36 271 Wijziging van de begrotingsstaat van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (XIII) voor het jaar 2023 (Incidentele suppletoire begroting inzake gasopslag Bergermeer en garantieregeling Porthos)

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

A Artikelgewijze toelichting bij het wetsvoorstel

Wetsartikelen 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2023 wijzigingen aan te brengen in de departementale begrotingsstaat van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Normaliter wordt nieuw beleid in uitvoering genomen nadat de Staten- Generaal de begrotingswet heeft geautoriseerd. Aangezien uitvoering van de spoedeisende maatregel gasopslag Bergermeer die in deze incidentele suppletoire begroting is opgenomen in het belang van het Rijk is, niet kan wachten tot formele autorisatie van beide Kamers der Staten-Generaal, zal het kabinet de uitvoering van de maatregel starten. Hiermee wordt gehandeld conform lid 2 van artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet 2016. Voor de indiening van deze incidentele suppletoire begroting is uw Kamer vooraf geïnformeerd via de Kamerbrief Gasleveringszekerheid en gasopslagen en de Kamerbrief Garantieregeling Porthos, beide van 9 december 2022.

De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht.

Mede namens de Minister voor Klimaat en Energie,

De Minister van Economische Zaken en Klimaat, M.A.M. Adriaansens

B Artikelgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen

1. Leeswijzer

Ondergrenzen toelichtingen

Voor wat betreft het toelichten van significante verschillen in de uitgaven, ontvangsten en verplichtingen zijn de ondergrenzen gehanteerd zoals opgenomen in de onderstaande tabel.

Omvang begrotingsartikel (stand ontwerpbegroting) in € miljoen

Beleidsmatige mutaties (ondergrens in € miljoen)

Technische mutaties (ondergrens in € miljoen)

< 50

1

2

=> 50 en < 200

2

4

=> 200 < 1.000

5

10

=> 1.000

10

20

In sommige gevallen, waar politiek relevant, worden ook posten toegelicht beneden deze ondergrenzen.

2. Beleidsartikelen

2.1 Beleidsartikel 4 Een doelmatige energievoorziening en beperking van de klimaatverandering

Tabel 1 Budgettaire gevolgen van beleid incidentele suppletoire begroting (ISB) (bedragen x € 1.000)
 

Stand ontwerpbegroting 2023 incl. NvW

Mutaties ISB

Stand ISB

Mutatie 2024

Mutatie 2025

Mutatie 2026

Mutatie 2027

Verplichtingen

13.989.888

520.500

14.510.388

0

0

0

0

               

Uitgaven

15.969.367

542.400

16.511.767

0

0

0

0

               

Subsidies (regelingen)

15.202.106

366.800

15.568.906

0

0

0

0

Missiegedraven Onderzoek Ontwikkeling en Innovatie (MOOI)

64.334

 

64.334

       

Hernieuwbare Energietransitie (HER+)

45.540

 

45.540

       

Energie-efficiency

2.368

 

2.368

       

Green Deals

500

 

500

       

Demonstratieregeling Klimaat- en Energie-innovatie (DEI+)

93.188

 

93.188

       

Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS)

5.296

 

5.296

       

Projecten Klimaat en Energieakkoord

10.345

 

10.345

       

SDE

591.000

 

591.000

       

SDE+

2.851.461

– 153.700

2.697.761

       

SDE++

52.600

 

52.600

       

Aardwarmte

17.500

 

17.500

       

ISDE-regeling

387.200

 

387.200

       

Compensatie Energie-intensieve bedrijven (ETS)

0

 

0

       

Carbon Capture Storage (CCS)

4.580

 

4.580

       

Hoge Flux Reactor

6.401

 

6.401

       

Caribisch Nederland

22.644

 

22.644

       

Overige subsidies

26.507

 

26.507

       

Opschalingsinstrument waterstof

21.100

 

21.100

       

Investeringen waterstofbackbone

233.320

 

233.320

       

Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE)

4.000

 

4.000

       

Subsidieondersteuning verduurzaming MKB

0

 

0

       

IPCEI waterstof

160.000

 

160.000

       

Vulmaatregelen gasopslag

633.250

520.500

1.153.750

       

Infrastructuur Duurzame Industrie (PIDI)

12.140

 

12.140

       

Schadeafhandeling mijnbouw Limburg

3.337

 

3.337

       

Maatschappelijke Investeringssubsidie Warmtenetten (MIW)

130.000

 

130.000

       

NGF-project NieuweWarmteNu!

75.000

 

75.000

       

Tijdelijk prijsplafond energie kleinverbruikers 2023

9.748.495

 

9.748.495

       
               

Leningen

9.000

0

9.000

0

0

0

0

Lening EBN

9.000

 

9.000

       

Lening EBN voor vullen Bergermeer

0

 

0

       
               

Garanties

0

175.600

175.600

0

0

0

0

Verliesdeclaratie aardwarmte

0

 

0

       

Garantie CCS/Porthos

0

175.600

175.600

       
               

Opdrachten

81.500

0

81.500

0

0

0

0

Onderzoek mijnbouwbodembeweging

3.410

 

3.410

       

SodM onderzoek

2.500

 

2.500

       

Uitvoeringsagenda klimaat

473

 

473

       

Klimaat mondiaal

347

 

347

       

Onderzoek en opdrachten

41.490

 

41.490

       

Programma Opwek Energie op Rijksvastgoed (OER)

15.280

 

15.280

       

Energiehulp Oekraïne

18.000

 

18.000

       
               

Bijdrage aan agentschappen

117.894

0

117.894

0

0

0

0

Bijdrage RVO.nl

92.134

 

92.134

       

Bijdrage Agentschap Telecom

7.492

 

7.492

       

Bijdrage NEa

13.030

 

13.030

       

Bijdrage KNMI

1.430

 

1.430

       

Bijdrage NVWA

914

 

914

       

Bijdrage RIVM

1.061

 

1.061

       

Bijdrage RWS

1.833

 

1.833

       
               

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

146.393

0

146.393

0

0

0

0

Doorsluis COVA-heffing

111.000

 

111.000

       

TNO kerndepartement

33.602

 

33.602

       

TNO SodM

1.791

 

1.791

       
               

Bijdrage aan medeoverheden

399.700

0

399.700

0

0

0

0

Uitkoopregeling

0

 

0

       

Regeling toezicht energiebesparingsplicht

13.200

 

13.200

       

Uitvoeringskosten klimaat medeoverheden

386.500

 

386.500

       
               

Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties

12.774

0

12.774

0

0

0

0

Nuclear Research Group (NRG)

7.930

 

7.930

       

Internationale contributies

1.681

 

1.681

       

PBL Rekenmeesterfunctie

2.156

 

2.156

       

ILT handhaving F-gassen

1.007

 

1.007

       
               

Storting/onttrekking begrotingsreserve

0

0

0

0

0

0

0

Storting in begrotingsreserve duurzame energie en klimaattransitie

0

 

0

       

Storting in begrotingsreserve aardwarmte

0

 

0

       
               

Ontvangsten

4.505.077

21.900

4.526.977

0

0

0

0

Ontvangsten COVA

111.000

 

111.000

       

Opbrengst heffing ODE (SDE++)

225.000

 

225.000

       

Ontvangsten zoutwinning

2.511

 

2.511

       

Onttrekking reserve duurzame energie en klimaattransitie

454.186

 

454.186

       

ETS-ontvangsten

1.400.000

 

1.400.000

       

Diverse ontvangsten

12.380

21.900

34.280

       

Heffing gasleveringszekerheid

0

 

0

       

Ontvangsten lening EBN Bergermeer

2.300.000

 

2.300.000

       
Tabel 2 Uitsplitsing verplichtingen (bedragen x € 1.000)
 

Stand ontwerpbegroting 2023 incl. NvW

Mutaties ISB

Stand ISB

Mutatie 2024

Mutatie 2025

Mutatie 2026

Mutatie 2027

Verplichtingen

13.989.888

520.500

14.510.388

0

0

0

0

waarvan garantieverplichtingen

44.200

175.600

219.800

       

waarvan overige verplichtingen

13.945.688

344.900

14.290.588

0

0

0

0

Budgetflexibiliteit

De budgetflexibiliteit bij de ontwerpbegroting 2023 was ongeveer 24%, ofwel 76% van het beschikbare kasbudget 2023 was al juridisch verplicht. Er vanuit gaande dat de regeling voor het tijdelijke prijsplafond voor de energiekosten medio december wordt gepubliceerd en de hiervoor in 2023 benodigde kasmiddelen (€ 9,75 mld) die per nota van wijziging aan de EZK begroting zijn toegevoegd daarmee ook juridisch verplicht zijn, stijgt het percentage juridisch verplicht naar 88%. Dit hoge percentage wordt vooral veroorzaakt door de langjarige verplichtingen die onder de SDE en SDE+ zijn aangegaan. Ook voor de subsidieregelingen DEI+, HER+, MOOI en ISDE zijn verplichtingen aangegaan die in 2023 uitbetaald dienen te worden.

Toelichting

In deze incidentele suppletoire begroting wordt het parlement om autorisatie verzocht voor het aangaan van verplichtingen en doen van uitgaven voor de vulmaatregel gasopslag, zoals voorgesteld in de Kamerbrief Gasleveringszekerheid en gasopslag van 9 december 2022 en de garantieregeling voor Porthos, zoals voorgesteld in de Kamerbrief Garantieregeling Porthos van 9 december 2022.

Verplichtingen en uitgaven

Subsidies

Dekking Porthos uit de SDE+

Dekking voor de garantieregeling aan Porthos komt uit de SDE-middelen. Het Porthos project levert namelijk een aanzienlijke bijdrage aan de CO2-reductie doelen van de industrie.

Vulmaatregelen gasopslag

In verlengde van de subsidie die afgelopen vulseizoen aan EBN is verleend ten behoeve van het vullen van de gasopslag Bergermeer, verleent het kabinet een subsidie aan EBN om gas op te slaan in de gasopslag Bergermeer. Deze opdracht bestaat uit twee onderdelen. Ten eerste krijgt EBN de opdracht om tot 6,7 TWh aan gas (het volume wat volgens het productieplan van EBN op 1 januari nog in de opslag zit) waar mogelijk «door te rollen». Dit betekent dat EBN gas wat in de opslag zit, laat zitten tot het eerste kwartaal van 2024 en ander gas aankoopt om aan de voor het eerste kwartaal van 2023 aangegane verkoopverplichtingen te voldoen. Dit «doorrollen» draagt bij aan de ambitie van het kabinet om met zo goed mogelijk gevulde gasopslagen de winter uit te komen. Ten tweede krijgt EBN de opdracht om zo snel mogelijk (bij voorkeur per januari) te beginnen met het vullen van gasopslag Bergermeer. Het kabinet geeft EBN opdracht om Bergermeer tot 15–20 TWh te vullen, voor zover de markt dit niet doet. Ook aan deze opdracht worden, evenals afgelopen jaar het geval is geweest, voorwaarden verbonden om te voorkomen dat gas tegen een te hoge aankoopprijs en te negatieve zomer/winterspread wordt ingekocht. In totaal subsidieert het kabinet EBN om tot 15–20 TWh in te kopen. Dit is inclusief het deel wat EBN kan doorrollen. Hiervoor is maximaal € 520,5 mln aan subsidie nodig. Uitgangspunt is dat deze kosten worden gedragen door de gebruikers, hiervoor wordt als bekend gewerkt aan een heffing op geboekte capaciteit voor transport via het landelijk gastransportnet van GTS (bovenop – maar niet in – de tarieven voor gastransport). Deze ontvangsten worden pas in 2024 verwacht.

Garanties

Garantieregeling Porthos

In de Kamerbrief Garantieregeling Porthos van 9 december stelt het kabinet voor om aan de initiatiefnemers (EBN, Gasunie, Havenbedrijf Rotterdam) van het CCS-project Porthos een garantie te verstrekken om vertraging van het project, en in het uiterste geval zelfs mogelijk afstel, te voorkomen. De garantie ziet toe op het scenario dat de benodigde natuurwetvergunning niet verkregen wordt. De garantie zal onder voorbehoud van parlementaire goedkeuring en met terugwerkende kracht lopen van 12 december 2022 t/m 31 december 2023. De verplichtingen en eventuele kasuitgaven door het Rijk en premie ontvangsten vanuit de Porthos partijen zullen echter pas in 2023 plaatsvinden. De garantie dekt een aanzienlijk deel van de door Porthos aan te gane financiële verplichtingen met externe partijen benodigd voor de bouw van het project in voornoemde periode, met een maximum van € 175,6 mln. De garantie is eenmalig en schept geen precedent voor toekomstige projecten.

Ontvangsten

Diverse ontvangsten

Voor het verkrijgen van de garantie dient Porthos een marktconforme premie te betalen. Deze is becijferd op € 21,9 mln en wordt via de begroting in een risicovoorziening gestort.

Naar boven