Gemeenteblad van Scherpenzeel
| Datum publicatie | Organisatie | Jaargang en nummer | Rubriek |
|---|---|---|---|
| Scherpenzeel | Gemeenteblad 2025, 175699 | beleidsregel |
Zoals vergunningen, bouwplannen en lokale regelgeving.
Adressen en contactpersonen van overheidsorganisaties.
U bent hier:
| Datum publicatie | Organisatie | Jaargang en nummer | Rubriek |
|---|---|---|---|
| Scherpenzeel | Gemeenteblad 2025, 175699 | beleidsregel |
Frauderisico Analyse 2025 gemeente Scherpenzeel
Iedere gemeente heeft te maken met frauderisico's, ook de gemeente Scherpenzeel, die soms wel en soms niet voorkomen kunnen worden. De laatste jaren zijn er ook regelmatig fraudezaken aan het licht gekomen.
Het voorkomen en/of vermijden van fraude is een verantwoordelijkheid die binnen de organisatie om voldoende aandacht vraagt. Onder fraude wordt in deze analyse verstaan het door bestuurders of ambtenaren onttrekken van waarde uit de organisatie door opzettelijke handelingen gericht op het verkrijgen van onrechtmatig en/of onwettig voordeel ten nadele van de gemeente. Hierbij wordt misbruik gemaakt van vertrouwen in de vorm van misleiding en/of het verhullen van feiten.
De verantwoordelijkheid om fraude te voorkomen en te signaleren ligt bij het college, ook het opstellen van een risicoanalyse.
Met ingang van boekjaar 2022 is de accountant op grond van richtlijnen van de NBA verplicht in de controleverklaring te rapporteren over fraude. De komende jaren zal er vanuit de accountantscontrole nog nadrukkelijker aandacht worden gegeven aan fraudepreventie. In 2022 heeft de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) de notitie uitgebracht ‘Frauderisicobeheersing aanbevelingen voor bestuurders en toezichthouders'. In deze notitie komt nadrukkelijk de rol aan de orde van bestuurders en toezichthoudende organen, zoals de gemeente, bij het voorkomen en detecteren van fraude. Door de nadruk te leggen op het voorkomen van fraude, kunnen de gelegenheden afnemen die tot fraude leiden. Dit vraagt om actief toezicht op risico’s en beheersmaatregelen ter voorkoming van fraude.
Met het opstellen van een frauderisicoanalyse voor de gemeente Scherpenzeel, willen we meer bewustwording in de organisatie bereiken.
Het inventariseren van mogelijke risico’s ten aanzien van fraude en het toepassen van passende beheersingsmaatregelen is de verantwoordelijkheid van het college. Deze frauderisico analyse beoogt daarbij transparantie en borging van de interne kwaliteit. Tevens dient het als input voor de rechtmatigheidsverantwoording.
3 Rechtmatigheidsverantwoording
Met ingang van verslagjaar 2023 is de rechtmatigheidsverantwoording ingevoerd. Dit betekent dat een door het college getekende verantwoording met betrekking tot de rechtmatigheid onderdeel vormt van de jaarrekening. Het college verklaart met de rechtmatigheidsverantwoording dat de in de jaarrekening opgenomen baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Dit betreft dus de financiële rechtmatigheid.
Het kader van de (financiële) rechtmatigheidsverantwoording bestaat uit de volgende criteria:
Het misbruik – en oneigenlijk gebruik, inclusief de fraude- en integriteitssignalen krijgen extra aandacht. Denk daarbij aan allerlei fraudezaken maar ook het hacken van systemen waardoor persoonlijke gegevens op straat komen te liggen en in verkeerde handen terechtkomen.
Fraude is een vorm van bedrog. Daarbij worden zaken anders voorgesteld dan ze zijn, door op papier of digitaal een onjuiste weergave te geven van de werkelijkheid.
In de praktijk komt dit neer op vervreemden van middelen (geld of andere bezittingen), of verslaggevingsfraude, het bewust onjuist informatie verstekken met als doel om te misleiden.
4.2 Misbruik & Oneigenlijk gebruik
Misbruik en oneigenlijk is het bewust misbruik of oneigenlijk gebruikmaken van wet- en regelgeving (de zogenaamde mazen of grijze gebieden in wet- en regelgeving).
Misbruik kan gelijk worden gesteld met het plegen van fraude om zich onrechtmatig overheidsgelden toe te eigenen en is dan ook onrechtmatig.
Bij oneigenlijk gebruik is feitelijk gehandeld in overeenstemming met wet- en regelgeving, maar is dit in strijd met het doel en de strekking van de wet- en regelgeving. Formeel is er bij oneigenlijk gebruik geen sprake van fraude.
We spreken van corruptie als iemand in een machtspositie ongeoorloofde gunsten verleent in ruil voor wederdiensten of als vriendendienst.
Bij overheden is er sprake van corruptie, als een ambtenaar iets doet of nalaat in ruil voor een wederdienst of als vriendendienst.
4.4 Relatie fraude en ondermijning
Ondermijning staat de laatste jaren nadrukkelijke op de bestuurlijke en organisatie brede agenda. Ondermijning betreft het vermengen van de boven- en de onderwereld, met als doel dat een criminele organisatie hier voordeel van heeft.
Ondermijning kan leiden tot fraude, maar is zeker geen synoniem. Wij hebben als gemeente dan ook separaat beleid voor de bestrijding van ondermijnende criminaliteit. Deze analyse gaat daarom alleen in het op het onderwerp fraude.
Er kan druk worden opgelegd vanuit de organisatie, maar ook vanuit een privé situatie.
Vanuit de organisatie kan dit gaan om het realiseren van doelen, afgeven vergunningen, bijstellen budgetten, subsidies e.d., maar ook om geld. Vanuit de privé situatie gaat het vaak om verslaving, echtscheidingen en schulden (geld).
Bij gelegenheid gaat het om mogelijkheid die de organisatie openlaat om te frauderen. Om fraude te voorkomen moeten wij ons voornamelijk op de gelegenheid richten, deze kunnen met goede beheersmaatregelen (hard controls) tot het minimum worden beperkt.
Bij dit onderwerp kijken we naar de risico’s van de gemeente Scherpenzeel, alsof er nog geen beheersmaatregelen zijn.
Op basis van een eerste inventarisatie hebben wij bij voor de volgende 16 processen de potentiële frauderisico’s in beeld gebracht.
Bij hard controls wordt door de organisatie maatregelen genomen die gewenst en ongewenst gedrag direct of indirect afdwingen.
Een soft control is een beheersinstrument die invloed heeft op motivatie, loyaliteit, integriteit, inspiratie en normen en waarden van medewerkers. Bij de soft controls ligt de nadruk op het creëren van een motiverende en stimulerende omgeving (vertrouwen, boorbeeldgedrag, etc.).
10 Hoe te handelen bij fraude?
Vaak wordt geprobeerd fraude te verhullen. In de praktijk gebeurt het daarom maar zelden dat een kant en klare overduidelijke fraude wordt geconstateerd. Meestal begint het met een vermoeden van fraude waarbij één of meerdere signalen wijzen op frauduleus handelen. Juist in die fase is het belangrijk dat medewerkers zich veilig voelen om het vermoeden van fraude bespreekbaar te maken. Vooral omdat soms achteraf zal blijken dat er van daadwerkelijke fraude geen sprake was.
Als er sprake is van (een vermoeden van) fraude is het belangrijk snel en adequaat te handelen. De volgende stappen ondernemen we bij (een vermoeden van) fraude:
Stap 1: Signalering en melding
Elk onderzoek naar fraude begint met het signaleren van (een vermoeden van) fraude en de melding die hierover gemaakt wordt.
Als de melder anoniem wenst te blijven, dan kan deze op grond van de regeling Melding Vermoeden Misstand een melding doen bij de aangewezen vertrouwenspersoon. In die situatie wordt de in die regeling vastgelegde procedure voor het verrichten van een onderzoek door het college gevolgd. Bij dat onderzoek wordt zoveel als mogelijk aangesloten bij stap 3 en volgende van deze beleidsnota.
De teamleider of gemeentesecretaris bespreekt in eerste instantie de melding met de melder. Op basis van het gesprek oordeelt de teamleider of gemeentesecretaris of er objectief gezien inderdaad gesproken kan worden van een vermoeden van fraude. Als dat het geval is, dan wordt er door de teamleider of gemeentesecretaris hoor en wederhoor toegepast met de betrokken medewerker. Vervolgens zoekt de teamleider afstemming met de gemeentesecretaris. De gemeentesecretaris beoordeelt de melding en besluit tot het al dan niet instellen van een onderzoek.
De gemeentesecretaris geeft de opdracht tot het uitvoeren een intern of extern onderzoek waarbij eerst wordt onderzocht of er daadwerkelijk sprake is geweest van fraude. Feiten die daarbij verzameld worden, zijn onder andere:
Iedere fraude is uniek en vereist een specifieke aanpak van onderzoek. Gedurende dit onderzoek wordt de betrokken medewerker geschorst. Hieronder staat in hoofdlijnen de stappen beschreven die we doorlopen bij een fraudeonderzoek:
De gemeentesecretaris koppelt de uitkomsten van het onderzoek terug naar de teamleider. Op basis van de aard en de omvang van de fraude informeert de gemeentesecretaris het college. In dat geval zal ook in het jaarverslag onder paragraaf bedrijfsvoering een toelichting gegeven worden op de geconstateerde fraude. Dit is tegelijkertijd ook een teken om de accountant te informeren.
De volgorde in stappen bij het signaleren van (een vermoeden van) fraude kan in sommige gevallen ernstig uitvallen. Zo kan het ook nodig zijn om eerst de toegang tot de (digitale) werkomgeving af te sluiten voor de vermoedelijke fraudeur en deze persoon (tijdelijk) op non-actief te zetten voordat hoor en wederhoor toegepast wordt. De teamleider of gemeentesecretaris beoordeelt of een andere volgorde van de stappen nodig is.
De impact van elke fraude is groot voor alle betrokkenen. We behandelen daarom elk(e) (vermoeden van) fraude met dezelfde professionaliteit en daadkracht. Toch is het belangrijk onderscheid te maken in de aard en omvang van fraudes. Zo kan iedereen zich voorstellen dat een fraude waarbij een medewerker een pen mee naar huis neemt een andere lading heeft dan een teamleider die via zijn eigen bedrijf jarenlang ten onrechte facturen heeft gestuurd en geautoriseerd. We hanteren daarom een escalatieladder om te bepalen wie op welk moment geïnformeerd dient te worden. Het moment van informeren is het moment dat er sprake is van een redelijk vermoeden van fraude. Deze escalatieladder betreft de minimale escalatie en geeft daarmee een indicatie. Het is aan degene die op dat moment bovenaan in de escalatieladder staat om te bepalen of escalatie naar een volgend niveau wenselijk en nodig is, ook als dat volgens de escalatieladder niet vereist is.
Als er daadwerkelijk fraude wordt geconstateerd, dan doen we daar aangifte van (artikel 162 van het Wetboek van Strafvordering).
In het proces waarbinnen de fraude plaatsvond, nemen we aanvullende beheersingsmaatregelen om nieuwe fraudes te voorkomen.
Na afronding van het fraudeonderzoek worden zowel bestuur als organisatie geïnformeerd over de uitkomsten en gevolgen van het fraudeonderzoek en worden zowel het fraudebeleid als de frauderisico-analyse (waar nodig) aangescherpt.
Kopieer de link naar uw clipboard
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/gmb-2025-175699.html
De hier aangeboden pdf-bestanden van het Staatsblad, Staatscourant, Tractatenblad, provinciaal blad, gemeenteblad, waterschapsblad en blad gemeenschappelijke regeling vormen de formele bekendmakingen in de zin van de Bekendmakingswet en de Rijkswet goedkeuring en bekendmaking verdragen voor zover ze na 1 juli 2009 zijn uitgegeven. Voor pdf-publicaties van vóór deze datum geldt dat alleen de in papieren vorm uitgegeven bladen formele status hebben; de hier aangeboden elektronische versies daarvan worden bij wijze van service aangeboden.