Verordening participatie gemeente Alkmaar 2025

De raad van de gemeente Alkmaar

gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 10 december 2024;

gelet op de artikelen 149 en 150 van de Gemeentewet;

gezien het advies van de commissie bestuur en middelen 9 januari 2025;

[overwegende dat het van belang is lokale democratische processen door participatie van inwoners te verrijken, de samenwerking tussen gemeente en inwoners te versterken en helderheid te geven over de invulling van de participatieprocedure;]

besluit vast te stellen de :

Verordening participatie gemeente Alkmaar 2025

Paragraaf 1. Algemene bepalingen

Artikel 1. Definities

In deze verordening worden de volgende begrippen gebruikt:

• Beleidsvoornemen: een plan van de gemeente om nieuw beleid te maken of bestaand beleid te veranderen.

• Inwonersparticipatie: inwoners van de gemeente Alkmaar en belanghebbenden mee laten denken, -doen of -beslissen over het opstellen, uitvoeren of beoordelen van gemeentelijk beleid, projecten en plannen.

• Overheidsparticipatie: een inwoner komt met een initiatief of plan bij de gemeente. Dit kan via het initiatievenloket, bewonersinitiatieven of het uitdaagrecht.

• Uitdaagrecht: het recht voor inwoners en maatschappelijke organisaties om de gemeente te vragen of zij een gemeentelijke taak zelf kunnen overnemen of uitvoeren.

Artikel 2. Doel van de verordening

• 1. Deze verordening heeft als doel om een duidelijk, open en zorgvuldig proces voor participatie te organiseren.

• 2. Deze verordening gaat over participatie bij het ontwikkelen van gemeentelijk beleid, projecten, of plannen vanaf de voorbereiding tot en met de uitvoering en evaluatie.

• 3. In deze verordening staat hoe de gemeente reageert op of steun geeft aan initiatieven van inwoners en maatschappelijke organisaties.

Paragraaf 2. Inwonersparticipatie

Artikel 3. Onderwerp van inwonersparticipatie

• 1. Elk bestuursorgaan beslist zelf of er participatie plaatsvindt binnen zijn eigen bevoegdheden.

• 2. Participatie is altijd verplicht als de wet dit voorschrijft.

• 3. Er is geen participatie mogelijk:

  • a. bij ondergeschikte aanpassingen van eerder gemaakt beleid;

  • b. als participatie bij of krachtens de wet is uitgesloten;

  • c. over hogere regelgeving waarbij de gemeente geen of weinig beleidskeuzevrijheid heeft;

  • d. bij het vaststellen van tarieven voor gemeentelijke diensten en belastingen volgens hoofdstuk XV van de Gemeentewet;

  • e. het uitvoeren van een taak zo spoedeisend is dat participatie niet kan worden afgewacht.

Artikel 4. Uitgangspunten inwonersparticipatie

Bij het maken van een participatieplan houdt het bestuursorgaan zich aan de volgende punten:

• a. Participatie begint op tijd en heeft een duidelijk doel.

• b. Het bestuursorgaan legt het proces, de verantwoordelijkheden, de resultaten en wie beslist helder uit.

• c. Gemeente Alkmaar werkt oplossingsgericht.

• d. Na afloop wordt de participatie geëvalueerd.

• e. Iedereen die wil meedoen, kan meedoen. Het bestuursorgaan zorgt ervoor dat participatie toegankelijk is voor iedereen.

Artikel 5. Procedure inwonersparticipatie

• 1. Het verantwoordelijke bestuursorgaan maakt aan het begin van een nieuw beleid, project of plan een participatieplan. Hierin staat of en hoe inwoners kunnen meedoen.

• 2. In een participatieplan staat in elk geval:

  • a. een duidelijk en haalbaar doel voor de participatie;

  • b. uitleg over welke inwoners en belanghebbenden kunnen meedoen;

  • c. een onderbouwing van de keuze tussen de participatieniveaus: meedenken, meedoen, of meebeslissen, of een combinatie hiervan;

  • d. een communicatieplan met termijnen waarbinnen gecommuniceerd wordt;

  • e. de manier en de periode waarin inwoners en belanghebbenden hun ideeën kunnen delen;

  • f. wanneer en hoe de resultaten van de participatie worden teruggekoppeld en hoe deze worden meegenomen in beslissingen.

Artikel 6. Eindverslag participatie

• 1. Aan het einde van het participatietraject maakt het bestuursorgaan een eindverslag.

• 2. Het eindverslag bevat in elk geval:

  • a. een overzicht van de stappen in het participatieproces;

  • b. een samenvatting van de ideeën en opmerkingen die inwoners mondeling of schriftelijk hebben gegeven;

  • c. een reactie op deze ideeën, waarin staat welke punten wel of niet worden overgenomen.

• 3. Het bestuursorgaan maakt het eindverslag openbaar op de gebruikelijke manier.

Paragraaf 3. Overheidsparticipatie

Artikel 7. Initiatievenloket

• 1. Een inwoner kan een plan of initiatief met de gemeente delen die de inwoner zelf uitvoert.

• 2. Het bestuursorgaan neemt binnen twee weken contact op met de indiener(s) om het voorstel te bespreken.

• 3. Een contactpersoon van de gemeente begeleidt de verzoekers tijdens het hele proces.

• 4. Een initiatief moet voldoen aan gemeentelijke regels en beleid.

Artikel 8. Bewonersinitiatieven

• 1. Subsidie kan worden verstrekt voor de door het college noodzakelijk geachte kosten voor bewonersinitiatieven die bijdragen aan het bevorderen van: de sociale samenhang of de sociale of fysieke leefbaarheid binnen een straat, buurt, wijk, dorp of stad.

• 2. Per wijk is een budget beschikbaar voor bewonersinitiatieven.

Artikel 9. Onderwerp van uitdaagrecht

• 1. Elk bestuursorgaan beslist ten aanzien van zijn eigen gemeentelijke taken of hierop uitdaagrecht wordt toegepast.

• 2. Het betrokken bestuursorgaan wijst inwoners en lokale organisaties actief op het recht om een gemeentelijke taak over te nemen.

• 3. Het overnemen van de uitvoering van een taak kan niet als:

  • a. het gaat om een lopend project of kleine aanpassingen daarvan;

  • b. het uitdaagrecht bij of krachtens de wet is uitgesloten;

  • c. over hogere regels waar de gemeente weinig of geen keuzevrijheid in heeft;

  • d. het gaat om de begroting, of om tarieven en belastingen volgens hoofdstuk XV van de Gemeentewet;

  • e. de opdrachtwaarde boven de Europese drempelwaarde ligt;

  • f. het uitvoeren van een taak zo spoedeisend is dat het uitdaagrecht niet kan worden afgewacht.

  • g. het strijdig is met het door een bestuursorgaan vastgesteld beleid.

Artikel 10. Procedure uitdaagrecht

• 1. Een verzoek voor het uitdaagrecht wordt ingediend bij het verantwoordelijke bestuursorgaan en bevat de volgende onderdelen:

  • a. Beschrijving van de taak van de gemeente die de verzoeker wil overnemen.

  • b. Beschrijving van hoe men de taak wil uitvoeren.

  • c. Uitleg waarom of hoe de verzoeker deze taak beter en goedkoper kan uitvoeren.

  • d. Informatie over de kennis, ervaring of betrokkenheid van de verzoeker.

  • e. Aanduiding van het draagvlak onder inwoners die belang hebben bij de taak.

  • f. Een schatting van de kosten die nodig zijn om de taak uit te voeren.

  • g. Omschrijving van hoe de verzoeker met de gemeente wil samenwerken en welke hulp hij daarbij nodig heeft.

  • h. Uitleg over hoe de kwaliteit en uitvoering van de taak op de lange termijn gewaarborgd kunnen worden.

• 2. Het bestuursorgaan neemt binnen twee weken contact op met de indiener(s) om het voorstel te bespreken.

• 3. Een contactpersoon van de gemeente begeleidt de verzoekers tijdens het hele proces.

• 4. Het bestuursorgaan maakt met de verzoekers afspraken over het proces, het resultaat, het budget en de looptijd.

• 5. Het bestuursorgaan neemt binnen acht weken een principebesluit.

• 6. Het bestuursorgaan maakt het besluit over een binnengekomen verzoek binnen veertien dagen openbaar.

Paragraaf 4. Slotbepalingen

Artikel 11. Evaluatie en monitoring

• 1. De uitvoering van deze verordening wordt over twee jaar geëvalueerd. Burgemeester en wethouders sturen hiervoor na de start van deze regels een verslag naar de raad over de werking en de resultaten van deze regels in de praktijk.

• 2. Voor de evaluatie verzamelen burgemeester en wethouders informatie over:

  • a. de ervaringen van inwoners;

  • b. de manier waarop de processen zijn ingericht;

  • c. de onderwerpen waarover inwoners kunnen meedoen;

  • d. de gebruikte communicatiemiddelen;

  • e. de mate van invloed (op welk niveau inwoners konden meedenken);

  • f. de participatiemiddelen die zijn ingezet.

• 3. In de jaarstukken wordt jaarlijks gerapporteerd over het aantal participatietrajecten.

Artikel 12. Intrekking oude regeling

De Inspraakverordening Alkmaar 2015 wordt ingetrokken.

Artikel 13. Inwerkingtreding en citeertitel

• 1. Deze verordening treedt in werking op 1 maart 2025.

• 2. Deze verordening wordt aangehaald als: Verordening participatie en uitdaagrecht Alkmaar 2025.

Aldus vastgesteld in de openbare raadsvergadering van 23 januari 2025

De voorzitter,

De griffier,

Toelichting per artikel

Artikel 1. Begrippen

Beleidsvoornemen:

Een beleidsvoornemen is een plan van de gemeente om nieuw beleid vast te stellen of bestaand beleid te veranderen. Het gaat hierbij niet om concrete besluiten of maatregelen, maar om de ideeën waarop die besluiten gebaseerd kunnen worden.

Participatie:

Participatie betekent dat inwoners van de gemeente en belanghebbenden worden betrokken bij het voorbereiden, uitvoeren en evalueren van gemeentelijk beleid. Belanghebbenden wordt gedefinieerd volgens artikel 1:2 van de Awb. Dit sluit aan bij de Wet versterking participatie op decentraal niveau waarbij een wijziging van artikel 150, eerste lid, van de Gemeentewet is voorzien. Hierin is bepaald dat de raad een verordening vaststelt waarin regels worden gesteld met betrekking tot de wijze waarop ingezetenen en belanghebbenden bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van gemeentelijk beleid worden betrokken.

Overheidsparticipatie:

Inwoners kunnen met ideeën, plannen en initiatieven bij de gemeente komen. De gemeente kijkt of het idee, plan of initiatief haalbaar is. Dit kan via het initiatievenloket, waarbij de gemeente de indiener helpt met het opzetten en uitwerken van het plan. Of het kan via bewonersinitiatieven. Dit is een subsidieregeling voor sociale samenhang en sociale en fysieke leefbaarheid van wijken. Daarnaast is er ook de wettelijke mogelijkheid van het uitdaagrecht.

Uitdaagrecht:

Het uitdaagrecht geeft inwoners en lokale organisaties het recht om de gemeente te vragen of zij bepaalde taken zelf mogen uitvoeren. Hiermee kunnen bijvoorbeeld verenigingen, buurtcomités, vrijwilligersorganisaties, of andere lokale groepen een taak overnemen als zij denken dat zij deze beter kunnen uitvoeren. De omschrijving komt uit de memorie van toelichting op de Wet versterking participatie op decentraal niveau. Het gaat niet alleen om formele taken, het kan ook gaan om bewonersinitiatieven zoals het overnemen van het onderhoud van een stuk grond of speeltuin.

Artikel 2. Doel van de verordening

Dit artikel legt het doel van de verordening vast.

Tweede lid:

Deze verordening gaat alleen over participatie bij het ontwikkelen van gemeentelijk beleid, projecten, of plannen. Participatie bij ruimtelijke ontwikkelingen, daaronder begrepen initiatieven van derden valt hier niet onder. De Omgevingswet regelt participatie bij aanvragen omgevingsvergunning.

Artikel 3. Onderwerp van inwonersparticipatie

Eerste lid

Hier staat dat elk bestuursorgaan zelf beslist of participatie mogelijk is binnen zijn eigen taken. Het gaat om de gemeenteraad, de burgemeester en de wethouders en burgemeester. Elk van hen kan besluiten om hun eigen beleidsplannen open te stellen voor participatie, of niet.

Het eerste lid geeft tevens de mogelijkheid te besluiten om niet te participeren wanneer er recent geparticipeerd is over hetzelfde onderwerp.

Het eerste lid maakt het ook mogelijk om participatie op een andere manier te organiseren, zoals via spreekrecht tijdens raadsvergaderingen. Hierdoor kan voor bepaalde beleidsplannen een andere manier van betrekken van inwoners en belanghebbenden worden gekozen.

Tweede lid

In dit lid staat dat participatie verplicht is als een wet dit voorschrijft.

Derde lid

In dit lid staat wanneer er niet aan participatie wordt gedaan.

Artikel 4. Uitgangspunten van inwonersparticipatie

Dit artikel beschrijft de uitgangspunten die de gemeente volgt bij het maken van een participatieplan. Deze uitgangspunten staan in het document Alkmaar maken we samen: visie op participatie, dat op 28 november 2024 is goedgekeurd door de gemeenteraad.

Artikel 5. Procedure participatie

Eerste lid

Artikel 150, tweede lid, van de Gemeentewet geeft aan dat inspraak verloopt volgens afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), tenzij de gemeente een andere procedure vastlegt in deze verordening. In dit artikel is vastgelegd hoe de procedure werkt in de gemeente Alkmaar. Het verantwoordelijke bestuursorgaan dat het participatieplan vaststelt is het college van burgemeester en wethouders.

Tweede lid

De onderdelen van de procedure staan in het stappenplan van Visie op participatie - Alkmaar maken we samen welke op 2 december 2024 door de gemeenteraad is vastgesteld.

Derde lid

Als het bestuursorgaan de standaardprocedure niet geschikt vindt voor een specifiek project, kan het op basis van het derde lid een andere procedure kiezen.

Artikel 6. Eindverslag participatie

Eerste lid

Hier is er niet voor gekozen om te verwijzen naar de Awb. In artikel 3:17 van de Awb staat namelijk alleen dat een verslag moet worden gemaakt van de mondelinge reacties die tijdens de procedure zijn gegeven.

Tweede lid, onder a

Dit onderdeel van het eindverslag geeft een overzicht van hoe de participatieprocedure is verlopen. Er wordt bijvoorbeeld beschreven of de regels van de procedure volledig zijn gevolgd en wanneer het beleidsvoornemen openbaar is gemaakt.

Tweede lid, onder b

Het eindverslag bevat een overzicht van alle mondelinge en schriftelijke reacties. In het verslag kan een korte samenvatting van de meningen staan, inclusief de namen van de mensen die hun mening hebben gegeven. Schriftelijke reacties kunnen aan het verslag worden toegevoegd.

Tweede lid, onder c

Aan het einde van het participatieproces moet de gemeente duidelijk maken wat er met de ontvangen reacties wordt gedaan.

Derde lid

Het is belangrijk om de resultaten van de participatie openbaar te maken, zodat het proces goed wordt afgerond. Het ligt voor de hand om een kopie van het eindverslag te sturen naar iedereen die heeft meegedaan. Daarnaast kan het eindverslag in de krant en op de website van de gemeente worden geplaatst. Als er veel mensen hebben meegedaan, kan worden gekozen voor een algemene bekendmaking. Aan het begin van het proces moet al duidelijk worden gemaakt hoe de communicatie zal verlopen.

Artikel 7. Initiatievenloket

Het initiatievenloket helpt inwoners met plannen binnen de gemeente Alkmaar op weg om de juiste zaken te regelen. Het initiatievenloket helpt inwoners om zelf hun plan op te zetten en uit te voeren.

Artikel 8. Bewonersinitiatieven

De regels hiervoor liggen vast in de Nadere regels subsidie bewonersinitiatieven.

Artikel 9. Onderwerp van het uitdaagrecht

Eerste lid

In dit lid staat dat elk bestuursorgaan zelf beslist of het uitdaagrecht kan worden toegepast op zijn eigen taken. Meestal gaat het hierbij om taken van de burgemeester en wethouders, die vaak verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van gemeentelijke taken.

Derde lid

In dit lid staat voor welke taken het uitdaagrecht niet geldt. Deze taken kunnen dus niet door inwoners of organisaties worden overgenomen.

Derde lid, onder a

Onder “lopende uitvoeringstrajecten” vallen ook taken die al zijn aanbesteed of waar al een contract voor is.

Derde lid, onder e

Als de waarde van een opdracht boven de Europese drempelwaarde ligt, moet de opdracht worden aanbesteed. De regels over aanbesteding zijn vastgelegd in artikel 4 van Richtlijn 2014/24.

Artikel 10. Procedure uitdaagrecht

Eerste lid

Het bestuursorgaan dat een bepaalde taak uitvoert, is meestal de burgemeester en wethouders. Verzoeken om hun taken over te nemen, moeten daarom bij hen worden ingediend.

Derde lid

De hoeveelheid ondersteuning wordt in overleg tussen de aanvrager en de gemeente bepaald. Een vaste contactpersoon betekent dat de aanvrager één begeleider heeft tijdens het hele proces.

Artikel 11. Evaluatie en monitoring

Eerste lid

Het is wenselijk om te controleren hoe deze verordening in de praktijk werkt. Daarom wordt de uitvoering elke twee jaar geëvalueerd en ontvangt de gemeenteraad een verslag. Als het nodig is, wordt een voorstel gedaan om de verordening aan te passen.

Tweede lid

De burgemeester en wethouders verzamelen systematisch informatie over de onderwerpen in het tweede lid.

Artikel 12. Intrekking oude regeling

Met dit artikel wordt de Inspraakverordening Alkmaar 2015 ingetrokken. Het moment waarop de oude verordening vervalt, is de dag waarop de nieuwe Verordening participatie en uitdaagrecht Alkmaar 2025 ingaat.