Gemeenteblad van Assen
| Datum publicatie | Organisatie | Jaargang en nummer | Rubriek |
|---|---|---|---|
| Assen | Gemeenteblad 2024, 456192 | beleidsregel |
Zoals vergunningen, bouwplannen en lokale regelgeving.
Adressen en contactpersonen van overheidsorganisaties.
U bent hier:
| Datum publicatie | Organisatie | Jaargang en nummer | Rubriek |
|---|---|---|---|
| Assen | Gemeenteblad 2024, 456192 | beleidsregel |
Nadere regels terrassen (2024) op grond van artikel 2:10 Algemene Plaatselijke Verordening Gemeente Assen
Overwegende dat nadere regels een goed instrument vormen om het gebruik van de openbare weg voor het exploiteren van een terras te reguleren.
Gelet op het bepaalde in de Algemene wet bestuursrecht, de Gemeentewet en artikel 2:10 lid 4 en artikel 2:28 lid 7 van de Algemene Plaatselijke Verordening;
Besluit vast te stellen de navolgende nadere regels waarin wordt uiteengezet welke regels de burgemeester hanteert om een terras te mogen inrichten, in gebruik te nemen en te houden vanaf 1 november 2024.
HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN
Deze nadere regels verstaat onder:
Onder openbare inrichting verstaan een hotel, restaurant, pension, café, waterpijp café, cafetaria, snackbar, discotheek, buurthuis of clubhuis of elke andere voor het publiek toegankelijke, besloten ruimte waarin bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was logies wordt verstrekt of dranken worden geschonken of rookwaren of spijzen voor directe consumptie ter plaatse worden bereid of verstrekt.
Een buiten de in het eerste lid bedoelde besloten ruimte liggend deel waar sta- of zitgelegenheid kan worden geboden en waar tegen vergoeding dranken kunnen worden geschonken of spijzen voor directe consumptie ter plaatse kunnen worden bereid of verstrekt, waaronder in ieder geval een terras, maakt voor de toepassing van deze afdeling deel uit van die besloten ruimte.
Ondiepe gevelterras: Ondiepe gevelterrassen bevinden zich direct tegen de gevel van het horecapand. Algemeen kenmerk van het ondiepe gevelterras is dat deze plek biedt aan één of twee tafels met stoelen en worden bediend vanaf het naastgelegen voetgangersgebied zonder aanvullende paden die parallel aan de gevel lopen.
Eilandterras: In aanvulling op gevelterrassen is op straten en pleinen met daarvoor specifiek ingerichte ruimte een eilandterras mogelijk. Eilandterras worden in principe alleen in aanvulling op een gevelterras toegepast, en worden van het gevelterras gescheiden door een publiek toegankelijke loopstrook.
Deze nadere regels zijn van toepassing op alle openbare inrichtingen gelegen binnen de gemeente Assen met een exploitatievergunning, inclusief terras. De nadere regels zijn ook van toepassing op terrassen op eigen grond. Voor terrassen op eigen grond, die niet grenzen aan de openbare ruimte -zoals een binnentuin- gelden deze terrasregels wel maar het kwaliteitsdocument niet.
Tijdens de grotere evenementen kan het noodzakelijk zijn dat bestaande terrassen op bepaalde momenten niet kunnen worden geëxploiteerd dan wel moet worden afgeweken van de afmeting/situering.
Vanwege de corona pandemie kregen ondernemers de mogelijkheid om hun terrassen uit te breiden. Hiervoor zijn op 14 december 2021 Algemene regels terrassen vastgesteld. Deze algemene regels zijn ingetrokken, maar tot 31 december 2025 vallen de bestaande uitgebreide terrassen onder het overgangsrecht, zie artikel 2.3.
In de gemeente Assen is het gebruik van terrassen het hele jaar toegestaan.
De winteropstelling –zoals beschreven op pagina 15 van het Kwaliteitsdocument terrassen- is alleen toegestaan van 1 november tot 1 april.
Artikel 1.6 Overige gebruiksregels
Voor bouwwerken die verankerd zijn aan gebouwen, zoals uitvalschermen en luifels, of aan de bodem, zijn omgevingsvergunningen nodig. Deze bouwwerken mogen pas worden geplaatst als de vergunning is verleend. Voor deze bouwwerken geldt het Kwaliteitsdocument terrassen en ook regelgeving zoals onze welstands- en reclamenota. Dit geldt zowel voor monumenten als voor niet-monumentale panden.
Artikel 1.7 Uitgangspunten in relatie tot het schenken van alcohol
Het terras moet nagenoeg uitsluitend aan, voor of opzij van de inrichting worden gesitueerd. Een looppad tussen de inrichting en het terras is toegestaan. Verder wordt aansluiting gezocht bij artikel 7 van de Alcoholwet: een terras dient in de onmiddellijke nabijheid van een horecagelegenheid te zijn gelegen.
Artikel 1.8 Veiligheidsvoorschriften
De inrichting van een terras dient te voldoen aan de veiligheidsvoorschriften uit de Omgevingswet en het Besluit brandveilig gebruik en basishulpverlening overige plaatsen.
Artikel 1.9 Terraselementen Artikel 1.9.1 Terrasschermen
Voor het gebruik van schermen op een gevelterras gelden andere regels dan voor een eilandterras of winterterras.
Op ondiepe- en diepe gevelterrassen worden alleen terrasschermen haaks op de gevel toegepast. Terrasschermen zijn maximaal 1,8m hoog. De onderzijde van het scherm tot maximaal 0,8m mag ondoorzichtig zijn. Op de scheiding tussen twee terrassen wordt slechts één scherm toegepast. Bij diepe gevelterrassen staan de terrasschermen in een rechte lijn. Bij specifieke locaties passen we maatwerk toe, wanneer het gaat om problemen met harde wind of autoverkeer.
Bij winterterrassen mogen ook terrasschermen parallel aan de gevel geplaatst worden. Terrasschermen parallel aan de gevel zijn volledig transparant en maximaal 1,8m hoog. Terrasschermen staan in een rechte lijn. Per terras wordt één type scherm toegepast. Terrasschermen dienen zelfdragend te zijn en mogen niet hangend bevestigd worden. Openingen tussen het terrasscherm en luifels of uitvalschermen mogen niet met doeken, plastic of anderzijds afgesloten worden.
Artikel 1.9.2 Parasols en uitvalschermen
Voor het gebruik van parasols en uitvalschermen op een gevelterras gelden andere regels dan voor een eilandterras of winterterras.
Uitvalschermen of luifels zorgen voor beschutting op het gevelterras. De maximale diepte van uitvalschermen en luifels is gelijk aan de diepte van het terras. Het uitvalscherm of luifel dient enkel door de gevel gedragen te worden zonder aanvullende constructie in de openbare ruimte. Maatwerk wordt toegepast als dit in specifieke situaties (tijdelijk) niet mogelijk is. Bij diepe gevelterrassen kunnen aanvullend parasols in bijpassende stijl worden toegepast.
Op winterterrassen wordt beschutting bereikt door de combinatie van uitvalscherm of luifel en terrasschermen. De maximale diepte van uitvalschermen en luifels is gelijk aan de diepte van het terras. Indien een terras dieper is dan het uitvalscherm kan enkel de diepte van het uitvalscherm als winterterras worden ingericht. Het uitvalscherm of luifel dient enkel door de gevel gedragen te worden zonder aanvullende constructie in de openbare ruimte. Maatwerk wordt toegepast als dit in specifieke situaties (tijdelijk) niet mogelijk is.
Artikel 1.9.3 Overige objecten
Verlichtingsbronnen dienen te voldoen aan de in de Nederlandse wet gestelde NEN-EN veiligheidsnormen. Voor het aanleggen van leidingen in de grond in de openbare weg voor verlichting dient contact te worden opgenomen met de gemeente, vanwege het risico van het raken van bestaande leidingen in de grond, via vergunningen@assen.nl.
Toelichting op de nadere regels terrassen 2024
Deze nadere regels kunnen vastgesteld worden op grond van artikel 2:10 Algemene Plaatselijke Verordening Gemeente Assen. De regels zijn in lijn met de kaders van de Binnenstadsvisie (juni 2021) en de ambities uit de Omgevingsvisie (juli 2021) en de Horecavisie (mei 2024). In de Omgevingsvisie schetsen we hoe Assen er in 2040 uit moet komen te zien. Deze visie beschrijft de eigenschappen die Assen aantrekkelijk maken: het groene karakter, de onderlinge betrokkenheid en de dynamiek als hoofdstad. Deze kernkwaliteiten staan voor een bruisende stad met alle voorzieningen die inwoners en bezoekers mogen verwachten, zonder de nadelen die zich voordoen als het te groot, te druk en te veel wordt.
Met de Binnenstadsvisie en de Horecavisie werken we aan een levendige binnenstad, met een compleet en aantrekkelijk voorzieningenaanbod. We willen daarmee realiseren dat de binnenstad van Assen zich onderscheidt van andere binnensteden en dat het een plek is waar inwoners en bezoekers alles vinden wat ze verwachten van een hoofdstad. De uitgangspunten van de horecavisie (schoon, heel & veilig) sluiten goed aan bij die van het terrassenbeleid: aantrekkelijke, uitnodigende, veilige en toegankelijke terrassen.
Naast bovenstaande beleidsontwikkelingen zijn er trends en ontwikkelingen in de horecasector. Terrassen zijn steeds vaker een verlengstuk van horecaondernemingen ook in Assen. Voor ondernemers is het daarom belangrijk dat binnen- en buitenruimte goed op elkaar aansluiten. Daarin speelt mee dat terrasbezoekers vaker een beleving verwachten, een authentieke ervaring die bijdraagt aan een aangename sfeer. Met de juiste kwaliteit en uitstraling zijn terrassen daarmee echte publiekstrekkers geworden.
De nadere regels uit 2007 zijn inmiddels verouderd. In 2021 en 2022 zijn er aanpassingen gedaan, omdat de veranderende situatie na de corona pandemie daarom vroegen. Met deze nadere terrasregels 2024 zorgen we voor een nieuwe gezamenlijke startpositie.
Wat willen we met de ‘nadere regels’ bereiken
In Assen werken we aan een gastvrije stad waar iedereen welkom is. Waar mensen zich verbonden voelen, met elkaar en met de stad. Een gastvrije stad is ook een veilige stad, voor iedereen.
Terrassen zijn een ontmoetingsplaats en horen thuis in Assen. Vooral in de binnenstad zorgen ze voor levendigheid en bepalen ze het karakter van Assen. Voor ondernemers dragen ze bij aan hun omzet. Gemeente en ondernemers, maar ook inwoners en bezoekers, hebben daarom belang bij goede afspraken over terrassen.
Duidelijke regels en een gelijk speelveld
We maken hiermee duidelijk welke regels gelden en dat deze regels voor iedereen gelden. De gemeente adviseert waar iets kan en past handhaving toe waar het moet. We willen daarmee voorkomen dat we zaken achteraf moeten aanpassen. Daar waar onduidelijkheid is zorgen we met de sector voor korte lijnen, spreken we elkaar aan en evalueren we regelmatig de stand van zaken. De nadere regels geven de burgemeester een kader waarbinnen een vergunning voor het exploiteren van een terras verleend wordt. Zijn er zaken niet voorzien in de nadere terrasregels, dan kunnen we maatwerk toepassen. Zo werken we aan een goede verstandhouding met ondernemers.
De openbare ruimte moet voor iedereen toegankelijk zijn en blijven. Het garanderen daarvan is essentieel voor een prettige leefomgeving. Er kunnen daarom plekken in Assen zijn die zich minder goed lenen voor gebruik door terrassen of een uitbreiding daarvan. Belangrijk is dat inwoners en bezoekers, maar ook hulpdiensten, niet worden gehinderd door terrassen. Daar waar knelpunten zijn, of ontstaan, wordt met een ondernemer naar een goede oplossing gezocht. Zo zorgen we dat Assen voor iedereen een prettige gemeente blijft om te verblijven.
Kwaliteit is belangrijk omdat het ertoe bijdraagt dat bezoekers graag en langer op een terras verblijven. Terrassen dragen bij aan een aantrekkelijke omgeving, maar ze moeten wel goed passen in die omgeving. Kwaliteit in maatvoering, uitstraling en inrichting is daarom belangrijk. Net als een goede balans met omliggende gebouwen en groen. Worden terrassen niet, of niet volledig, gebruikt dan past een opgeruimde aanblik. In de winter ziet de binnenstad er daarom anders uit dan in de zomer. Met inspirerende beelden en kwaliteitsrichtlijnen in ons Kwaliteitsdocument Terrassen 2024 maken we samen met ondernemers een eerste begin met een kwaliteitsslag. Zo kan Assen zich meten met de terrassen in andere provinciehoofdsteden.
Waarop zijn de ‘nadere regels’ van toepassing?
In de exploitatievergunning of Alcoholwetvergunning wordt verwezen naar deze nadere regels dan wel zijn de voorschriften gebaseerd op deze nadere regels. Als een ondernemer met zo’n vergunning zich niet houdt aan de voorschriften kan de burgemeester handhavend optreden. Deze regels gaan over de functionaliteit van het openbare gebied en de eisen die aan de inrichting van het terras gesteld worden. Ze zijn een aanvulling op de bestaande juridische kaders en beleid zoals vastgelegd in bijvoorbeeld de Algemene Plaatselijke Verordening (APV), de Alcoholwet en het Besluit brandveilig gebruik en basishulpverlening overige plaatsen en het Activiteitenbesluit. Het Activiteitenbesluit bevat algemene milieuregels voor bedrijven. Bijna alle horecabedrijven met een terras vallen onder dit besluit.
De regels zijn van toepassing op alle terrassen binnen de gemeente Assen. De exploitatie van het terras wordt opgenomen in de exploitatievergunning horecabedrijven en - indien van toepassing – een Alcoholwetvergunning. In de vergunning staat omschreven: de oppervlakte, het soort terras en of het een terras is op eigen grond of gemeentegrond. Dit laatste is van belang voor het heffen van precario. Bij de vergunning hoort een terrastekening met maatvoering. De gemeente heft jaarlijks precario voor het gebruik van de openbare ruimte ten behoeve van het terras. De hoogte van dit bedrag is te vinden op www.lokaleregelgeving.overheid.nl .
Kwaliteitsdocument terrassen Binnenstad Assen
In 2021 is de Binnenstadsvisie Assen vastgesteld. De binnenstadsvisie zet naast programmatische, ruimtelijke en functionele opgaven in op het realiseren van kwaliteit, en benoemt dit specifiek als het uitgangspunt voor alle toekomstige plannen. De binnenstadsvisie heeft een stip op de horizon gezet, maar is afhankelijk van deze andere plannen om hier uitvoering aan te geven. Dit kwaliteitsdocument is een van deze plannen en zet in op het uitvoeren van deze ambitie.
De omgevingsvisie zet in op ontspannen stedelijkheid, en beschrijft Assen als “groene stad van het noorden”, “dynamische stad” en “verbonden stad”. Als onderdeel van de "verbonden stad" zet Assen in op een toegankelijke en inclusieve stad, die gastvrij is met veel ruimte voor ontmoeting en een grote onderlinge betrokkenheid.
Het kwaliteitsdocument sluit aan bij de vernieuwde regels voor terrassen. Deze regels gaan over veiligheid- en toegankelijkheid van de openbare ruimte. Op basis van deze regels kan de burgemeester de vergunningen voor de horecagelegenheden met terras verlenen. Een deel van de onderwerpen van dit kwaliteitsdocument zijn daarom overgenomen in de regelgeving. Het gaat dan om de elementen die te maken hebben met veiligheid en toegankelijkheid. Bijvoorbeeld de hoogte van de schermen en het vrijhouden van toegangsdeuren. De onderwerpen in het kwaliteitsdocument die alleen gaan over kwaliteit, zijn richtinggevend. Zij vormen de richtlijn voor het kwaliteitsbeeld van hoe de terrassen in de gemeente Assen er uit komen te zien.
Voor bouwwerken die verankerd zijn aan de grond of aan gebouwen, zoals uitvalschermen, luifels en terrasschermen, is een omgevingsvergunningen nodig. Voor deze bouwwerken gelden niet alleen de voorwaarden uit dit Kwaliteitsdocument terrassen, maar ook andere regelgeving zoals onze welstands- en reclamenota. Dit geldt zowel voor monumenten als voor niet-monumentale panden.
Bij de herinrichting van de binnenstad is de nadruk gelegd op de samenhang tussen verschillende onderdelen die het stadsbeeld bepalen.
De uitstraling van de binnenstad wordt bepaald door het samenspel van vloer, de gevels (en gevelreclame), het straatmeubilair en terrasinrichting en uitstallingen. Bij de herinrichting van het Koopmansplein en winkelstraten is een terughoudend materialenpalet toegepast met een roodgebakken en accenten in natuursteen, terughoudend en samenhangend meubilair maar vooral veel groen, passend bij de bestaande inrichting van het zuidelijke deel van de binnenstad.
Terrassen zijn belangrijk voor de sfeer en beleving van de (binnen)stad. Voor de bezoekers van de terrassen en voor de beleving van de openbare ruimte. Terrassen zijn zowel onderdeel van de openbare ruimte als deel van de horecazaak. We zetten in op een binnenstad die harmonieus in zijn geheel aantrekkelijk is om te winkelen, wonen en verblijven in plaats van ieder voor zich. Voor die goede balans zijn openheid en transparantie van terrassen als onderdeel van de openbare ruimte en een balans tussen samenhang in uitstraling en individuele vrijheid in uitstraling van belang. Tegelijkertijd is er behoefte aan meer mogelijkheden voor ondernemers voor hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld in de vorm van winterterrassen en verankering van parasols en schermen.
Dit kwaliteitsdocument zet in op het verenigen van deze twee wensen; in harmonie is meer mogelijk.
In Assen worden in de basis drie typen terrassen onderscheiden; ondiepe gevelterrassen, diepe gevelterrassen en eilandterrassen. Gezien hun verschillende karakter is op deze typen terrassen een andere behoefte aan inrichtingselementen, maar hebben deze ook op een andere manier invloed op de uitstraling van de openbare ruimte. Daarnaast is het mogelijk om op een deel van de gevelterrassen een winterterras in te richten. Voor dit seizoensgebonden type terras gelden andere regels dan tijdens de reguliere terrasopstelling. De in dit hoofdstuk opgenomen regels zijn van toepassing op het type terras, ongeacht de locatie.
Ondiepe gevelterrassen bevinden zich direct tegen de gevel van het horecapand. Algemeen kenmerk van een ondiep gevelterras is dat deze plek biedt aan één of twee tafels met stoelen en worden bediend vanaf het naastgelegen voetgangersgebied zonder aanvullende paden die parallel aan de gevel lopen. Ondiepe gevelterrassen hebben over het algemeen een diepte van ca. 1 tot 3m.
• Terrasschermen worden alleen haaks op de gevel toegepast.
• Terrasschermen zijn maximaal 1,8m hoog.
• De onderzijde van het scherm tot maximaal 0,8m mag ondoorzichtig zijn.
• Op de scheiding tussen twee terrassen wordt slechts één scherm toegepast.
• Uitvalschermen of luifels zorgen voor beschutting op het gevelterras.
• De maximale diepte van uitvalschermen en luifels is gelijk aan de diepte van het terras.
• Het uitvalscherm of luifel dient enkel door de gevel gedragen te worden zonder aanvullende constructie in de openbare ruimte.
• Gevelterrassen zijn altijd direct op de gevel aangesloten.
• In de inrichting van de openbare ruimte wordt de ruimte voor terrassen zo veel mogelijk gemarkeerd, de terrasinrichting dient hier binnen te passen.
• Terrassen beperken zich tot de daarvoor aangegeven en vergunde zone, inclusief bijbehorende elementen zoals menuborden, prullenbakken etc.
• Speciale aandacht behoeft de gidslijn, de terrasinrichting dient deze (ook in gebruikte situatie) volledig vrij te houden.
• Op het terras heeft de route naar de (hoofd) entree minimaal de breedte van de toegangsdeur. De route loopt in een directe rechte lijn haaks op de gevel naar de toegangsdeur.
Diepe gevelterrassen bevinden zich direct tegen de gevel van het horecapand. Deze kenmerken zich over het algemeen door meerdere rijen tafels met stoelen, waarbij deze ook vanaf aanvullende tussenliggende paden parallel aan de gevel bediend worden. Gevelterrassen zijn over het algemeen dieper dan 3m.
• Terrasschermen worden alleen haaks op de gevel toegepast.
• Terrasschermen zijn maximaal 1,8m hoog.
• De onderzijde van het scherm tot maximaal 0,8m mag ondoorzichtig zijn.
• Terrasschermen staan in een rechte lijn.
• Op de scheiding tussen twee terrassen wordt slechts één scherm toegepast.
• Uitvalschermen of luifels zorgen voor beschutting op het gevelterras.
• De maximale diepte van uitvalschermen en luifels is gelijk aan de diepte van het terras.
• Het uitvalscherm of luifel dient enkel door de gevel gedragen te worden zonder aanvullende constructie in de openbare ruimte.
• Aanvullend kunnen parasols in bijpassende stijl worden toegepast.
• Gevelterrassen zijn altijd direct op de gevel aangesloten.
• In de inrichting van de openbare ruimte wordt de ruimte voor terrassen zo veel mogelijk gemarkeerd, de terrasinrichting dient hier binnen te passen.
• Terrassen beperken zich tot de daarvoor aangegeven en vergunde zone, inclusief bijbehorende elementen zoals menuborden, prullenbakken etc.
• Speciale aandacht behoeft de gidslijn, de terrasinrichting dient deze (ook in gebruikte situatie) volledig vrij te houden.
• Op het terras heeft de route naar de (hoofd)entree minimaal de breedte van de toegangsdeur. De route loopt in een directe rechte lijn haaks op de gevel naar de toegangsdeur.
In aanvulling op gevelterrassen is op horecapleinen en in straten met daarvoor specifiek ingerichte ruimte een eilandterras mogelijk. Eilandterrassen worden in principe alleen in aanvulling op een gevelterras toegepast, en worden van het gevelterras gescheiden door een publiek toegankelijke loopstrook.
• Op eilandterrassen wordt geen terrasafscheiding toegepast.
• Op specifieke locaties zoals bijvoorbeeld de Markt is maatwerk nodig om oplossingen voor harde wind of scheiding van autoverkeer te bieden. Hierbij heeft het de voorkeur om een gemeenschappelijke oplossing in de openbare ruimte te realiseren in plaats van een individuele oplossing op het terras.
• Op eilandterrassen zorgen parasols voor schaduw en beschutting
• Parasols sluiten in kleurstelling en uitstraling aan op eventuele parasols, uitvalschermen en luifels op het gevelterras.
• De maat van het eilandterras wordt afhankelijk van het seizoen afgestemd op het gebruik en beslaat niet per definitie het gehele vergunde terrasvlak.
• Terrassen beperken zich tot de daarvoor aangegeven en vergunde zone.
• Speciale aandacht behoeft de gidslijn, de terrasinrichting dient deze (ook in gebruikte situatie) volledig vrij te houden.
Op horecapleinen is ruimte voor een seizoensgebonden winterterrasinrichting op een (deel van) het gevelterras. Door de inrichting van een meer omsloten winterterras kan voor een aangenamer buitenklimaat gezorgd worden. Het is belangrijk dat de winterterrassen niet alleen bijdragen aan comfort op het terras, maar ook aan de gezelligheid van de binnenstad.
• In aanvulling op de terrasschermen haaks op de gevel kunnen tijdens het winterseizoen terrasschermen parallel aan de gevel geplaatst worden.
• Terrasschermen parallel aan de gevel zijn volledig transparant en maximaal 1,8m hoog.
• Terrasschermen staan in een rechte lijn.
• Per terras wordt één type scherm toegepast.
• Terrasschermen dienen zelfdragend te zijn en mogen niet hangend bevestigd worden.
• Openingen tussen het terrasscherm en luifels of uitvalschermen mogen niet met doeken, plastic of anderzijds afgesloten worden.
• Beschutting wordt bereikt door de combinatie van uitvalscherm of luifel en
• De maximale diepte van uitvalschermen en luifels is gelijk aan de diepte van het terras.
• Indien een terras dieper is dan het uitvalscherm kan enkel de diepte van het uitvalscherm als winterterras worden ingericht.
• Het uitvalscherm of luifel dient enkel door de gevel gedragen te worden zonder aanvullende constructie in de openbare ruimte.
• Winterterrassen kunnen op een (deel van) het gevelterras gepositioneerd worden.
• De diepte van het winterterras beperkt zich tot de diepte van het uitvalscherm of luifel aan het pand.
• Eventuele eilandterrassen dienen bij winterterrasinrichting opgeruimd te zijn.
• Punten benoemd bij gevelterras zijn ook van toepassing op winterterras.
• Eventuele voeten van terrasschermen vallen binnen het terras en niet op de aansluitende loopstrook of gidslijn.
• Bij winterterrasinrichting dient de entree van het pand duidelijk herkenbaar te blijven.
3. Toolbox invulling terrassen
Elk terras heeft terrasmeubilair dat, samen met de omgeving, de uitstraling van het terras bepaalt. Terrassen zijn zowel onderdeel van de horecazaak als van de openbare ruimte. Omdat terrassen onderdeel zijn van de openbare
ruimte, is openheid en transparantie van terrassen belangrijk. Daarnaast kiezen we bij de uitstraling van de terrassen voor een balans tussen samenhang en individuele vrijheid. Vanuit dat licht is dit hoofdstuk opgesteld. Dit hoofdstuk is richtinggevend voor terrasinrichting en terrasmeubilair.
• Per terras één uitstraling tafel.
• Uitstraling tafels komt overeen met de stoelen.
• Tafels hebben natuurlijke en gedekte kleuren, conform kleurpalet deelgebied.
• Tafels zijn uitgevoerd in metaal, hout, glas en/ of hoogwaardige imitatie, geen plastic (uitstraling)
• Per terras één uitstraling stoelen.
• Uitstraling stoelen komt overeen met de tafels.
• Stoelen zijn uitgevoerd in metaal, hout, rotan en/ of hoogwaardige imitatie, geen plastic (uitstraling).
• Stoelen hebben de natuurlijke van het materiaal, of gedekte kleuren, conform kleurpalet deelgebied.
• Stoelhoezen en kussens in kleur conform kleurpalet deelgebied.
• Banken worden alleen geplaatst tegen andere zichtblokkerende elementen zoals terrasschermen of beplanting.
• Per terras één type uitstraling, kleuren conform kleurpalet deelgebied en zo veel mogelijk in samenhang met omliggende terrassen.
• Parasol in één effen kleur (geen patronen), uitvalscherm in één effen kleur of een simpel gestreept patroon.
• Parasols hebben één staander, waar mogelijk in vaste opstelling met verzonken voet.
• Uitvalschermen, luifels en parasols zijn inklapbaar.
• Uitvalschermen en luifels zijn zelfdragend en hebben geen extra kolommen op het terras.
• Reclame enkel op volants (extra hangende deel) van parasol of uitvalscherm.
• Bij reclame ligt nadruk op de bedrijfsnaam niet op een leveranciersnaam of andere reclame.
• Per terras één type, kleur en hoogte, zo veel mogelijk in samenhang met omliggende terrassen.
• Schermen zijn terughoudend (in kleurgebruik en vormgevingen) en transparant. Enkel de onderste 0,8m van schermen haaks op de gevel mag ondoorzichtig zijn.
• Bij reclame ligt nadruk op de bedrijfsnaam niet op een leveranciersnaam of andere reclame.
• Terrasverwarming is onopvallend en bij voorkeur geïntegreerd in andere terraselementen.
• Beplanting kan worden gebruikt voor de aankleding van het terras en niet voor afscheiding, tenzij deze wordt gebruikt in plaats van een terrasscherm haaks op de gevel.
• De maximumhoogte van plantenbakken als afscheiding haaks op de gevel is 1,0 meter.
• Het type beplanting is passend bij het karakter van Assen. Oranjerieplanten zijn toegestaan, palmen niet.
• In plantenbakken wordt alleen levende beplanting toegepast, geen kunstplanten.
• De ondernemer draagt zelf zorg voor de beplanting en vervangt deze indien nodig.
Terrassen spelen op verschillende plekken in de gemeente een verschillende rol. Dit geeft een aanleiding om ook in de uitstraling en het kleurgebruik verschillende accenten te leggen.
BINNENSTAD EN (DE REST VAN) HET BESCHERMD STADSGEZICHT
Dit gebied is de huiskamer van de stad met een mix van winkels, horeca, cultuur, werken en wonen met meerdere terrassen nabij elkaar en het deel van de stad met het unieke historische stadsbeeld van het beschermd stadsgezicht. Deels overlappen deze gebieden elkaar. Beide kenmerken maken dat aandacht voor de uitstraling en samenhang in uitstraling van belang is. Het basiskleurenpalet is ingetogen met zwart/antraciet, donkere gedekte blauw- en groentinten en beige, zoals ook weergegeven in nevenstaande kleurenschema.
Assen kent drie horecapleinen; Markt, Brinktrechter en Brinkstraat. Op deze plekken bepalen de terrassen de sfeer en het beeld. Hier is meer ruimte qua uitstraling, maar wel in samenhang. De horecapleinen zijn een verbijzondering binnen de binnenstad en het beschermd stadsgezicht. In aanvulling op het ingetogen basiskleurenpalet met zwart/antraciet, gedekte blauw- en groentinten en beige zijn op horecapleinen meer traditionele horecakleuren zoals wijnrood, smaragdgroen, marineblauw en notenbruin, zoals ook weergegeven in nevenstaande kleurenschema.
Buiten de binnenstad en het beschermd stadsgezicht geldt dit kwaliteitsdocument in de eerste plaats als inspiratie. Buiten de binnenstad komen terrassen incidenteel voor. Een terras is een uitzondering in de omgeving. Hier is meer vrijheid en ruimte voor maatwerk.
Nota reacties nadere regels terrassen en kwaliteitsdocument terrassen
In deze nota geven we aan welke reacties er zijn gegeven op de nadere regels en het kwaliteitsdocument en of en zo ja, hoe we dit hebben verwerkt in de definitieve versies van de regels en het kwaliteitsdocument terrassen.
De reacties zijn weergegeven zoals ze ingediend zijn; de reacties zijn niet door de gemeente Assen bewerkt.
2. Reacties en vragen + antwoorden
Het zou fijn zijn dat de terrassen vrij zijn de reclamestoepborden en zo de toegankelijkheid blijft gevrijwaard ook voor mindervaliden. Mooi voorbeeld is de doorgang voor Hotel de Jonge waar een paar van borden dwars in het pad staan. Ondernemers plaatsen dergelijke borden dwangmatig op het stadsinterieur en 'vervuilt' daarmee de stad. Een oud-ambtenaar zei eerder: "Ze zijn allemaal met landjepik bezig". Terrassen moeten open zijn (kijken en bekeken worden) Maar op de Markt zijn de Gamma-schuttingen als uitbreiding van de zaak gebruikt. Persoonlijk vind ik dit een triest gezicht. en verdwijnt de toegankelijkheid.
Toegankelijkheid vinden wij ook een belangrijke waarde. Doorgang bij Hotel de Jonge staat geblokkeerd aangezien deze route anders door fietsers wordt gebruikt tussen Groningerstraat en Brink. Daar moet een betere oplossing voor komen. Net als u willen ook wij en de horeca ondernemers graag een mooi en open beeld. Schermen mogen worden gebruikt om de terrassen af te scheiden, maar die moeten grotendeels transparant zijn.
De voorkant van de terrassen moet daarom open blijven, als de nieuwe regels ingaan. Op een aantal plekken zal het mogelijk blijven om aan de voorkant van een terras schermen te plaatsen; bijvoorbeeld als ergens veel wind staat.
In de regels staat verder dat de doorgangen en looppaden vrij van obstakels moeten blijven. Ondernemers mogen borden op hun terras hebben staan, om hun menu’s of specialiteiten aan te prijzen. De borden mogen niet op een looppad staan.
Op de Markt lopen de terrassen door tot aan de straat zonder dat er ruimte is voor voetgangers. Die moeten nu op straat lopen wat voor gevaarlijke situaties met fietsers zorgt. Die terrassen zijn nu erg groot dus er kan best een stukje af om een stoep voor de voetgangers te realiseren. De toegang tot de terrassen is aan de straatkant dus de bezoekers van de terrassen lopen ook altijd noodgedwongen over de straat. Voor mensen die slecht ter been zijn is dit alles helemaal een ramp.
Op de Markt en de Kerkstraat hebben horeca ondernemers van ons de ruimte gekregen om hun terrassen groter te maken. Deze regeling loopt tot 1 januari 2026. Tot die tijd zal er -samen met de ondernemers- worden gekeken naar de beste manier om dit gebied toegankelijk te houden. Overigens is de Markt en Kerkstraat een totaal voetgangersgebied, alleen hebben we dat als gemeente nog onvoldoende op die manier ingericht. Op de kruising Kerkstraat, Markt, Markstraat en Weiersloop gaan we in het voorjaar 2025 een tijdelijke maatregel realiseren.
1. Iedere ondernemer wordt gehouden aan de gestelde regelgeving. Dit was tot nu niet zo.
2. Dat de afstand van terrassen tot aan het bv. Fietspad of voetgangersgebied zodanig is dat een voetganger niet het fietspad op moet omdat er geen ruimte is om langs het terras te lopen. De huidge 60 centimeter is in ieder geval een ruimte maar deze is te gering om makkelijk langs het terras te lopen zonder te laveren. Conclusie moet zijn om deze looproute te vergroten. Kijk maar naar de huidige onveiligheid voor voetgangers en ook voor fietsers.
3. Zorg dat de burger direct inzicht krijgt via de WOO in de verstrekte vergunningen zodat er transparantie is en de burger makkelijk inzicht heeft of regelgeving wordt nagekomen. Benieuwd naar de uiteindelijke regelgeving maar vooral naar de handhaving.
2. Zie beantwoording op de vorige reactie.
3. Iedere burger kan altijd een WOO verzoek indienen om inzicht in de verstrekte vergunningen te krijgen.
2.2 Reacties tijdens de inloopavond
In hoeverre kunnen andere belanghebbenden, zoals inwoners, invloed uitoefenen op het kwaliteitskader. Daar zit een ander belang.
Alle belanghebbenden hebben de afgelopen periode opmerkingen kunnen indienen.
Wordt het kwaliteitsdocument een bindend document of een inspiratiedocument?
Het kwaliteitsdocument is een richtinggevend document. De onderdelen die bindend zijn, die zijn omgezet in regels. Bijvoorbeeld als het gaat om de hoogte en positie van de terrasschermen. Maar waar het bijvoorbeeld gaat om kleur en materiaal van het meubilair, wordt het kwaliteitsdocument richtinggevend gebruikt.
Wat is de reden dat de visual van de markt ook ter bespreking is meegenomen bij de inloop? Klopt het dat hier nog geen klap op wordt gegeven en los staat van het terrassenbeleid?
Tijdens de inloopbijeenkomst was een paneel te zien met daarop drie schetsen van hoe de indeling van de Markt er uit zou kunnen zien. Deze schetsen zijn gemaakt naar aanleiding van gesprekken met de werkgroep met ondernemers. De schetsen zijn niet definitief. Ze worden in een later stadium verder uitgewerkt. Ondernemers en inwoners worden daarin dan opnieuw betrokken.
Hoe zit het met wind en fietsoverlast bij ons terras zonder schermen, als dit niet meer mag?
Er worden meer parkeerplekken voor fietsen gecreëerd, zowel op straat als in stallingen.
Wanneer er op een locatie veel wind is of hinder van verkeer, kan maatwerk worden toegepast met goede onderbouwing.
Waarom geen banken meer? Mooie uitstraling en handig voor gezinnen? Niet als afscheiding maar langs de zijkant van het nieuwe herinrichtingsplan.
Banken mogen worden geplaatst tegen andere zichtblokkerende elementen zoals terrasschermen haaks op gevel of beplanting.
Wordt er rekening gehouden met de huidige grootte van het terras bij de herinrichting?
De huidige groottes van de terrassen zijn toegestaan tot 1 januari 2026. Er wordt rekening gehouden met de wensen van de ondernemers maar deze groottes worden niet automatisch verlengd na 1 januari 2026.
Hoe gaan we om met terrasuitzonderingen bij evenementen.
Bij evenementen gelden andere regels voor terrassen. Deze regels worden beschreven in het evenementenbeleid dat momenteel wordt opgesteld.
Eén soort stoel op het terras? Eén soort uitstraling. Hoog + laag.
Verschillende soorten stoelen -bijvoorbeeld hoge en lage- zijn mogelijk. Doel is om één soort uitstraling te creëren.
In plantenbakken graag levende beplanting, geen kunstplanten. Kunstplanten op tafels blijft mogelijk.
Waarom wel groener maar geen palmen?
Graag zoveel mogelijk beplanting passend bij het karakter van Assen.
Waarom geen beige parasol bij dag horeca?
Het gebruik van beige parasols blijft mogelijk.
Kleurenpalet te minimaal en donker. Liever natuurtinten die wat lichter zijn beige/bruin/zand.
Het kleurenpalet is uitgebreid met ook lichtere tinten beige.
Over het paneel met opties voor de herinrichting van de Markt:
Veiligheid, fietsvrij als er voor optie 2 of 3 wordt gekozen. Meest mooi is laten zoals het is. Denk aan fietsenstallingen. Meet hoe veel loop/fiets beweging er nu is. Waarom dan paden over het terras gaan maken terwijl dat niet mag in de dranken wet.
Tijdens de inloopbijeenkomst was een paneel te zien met daarop drie schetsen van hoe de indeling van de Markt er uit zou kunnen zien. Deze schetsen zijn gemaakt naar aanleiding van gesprekken met de werkgroep met ondernemers. De schetsen zijn niet definitief. Ze worden in een later stadium verder uitgewerkt. Ondernemers en inwoners worden daarin dan opnieuw betrokken.
Wat zijn de regels voor een terras op eigen grond? Graag in kaart brengen wat de consequenties van de regels zijn per terras.
Voor een terras op eigen grond gelden in principe dezelfde regels als voor een terras in de openbare ruimte.
Bij een terras op eigen grond, die niet grenst aan de openbare ruimte -zoals bij een binnentuin- gelden de terrasregels wel maar het kwaliteitsdocument niet.
Een mogelijkheid voor de verkeerssituatie Kerkstraat en de Markt, is fietsen weren in de Kerkstraat.
De gemeente Assen wil de binnenstad ook voor fietsers goed bereikbaar houden. Daarom wordt nu niet gekozen voor het afsluiten van fietsers door de Kerkstraat.
Er is nu nog geen duidelijkheid over het gebruik van plantenbakken aan de zijkant van de terrassen. Kan die duidelijkheid worden gegeven?
Plantenbakken aan de zijkanten van de terrassen blijven toegestaan. Aan de zijkant mogen plantenbakken tot 1,00 meter hoog zijn.
In het concept stond dat luifels maar 1 kleur mogen hebben. Veel ondernemers hebben bewust luifels met twee kleuren, omdat het meer rust creëert. Is hier al nieuws over?
Luifels in een simpel gestreept patroon blijven mogelijk.
Terrasuitbreiding niet weer terugroepen. Dit is belangrijk voor de uitstraling van de binnenstad. Nu staan er terrasstoelen, dat is gezellig. Anders staan er namelijk fietsen.
De mogelijkheid om terrassen uit te breiden is een tijdelijke regeling. De regeling loopt op 1 januari 2026 af.
Deze uitbreiding worden niet automatisch verlengd na 1 januari 2026.
Liever geen fietsen in de binnenstad. En maak fietsenrekken op parkeerplekken.
De gemeente Assen wil de binnenstad ook voor fietsers goed bereikbaar houden. Er worden meer parkeerplekken voor fietsen gecreëerd, zowel op straat als in stallingen.
Over het paneel met de opties voor de herinrichting van de Markt:
Ik zie op de onderste tekening van de terrassen op de markt, dat de doorgangen aan beide kanten van het ‘eiland’ terras in het midden smal is/lijkt. Hulpdiensten kunnen hier, lijkt mij zo, niet door. Ik hoop dat hier nog naar gekeken wordt en aub niet vergeten wordt.
De schetsen zijn niet definitief. Ze worden in een later stadium verder uitgewerkt. Hierbij worden de ondernemers aan de Markt betrokken. Hierin wordt dan de toegankelijkheid voor hulpdiensten meegenomen.
2.3 Reacties van horeca ondernemers
Diverse zorgen omtrent o.a. terrasschermen en plantenbakken zijn besproken, we gaan ervan uit dat er een aanpassing op deze tekst komt en er minder rigide wordt gekeken naar het gebruik van o.a. plantenbakken. Een terrasscherm zou ook aan de onderkant dicht kunnen zijn in de vorm van een plantenbak. Daarbij zorgen plantenbakken voor meer groen in de stad.
Zie ons antwoord op vraag 16 bij 2.2.
Graag meer duidelijkheid over voorkant terras open of niet -> nu werken verschillende ondernemers met plantenbakken aan voorkant.
Op plekken waar terrasschermen niet mogen worden toegepast, mogen ook geen andere objecten met een afschermende werking (zoals bijvoorbeeld rijen plantenbakken) worden toegepast. Bij specifieke locaties passen we maatwerk toe, wanneer het gaat om problemen met harde wind of verkeer.
Sluittijd terras bij voorkeur gelijk trekken met sluittijd horecazaak.
Het hanteren van dezelfde sluitingstijden van de terrassen kan leiden tot een onevenredige inbreuk op het woon- en leefklimaat rondom de horecabedrijven.
Er is daarom gekozen om de openingstijden van de terrassen te stellen op:
Van zondag t/m woensdag van 08:00 tot 01:00 uur.
Van donderdag t/m zaterdag van 08:00 tot 03:00 uur
Overgangsrecht; is behoorlijk strak qua tijdspad. Een overgangstermijn tot 1 jan 2026 betekent dat (uitgaande dat er na de zomer een start wordt gemaakt) nog geen 1,5 jaar tijd is voor een ondernemer om grote investeringen toe doen, voor wie nodig. Overall is het investeringspotentieel van de horecaondernemer laag. Is het mogelijk te kijken naar een langere termijn, om te kijken naar subsidiemogelijkheden vanuit de gemeente en is hier maatwerk toe te passen? Schermen/meubilair/parasols etc zijn een behoorlijke kostenpost voor ondernemers.
We maken in de overgangstermijn onderscheid in drie periodes.
• Voor nieuwe bedrijven zijn deze nadere regels direct van toepassing;
• Voor huidige bedrijven hanteren we een overgangstermijn tot november 2026.
• Voor terrasmeubilair met een aantoonbaar langere afschrijving kunnen we een maximum termijn afspreken, mits goed onderbouwd, van 5 jaar.
Tijdige informatievertrekking over de nieuwe regels is cruciaal voor startende ondernemers, voordat zij investeren in zaken die niet zijn toegestaan.
De nieuwe regels worden, samen met informatie voor startende ondernemers, op de website van de gemeente Assen worden geplaatst.
Let op; er wordt wisselend gesproken over 80 cm en 90 cm wat aan onderkant terrasscherm dicht moet zijn. Voorkeur heeft 90 cm.
Terrasschermen met een maximale hoogte van 1,80 meter zijn toegestaan.De onderzijde van het scherm tot maximaal 0,8 meter mag ondoorzichtig zijn.
Er staat; terrasschermen worden voorzien van veiligheidsglas. Wat voor impact heeft dat op de huidige schermen die de ondernemers gebruiken?
Het gebruik van veiligheidsglas in de terrasschermen is al sinds het beleid uit 2007 opgenomen in de regelgeving. Het gebruik van veiligheidsglas is veiliger voor bezoeker en ondernemer.
In het Kwaliteitskader staat zowel bij Tafels als bij Stoelen dat er geen plastic gebruik mag worden. Dat is niet haalbaar, veel terrasmeubilair is van hoogwaardig kunststof (duurzaam) en doet geen afbreuk aan de kwaliteit. Hoe zien jullie dit? Wellicht niet nagedacht over kunststof materialen en de omschrijving ervan.
Terrasmeubilair van kunststof is toegestaan. Dit is toegevoegd in de tekst.
In het Kwaliteitskader is een voorstel voor de Kleurstelling- > wat is de impact op de huidige terrassen op het voorstel? Bijv. IJssalon Toscana met oranje kunststof stoelen. Deze oranje stoel is hun ‘huismerk’. Zijn er uitzonderingen bespreekbaar?
Het kwaliteitsdocument is een richtinggevend document. De onderdelen die bindend zijn, die zijn omgezet in de nadere regels terrassen. Bijvoorbeeld als het gaat om de hoogte en positie van de terrasschermen. Maar waar het bijvoorbeeld gaat om kleur en materiaal van het meubilair wordt het kwaliteitsdocument richtinggevend gebruikt.
Maatwerk wordt toegepast in bijzonder situaties en met goede onderbouwing.
In het Kwaliteitskader bij Parasols en uitvalschermen staat ‘reclame enkel op volants/hangende deel en er mag geen reclame van leverancier op staan -> welke impact heeft dat op de huidige situatie? Er zijn veel ondernemers die bijv. via een leverancier parasols krijgen/lenen. Dit heeft behoorlijke impact. Moet dit zo zwaar omschreven worden? Zie ook weer wens verruiming overgangsrecht.
Ook hier geldt, om gezamenlijk te komen tot de uitstraling van de terrassen zoals die is beschreven in het Kwaliteitskader wordt maatwerk toegepast. De overgangsregeling geeft mogelijkheid om rekening te houden met een lange afschrijfperiode.
Hoofdstuk 1 algemene bepalingen; de belettering loopt niet door, dat vind ik gek.
Het is niet duidelijk wat met deze opmerking wordt bedoeld.
Algemene zin; "moet contact opgenomen worden met de gemeente" vind ik nog wat wazig & onduidelijk voor de ondernemer voor het plaatsten van terrasschotten, luifel etc. Dit moet meer gespecificeerd omschreven worden. Misschien een standaardformulier maken en deze bijvoegen bij de vergunning. Men krijgt een vergunning voor het terras zoals het nu is, mocht men daar iets aan willen veranderen, dan moeten ze dit formulier invullen (of online) en naar de gemeente sturen. Het zou mooi zijn als we dit kunnen verwerken in de uitvoeringsagenda.
De nieuwe regels zullen, samen met informatie voor ondernemers, op de website van de gemeente Assen worden geplaatst. Op deze manier verbeteren we het aanvragen en wijzigen van vergunningen.
Ik vind Artikel 2.3 echt te summier, hier gaat onrust vandaan komen. Als we daar geen gedegen plan voor uitschrijven met elkaar waar we het over eens zijn gaat dat mis. Onderdeel van dit plan is bijvoorbeeld de schouw waar Richard het over heeft waar we na de zomer mee gaan beginnen, maar dit moeten we echt uit gaan schrijven en duidelijk krijgen. Het kan ook zijn dat we hier een alinea opnemen dat er een plan voor gemaakt wordt en die komt in de uitvoeringsagenda oid, maar dit is te summier.
Er moet een inleiding komen bij het puntje 3. in het kwaliteitsdocument. Dit heeft inleiding nodig. Is het bindend, moet men dit opvolgen? Als er nieuwe trends en ontwikkelingen komen, hoe gaan we daar mee om, hoe gaan we om met horecaconcepten die misschien juist wel bewust iets uit de rode kruizen kiezen.. denk aan de oranje stoel van Toscane..
Er is een inleiding bij hoofdstuk 3 van het Kwaliteitsdocument toegevoegd. Hierin staat beschreven dat het kwaliteitsdocument een richtinggevend document is. De onderdelen die bindend zijn, die zijn opgenomen in de terrasregels
En in het stuk is geen aandacht voor terrassen op eigen grond, is veel gericht op de binnenstad en het buitengebied wordt vrijwel niet benoemd. Geef hier uitleg over in het kader.
De nadere regels zijn ook van toepassing op terrassen op eigen grond. Dit zal worden toegevoegd.
In het Kwaliteitsdocument worden de richtlijnen voor kwaliteit voor drie gebieden benoemd (binnenstad, horecapleinen en rest van de gemeente).
Als toevoeging heb ik nog dat ik las dat per terras één type uitstraling en parasols en/of uitvalscherm in één kleur (geen patronen), passend bij sfeergebied. Nu hebben wij zelf banen van wit en groen wat juist meer rust uitstraalt dan 1 kleur. Weet niet of dit onder patronen valt maar denk dat je zeker de vrijheid moet hebben om 2 kleuren te gebruiken bij je luifel.
Luifels in een simpel gestreept patroon blijven mogelijk.
In de werkgroepbijeenkomst is gesproken over de mogelijkheid schermen en parasols te plaatsen via een simpelere methode. Dit zou ook nog even ergens benoemd moeten worden.
We zoeken uit of we het plaatsen van putten voor parasols als gemeente kunnen faciliteren. Dit maakt onderdeel uit van het uitvoering van de terrasregels.
Kopieer de link naar uw clipboard
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/gmb-2024-456192.html
De hier aangeboden pdf-bestanden van het Staatsblad, Staatscourant, Tractatenblad, provinciaal blad, gemeenteblad, waterschapsblad en blad gemeenschappelijke regeling vormen de formele bekendmakingen in de zin van de Bekendmakingswet en de Rijkswet goedkeuring en bekendmaking verdragen voor zover ze na 1 juli 2009 zijn uitgegeven. Voor pdf-publicaties van vóór deze datum geldt dat alleen de in papieren vorm uitgegeven bladen formele status hebben; de hier aangeboden elektronische versies daarvan worden bij wijze van service aangeboden.