leiden dat ook grootbedrijven onder de bagatelvrijstelling zullen vallen. Dit wordt bevestigd door lezing van de tabel van het CBS. Ook hier gelden echter de eerder genoemde kanttekeningen bij de tabel.

Het voorgaande komt erop neer dat uit de tabel, vanwege de kanttekeningen bij de bruikbaarheid daarvan, geen harde conclusies getrokken kunnen worden over de gevolgen van de voorgestelde versoepeling van de bagatelvrijstelling voor het grootbedrijf en het middenbedrijf. Wel is uit de tabel af te leiden dat het, afhankelijk van de afbakening van de relevante markt, mogelijk is dat ook het grootbedrijf in een bepaalde branche van die versoepeling profiteert.

De minister van Economische Zaken,

M. J. A. van der Hoeven

BIJLAGE

Bedrijfsgegevens per branche, 2006

	aantal bedrijven			omzet				Aandeel in de totale omzet			gem. aandeel in tot. omzet per bedrijf
	KB	MB	GB	KB	MB	GB	KB+MB+GB	KB	MB	GB	per GB	per (MB+GB)
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Eenheid	# Be	# Be	# Be	mln €	mln €	mln €	mln €	%	%	%	%	%
							kol. 4+5+6	kol. 4:7	kol. 5:7	kol. 6:7	kol. 10:3	kol. ((5+6):7):(2+3)
Bedrijfstakken (SBI’93)
01411 Hoveniersbedrijven	5 165	355	10	772	694	249	1 715	45%	40%	15%	1%	0%
0141a Agrarische dienstverlening	7 580	555	15	1 599	1 359	296	3 254	49%	42%	9%	1%	0%
C Winning van delfstoffen	270	75	15	6 023	1 246	23 749	31 019	19%	4%	77%	5%	1%
CA Winning van energiehoudende delfst.	155	25	10	5 850	766	23 250	29 866	20%	3%	78%	8%	2%
10 Turfwinning	10	0	0	.	.	.	.	.	.	.	.	.
11 Aardolie- en gaswinning en dienstver.	145	25	10	5 848	766	23 250	29 864	20%	3%	78%	8%	2%
111 Aardolie- en aardgaswinning	60	5	5	2 868	191	24 418	27 478	10%	1%	89%	18%	9%
112 Dienstverl aardolie- en gaswinning	85	20	5	1 553	283	549	2 385	65%	12%	23%	5%	1%
CB Winning v niet-energiehoudende delfst	115	50	5	147	709	297	1 154	13%	61%	26%	5%	2%
D Industrie (excl. 36 631 sociale werkv.)	35 735	9 430	1 400	28 203	52 473	200 246	280 922	10%	19%	71%	0%	0%
DA Vervaardiging van voedings- en ...	2 775	1 235	215	1 948	10 858	43 986	56 792	3%	19%	77%	0%	0%
15 Vervaardiging van voedingsmiddelen ...	2 770	1 230	205	1 941	10 526	38 525	50 991	4%	21%	76%	0%	0%
16 Verwerking van tabak	5	5	5	2	309	5 490	5 801	0%	5%	95%	19%	10%
DB Vervaardiging van textiel en ...	2 350	265	35	461	1 305	1 515	3 281	14%	40%	46%	1%	0%
17 Vervaardiging van textiel	1 090	195	30	264	946	1 490	2 701	10%	35%	55%	2%	0%
18 Vervaardiging van kleding; bereiden ...	1 260	65	5	193	354	34	580	33%	61%	6%	1%	1%
DC Vervaardiging van leer en ...	280	30	5	x	x	x	x	x	x	x	x	x
19 Vervaardiging van leer en ...	280	30	5	x	x	x	x	x	x	x	x	x
DD Houtindustrie en vervaardiging van ...	1 510	375	25	x	x	x	x	x	x	x	x	x
20 Houtindustrie en vervaardiging van ...	1 510	375	25	x	x	x	x	x	x	x	x	x
DE Vervaardiging van papier, karton en ...	5 950	1 250	165	1 910	4 911	11 999	18 820	10%	26%	64%	0%	0%
21 Vervaardiging van papier, karton en ...	200	160	70	193	1 267	4 639	6 099	3%	21%	76%	1%	0%
22 Uitgeverijen, drukkerijen en ...	5 750	1 095	95	1 726	3 651	7 344	12 721	14%	29%	58%	1%	0%
DF Aardolie- en steenkoolverwerkende ...	15	10	10	x	x	x	x	x	x	x	x	x
23 Aardolie- en steenkoolverwerkende ...	15	10	10	x	x	x	x	x	x	x	x	x
DG Vervaardiging van chemische producten	470	305	140	11 203	4 943	35 421	51 567	22%	10%	69%	0%	0%
24 Vervaardiging van chemische producten	470	305	140	11 203	4 943	35 421	51 567	22%	10%	69%	0%	0%
DH Vervaardiging van producten van ...	710	450	75	551	2 684	3 953	7 188	8%	37%	55%	1%	0%
25 Vervaardiging van producten van ...	710	450	75	551	2 684	3 953	7 188	8%	37%	55%	1%	0%
DI Vervaardiging van glas, aardewerk, ...	1 365	320	60	705	2 040	3 904	6 649	11%	31%	59%	1%	0%
26 Vervaardiging van glas, aardewerk, ...	1 365	320	60	705	2 040	3 904	6 649	11%	31%	59%	1%	0%
DJ Vervaardiging van metalen in ...	5 755	2 010	180	2 402	9 184	14 454	26 040	9%	35%	56%	0%	0%
27 Vervaardiging van metalen in ...	175	90	30	163	552	7 612	8 326	2%	7%	91%	3%	1%
28 Vervaardiging van producten van ...	5 580	1 920	145	2 269	8 750	6 694	17 713	13%	49%	38%	0%	0%
DK Vervaardiging van machines en ...	3 150	1 330	195	1 912	6 776	13 532	22 220	9%	30%	61%	0%	0%
29 Vervaardiging van machines en ...	2 985	1 305	185	1 781	7 050	13 389	22 220	8%	32%	60%	0%	0%
30 Vervaardiging van kantoormachines ...	165	30	5	268	201	1 102	1 571	17%	13%	70%	14%	2%
DL Vervaardiging van elektrische en ...	3 185	920	125	1 645	3 298	17 162	22 105	7%	15%	78%	1%	0%
31 Vervaardiging van overige ...	675	230	35	140	422	3 601	4 163	3%	10%	87%	2%	0%
32 Vervaardiging van audio-, video- en ...	315	95	15	x	x	x	x	x	x	x	x	x
33 Vervaardiging van medische ...	1 750	380	45	x	x	x	x	x	x	x	x	x
34 Vervaardiging van auto’s, ...	445	215	30	588	1 256	8 023	9 867	6%	13%	81%	3%	0%
DM Vervaardiging van transportmiddelen	1 535	265	40	2 442	4 667	9 010	16 120	15%	29%	56%	1%	0%
35 Vervaardiging van transportmiddelen ...	1 535	265	40	947	1 810	3 495	6 253	15%	29%	56%	1%	0%
DN Vervaardiging van meubels; ...	6 680	665	140	1 357	2 346	2 445	6 148	22%	38%	40%	0%	0%
36 Vervaardiging van meubels; ...	6 505	595	35	1 262	1 984	1 391	4 637	27%	43%	30%	1%	0%
366310 Sociale werkvoorziening	5	5	100	11	14	1 277	1 302	1%	1%	98%	1%	1%
37 Voorbereiding tot recycling	170	65	5	x	x	x	.	.	.	.	.	.
E Energie- en waterleidingbedrijven	495	30	40	1 474	6 568	28 328	36 370	4%	18%	78%	2%	1%
40 Energiebedrijven	475	25	30	1 433	6 554	26 891	34 878	4%	19%	77%	3%	2%
41 Waterleidingbedrijven	20	0	10	42	38	1 412	1 492	3%	3%	95%	9%	10%
45 Bouwnijverheid	77 200	7 690	400	20 451	28 466	26 600	75 518	27%	38%	35%	0%	0%
451 Bouwrijp maken van terreinen	10 780	1 370	30	621	847	531	1 998	31%	42%	27%	1%	0%
452 B&U en GWW (geen grondverzet)	29 190	2 775	200	11 372	17 285	20 067	48 724	23%	35%	41%	0%	0%
4521 Alg B&U; bouw kunstwerken, kabelleg.	27 470	2 545	195	7 926	12 118	14 698	34 742	23%	35%	42%	0%	0%
45211 Alg. burgerlijke en utiliteitsbouw	26 995	2 425	165	7 424	11 586	12 169	31 179	24%	37%	39%	0%	0%
4521c Bouwen kunstwerken; kabels/buizen	475	120	30	519	569	2 475	3 563	15%	16%	69%	2%	1%
4522 Dakdekken, bouw van dakconstructies	1 720	230	5	463	633	102	1 198	39%	53%	9%	2%	0%
4511a Burgerlijke/utiliteitsbouw	5 195	590	15	15 386	15 017	3 619	34 022	45%	44%	11%	1%	0%
4511b Grond-, water- en wegenbouw	4 920	725	45	2 539	4 229	7 091	13 858	18%	31%	51%	1%	0%
4525a Bouw, geen B&U en GWW	40 090	3 945	180	8 513	11 004	8 121	27 638	31%	40%	29%	0%	0%
453 Bouwinstallatiebedrijven	9 020	2 040	140	2 811	5 663	7 168	15 643	18%	36%	46%	0%	0%
454 Afwerken van gebouwen	27 445	1 370	20	4 470	3 104	368	7 942	56%	39%	5%	0%	0%
455 Verhuur bouwmachines met personeel	765	135	10	225	734	252	1 211	19%	61%	21%	2%	1%
50 Handel, reparatie auto’s, motorfietsen	20 435	2 430	110	16 119	24 193	27 766	68 077	24%	36%	41%	0%	0%
501 Handel in en reparatie van auto’s	13 240	1 560	80	11 731	18 908	18 585	49 224	24%	38%	38%	0%	0%
5010135 Handel/reparatie v. bedr.sauto’s	910	165	15	1 163	1 801	1 744	4 708	25%	38%	37%	2%	0%
5010200 Import van nieuwe personenauto’s	45	20	10	1 245	3 881	8 725	13 852	9%	28%	63%	6%	3%
5010400 Handel, rep. v personenauto’s	12 290	1 380	60	9 643	13 457	7 563	30 663	31%	44%	25%	0%	0%
502 Handel in en reparatie van auto’s	3 450	410	10	816	774	568	2 159	38%	36%	26%	3%	0%
503 Handel in auto-onderd. en -access.	1 805	260	10	938	2 633	3 011	6 582	14%	40%	46%	5%	0%
5030a Grooth. auto-onderd/access, ...	485	20	0	804	2 569	2 876	6 249	13%	41%	46%	–	4%
5030300 Detailhandel in auto-onderdelen	1 320	240	10	131	67	134	332	39%	20%	41%	4%	0%
504 Handel in, reparatie v.motorfietsen	980	50	5	185	157	1 043	1 385	13%	11%	75%	15%	2%
505 Benzineservicestations	955	140	10	2 683	2 133	3 911	8 727	31%	24%	45%	4%	0%
51 Groothandel en handelsbemiddeling	34 770	4 745	275	74 972	121 157	107 544	303 674	25%	40%	35%	0%	0%
511 Handelsbemiddeling	6 335	230	15	.	.	.	.	.	.	.	.	.
512 Grooth landbouwprod, levende dieren	4 540	560	35	8 476	8 556	3 527	20 559	41%	42%	17%	0%	0%
5121 Groothandel in granen, zaden, veevoer	1 120	135	15	4 010	2 972	1 986	8 968	45%	33%	22%	1%	0%
5122 Groothandel in bloemen en planten	2 010	375	20	2 381	4 582	1 315	8 278	29%	55%	16%	1%	0%
5123a Gh dieren, huiden, leder, ruwe tabak	1 410	50	0	1 985	1 236	92	3 313	60%	37%	3%	–	1%
513 Groothand. voedings- & genotmiddelen	5 025	840	70	9 170	22 811	23 393	55 373	17%	41%	42%	1%	0%
5131 Grooth. aardappelen, groenten, fruit	840	230	15	2 778	6 111	2 504	11 393	24%	54%	22%	1%	0%
5132a Gh in rest voedings+genotmiddelen	3 170	525	35	5 465	14 811	9 320	29 595	18%	50%	31%	1%	0%
5139 Groothand. voe- dingsmiddelen alg ass.	1 015	85	20	1 144	2 697	10 544	14 385	8%	19%	73%	4%	1%
514 Groothand. in ov. consumentenartikelen	9 835	1 425	95	9 573	25 397	26 797	61 766	15%	41%	43%	0%	0%
5141a Gh in rest ov.consumentenartikelen	5 945	760	35	6 335	15 695	5 101	27 131	23%	58%	19%	1%	0%
5142 Groothand. kleding, schoeisel, modeart	2 570	310	15	2 053	3 362	5 819	11 234	18%	30%	52%	3%	0%
5146 Groothandel in farmaceutische prod.	1 320	355	45	1 965	7 962	13 473	23 400	8%	34%	58%	1%	0%
515 Groothand. niet-agrar. intermed. goed.	4 605	1 095	45	24 293	32 486	20 579	77 358	31%	42%	27%	1%	0%
5151 Groothand.minerale olieprod/brandst	305	105	10	6 136	15 516	7 412	29 064	21%	53%	26%	3%	1%
5152a Gh in rest intermediaire goederen	510	135	10	1 843	4 648	6 215	12 706	15%	37%	49%	5%	1%
5153 Groothand.in hout en bouwmaterialen	3 550	790	40	3 619	7 263	4 830	15 712	23%	46%	31%	1%	0%
5155 Groothandel in chemische producten	705	230	20	8 022	2 858	4 058	14 937	54%	19%	27%	1%	0%
5157 Groothandel in afval en schroot	855	190	10	1 002	3 653	284	4 939	20%	74%	6%	1%	0%
518 Groothand. machines, apparaten, toebeh.	925	160	0	13 137	25 795	36 530	75 462	17%	34%	48%	–	1%
5181a Gh in rest machines en apparaten	1 590	425	15	1 944	3 020	1 576	6 540	30%	46%	24%	2%	0%
5184a Gh kantoormeub, computers, randapp.	3 600	585	55	4 182	12 343	24 716	41 241	10%	30%	60%	1%	0%
5186 Grthnd. elektro-instrumenten, onderd.	1 550	385	35	3 519	4 467	2 997	10 983	32%	41%	27%	1%	0%
5187 Groothand. ov machines v. ind/handel	3 200	975	65	3 646	7 878	5 174	16 698	22%	47%	31%	0%	0%
5187a Gh pompen en technische apparaten	1 320	455	35	1 730	4 027	1 742	7 499	23%	54%	23%	1%	0%
5187b Gh in rest mach+app vr ind/handel	1 875	520	35	1 918	3 862	3 419	9 199	21%	42%	37%	1%	0%
519 Groothand. alg assortiment+ov gespec.	3 515	435	15	2 842	3 145	2 286	8 274	34%	38%	28%	2%	0%
52 Detailhandel (incl. reparatie)	73 255	5 260	280	21 807	21 006	41 172	83 985	26%	25%	49%	0%	0%
521 Supermarkten, warenhuizen e.d.	2 075	1 150	55	x	x	x	x	x	x	x	x	x
5211 Supermarkten e.d.	1 870	1 025	50	1 046	6 050	18 204	25 300	4%	24%	72%	1%	0%
5211a Winkels in voedings-/genotmiddelen	10 750	1 445	55	3 929	7 373	18 823	30 125	13%	24%	62%	1%	0%
5212 Warenhuizen e.d.	35 305	3 155	190	x	x	x	x	x	x	x	x	x
5212b Winkels in non-food artikelen	205	130	5	827	5 482	43 391	49 700	2%	11%	87%	17%	1%
522 Winkels in spec. voedingsmiddelen	8 885	420	5	2 807	1 319	699	4 825	58%	27%	14%	3%	0%
523 Apotheek, drogisterij, parfumerie	2 095	820	25	989	3 577	4 020	8 586	12%	42%	47%	2%	0%
5231 Apotheken	595	670	10	424	3 076	1 292	4 792	9%	64%	27%	3%	0%
5232 Winkels in drogisterij, medische art	1 255	130	10	505	479	2 333	3 317	15%	14%	70%	7%	1%
5233 Winkels in parfums en cosmetica	250	20	5	57	63	357	476	12%	13%	75%	15%	4%
524 winkels gespecialiseerd overige art	39 700	2 640	180	x	x	x	x	x	x	x	x	x
5241 Winkels in stoffen, huishoudtextiel	595	10	0	72	35	6	113	64%	31%	5%	–	4%
5242 Winkels in kleding, modeartikelen	8 030	530	60	2 180	1 762	3 985	7 926	28%	22%	50%	1%	0%
5243 Winkels in schoeisel en lederwaren	1 420	140	15	484	455	909	1 848	26%	25%	49%	3%	0%
5244 Winkels in meubels, huishoud art.	4 830	355	25	1 899	1 300	3 089	6 289	30%	21%	49%	2%	0%
5245 Winkels in huish. apparaten e.d.	2 760	150	20	1 262	527	2 792	4 580	28%	11%	61%	3%	0%
5246 Winkels in ijzerwaren, DHZ-art e.d.	3 310	500	20	1 727	1 691	2 482	5 900	29%	29%	42%	2%	0%
5247 Winkels in boeken, schoolbenodigdhdn	1 560	120	5	591	558	449	1 598	37%	35%	28%	6%	1%
5248 Overige winkels (1)	7 680	355	10	2 635	1 297	689	4 621	57%	28%	15%	1%	0%
5249 Overige winkels (2)	9 515	480	20	x	x	x	x	x	x	x	x	x
525 Winkels in tweedehands art en antiek	2 815	50	0	301	84	5	390	77%	22%	1%	–	0%
526 Detailhandel niet in winkel	14 325	135	10	1 737	769	1 153	3 658	47%	21%	32%	3%	0%
5260a Overige detailhandel	17 685	185	15	2 120	863	1 178	4 161	51%	21%	28%	2%	0%
5261 Postorderbedrijven	2 950	35	10	316	304	1 102	1 722	18%	18%	64%	6%	2%
5262 Markthandel	7 470	50	0	919	161	0	1 080	85%	15%	0%	–	0%
5263 Straathandel, colportage e.d.	3 910	50	0	496	278	82	856	58%	33%	10%	–	1%
527 Rep. v. consumentenart (geen auto’s)	3 355	50	5	384	94	25	503	76%	19%	5%	1%	0%
55 Horeca	31 840	3 685	90	4 875	6 310	4 136	15 321	32%	41%	27%	0%	0%
551 Hotels, pensions, conferentie-oorden	1 535	690	50	336	1 412	1 502	3 250	10%	43%	46%	1%	0%
552 Campings, jeugdherb., bungalowparken	2 820	155	10	459	295	612	1 366	34%	22%	45%	4%	0%
553 Restaurants, cafetaria’s e.d.	15 350	1 920	15	2 380	2 967	614	5 961	40%	50%	10%	1%	0%
55301 Restaurants	7 940	1 425	10	1 295	2 155	412	3 862	34%	56%	11%	1%	0%
5530b Cafetaria’s e.d., ijssalons	7 410	495	5	1 093	805	201	2 099	52%	38%	10%	2%	0%
554 Cafés e.d.	8 850	750	0	1 329	1 220	35	2 584	51%	47%	1%	–	0%
555 Kantines en catering	3 285	175	20	341	464	1 355	2 160	16%	21%	63%	3%	0%
I Vervoer, opslag en communicatie	13 545	1 565	235	15 038	21 599	52 286	88 923	17%	24%	59%	0%	0%
60 Vervoer over land	115	20	20	3 673	9 529	9 399	22 601	16%	42%	42%	2%	2%
601 Spoorwegen	10	5	5	x	x	x	x	x	x	x	x	x
602 Vervoer over de weg	10 155	2 625	220	3 639	9 169	7 571	20 379	18%	45%	37%	0%	0%
6022 Taxibedrijven	3 260	440	25	289	641	507	1 436	20%	45%	35%	1%	0%
6024 Goederenwegvervoerbedrijven, totaal	175	105	5	3 348	8 293	5 933	17 574	19%	47%	34%	7%	1%
6021a Tram- en autobusvervoer	6 620	2 070	175	58	321	991	1 369	4%	23%	72%	0%	0%
603 Pijpleidingbedrijven	0	5	0	x	x	x	x	x	x	x	x	x
61 Vervoer over water	4 110	195	25	2 458	1 319	3 181	6 958	35%	19%	46%	2%	0%
611 Zeevaartbedrijven	620	55	20	1 233	935	2 911	5 079	24%	18%	57%	3%	1%
612 Binnenvaartbedrijven	3 490	140	5	1 260	386	233	1 879	67%	21%	12%	2%	0%
62 Vervoer door de lucht	210	20	5	153	68	9 099	9 320	2%	1%	98%	20%	4%
63 Dienstverlening voor het vervoer	5 445	1 085	135	5 948	9 390	11 044	26 382	23%	36%	42%	0%	0%
631 Laad-, los-, over- en opslagbedr.	700	275	45	941	1 845	2 046	4 832	19%	38%	42%	1%	0%
6311 Laad-, los- en overslagbedrijven	240	110	20	227	549	1 293	2 069	11%	27%	63%	3%	1%
6312 Opslagbedrijven	460	165	25	656	1 217	889	2 762	24%	44%	32%	1%	0%
632 Overige diensten voor het vervoer	860	55	15	299	354	2 253	2 906	10%	12%	78%	5%	1%
6321 Ov. diensten voor vervoer over land	555	20	5	215	110	391	716	30%	15%	55%	11%	3%
6322 Ov. diensten v. vervoer over water	265	20	5	79	214	689	982	8%	22%	70%	14%	4%
6323 Luchthavens, diensten tbv luchtvaart	40	15	5	8	52	1 147	1 207	1%	4%	95%	19%	5%
633 Reis/informatie- bureaus tbv toerisme	2 155	285	25	1 137	1 995	2 495	5 627	20%	35%	44%	2%	0%
634 Expediteurs, bevrachters; weging e.d.	1 725	475	50	3 542	5 074	4 400	13 017	27%	39%	34%	1%	0%
64 Post en telecommunicatie	3 670	245	45	2 624	1 446	19 592	23 662	11%	6%	83%	2%	0%
641 Post- en koeriersdiensten	2 565	135	10	x	x	x	x	x	x	x	x	x
6411 Nationale postdiensten	55	5	5	x	x	x	x	x	x	x	x	x
6412 Lokale post- en koeriersdiensten	2 510	130	5	283	255	1 513	2 052	14%	12%	74%	15%	1%
642 Telecommunicatiebedrijven	1 100	110	35	x	x	x	x	x	x	x	x	x
71 Verhuur van roerende goederen	4 075	370	25	1 816	2 567	3 505	7 889	23%	33%	44%	2%	0%
7110a Verhuur van transportmiddelen	700	100	15	851	1 563	2 949	5 363	16%	29%	55%	4%	1%
713 Verhuur van machines en werktuigen	1 285	105	5	536	396	458	1 390	39%	28%	33%	7%	1%
714 Verhuur v. overige roerende goederen	2 090	160	5	421	595	122	1 137	37%	52%	11%	2%	0%
72 Computerservice, informatietechnologie	19 145	1 740	140	3 671	5 524	9 126	18 321	20%	30%	50%	0%	0%
73 Speur- en ontwikkelingswerk	1 750	245	45	326	666	1 955	2 947	11%	23%	66%	1%	0%
74 Overige zakelijke dienstverlening	125 915	9 465	900	24 288	21 440	25 827	71 555	34%	30%	36%	0%	0%
7412 Accountants, boekhoudbur, belast.adv	15 710	925	65	2 606	1 975	3 707	8 288	31%	24%	45%	1%	0%
7413 Markt- en opinieonderzoekbureaus	2 695	220	20	529	661	189	1 379	38%	48%	14%	1%	0%
7413a Econom. adviesverl., marktonderz.	37 540	1 420	70	6 474	3 087	1 311	10 872	60%	28%	12%	0%	0%
7414 Econ. onderz-, adv.- en pr-bureaus	34 850	1 200	50	5 950	2 421	1 122	9 493	63%	25%	12%	0%	0%
742 Architecten-, ingenieursbureaus e.d.	17 265	1 510	100	3 930	4 009	4 082	12 021	33%	33%	34%	0%	0%
743 Keuring en controle	615	85	20	189	382	573	1 144	17%	33%	50%	3%	1%
744 Reclamebureaus e.d.	14 825	600	20	2 433	2 917	1 431	6 782	36%	43%	21%	1%	0%
7450b Uitzend-, uitleenbedrijven en arbeidsbemiddeling	4 830	1 910	370	1 029	2 995	9 959	13 983	7%	21%	71%	0%	0%
7450a Uitzend- en uitleenbedrijven	2 565	1 615	355	710	3 122	11 612	15 444	5%	20%	75%	0%	0%
74503 Arbeidsbemiddeling	2 260	290	15	462	468	532	1 461	32%	32%	36%	2%	0%
746 Beveiliging en opsporing	1 080	195	25	161	325	1 073	1 558	10%	21%	69%	3%	0%
747 Reiniging van gebouwen en transp ...	5 860	910	80	629	1 179	2 144	3 952	16%	30%	54%	1%	0%
74701 Reiniging van gebouwen	5 225	815	70	498	942	1 973	3 412	15%	28%	58%	1%	0%
74702 Reiniging (niet van gebouwen)	635	90	10	130	236	173	539	24%	44%	32%	3%	1%
748 Overige zak. dienstverlening n.e.g.	19 010	685	70	2 682	2 348	1 630	6 660	40%	35%	24%	0%	0%
7481 Fotografie; ontwikkelen v films	4 525	35	5	288	62	41	391	74%	16%	10%	2%	1%
7484a Overige zakelijke dienstverlening	14 465	640	65	2 332	2 224	1 195	5 751	41%	39%	21%	0%	0%
74873 Veilingen van landbouw-, ...	20	10	5	56	49	413	518	11%	9%	80%	16%	6%
90 Milieudienstverlening	615	245	60	.	.	.	.	.	.	.	.	.
93 Overige dienstverlening	30 155	710	20	.	.	.	.	.	.	.	.	.
9301 Reinigen van kleding en textiel	820	115	10	103	212	453	767	13%	28%	59%	6%	1%
9302 Kappers en schoonheidsverzorging	22 810	295	0	1 099	292	3	1 394	79%	21%	0%	–	0%
9303 Uitvaartwezen, crematoria, mortuaria	725	90	5	110	240	434	784	14%	31%	55%	11%	1%
9304 Fitnesscentra, sauna’s, solaria ed.	2 080	175	5	179	282	88	549	33%	51%	16%	3%	0%

---

1 In verband met toevoeging van de tabel «Bedrijfsgegevens per branche, 2006» als meegedrukte bijlage bij dit Kamerstuk.

1 Zie de meegedrukte bijlage bij dit Kamerstuk. De toelichting op deze tabel is ter inzage gelegd op de afdeling Inhoudelijke Ondersteuning onder griffienr. 144495.