17 050
Misbruik en oneigenlijk gebruik op het gebied van belastingen, sociale zekerheid en subsidies

nr. 337
VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG

Vastgesteld 17 april 2007

De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid¹ heeft op 28 maart 2007 overleg gevoerd met staatssecretaris Aboutaleb van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over:

– de brief d.d. 21 december 2006 houdende het jaarplan 2007 van de Arbeidsinspectie (30 800-XV, nr. 64);

– de brief d.d. 31 augustus 2006 inzake de Integrale Rapportage Handhaving 2005 (17 050, nr. 329);

– de brief d.d. 13 september 2006 inzake het handhavingsprogramma (17 050, nr. 331).

Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit.

Vragen en opmerkingen uit de commissie

De heer Fritsma (PVV) vindt de uitkeringsfraude zo’n groot probleem dat iedereen die een uitkering ontvangt, onaangekondigd aan huis gecontroleerd moet kunnen worden, ook als er geen directe verdenking van fraude bestaat. Hij maakt zich zorgen over de recente uitspraak van de rechtbank in Den Haag, waarin is bepaald dat de SVB geen steekproefsgewijze huisbezoeken meer mag afleggen om fraude met AOW te bestrijden. Het belang van privacy weegt minder dan dat van fraudebestrijding.

– Straffen voor uitkeringsfraude zijn te laag. Mensen die hebben gefraudeerd met een bijstandsuitkering, moet het recht op zo’n uitkering voor de rest van hun leven worden ontzegd.

– Werken landen als Marokko en Turkije voldoende mee bij de bestrijding van fraude?

– Hoe staat het met de afspraken die op dit punt met Polen worden gemaakt?

– Kennis van buitenlandse brondocumenten bij Nederlandse opsporingsinstanties moet beter.

– De Vreemdelingenwet stelt dat migranten die in het kader van gezinsvorming of -hereniging naar Nederland komen, geen recht hebben op een uitkering, maar via de Wet werk en bijstand is dit toch weer mogelijk. Wat gaat de staatssecretaris daaraan doen?

Mevrouw Karabulut (SP) is juist blij met de uitspraak van de Haagse rechtbank. Zij benadrukt dat de middelen voor fraudebestrijding proportioneel moeten zijn. Onaangekondigde huisbezoeken kunnen een goed middel zijn als er een verdenking is. Aangekondigde vormen kunnen in sommige andere situaties worden ingezet. De huisbezoeken of huiszoekingen moeten echter altijd respectvol en op basis van duidelijke protocollen worden uitgevoerd. Zijn de huisbezoeken door de SVB inmiddels stopgezet, in navolging van de uitspraak van de Haagse rechtbank?

– Er moet meer duidelijkheid komen over de vraag wat uitkeringsinstanties, en met name de SVB, precies verstaan onder samenwonen.

– Heeft het nieuwe kabinet eigen prioriteiten?

– Gaat de staatssecretaris werk maken van de in de Kamer aangenomen motie, waarin wordt gepleit voor een verbod op agressieve reclames voor geldleningen?

Mevrouw Van Gent (GroenLinks) benadrukt dat de regels van de rechtsstaat ook gelden voor mensen met een uitkering. In de kwestie van de huisbezoeken sluit zij zich aan bij de visie en de vragen van mevrouw Karabulut.

– De uitzendbranche meldt dat het de arbeidsinspectie aan mogelijkheden ontbreekt om malafide uitzendbureaus aan te pakken. Daarom moet het vergunningenstelsel, dat in 1998 overboord is gezet, snel worden geherintroduceerd.

– Van veel aanvullende regelingen, met name in de Wet werk en bijstand, wordt te weinig gebruik gemaakt.

– Hoe denkt de staatssecretaris over meer bijverdienmogelijkheden voor uitkeringsgerechtigden?

– Verdachten moeten recht krijgen op aanwezigheid van een raadsman, ook bij verhoor door bijzondere opsporingsambtenaren. Van deze verhoren moeten opnames worden gemaakt.

– De Arbeidsinspectie moet ingezet worden als een soort «cao-politie» om uitbuiting van buitenlandse werknemers te voorkomen.

– De controle op adequate huisvesting moet worden verbeterd.

De heer Van Dijk (CDA) vindt niet dat het vergunningenstelsel voor uitzendbureaus nu al weer moet worden geherintroduceerd. De handhaving door de arbeidsinspectie moet worden verbeterd, met name bij niet-gecertificeerde bureaus.

– Regels moeten beter bekend worden onder werkgevers. Hoe staat het met de plannen voor één gedigitaliseerd loket van het CWI en de IND voor het aantrekken van buitenlandse werknemers?

– De Inspectie Werk en Inkomen heeft kritiek op de controle door gemeenten. Wat gaat de staatssecretaris daarmee doen?

– Hoe is het mogelijk dat het UWV minder onderzoeken heeft gedaan naar premiefraude bij werkgevers, maar tegelijkertijd aangeeft dat het aantal fraudegevallen is gestegen?

– Hoe staat het met de uitwisseling van gegevensbestanden van de verschillende organisaties die samenwerken in de SUWI-keten?

– Kunnen de verschillende inspecties bij werkgevers meer worden gecombineerd?

– Wat zijn de ervaringen van de Arbeidsinspectie met de nieuwe Arbowet?

– Wat zijn de ervaringen met de afspraak tussen de sociale partners en de Arbeidsinspectie over de controle op de naleving van de cao’s voor buitenlandse werknemers?

– Wat vindt de staatssecretaris van de brief van de G4 naar aanleiding van het onderzoek van de Galan Groep, die vindt dat de SIOD de opsporing meer naar zich moet toetrekken?

– Hoe gaat de staatssecretaris faillissementsfraude beter bestrijden?

Een ruimhartig armoedebeleid moet volgens de heer Spekman (PvdA) altijd gekoppeld zijn aan een streng fraudebeleid. Anders gaat solidariteit verloren. Fraude mag niet lonen. Daarom moet de tref- en pakkans zo groot mogelijk zijn.

– Ook de heer Spekman maakt zich zorgen over de uitspraak van de Haagse rechter. Instanties moeten mogelijkheden houden om de naleving van regels afdoende en effectief te controleren, ook door onaangekondigde huisbezoeken af te leggen zonder dat er een directe verdenking van fraude is. Wat voor implicaties heeft de uitspraak voor huisbezoeken en controles van andere instanties (bijstand, interventieteams, IBG)?

– Het aantal fraudebestrijders bij het UWV moet worden verhoogd.

– Hoe staat het met de zaak van de gemeente Utrecht tegen de Marokkaanse parlementariër?

– Wat wordt er in financieel opzicht terugverdiend met fraudebestrijding? Alleen de boetes of ook de bespaarde uitkeringslast? Welke rekenmethode wordt gebruikt?

– Het is niet goed dat er vooraf een maximum van 10 590 onderzoeken naar arbeidsmarktfraude is gesteld. Geen beperking op voorhand, maar inzet waar nodig.

Fraude is stelen van de staatskas, benadrukt de heer Nicolaï (VVD). Om het draagvlak voor het sociaal stelsel te behouden, heeft een harde aanpak van fraude de hoogste prioriteit. Vindt de regering dat ook?

– In de kwestie van de huisbezoeken en de uitspraak van de Haagse rechtbank sluit de heer Nicolaï zich aan bij de visie en de vragen van de heer Spekman. Waarom gaat de SVB niet in appel tegen de uitspraak? Is aanpassing van wetgeving noodzakelijk?

– Hoe wordt het instrument van de risicoanalyse verder geperfectioneerd?

– Hoe kan het dat de bestuurlijke boete die is opgelegd door de Arbeidsinspectie in een jaar tijd is gestegen van 3 mln. naar 26 mln?

– Werkt het signaleringssysteem dat moet voorkomen dat mensen een bijstandsuitkering krijgen terwijl zij in de gevangenis zitten?

– Hoe kan het dat er in Turkije tien keer zoveel vermogen van ontvangers van uitkeringen is achterhaald dan in Marokko? Werkt Marokko nóg minder mee dan Turkije?

– Wat vindt de regering van het Handhavingsprogramma 2007–2010, dat door de vorige regering is opgesteld? Heeft ze eigen ambities?

– In het regeerakkoord staat dat er 110 mln. kan worden bezuinigd door koppeling van bestanden. Hoe wordt die bezuiniging gerealiseerd?

Antwoord van de staatssecretaris

De staatssecretaris benadrukt dat het goede werk wordt voortgezet dat het vorige kabinet heeft ingezet om de pakkans bij fraude te vergroten. Daarnaast zal worden bezien of weten regelgeving vereenvoudiging behoeft. Ook komt er meer aandacht voor goede informatie van partijen. Geen accentverschuiving, maar toevoeging van zaken die nodig blijken. Het nieuwe kabinet gaat het handhavingsprogramma van het vorige enthousiast uitvoeren. Als het nadere accenten gaat leggen, zal het dat de Kamer melden.

– Na de uitspraak van de Haagse rechter is niet de Staat, maar de SVB aan zet. Eenzelfde soort zaak speelt in Amsterdam over controle aan huis bij ontvangers van bijstand. De staatssecretaris gaat binnenkort met de SVB spreken over de gevolgen van de uitspraak. De SVB heeft de controles voorlopig gestaakt. Mocht een eventueel hoger beroep niet slagen en komt de controle op de rechtmatigheid van uitkeringen door de uitspraak in gevaar, dan zal het ministerie zich beraden op nadere regelgeving. De hoogte van uitkeringen is immers door de wetgever afhankelijk gemaakt van de leefvorm. Daarom is het absoluut noodzakelijk dat deze leefvorm effectief gecontroleerd kan worden. Het gaat hierbij niet om het justitiële middel van huiszoeking, maar om het controlemiddel van huisbezoek. Bij huisbezoeken wordt alleen gedaan wat de wet daarbij toestaat. De uitvoering gebeurt altijd met respect. Ook het meningsverschil tussen het College Bescherming Persoonsgegevens en Noord-Hollandse gemeenten over de rechtmatigheid van koppeling van bestanden wordt eerst aan de rechter voorgelegd. Echter, ook op dit punt is nadere regelgeving niet uitgesloten als die na de gang naar de rechter nodig blijkt, omdat koppeling van bestanden een te belangrijk instrument is om terzijde te schuiven bij fraudebestrijding.

– Het vergunningenstelsel voor uitzendbureaus is nog niet zo lang geleden na veel discussie afgeschaft. De afgelopen tijd hebben veel bureaus zich laten certificeren. Bij de afschaffing is met de Kamer overeengekomen dat er in 2008 zal worden geëvalueerd. Het kabinet is niet van plan het vergunningenstelsel nog vóór die evaluatie al weer te herintroduceren. Er wordt strikt gehandhaafd, met name bij niet-gecertificeerde bedrijven.

– In Nederland wordt slechts bij hoge uitzondering een levenslange straf opgelegd. De staatssecretaris is daarom niet van plan de aanbeveling over te nemen voor levenslange uitsluiting van bijstand na fraude. Bovendien is de strafmaat een zaak van Justitie.

– Mensen krijgen geen uitkering als zij daar op grond van de Vreemdelingenwet geen recht op hebben. In de loop van de tijd kunnen persoonlijke situaties zich echter wel wijzigen.

– De Arbeidsinspectie heeft inmiddels goede afspraken over fraudebestrijding en gegevensuitwisseling gemaakt met de Poolse zusterorganisatie.

– Nederlandse ambassades en de marechaussee hebben goede registers en goede kennis van buitenlandse documenten. Het CWI neemt deel aan een programma over identiteitsfraude. Er wordt voortdurend gewerkt aan verbetering van methodes.

– Over een verbod op agressieve reclames voor geldleningen overlegt de staatssecretaris met de minister van Financiën. Dit onderwerp komt terug bij de bespreking van het armoedebeleid.

– De staatssecretaris studeert op het niet-gebruik van aanvullende regelingen en op de bijverdienregeling en komt daarop later terug.

– Er is nog geen standpunt van het kabinet over het rapport van de Galan Groep.

– De nieuwe Arbowet is nog te kort in werking om al met gezag iets te kunnen zeggen over de ervaringen van de Arbeidsinspectie met deze wet.

– In het kader van het project Eenduidig Toezicht is het combineren van verschillende inspecties bij werkgevers al op gang gebracht.

– Het voortouw bij de aanpak van faillissementsfraude ligt bij het ministerie van Financiën. De staatssecretaris stuurt de vragen hierover door.

– Cao’s zijn private afspraken tussen werkgevers en werknemers. De taak van de overheid bij de handhaving ervan is daardoor beperkt. Alleen als partijen bij een algemeen bindend verklaarde cao melding maken van problemen bij naleving, kan de overheid optreden. Zulke meldingen kunnen ook worden gemaakt in het kader van de openstelling van de grenzen voor arbeiders uit de nieuwe EU-lidstaten.

– Dat minder onderzoeken naar premiefraude door het UWV bij werkgevers in de rapportage een hogere opbrengst laat zien in 2006, heeft administratieve oorzaken.

– De zaak van de gemeente Utrecht tegen de Marokkaanse parlementariër is tijdelijk opgeschort, omdat de advocaat het OM om nader onderzoek heeft gevraagd.

– Volgens het kabinet is het aantal opsporingsambtenaren op dit moment voldoende. Er kunnen meer of minder dan 10 590 onderzoeken op het gebied van arbeidsmarktfraude worden gedaan naargelang dat nodig is.

– Er bereiken de staatssecretaris geen geluiden over gevangenen die nog een bijstandsuitkering ontvangen, maar hij laat navragen of het signaleringssysteem nu goed werkt. Als er problemen zijn, krijgt de Kamer bericht.

– Nederlandse diensten ervaren de medewerking bij de fraudebestrijding van Turkije en Marokko als goed. Als leden van de commissie andere signalen ontvangen, wil de staatssecretaris die graag horen. Het grote verschil aan opgehaald vermogen tussen Marokko en Turkije kan hij op dit moment nog niet verklaren. Als er correlaties blijken te zijn, zal hij de commissie die melden.

– Er is veel aandacht voor de ontwikkeling van risicoanalyses. De staatssecretaris schetst hoe daaraan onder andere in het kader van de SUWI-keten wordt gewerkt.

– De bezuiniging van 110 mln. wordt ingevuld in het beleidsprogramma van het kabinet.

De voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

Smeets

De griffier van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

Post

---

1 Samenstelling:

Leden: Van der Vlies (SGP), Van Gent (GroenLinks), Blok (VVD), Ferrier (CDA), ondervoorzitter, Van Vroonhoven-Kok (CDA), Nicolaï (VVD), Smeets (PvdA), voorzitter, Van Hijum (CDA), Koşer Kaya (D66), Luijben (SP), Ulenbelt (SP), Verdonk (VVD), Ortega-Martijn (ChristenUnie), Blanksma-van den Heuvel (CDA), Van der Burg (VVD), Koppejan (CDA), Bosma (PVV), Spekman (PvdA), Heerts (PvdA), Bouchibti (PvdA), Thieme (PvdD), Karabulut (SP) en Gesthuizen (SP).

Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Vendrik (GroenLinks), De Krom (VVD), Jan Jacob van Dijk (CDA), Roland Kortenhorst (CDA), Weekers (VVD), Depla (PvdA), Hessels (CDA), Pechtold (D66), Irrgang (SP), Lempens (SP), Zijlstra (VVD), Cramer (ChristenUnie), Biskop (CDA), Dezentjé Hamming (VVD), Schinkelshoek (CDA), Fritsma (PVV), Hamer (PvdA), Tichelaar (PvdA), Bouwmeester (PvdA), Ouwehand (PvdD), De Wit (SP), Gerkens (SP), Omtzigt (CDA) en Jacobi (PvdA).