31 703
Homogene Groep Internationale Samenwerking 2009 (HGIS-nota 2009)

nr. 2
NOTA

Inhoudsopgave blz.

1Inleiding5
1.1Wat is de HGIS?5
1.2Opzet HGIS-nota 20095
   
2HGIS op hoofdlijnen6
   
Bijlagen  
   
Bijlage 1De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 200814
Bijlage 2De HGIS horizontaal: meerjarencijfers per begrotingsartikel en per ministerie15
Bijlage 3Berekening ODA-plafond 2009 en raming ODA-prestatie 2008 en 200922
Bijlage 4De ODA-uitgaven naar beleidsthema23
Bijlage 5Uitgaven Natuur, Milieu en Water25
Bijlage 6ODA-uitgaven Onderwijs27
Bijlage 7Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose28
Bijlage 8De non-ODA uitgaven naar beleidsthema29

1. INLEIDING

1.1 Wat is de HGIS?

De Homogene Groep Internationale Samenwerking (HGIS), die werd ingesteld op 1 januari 1997, is een aparte budgettaire constructie binnen de rijksbegroting. In de HGIS worden de buitenlandactiviteiten van verschillende departementen gebundeld en in samenhang bezien. Zo wordt in één oogopslag duidelijk wat de belangrijkste uitgaven zijn die Nederland jaarlijks doet in het kader van Internationale Samenwerking. Uitgangspunt van de HGIS is het bevorderen van samenwerking en afstemming tussen de ministeries. In veel van de HGIS-programma’s die in deze nota worden genoemd werken meerdere ministeries samen. De HGIS is daarmee een belangrijk instrument voor een geïntegreerd en coherent buitenlandbeleid.

Binnen de HGIS wordt onderscheid gemaakt tussen de uitgaven die voldoen aan de criteria voor officiële ontwikkelingssamenwerking (Official Development Assistance, ODA) en andere uitgaven voor internationaal beleid («non-ODA»). De minister van Buitenlandse Zaken is coördinator van het buitenlandbeleid en daarmee ook van de HGIS. De minister voor Ontwikkelingssamenwerking is eerstverantwoordelijke voor de coördinatie van de ODA-middelen.

1.2 Opzet HGIS-nota 2009

Het is de gewoonte dat de HGIS-nota de indeling van de begroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken volgt. Deze begroting maakt deel uit van een experiment. Dit houdt in dat de beleidsagenda van de begroting specifiek ingaat op de 10 doelstellingen van de eerste pijler van het kabinetsprogramma «Samen werken, samen leven». De HGIS-nota volgt deze opzet.

In hoofdstuk 2 wordt het beleid per kabinetsdoelstelling beschreven. Hierbij wordt ingegaan op de hoofdlijnen van het beleid. De HGIS-nota is bedoeld om de lezer een globaal overzicht te geven. Voor de specifieke beleidsvoornemens, de te behalen resultaten en in te zetten middelen wordt verwezen naar de ontwerpbegrotingen 2009 van de bij de HGIS betrokken ministeries.

Na hoofdstuk 2 volgt een aantal bijlagen waarin alle HGIS-uitgaven worden gepresenteerd. In deze bijlagen worden gegevens, die verspreid staan over verschillende begrotingen, gebundeld tot een overzichtelijk geheel. U treft naast totaaloverzichten per begrotingsartikel en per ministerie ook de gebruikelijke thematische overzichten aan. Deze overzichten zijn gerangschikt naar de begrotingsindeling van het ministerie van Buitenlandse Zaken1.

2. HGIS OP HOOFDLIJNEN

Algemeen

De totale HGIS-uitgaven bedragen in 2009 6,9 miljard waarvan 5,2 miljard voor ontwikkelingssamenwerking. Dat is een groei ten opzichte van 2008 van 0,22 miljard. Deze groei wordt veroorzaakt door de toevoeging van extra middelen voor duurzame energie en voor crisisbeheersingsoperaties zoals aangekondigd in het Coalitieakkoord van het kabinet Balkenende IV. Daarnaast neemt de HGIS toe door de koppeling van ODA aan de BNP-ontwikkelingen en de inflatiecorrectie voor non-ODA.

Doelstelling 1:

Een Europa met een stevig draagvlak dat zich richt op terreinen waar het meerwaarde levert en zich niet begeeft op terreinen waar lidstaten het beter zelf kunnen regelen

Versterkte Europese samenwerking

Het in december 2007 getekende Verdrag van Lissabon is momenteel door de meeste EU-lidstaten, waaronder Nederland, geratificeerd. De regering hoopt dat alle beletsels worden weggenomen die ratificatie in de resterende lidstaten in de weg staan, zodat het verdrag in werking zal treden. Dit verdrag zal het functioneren van de Unie in een aantal opzichten verbeteren. De Unie wordt democratischer, er komt meer controle van zowel het Europees Parlement als de nationale parlementen. Daarnaast wordt de Unie slagvaardiger, door uitbreiding van de zogenaamde co-decisieprocedure waarbij de Raad van Ministers en het Europees Parlement de wetgevende macht delen.

Het beleid van het kabinet op Europa-gebied is tweeledig. In Europa werken we mee aan een slagvaardiger en beter democratisch gelegitimeerde Unie. In Nederland zelf werken we aan het vergroten van draagvlak voor de Europese ontwikkelingen. Naast deze twee pijlers, die een relatief beperkt budgettair beslag met zich meebrengen, kent de HGIS twee posten die samenhangen met Europese samenwerking. Het gaat om de uitgaven voor het Europees Ontwikkelingsfonds en om de toerekening van de buitenlanduitgaven van de Europese Commissie aan de HGIS.

EU-dossiers in 2009

Klimaat en energie is op het moment één van de belangrijkste onderwerpen op de internationale agenda . Nederland wil een tijdige afronding verzekeren van de onderhandelingen tussen de Europese Raad en het Europees Parlement over het omvangrijke wetgevingspakket voor klimaat en energie.

Eveneens prioritair in de komende jaren zijn verdere voorstellen op asiel- en migratiegebied, alsmede op het terrein van politie- en justitiesamenwerking. Nederland zal actief meewerken aan deze actualisering van het in 2004 aangenomen «Haags Programma».

Daarnaast wil Nederland een ambitieuze begrotingsevaluatie met een open debat over alle EU-uitgaven en -inkomsten.

EU en OS

In 2009 moet verder uitvoering worden gegeven aan de EU Gedragscode over Werkverdeling in Ontwikkelingssamenwerking. Nederland zal in zijn partnerlanden meewerken aan praktische afstemming en vergaande harmonisatie van hulpprogramma’s met zowel EU-lidstaten en de Europese Commissie, als met andere belangrijke donoren in deze landen. Voor de geloofwaardigheid van de Unie is belangrijk dat de EU-lidstaten zich houden aan de afspraken van 2005 over verhoging ODA van de EU tot 0,7% BNP in 2015. Nederland zal achterblijvende lidstaten aanspreken op hun verplichtingen. Ook zullen de hoge voedselprijzen prioritair staan op de Europese (ontwikkelings) agenda de komende jaren. De inzet van Nederland is dat ook andere lidstaten een extra inspanning plegen voor voedselzekerheid, landbouw- en rurale ontwikkeling in ontwikkelingslanden.

Doelstelling 2:

Een Europa dat zijn eigen criteria voor uitbreiding serieus neemt en strikt toepast

Uitbreidingsstrategie

Nederland ondersteunt de voortzetting van de uitbreidingsstrategie die door de Europese Raad van december 2006 is aangenomen en door de Europese Raad van december 2007 is herbevestigd. Dit betekent dat zowel de EU als de kandidaat lidstaat gemaakte afspraken moeten nakomen. Nederland zal zich daarbij «strict but fair» opstellen.

Het Europese nabuurschapsbeleid (ENB) is een belangrijk instrument voor de relaties met de oostelijke en zuidelijke buurlanden van de EU. Nederland moedigt de ENB-landen aan de vele mogelijkheden die het ENB biedt volledig te benutten. Daarbij moet overigens wel duidelijk blijven dat het ENB geen voorportaal is tot EU-lidmaatschap. Nederland ondersteunt deze inspanningen bilateraal vanuit het MATRA-programma. Het MATRA-programma is onder andere gericht op versterking van het maatschappelijk middenveld door de financiering van kleine of middelgrote projecten. Daarnaast richt MATRA zich op ondersteuning van de overheid door opleiding van ambtenaren en kortdurende ambtelijke ondersteuning vanuit Nederland. MATRA werkt hierbij complementair aan de Europese instrumenten voor pre-accessie en nabuurschapsbeleid.

Doelstelling 3:

Dichterbij brengen van een oplossing voor de conflicten in het Midden-Oosten

Bijdragen aan conflictoplossing in het Midden-Oosten

In het Midden-Oosten staat het Israëlisch-Palestijns conflict centraal. Een duurzame oplossing van dat conflict veronderstelt dat Israël veiligheid wordt geboden achter erkende grenzen, terwijl de Palestijnen tegelijkertijd een onafhankelijke, levensvatbare en democratische staat krijgen. Daarop zijn uiteindelijk alle inspanningen van Nederland, net als die van de EU en de VN, gericht. Nederland beschikt over goede relaties met zowel Israël als de Palestijnse Autoriteit. In het kader van die relaties zullen ook in 2009 regelmatig ministeriële en hoog-ambtelijke bezoeken worden afgelegd. Nederland is een politieke dialoog met Israël gestart, waaraan we in 2009 nadere invulling zullen geven. Verder zullen in het Midden-Oosten extra inspanningen worden gepleegd op het gebied van goed bestuur en democratisering. De te gebruiken instrumenten zijn een politieke dialoog met de overheid, capaciteitsopbouw, contacten met het bedrijfsleven en ondersteuning van het maatschappelijk middenveld.

Doelstelling 4:

Een moderne krijgsmacht die wereldwijd maatwerk kan leveren bij crisisbeheersingsoperaties en bij het opbouwen van veiligheidsorganisaties

Blijvende deelname aan crisisbeheersingsoperaties, vooral in Afghanistan

Nederland blijft in 2009 bijdragen aan crisisbeheersingsoperaties. Deze inzet wordt, in lijn met de geïntegreerde benadering, gecombineerd met diplomatieke inspanningen en ontwikkelingssamenwerking. Waar relevant gebeurt dit met ondersteuning van andere ministeries en in samenwerking met non-gouvernementele organisaties. Naast de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie zijn ook Binnenlandse Zaken, Justitie, Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit betrokken. Nederland beschikt over een uitgebreid netwerk van diplomatieke vertegenwoordigingen. Op deze manier kan Nederland bijdragen aan een geloofwaardige dialoog over vrede en veiligheid.

De ISAF-operatie in Afghanistan zal ook in 2009 veruit de grootste en meest risicovolle crisisbeheersingsoperatie zijn waar Nederland aan zal bijdragen. Nederland zal daarbij met een groot aantal partners een belangrijke bijdrage blijven leveren om veiligheid en stabiliteit en daar waar mogelijk de mensenrechtensituatie en ontwikkeling te verbeteren. De ontwikkelingsinspanning zal in het teken staan van het uitvoeren van de Afghan National Development Strategy, waarbij een grotere coördinerende rol op het gebied van (weder)opbouw en bestuursondersteuning zal zijn weggelegd voor de VN.

In het kader van ISAF en de EU-politiemissie zal verder worden gestreefd naar versnelde «Afghanisering» van de veiligheidsstructuren. Voorts zal Nederland streven naar een nadrukkelijker civiel profiel van de internationale aanwezigheid.

Ook in andere delen van de wereld is Nederland actief. Tot 15 maart 2009 dragen we bij aan de Europese missie in Tsjaad. De Nederlandse verkenningseenheid is daar voor de bescherming van burgers, ontheemden en vluchtelingen in het grensgebied met de Darfur-regio.

In verband met de verlenging van de missie in Uruzgan is de HGIS-voorziening «uitvoeren crisisbeheersingsoperaties» op de begroting van Defensie opgehoogd met 112 mln in 2008, 78 mln in 2009 en 50 mln in 2010. Dit komt bovenop de ophoging van deze voorziening vanuit het Coalitieakkoord met in totaal 250 mln. voor de periode 2008 – 2011. Andere uitgaven aan deze kabinetsdoelstelling vinden plaats op de begroting van Buitenlandse Zaken, vooral uit het Stabiliteitsfonds en uit de middelen voor bilaterale samenwerking met partnerlanden.

Doelstelling 5:

Samenhang en effectiviteit van het veiligheids- en ontwikkelingsbeleid vergroten

Intensiveren in wederopbouw en goed bestuur

Veiligheid en stabiliteit zijn belangrijke voorwaarden voor effectieve armoedebestrijding en de opbouw van rechtvaardige en democratische samenlevingen in ontwikkelingslanden. Door steun aan goed bestuur, politieke hervormingen en de bescherming van het milieu in ontwikkelingslanden probeert Nederland de stabiliteit in de wereld te vergroten en een bijdrage te leveren aan armoedebestrijding. Veiligheid en ontwikkeling is één van de vier prioriteiten binnen het huidige ontwikkelingssamenwerkingsbeleid. Aansluitend bij deze prioriteit zullen de inspanningen op het gebied van wederopbouw en goed bestuur in (post) conflictgebieden worden geïntensiveerd. Hiervoor worden extra middelen ingezet, vooral in Afghanistan, het Grote Merengebied, de Hoorn van Afrika en het Midden-Oosten. In Zuid-Afghanistan blijft Nederland op grote schaal personeel en materieel bijdragen aan de ISAF-operatie. Vanuit ontwikkelingssamenwerking worden er grote bedragen geïnvesteerd in zowel de (weder)opbouw van de provincie Uruzgan als Afghanistan in zijn geheel.

Het budget voor wederopbouw bedraagt in 2009 299 mln, waarmee onder meer wederopbouw activiteiten in Soedan, Afghanistan en de Palestijnse gebieden worden gefinancierd. Verder worden diverse projecten uit het stabiliteitsfonds gefinancierd. Het budget hiervoor bedraagt in 2009 en volgende jaren jaarlijks 87 mln euro, waarvan 59 mln ODA (wat onderdeel is van het budget voor wederopbouw) en 28 mln non-ODA.

Doelstelling 6:

Duurzame economische ontwikkeling bevorderen en armoedebestrijding met kracht voortzetten en uitwerken in het project «De Millennium Ontwikkelingsdoelen Dichterbij».

Een stevig ontwikkelingsbeleid gericht op armoedebestrijding en duurzame economische ontwikkeling

In 2009 zullen de inspanningen ten behoeve van armoedebestrijding en het stimuleren van duurzame economische ontwikkeling met kracht worden voortgezet. In de periode 2007–2011 staan de volgende prioriteiten centraal:

I. Veiligheid en ontwikkeling:

In fragiele staten zijn de achterstanden op de Millenium Development Goals (MDG’s) veelal het grootst. De regering houdt vast aan het belang van goed bestuur voor duurzame armoedevermindering. Resultaatgerichtheid mag echter niet leiden tot een keuze van slechts die landen die succesvol zijn in het bereiken van hun ontwikkelingsdoelen. Daarom heeft de regering besloten om samen met andere donoren bewust ook fragiele landen te ondersteunen, als onderdeel van de lijst met partnerlanden.

II. Groei en verdeling:

Veel partnerlanden waarmee Nederland een bilaterale ontwikkelingsrelatie onderhoudt profiteren onvoldoende van de wereldwijde economische groei en raken uitgesloten. Naast een nieuwe nadruk op duurzame groei en private sector ontwikkeling is het belangrijk de kloof tussen arm en rijk te overbruggen, zowel tussen als in landen. Specifieke aandacht vraagt de wereldwijde voedselcrisis. Structurele investeringen in duurzame landbouwontwikkeling en in rurale economie in ontwikkelingslanden zijn noodzakelijk. Met het oog daarop is in 2008 de beleidsbrief «Landbouw, rurale bedrijvigheid en voedselzekerheid» tot stand gekomen, waarvoor jaarlijks 50 mln. euro extra beschikbaar is. In 2009 zal de implementatie daarvan verder vorm krijgen.

Een belangrijk instrument gericht op ontwikkeling van infrastructuur in ontwikkelingslanden is het programma voor Ontwikkelingsrelevante Exporttransacties (ORET). Per 1 januari 2009 zal een aangepaste regeling, Ontwikkelingsrelevante Infrastructuurontwikkeling (ORIO), van start gaan. De aangepaste regeling richt zich sterker dan de oude regeling op de ontwikkeling van publieke infrastructuur in ontwikkelingslanden die bijdraagt aan het bereiken van de MDG’s en pro-poor economische groei. De regeling heeft een duurzamer en ontwikkelingsrelevanter karakter gekregen dan de eraan voorafgaande ORET-regeling.

III. Gender en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (srgr):

Er wordt nauwelijks voortgang geboekt op MDG3 (gelijke rechten voor mannen en vrouwen) en MDG5 (terugdringen van moedersterfte en meer toegang tot srgr). Gelijke rechten en kansen voor vrouwen en meisjes zijn voor het kabinet een absolute prioriteit én een noodzakelijke voorwaarde voor het bereiken van alle overige MDG’s. Nederland maakt extra middelen vrij om MDG 3 en MDG 5 te behalen. Hiertoe zal in 2009 het MDG-3 fonds volledig operationeel zijn. Daarnaast richt Nederland zich op versterking van nationale gezondheidssystemen en preventie. Op deze thema’s wordt samengewerkt tussen het ministerie van Buitenlandse Zaken en VWS.

IV. Duurzaamheid, klimaat en energie:

Vooruitgang op dit onderwerp is essentieel voor het realiseren van bijna alle MDG’s. Voortvloeiend uit het kabinetsakkoord zijn er aanzienlijk meer middelen uitgetrokken voor duurzame energie in ontwikkelingslanden (50 mln in 2008; 100 mln in 2009; 150 mln in 2010 en 200 mln in 2011). Samen met partners zal extra worden geïnvesteerd in duurzame energievoorziening en met name in een versnelde toegang tot energie in Afrika. Daarnaast zullen ontwikkelingslanden worden ondersteund bij het verduurzamen van de productie van biomassa voor energiedoeleinden middels het toetsen aan duurzaamheidscriteria en het opzetten van certificeringsystemen. Ontwikkelingslanden worden ook ondersteund bij de aanpak van het klimaatvraagstuk, zowel op het terrein van aanpassing aan veranderde klimaatomstandigheden als op het terrein van mitigatie van uitstoot van broeikasgassen. Het gaat om een eerlijke verdeling van de internationale milieugebruiksruimte.

Project 2015: De Millenniumdoelen dichterbij

In het regeerakkoord heeft het kabinet onder de noemer «De MDG’s dichterbij» de ambitie geformuleerd om méér aandacht te geven aan het realiseren van de acht Millennium Development Goals, die gericht zijn op het verbeteren van de wereldwijde welvaart en het bevorderen van ontwikkeling. De Nederlandse regering ziet de MDG’s als belangrijke graadmeters voor de voortgang op het gebied van internationale samenwerking. Helaas is gebleken dat bij gelijkblijvende inzet van de internationale gemeenschap de doelen niet worden gehaald.

Het Project 2015; De Millenniumdoelen dichterbij, ook wel kortweg genoemd Project 2015, is in het leven geroepen om de gezamenlijke Nederlandse inzet te verbeteren. Belangrijk daarbij is dat het bereiken van de MDG’s zowel in binnenals buitenland hoog op de politieke agenda blijft staan. Het kabinet wil dat onder meer bereiken door zoveel mogelijk burgers, bedrijven en instellingen bij de MDG’s te betrekken.

Project 2015 is gericht op het vergroten van de maatschappelijke betrokkenheid niet alleen in woorden maar vooral ook in daden. Daarom wordt gestreefd naar (ook internationale) samenwerkingsverbanden tussen particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en overheidsinstellingen die gericht zijn op het bereiken van de MDG’s. Door het sluiten van de zogenoemde Akkoorden van Schokland werken deze partijen samen aan creatieve, innovatieve en inspirerende oplossingen om de MDG’s dichterbij te brengen. Project 2015 faciliteert nieuwe akkoorden, daar waar nodig als medeinvesteerder, maar in ieder geval als regisseur.

Inmiddels zijn er tweeduizend akkoorden gesloten, grotendeels door particuliere initiatiefnemers. Bij een veertigtal samenwerkingsverbanden is sprake van substantiële inzet van bedrijven en maatschappelijke organisaties. Voorbeelden hiervan zijn Groen Licht voor Afrika, verlichting door middel van zonne-energie voor miljoenen huishoudens en het Health Insurance Fund, gericht op het verbeteren van de medische zorg door collectieve verzekeringen.

Doelstelling 7:

Een evenwichtige en uitgesproken inzet voor mensenrechten overal ter wereld

Meer aandacht voor mensenrechten

Een pro-actieve bevordering van de mensenrechten staat ook komend jaar centraal in het Nederlandse buitenlandbeleid. Het uitgangspunt van de in 2008 door de Tweede Kamer besproken Mensenrechtenstrategie legt de nadruk op implementatie van mensenrechtennormen op landenniveau, met bijzondere aandacht voor concrete strategische doelstellingen op diverse mensenrechtenthema’s. Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland zijn veel meer activiteiten op mensenrechtenterrein gaan ontwikkelen. Het Mensenrechtenfonds, waarvoor in 2008 22,5 miljoen euro beschikbaar was, wordt verhoogd naar 25 miljoen in 2009 en 27,5 miljoen in 2010. Uit het Mensenrechtenfonds kunnen activiteiten worden gefinancierd die prioritaire thema’s uit de mensenrechtenstrategie ondersteunen, waaronder de bevordering van vrijheid van meningsuiting en media-diversiteit en vrijheid van godsdienst en levensovertuiging.

Ook zal Nederland in 2009 toezien op de verdere vormgeving en uitvoering van het Europese mensenrechtenbeleid. Zo zal Nederland zich in de Raad van Europa inzetten voor een goed functionerend Europees Hof van de Rechten van de Mens en voor naleving in alle lidstaten van bestaande afspraken. Ook zal Nederland er voor pleiten dat de EU actiever optreedt richting landen voor een moratorium op de tenuitvoerlegging van de doodstraf, als eerste stap naar volledige afschaffing. Nederland zal tevens actief lobbyen voor een nieuwe set richtlijnen die gericht zijn op het tegengaan van geweld tegen vrouwen. In VN-verband zal 2009 het eerste reguliere jaar zijn voor de mensenrechtenraad (MRR). Nederland streeft ernaar om een kwaliteitsslag te maken in het werk van de MRR. Dit geldt zowel voor de landenresoluties als voor de thematische resoluties, zoals de resolutie over vrijheid van meningsuiting.

Ten aanzien van kinderrechten blijft Nederland zich inzetten voor een effectief beleid tegen kinderarbeid. Hierbij wordt gekeken naar de inzet van alle beschikbare instrumenten: politieke dialoog, ontwikkelingssamenwerking en ook handelsmaatregelen. Het kabinet kondigde in de mensenrechtenstrategie aan het initiatief te zullen nemen om te komen tot effectieve EU-maatregelen ter bestrijding van kinderarbeid, te beginnen met een verbod op de invoer van producten die door de ergste vormen van kinderarbeid tot stand zijn gekomen. Nederland zal een actieve lobby voeren om handelsmaatregelen in te zetten om kinderarbeid tegen te gaan. De Europese ministers van Buitenlandse Zaken hebben de Commissie in mei 2008 gevraagd onderzoek te doen naar het inzetten van handelsmaatregelen tegen de ergste vormen van kinderarbeid. Nederland zal er in 2009 voor zorgen dat de uitkomst van dit onderzoek geagendeerd wordt en tot additionele besluitvorming leidt voor een effectieve aanpak van kinderarbeid. Hierbij zal Nederland niet uit het oog verliezen dat er meer mogelijk en nodig is dan handelsmaatregelen. Zo wordt er al intensief samengewerkt met de ILO om de voorwaarden te scheppen die nodig zijn voor de effectieve uitbanning van kinderarbeid.

Doelstelling 8:

Actief bijdragen aan het tot stand komen van nieuwe ambitieuze internationale klimaatdoelstellingen voor na 2012

Pro-actieve inzet op duurzaamheid, klimaat en energie

Voor Nederland is in het komende jaar, in de aanloop naar de klimaattop in Kopenhagen, de verbinding tussen het Europese klimaatbeleid en de Europese onderhandelingsinzet over een wereldwijd klimaatakkoord van essentieel belang. Een succesvol nieuw klimaatregime komt alleen tot stand als er naast mitigatie (het voorkomen van klimaatverandering) ook goede afspraken over adaptatie (aanpassingen verrichten om beter voorbereid te zijn) komen. Het principe «de vervuiler betaalt» is voor Nederland hierbij het uitgangspunt. Voor het stimuleren van hernieuwbare energie in ontwikkelingslanden is in het coalitieakkoord afgesproken dat daarvoor 500 mln wordt uitgetrokken in de periode 2008 tot en met 2011.

CO2-reductieprogramma’s

Onder deze kabinetsdoelstelling vallen ook de CO2-reductieprogramma’s Joint Implementation (JI) en het Clean Development Mechanism (CDM). Deze programma’s worden gefinancierd met non-ODA middelen. Met deze programma’s zal Nederland zijn nationale CO2-emissie in het buitenland reduceren als bijdrage aan de reductie-doelstelling uit het Kyoto Protocol. Emissiereducties die via deze mechanismen in het buitenland worden behaald, tellen mee bij de invulling van de nationale reductieverplichting.

Het kabinet verwacht dat in de periode 2008–2012 65 miljoen ton CO2-equivalenten buitenlandse emissierechten uit CDM- en JI-projecten nodig zijn. Hierbij wordt een verdeling van circa 20 Mton JI- en 45 Mton CDM-contracten gehanteerd. De aankopen onder JI en CDM zijn nagenoeg afgerond.

Milieu in bredere zin

Nauw gerelateerd aan de zorgen over klimaatverandering zijn de zorgen over het wereldwijde milieu en waterbeheer in bredere zin. Verschillende programma’s in de HGIS geven uitvoer aan het Nederlandse beleid ten aanzien van internationaal milieu en waterbeheer. Zo levert het interdepartementale programma «Partners voor Water» een bijdrage aan de oplossingen voor de wereldwaterproblematiek door het bundelen van Nederlandse expertise op het gebied van water bij overheid, bedrijfsleven, kennisinstituten en NGO’s. Op het gebied van ontwikkelingssamenwerking blijft het streven om jaarlijks 0,1% van het BNP te investeren in milieu, natuur en water in ontwikkelingslanden.

Doelstelling 9:

Betere dienstverlening aan Nederlandse burgers en bedrijven in het buitenland

Goede dienstverlening aan burgers en bedrijven

Het kabinet zet zich in om ook in het buitenland de dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren. Dit is noodzakelijk gezien de hogere eisen die worden gesteld en de verwachtingen die bestaan. De invoering van biometrie in reisdocumenten en visa in het voorjaar van 2009 betekent een bijdrage aan het handhaven van de openbare orde en de veiligheid. Bij de consulaire dienstverlening aan onze landgenoten dient soms snel geschakeld te worden tussen de Nederlandse vertegenwoordiging ter plaatse en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Een te ontwikkelen geautomatiseerd case management systeem draagt er toe bij dat dit eenvoudig kan, over landsgrenzen en tijdszones heen. De groei van het aantal gedetineerden in het buitenland heeft noodgedwongen geleid tot een differentiatie van de begeleiding. In 2009 zal dit beleid verder worden uitgewerkt zodat maatwerk en doelmatigheid worden bevorderd.

De grote en gevarieerde toestroom van mensen die tijdelijk of permanent naar ons land willen komen, vraagt een gedifferentieerde benadering en kent vele facetten. Het nieuwe Nederlandse visuminformatiesysteem (NVIS) zal in 2009 op het ook nieuwe EU Visum Informatiesysteem worden aangesloten. De uitbesteding van een deel van het visumproces op een aantal Nederlandse ambassades wordt voortgezet. In EU-verband zal verder worden gewerkt aan het bevorderen van samenwerking op het gebied van visum-, asiel- en migratiebeleid, met specifieke aandacht voor de externe dimensie en voor de samenwerking met derde landen.

Internationaal ondernemen is de motor van de Nederlandse economie. Het kabinetsbeleid is er op gericht de duurzame groei van de Nederlandse economie te bevorderen. Stimulering van internationale handel en investeringen zijn hierbij van groot belang. Ook hierin speelt het postennet een belangrijke rol. Het ministerie van Buitenlandse Zaken, het ministerie van Economische Zaken, de EVD en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zullen de economische functie van het postennet in 2009 verder afstemmen op de toenemende behoefte van het Nederlandse bedrijfsleven aan economische diplomatie en economische dienstverlening. De brief «Internationaal Ondernemen» zal verder worden uitgewerkt.

Doelstelling 10:

Betere dienstverlening aan internationale organisaties en buitenlandse bedrijven die zich in Nederland vestigen

Nederland als aantrekkelijke vestigingsplaats

Nederland huisvest 33 internationale organisaties en meer dan 6000 buitenlandse bedrijven. Nederland tracht de dienstverlening aan deze internationale organisaties en bedrijven voortdurend te verbeteren. In 2009 wordt in het bijzonder gewerkt aan verbetering van de opvang van de medewerkers en hun gezinnen en vermindering van de administratieve en bureaucratische eisen waarmee zij zich bij vestiging in ons land geconfronteerd zien. Dit zal het vestigingsklimaat voor buitenlandse bedrijven verbeteren.

Om de dienstverlening vanuit de overheid aan burgers en bedrijven overzichtelijk te houden, werken de verschillende overheden in Nederland samen om de dienstverlening van (gemeentelijke) expatdesks nader op elkaar af te stemmen. Naast de afstemming van expatdesks wordt in het project «My first month in the Netherlands» door de realisatie van een «portal», gewerkt aan centrale digitale informatievoorziening.

Den Haag: internationale stad van recht, vrede en veiligheid

Door de internationale organisaties die in Den Haag zijn gehuisvest wordt de positie van Den Haag als stad van internationaal recht en vrede versterkt. De regering hecht hier grote waarde aan. De in Nederland gevestigde internationale hoven en tribunalen en opsporingsorganisaties als Eurojust en Europol leveren namelijk een belangrijke bijdrage aan de bevordering van de internationale rechtsorde.

Aandachtspunten naast de kabinetsdoelstellingen

Vreemdelingenbeleid en migratie

Het Nederlandse vreemdelingenbeleid wordt vormgegeven door het ministerie van Justitie, in samenwerking met onder andere het ministerie van Buitenlandse Zaken. Migratie wordt nadrukkelijk in de context geplaatst van het bredere buitenland- en ontwikkelingssamenwerkingsbeleid. Verder zullen het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Justitie uitvoering geven aan de in de notitie «Internationale Migratie en Ontwikkeling 2008» vastgestelde prioriteiten.

Draagvlak voor het buitenlandbeleid

Buitenlandbeleid is van belang voor allerlei aspecten van ons dagelijks leven. Om de samenleving nauwer te betrekken bij het buitenlandbeleid, en zo het besef van het belang van het buitenlandbeleid voor het dagelijks leven te vergroten, zal in de komende periode een specifiek draagvlakbeleid voor het buitenlandbeleid worden opgezet. Hierbij kan worden gedacht aan het aanschouwelijk maken van het belang van een actief buitenlandbeleid voor onze werkgelegenheid, onze veiligheid, onze energievoorziening, ons milieu en de mensenrechten.

Positieve beeldvorming buiten Nederland

Om het Nederlandse beleid in het buitenland op de juiste wijze voor het voetlicht te brengen, wordt geïnvesteerd in publieksdiplomatie. Zo wordt gewerkt aan een positief, realistisch beeld van Nederland in het buitenland. Ook met goed gastheerschap voor de in Nederland gevestigde internationale organisaties kan de regering de beeldvorming over Nederland in positieve zin beïnvloeden.

Versterkt cultureel profiel

Nederland streeft naar een sterker internationaal profiel. Een instrument om dit te bereiken is internationale culturele samenwerking. Internationale culturele samenwerking draagt bij aan de ontwikkeling van de Nederlandse cultuur en beïnvloedt ook de bredere politieke, sociale en economische betrekkingen met andere landen. Culturele samenwerking vindt plaats met onze buurlanden en andere EU-partners, maar ook met landen als de VS, Canada en Japan. Nederland streeft naar het duurzaam behoud en beheer van Gemeenschappelijk Cultureel Erfgoed door bilaterale samenwerking met zeven prioriteitslanden (de Russische Federatie, India, Indonesië, Suriname, Sri Lanka, Ghana en Zuid-Afrika). Het Internationaal Cultuurbeleid wordt gezamenlijk uitgevoerd door de ministeries van OCW en BZ.

BIJLAGE 1 De HGIS verticaal: wijzigingen na de Miljoenennota 2008 (bedragen in mln EUR)

 200820092010201120122013
HGIS-uitgaven      
Stand Miljoenennota 20086 498,06 647,66 863,27 131,17 039,3 
Macrobijstellingen (BNP-mutaties)129,1201,9145,0123,6140,4 
Eindejaarsmarge101,546,240,90,00,0 
Overboekingen van/naar HGIS– 36,4– 10,5– 7,6– 25,3– 25,4 
Intertemporele kasschuiven– 10,010,00,0– 20,020,0 
Desalderingen9,819,619,319,919,6 
Totaal uitgaven stand Miljoenennota 20096 692,06 914,87 060,87 229,37 193,97 382,5
       
HGIS-ontvangsten      
Stand Miljoenennota 2008169,1135,7114,1113,0112,4 
Desalderingen9,819,619,319,919,6 
Totaal ontvangsten stand Miljoenennota 2009178,9155,3133,5132,9132,0121,4
       
Saldo HGIS-uitgaven en ontvangsten6 513,16 759,66 927,47 096,37 061,97 261,0

BIJLAGE 2A De HGIS horizontaal: meerjarencijfers per begrotingsartikel

a. De HGIS-uitgaven per begroting en artikel. Realisaties 2007, vermoedelijke uitkomsten 2008 en begrotingsramingen 2009 t/m 2013 (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving2007 2008 20092010 2011 20122013
  Totaalwv. ODA Totaal wv. ODA Totaal wv. ODA Totaalwv. ODA Totaal wv. ODA Totaal wv. ODA Totaalwv. ODA
IIB Overige Hoge Colleges van Staat en Kabinetten              
 02.01 Algemene Rekenkamer/recht- en doelmatigheidsbevordering 140 140 280280 280 280 140 140      
Totaal140140280280280280140140000000
                
V Buitenlandse Zaken              
01.00 Versterkte int. rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten               
 01.01 Internationale rechtsorde 46 267 5 222 41 830 4 43447 639 5 154 46 139 5 154 45 639 5 15445 639 5 154 45 639 5 154
 01.02 Mensenrechten 37 079 29 257 46 234 34 07048 656 38 831 48 745 37 467 48 745 37 72048 745 37 720 48 745 37 720
 01.03 Internationale juridische instellingen 9 121  19 157 14 223  14 313  17 399  9 650 9 650  
02.00 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur              
 02.01 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 14 174  11 881 16 458  19 543  22 179  20 030 20 030  
 02.02 Bestrijding internationaal terrorisme              
 02.03 Non-proliferatie en ontwapening8 480 762 9 334 770 9 165 770 9 165770 9 165 770 9 165 770 9 165 770
 02.04 Conventionele wapenbeheersing              
 02.05 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 396 083 272 819 444 126 319 852422 898 298 623 410 769 296 141 359 024244 396 359 024 244 396 359 124 244 396
 02.06 Humanitaire hulpverlening 328 135 323 247317 194 310 927 250 094 246 327 249 994246 227 249 994 246 227 249 994 246 227249 994 246 227
 02.07 Goed bestuur 161 359129 408 193 954 183 454 192 553 181 763181 305 170 513 182 185 171 393 182 185171 393 182 185 171 393
 02.08 Het bevorderen van energiezekerheid               
 02.09 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie 6 934 6 934 25 75025 750 29 750 29 750 29 250 29 250 30 25030 250 30 250 30 250 30 250 30 250
03.00Versterkte Europese samenwerking              
 03.02 Ondersteuning bij pre- en postaccessie 11 288  11 000  10 708 10 708  10 708  10 708  10 708 
 03.03 EOF Europees Ontwikkelingsfonds 149 580149 580 166 972 166 972 185 832 185 832191 052 191 052 213 566 213 566 191 052191 052 191 052 191 052
 03.04 Nederlandse positie in de EU 3 442  3 447  3 447 3 447  3 447  3 447  3 447 
 03.05 Raad van Europa 9 303  9 303 9 303  9 303  9 303  9 303 9 303  
04.00 Meer welvaart en minder armoede              
 04.01 Handels- en financieel systeem 18 867 1 482 25 724 1 209 25 7551 240 25 611 1 096 25 879 1 364 25 8791 364 25 879 1 364
 04.02 Armoedebestrijding528 765 522 309 424 479 416 226 587 247580 295 496 822 490 062 694 503 691 0031 007 024 1 003 524 1 159 357 1 155 857
 04.03 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 390 577378 077 481 767 469 267 480 656 468 156483 558 471 058 488 771 476 271 488 771476 271 488 771 476 271
 04.04 Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking 16 286 16 28616 300 16 300 16 200 16 200 16 200 16 20016 200 16 200 16 200 16 200 16 200 16 200
 04.05 Nederlandse handels- en investeringsbevordering5 256  7 090  6 265  6 265  6 265 6 265  6 265  
05.00 Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling               
 05.01 Onderwijs464 919 464 919 458 353 458 353 515 050515 050 502 721 502 721 500 690 500 690500 690 500 690 500 690 500 690
 05.02 Kennisontwikkeling 124 889 122 293 145 258 142 662157 025 154 429 171 375 168 779 181 231178 635 181 231 178 635 181 231 178 635
 05.03 Gender 3 938 3 938 27 733 27 73336 772 36 772 37 190 37 190 34 130 34 13034 130 34 130 34 130 34 130
 05.04 HIV/AIDS282 343 280 503 299 219 297 268 301 651299 700 307 112 305 161 305 262 303 311305 262 303 311 305 262 303 311
 05.05 Reproductieve gezondheid 141 698 141 698 162 951162 951 172 676 172 676 173 047 173 047156 939 156 939 156 939 156 939 156 939156 939
 05.06 Participatie civil society 563 248559 056 637 670 636 610 619 174 619 174611 656 611 656 601 606 601 606 600 106600 106 600 106 600 106
06.00 Beter beschermd en verbeterd milieu               
 06.01 Milieu en water244 682 233 644 257 958 254 197 305 284297 586 359 819 352 554 451 777 445 558251 852 246 558 251 852 246 558
 06.02 Water en stedelijke ontwikkeling 111 326 111 326 133 379133 379 138 370 138 370 136 039 136 039134 538 134 538 134 538 134 538 134 538134 538
07.00 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer              
 07.01 Consulaire dienstverlening 15 276  15 735  8 800 8 825  8 825  8 825  8 825 
 07.02 Vreemdelingenbeleid 96 405 95 164168 060 166 928 180 703 179 598 122 589121 484 120 911 119 806 125 538 122 685126 134 123 281
08.00 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland               
 08.01 Nederlandse cultuur 20 284 2 488 15 060 630 15 1521 827 15 217 1 827 15 292 1 827 15 2921 827 15 292 1 827
 08.02 Cultureel erfgoed5 379 1 860 4 923 1 308 4 820 1 2054 820 1 205 4 820 1 205 4 820 1 2054 820 1 205
 08.03 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 71 483 44 989 71 617 44 066 62 67037 533 63 051 37 615 66 833 40 890 66 93340 890 66 833 40 890
 08.04 Vestigingsklimaat int. organisaties in Nederland               
09.00 Geheim              
 09.01 Geheim              
10.00 Nominaal en onvoorzien               
 10.01 Nominaal en onvoorzien 23  10 562  56 116  50 539 99 426  140 628  167 994  
11.00Algemeen               
 11.01 Apparaatsuitgaven 718 295 187 906 761 912 216 628744 853 209 566 728 886 209 556 664 727209 603 672 489 209 603 677 489 209 603
Totaal5 005 1844 085 1675 425 9324 491 9445 675 9654 716 4275 545 0754 613 8245 780 2294 863 0525 912 6044 955 4386 097 8995 108 367
                
VI Justitie              
13.03.01 Rechtshandhandhaving/Tech. ass. bij drugsbestrijding Suriname 158158 200 200 200 200 200 200 200 200200 200 200 200
13.03.01 Rechtshandhandhaving/Europol 6 152  13 278  21 841 25 807  30 305  22 288  20 894 
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Attachés 1 206  1 362  1 362 1 362  1 362  1 362  1 362 
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO110  146  146  146  146  146 146 
Totaal7 62615814 98620023 54920027 51520032 01320023 99620022 602200
                
VII Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties              
12.01 Apparaat (attachés)468  478  478  280  280  280 280  
Totaal4680478047802800280028002800
                
VIII Onderwijs, Cultuur en Wetenschap              
06.01 HBO (beurzen niet EU) 3 453 3 453 3 453 3 453 3 453 3 4533 453 3 453 3 453 3 453 3 453 3 4533 453 3 453
07.10 Wetenschappelijk onderwijs55 733 53 387 59 139 56 460 59 139 56 46059 127 56 449 59 127 56 449 59 127 56 44959 127 56 449
07.11 WO: beurzenprogramma 869 560  560  560  560  560  560 
08.11 Internationaal beleid: attachés 252  150 150  150  150  150  150 
08.11 Internationaal beleid: Cultuur overig 1 002 1 004  1 231  1 231  1 231 1 231  1 231  
14.01/02/04 Cultuur: overig2 133  166  166  166  166  166 166  
14.04 Cultuur: Sieboldhuis 110  110           
16.01 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO454 454 454 454 454 454 454 454 454454 454 454 454 454
Totaal64 00657 29465 03660 36765 15360 36765 14160 35665 14160 35665 14160 35665 14160 356
                
IXB Financiën              
01Belastingen              
02 Belastingdienst (attachés) 854  1 136  1 136  1 136 1 136  1 136  1 136 
04Internationale betrekkingen              
 20 Mult. Ontw. Banken en Fondsen 139 350 135 758 51 024 49 350 159 157158 320 163 880 163 880 234 110 234 110230 919 230 919 226 830 226 830
09Algemeen (apparaat/attachés) 684  1 034  1 034 1 034  1 034  1 034  1 034 
Totaal140 888135 75853 19449 350161 327158 320166 050163 880236 280234 110233 089230 919229 000226 830
                
X Defensie              
20Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties) 303 828 5 200335 400 13 000 326 100 13 000 322 50013 000 278 000 13 000 198 000 13 000198 000 13 000
26Commando Dienstencentra              
 06.01 Attachés17 146  20 688  20 688  20 688 20 688  20 688  20 688  
Totaal320 9745 200356 08813 000346 78813 000343 18813 000298 68813 000218 68813 000218 68813 000
XI Volkshuisvesting, RO en Milieubeheer              
43.08.04 Clean development mechanism 21 150  71 615  50 221 56 419  56 798  79 397  54 729 
47.44.04 Internationaal milieubeleid 3 802  3 813 3 803  3 846  4 245  5 074 5 074  
91.82.28 Apparaat/attachés 316 316  316  316  316  316  316 
Totaal25 268075 744054 340060 581061 359084 787060 1190
                
XII Verkeer en Waterstaat              
31.01 Integraal waterbeleid (Partners voor Water) 6 832  12 534 14 687  11 215  9 536  9 536 9 536  
33.02 Veiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO) 418  416  416  416  416 416  416  
33.03 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA) 1 043  1 365  1 365  1 265 1 265  1 265  1 265  
37.01 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 643 26 736 27736 27 736 27 736 27 736 27 73627
41.01 Attachés 1 735  2 365 2 365  2 365  2 365  2 365 2 365  
Totaal10 6712617 4162719 5692715 9972714 3182714 3182714 31827
                
XIII Economische Zaken              
2 Bevorderen van innovatiekracht               
 01 Algemeen (attachés) 3 717  4 722  5 663  5 652 5 628  5 445  5 614  
 45 Versterken gezamenlijke kennisbasis 5 561  5 588  4 599 4 493  5 069  5 455  6 713 
 55 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat 309 364  364  364  364  364  364 
3 Een concurrerend ondernemingsklimaat              
 10 Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO) 196  219 219  219  219  219  219 
4 Doelmatige en duurzame energiehuishouding              
 01 Algemeen (bijdragen aan int. instituten) 927  986            
 20 Duurzame energie (Joint Implementation) 11 130  28 331  28 704 41 782  22 204  25 236  28 425 
 50 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn 170  1 089  1 076  1 063 1 049  1 049  1 049  
5 Internationale Economische Betrekkingen              
 01 Algemeen 1 212  3 354 1 275  1 049  854  700  700 
 20 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde 4 201  4 394 4 394  4 394  4 209  4 209 4 209  
 30 Bevorderen van internationaal ondernemen73 425 1 370 76 962 1 000 59 413 57 579  58 758  67 325  66 961  
 40 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN)10 172  14 502  735  1 140  1 435 845  885  
 50 Programmatisch pakket30 300  27 915  71 574 5 000 60 1545 000 55 266 5 000 46 750 5 000 25 876 
10 Elektronische communicatie en post              
 30 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU) 1 675  4 556 1 249  2 405  2 405  2 405 2 405  
Totaal142 9951 370172 9821 000179 2655 000180 2945 000157 4605 000160 0025 000143 4200
                
XIV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit              
23 Natuur              
 01.04 Beheer van de natuur (Tropisch hout) 61  61  61  61 61  61  61  
 01.04 Programma «Leren voor Duurzame Ontwikkeling»   1 000 1 000 1 0001 000 1 000 1 000 1 000 1 000    
26 Kennis en Innovatie              
 01.01 Waarborgen van het kennisstelsel (ASC, IO en ISRIC) 1 782 1 755            
 01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs)   3535 35 35 35 35 35 35 35 35 3535
 01.06 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC)  1 053 1 053 1 053 1 053 1 0531 053 1 053 1 053 1 053 1 053 1 0531 053
29 Algemeen              
 01.01 Internationale contributies/FAO 6 466 3 284 6 9733 556 6 973 3 556 6 973 3 556 6 9733 556 6 973 3 556 6 973 3 556
 01.01 Internationale contributies/UNEP 243 243 243 243243 243 243 243 243 243 243 243 243243
 01.01 Organisatie CITES/COP 14 2 944             
 02.01 Apparaatsuitgaven (attachés)21 878  20 299  19 530  19 445 19 360  19 360  19 360  
Totaal33 3745 28229 6645 88728 8955 88728 8105 88728 7255 88727 7254 88727 7254 887
                
XV Sociale Zaken en Werkgelegenheid              
 98.08.06 Apparaatsuitgaven (attachés) 1 004  749  749 749  749  749  749  
Totaal1 0040749074907490749074907490
                
XVI Volksgezondheid, Welzijn en Sport              
46.01.01 Sport en OS  1 500 1 500 1 500 1 500 1 5001 500 1 500 1 500     
98.01.01Projecten via UNODC 3 000  7 000  5 000 2 500        
98.01.01WHO-partnerschap 6 000  6 000  6 000 6 000  6 000  6 000  6 000 
98.02.01 Algemeen, apparaatsuitgaven (attachés) 988 1 085  1 085  924  924  924 924  
Totaal9 988015 5851 50013 5851 50010 9241 5008 4241 5006 92406 9240
Toerekeningen              
EU-begroting344 625 265 907 349 700 270 100 294 900234 400 340 100 265 367 345 600 269 867345 600 269 867 345 600 269 867
EKI-kwijtschelding 282 596 282 596 102 596102 596 50 000 50 000 276 000 276 000200 000 200 000 100 000 100 000 150 000150 000
Schuldkwijtschelding IMF/Liberia  11 537 11 537           
Totaal627 221548 503463 833384 233344 900284 400616 100541 367545 600469 867445 600369 867495 600419 867
                
TOTAAL UITGAVEN6 389 8074 838 8986 691 9675 007 7886 914 8435 245 4087 060 8445 405 1817 229 2665 652 9997 193 9035 639 6947 382 4655 833 534

BIJLAGE 2B De HGIS-ontvangsten per begroting en artikel

Realisaties 2007, vermoedelijke uitkomsten 2008 en begrotingsramingen 2009 t/m 2013 (bedragen x EUR 1000)
Begroting/beleidsterrein/artikel/omschrijving2007 2008 2009 2010 20112012 2013
V Buitenlandse Zaken       
22 Grotere veiligh. en stabiliteit, effect. hum. hulpverl. en goed bestuur       
 10 Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 298147 147 147 147 147 147
 70 Humanitaire hulpverlening 1 654 1 500 1 000 1 000 1 0001 000 1 000
23 Versterkte Europese samenwerking       
 40 Restitutie Raad van Europa       
24 Meer welvaart en minder armoede       
 10 Aflossingen en rente begrotingsleningen 89 942 37 856 40 837 19 99020 570 20 222 20 222
27 Welzijn van Nederlanders i.h. buitenl. en regulering v.h. pers. verkeer        
 10 Consulaire dienstverlening 41 127 36 840 36 64036 640 36 640 36 640 36 640
28 Versterkt cult. profiel, pos. beeldvorming in en buiten Nederland       
 10 Doorberekening Defensie diversen 759 771771 771 771 771 771
31 Algemeen       
 10 Diverse ontvangsten 73 61981 647 51 647 51 647 51 647 51 647 51 647
 20 Koersverschillen 138 361      
 Totaal345 760158 761131 042110 195110 775110 427110 427
         
VI Justitie       
91.01.01 Effectieve besturing van het Justitieapparaat/Europol 266       
 Totaal266      
         
IXB Financiën       
04.22 Programma Ontvangsten58 826 16 907 10 998 10 053 8 920 8 3357 779
07 Beheer materiële activa 2 700      
 Totaal61 52616 90710 99810 0538 9208 3357 779
         
X Defensie       
20 Uitvoeren crisisbeheersingsoperaties 3 788 1 407 1 407 1 4071 407 1 407 1 407
 Totaal3 7881 4071 4071 4071 4071 4071 407
         
XIII Economische Zaken       
02.10 Infrastructuur voor innovatie       
05 Internationale economische betrekkingen       
 01 Algemeen 361      
 21 Ontvangsten kredieten en garanties13 101 681 681 681 681 681 681
 30 Bevorderen internationaal ondernemen 755  10 00010 000 10 000 10 000  
 90 Diverse ontvangsten BEB 944 1 134 1 134 1 134 1 134 1 1341 134
10.70 Restituties bijdragen aan internationale organisaties 107       
 Totaal15 2681 81511 81511 81511 81511 8151 815
         
TOTAAL ONTVANGSTEN426 608178 890155 262133 470132 917131 984121 428

BIJLAGE 3 Berekening ODA-plafond 2009 en raming ODA-prestatie 2008 en 2009

Berekening ODA-plafond 2009: (bedragen in miljoenen EUR)  
  2009
Raming BNP  632 840,0
   
Basisbedrag 0,8% BNP 5 062,7
Bij: geraamde aflossingen op ODA-leningen 80,2
Bij: geraamde ontvangsten OS  42,2
Bij: Duurzame energie  50,0
Bij: EJM 2007  15,0
ODA-plafond 2009  5 250,1
   
   
   
   
Raming netto ODA-prestatie in 2008 en 2009:  
(bedragen in miljoenen EUR)   
 2008 2009
Bruto ODA-totaal5 012,5 5 250,1
Af: geraamde aflossingen op ODA-leningen– 84,3 – 80,2
Af: geraamde ontvangsten OS– 78,1 – 42,2
Netto ODA (in miljoenen euro)4 850,1 5 127,7
   
Raming BNP (in miljarden euro)603,1 632,8
   
Netto ODA in % van het BNP 0,800,81

BIJLAGE 4 De ODA-uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

  20072008 2009 Begroting/artikel
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging mensenrechten    
1.1 Internationale rechtsorde5 222 4 434 5 154 V-01.01
1.2 Mensenrechten 29 257 34 070 38 831V-01.02
  34 47938 50443 985 
      
Grotere veiligheid en stabiliteit, effectieve humanitaire hulpverlening en goed bestuur    
AR Recht- en doelmatigheidsbevordering 140 280 280 IIB-02.01
2.3Non-proliferatie en ontwapening 762 770 770 V-02.03
2.5 Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 272 819319 852 298 623 V-02.05
2.6 Humanitaire hulpverlening 323 247 310 927 246 327 V-02.06
2.7 Goed bestuur 129 408 183 454 181 763V-02.07
2.9 Grotere veiligheid door strijd tegen milieudegradatie 6 934 25 750 29 750 V-02.09
Defensie Toerekening crisisbeheersingsoperaties 5 20013 000 13 000 X-20
  738 510854 033770 513 
Versterkte Europese samenwerking    
3.3 EOF Europees ontwikkelingsfonds 149 580 166 972 185 832 V-03.03
Toerek. Toerekening EU-begroting 265 907 270 100234 400 Toerekening
  415 487437 072420 232 
      
Meer welvaart en minder armoede    
4.1 Handels- en financieel systeem1 482 1 209 1 240 V-04.01
4.2Armoedebestrijding 522 309 416 226 580 295V-04.02
4.3 Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden378 077 469 267 468 156 V-04.03
4.4Kwaliteit en effectiviteit ontwikkelingssamenwerking 16 28616 300 16 200 V-04.04
JustitieRechtshandhaving/Tech.ass. bij drugsbestr. Suriname 158 200200 VI-13.03.01
Financiën Mult. Ontw. Banken en Fondsen 135 758 49 350 158 320 IXB-04.20
EZEconomische Samenwerking Indonesie 1 370 1 000 0XIII-5.30
 Faciliteit transitielanden 0 0 5 000XIII-5.50
LNV Internationale contributies/FAO 3 2843 556 3 556 XIV-29.01.01
Toerek.EKI-kwijtschelding 282 596 102 596 50 000Toerekening
 Schuldkwijtschelding IMF/Liberia 011 537 0 Toerekening
  1 341 3201 071 2411 282 967 
      
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling    
5.1 Onderwijs464 919 458 353 515 050 V-05.01
5.2Kennisontwikkeling 122 293 142 662 154 429V-05.02
5.3 Gender 3 938 27 733 36 772V-05.03
5.4 HIV/AIDS 280 503 297 268 299 700V-05.04
5.5 Reproductieve gezondheid 141 698162 951 172 676 V-05.05
5.6 Participatie civil society 559 056 636 610 619 174 V-05.06
OCWHBO (beurzen niet EU) 3 453 3 453 3 453VIII-06.01
 Wetenschappelijk onderwijs 53 38756 460 56 460 VIII-07.10
 Onderzoek en wetenschappen: WOTRO 454 454 454 VIII-16.01
LNVWaarborgen van het kennisstelsel (ASC, IO en ISRIC) 1 7550 0 XIV-26.01.01
 Waarborgen van het kennisstelsel (Intern. onderwijs) 0 35 35 XIV-26.01.06
 Waarborgen van het kennisstelsel (ISRIC) 0 1 0531 053 XIV-26.01.06
VWS Sport en OS 0 1 5001 500 XVI-46.01.01
  1 631 4561 788 5321 860 756 
      
Beter beschermd en verbeterd milieu    
6.1 Milieu en water 233 644254 197 297 586 V-06.01
6.2 Water en stedelijke ontwikkeling 111 326 133 379 138 370 V-06.02
VenW Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 2627 27 XII-37.01
LNV Programma «Leren voor Duurzame Ontwikkeling» 0 1 000 1 000 XIV-23.01.04
 Internationale contributies/UNEP 243 243 243XIV-29.01.01
  345 239388 846437 226  
      
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van personenverkeer    
7.2Vreemdelingenbeleid (opvang asielzoekers) 95 164 166 928179 598 V-07.02
  95 164166 928179 598 
      
Versterkt cultureel profiel en positieve beeldvorming in en buiten Nederland    
8.1Nederlandse cultuur 2 488 630 1 827 V-08.01
8.2 Cultureel erfgoed 1 860 1 308 1 205V-08.02
8.3 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid44 989 44 066 37 533 V-08.03
  49 33746 00440 565 
Algemeen    
11.1Apparaatsuitgaven 187 906 216 628 209 566V-11.01
  187 906216 628209 566 
      
Totaal ODA binnen HGIS4 838 8985 007 7885 245 408 
ODA buiten HGIS (instituten LNV)4 7254 7254 725 
TOTAAL ODA4 843 6235 012 5135 250 133 

BIJLAGE 5 HGIS-uitgaven Natuur, Milieu en Water (bedragen x EUR 1000)

 2007 20082009
ODA Natuur en Milieu   
Directe uitgaven Natuur en Milieu   
Landenspecifieke sectorale samenwerking 172 633 219 457237 468
Thematische samenwerking in landen en regio’s 73 457 116 907 135 747
Subtotaal directe uitgaven Natuur en Milieu246 090336 364373 215
Toerekening macrosteun15 53213 36612 514
Multilateraal   
VN-instellingen   
GEF-ODA/ Montreal Fund 33 415 6 29522 104
UNEP 6 832 9 140 9 140
Verwoestijningsverdrag 0 131 120
UNDP 9 95310 384 10 784
IFAD 8 017 8 516 9 518
FAO partnershipprogramma 3 842 3 733 4 425
UN-HABITAT 8 280 8 280 8 280
    
Internationale Financiele Instellingen   
IDA en regionale ontwikkelingsbanken 13 576 7 105 23 369
WB-Partnership Programma 12 879 12 879 12 879
    
Europese ontwikkelingssamenwerking   
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 7 479 8 3499 292
Toerekening EU-begroting 13 29513 505 11 720
Subtotaal Multilateraal117 56888 317121 631
Particuliere kanaal   
Speciale Activiteiten 24 17426 800 31 200
TMF en MFS 37 749 79 99074 574
Oret, Miliev en ORIO 54 713 77 40070 090
SALIN 77 830 4 000 3 100
SNV en PSO 15 868 16 335 15 660
Subtotaal Particulier Kanaal210 334204 525194 624
Overige toerekeningen   
Apparaatsuitgaven 15 032 17 33016 765
Natuur en Milieu Educatie 908 908 908
Int. onderwijs instituten 9 894 11 32212 505
Subtotaal Overige Toerekeningen25 83429 56030 178
Totaal ODA Natuur en Milieu615 358672 132732 162
Waarvan voor:   
– Regeringsstandpunt Tropisch Regenwoud (RTR)68 00074 00074 000
    
BNP (x mln)562 745603 140632 840
ODA Natuur en Milieu als % van het BNP0,1090,1110,116
Non-ODA Natuur en Milieu   
Natuur en Milieu programma’s   
Clean Development Mechanism21 150 71 615 50 221
Joint Implementation11 130 28 331 28 704
GEF non-ODA 9 403 04 691
Internationale samenwerking Milieu 3 802 3 8133 803
Waterbeheer (Partners for Water) 6 83212 534 14 687
Subtotaal52 317116 293102 106
Overig   
MATRA 5 338 3 110 3 110
Subtotaal5 3383 1103 110
Totaal Non-ODA natuur en milieu57 655119 403105 216
TOTAAL NATUUR EN MILIEU IN HGIS673 013791 535837 378

BIJLAGE 6 ODA-uitgaven Onderwijs (bedragen x EUR 1000)

 200720082009
Bilaterale uitgaven   
Partnerlanden met onderwijs als sector234 190 248 416 266 277
Niet gedelegeerde middelen (Silent partnership, ECD, onderwijs post conflict, capaciteitsopbouw)82 224 53 150 62 150
Noodhulponderwijs 500  
Hoger onderwijs  91 865 103 865
Andere activiteiten 1 780 1 500 1 500
Education for All (EFA)/Fast Track Initiative (FTI) 122 583 110 000140 000
Toerekening macrosteun en schuldkwijtschelding59 697 39 996 37 493
Toerekening andere thema’s, zoals noodhulp en wederopbouw 28 389 32 98128 718
Subtotaal bilateraal kanaal529 363577 908640 003
Multilateraal   
VN-instellingen22 449 26 34626 257
ILO 283 329 329
UNHCR 2 7402 814 2 814
UNICEF 5 985 5 985 5 985
UNRWA 7 079 9 000 9 000
UNESCO 1 079280 280
WFP 2 723 2 923 2 923
PP ILO2 560 5 015 4 926
    
Internationale Financiële Instellingen   
WB-Partnership Programma1 500 1 500 1 500
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen 13 583 7 015 23 369
    
Europese ontwikkelingssamenwerking   
Europees ontwikkelingsfonds (EOF) 5 983 6 679 7 433
Toerekening EU-begroting 13 295 13 50511 720
Subtotaal Multilateraal56 81055 13570 279
Particulier Kanaal   
Medefinancieringsprogramma 52 171 62 41761 678
SALIN onderwijs 3 606 3 000 3 000
PSO 1 350 1 350 1 350
Overige 00 0
Subtotaal Particulier Kanaal57 12766 76766 028
Overige toerekeningen   
Apparaatsuitgaven 16 07117 330 16 765
Subtotaal Overige Toerekeningen16 07117 33016 765
TOTAAL Onderwijs659 371717 140793 075
TOTAAL OS-begroting4 843 6235 012 5135 250 133
Uitgaven Onderwijs als % van de OS-begroting13,6%14,3%15,1%

1 Verhoogd met aan onderwijs gekoppelde macrosteun in Uganda

BIJLAGE 7 Uitgaven HIV/AIDS, Malaria en Tuberculose (bedragen x EUR 1000)

 200720082009
ODA HIV/AIDS, TB en Malaria   
Bilaterale uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB   
Partnerlanden met HIV/AIDS, Malaria en TB89 643 97 354 92 495
Niet-gedelegeerde middelen52 028 57 117 46 971
Toerekening macrosteun, noodhulp, en wederopbouw 26 410 26 88323 374
Subtotaal directe uitgaven HIV/AIDS, Malaria en TB168 081181 354162 840
Multilateraal   
VN-instellingen   
UNHCR 2 863 2 940 2 940
UNDP4 977 5 192 5 392
UNICEF 4 275 4 2754 275
UNFPA 41 856 45 499 45 499
UNAIDS36 000 36 000 36 000
WHO/PAHO 4 110 4 3564 356
Partnership programma WHO 17 148 13 24613 246
    
Internationale Financiele Instellingen   
GFATM 60 000 60 000 80 000
IDA en regionale ontwikkelingsfondsen 6 788 3 553 11 684
WB Partnership programma 2 068 1 941 1 994
    
Europese ontwikkelingssamenwerking   
Europees Ontwikkelingsfonds (EOF) 8 975 10 018 11 150
Toerekening EU-begroting 13 295 13 50511 720
Subtotaal Multilateraal202 355200 525228 257
Particulier Kanaal   
Aandeel HIV/AIDS, Malaria en TB van Medefinancieringsstelsel (MFS)48 891 54 946 53 276
SALIN 0 6 0007 000
PSO 1 350 1 350 1 350
Subtotaal Particulier Kanaal50 24162 29661 626
Overige toerekeningen   
Apparaatsuitgaven 11 274 12 998 12 574
Int. onderwijs instituten 1 106 1 3571 352
Subtotaal Overige toerekeningen12 38014 35513 926
TOTAAL ODA HIV/AIDS, Malaria en TB433 057 458 529466 650
Non-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria   
Partnership Programma WHO (begroting VWS) 1 000 1 0001 000
Overig 1 840 1 950 1 950
TOTAAL NON-ODA HIV/AIDS, TB en Malaria2 8402 9502 950
TOTAAL HIV/AIDS, TB en Malaria in HGIS435 897461 479469 600

BIJLAGE 8 De non-ODA uitgaven naar beleidsthema (bedragen x EUR 1000)

  200720082009Begroting/artikel
Versterkte internationale rechtsorde en eerbiediging van mensenrechten
1.1 Internationale rechtsorde 41 04537 396 42 485 V-01.01
1.2Mensenrechten 7 822 12 164 9 825 V-01.02
1.3Internationale juridische instellingen 9 121 19 15714 223 V-01.03
Justitie Rechtshandhaving/Europol6 152 13 278 21 841 VI-13.03.01
  64 14081 99588 374 
      
Vrede, veiligheid en conflictbeheersing
2.1Nationale en bondgenootschappelijke veiligheid 14 17411 881 16 458 V-02.01
2.3 Non-proliferatie en ontwapening 7 718 8 564 8 395 V-02.03
2.5Regionale stabiliteit en crisisbeheersing 123 264 124 274124 275 V-02.05
2.6 Humanitaire hulpverlening4 888 6 267 3 767 V-02.06
2.7 Goed bestuur31 951 10 500 10 790 V-02.07
DefensieUitvoeren crisisbeheersingsoperaties (diverse operaties)298 628 322 400 313 100 X-20
  480 623483 886476 785 
      
Versterkte Europese samenwerking
3.2Ondersteuning bij pre- en postaccessie 11 288 11 00010 708 V-03.03
3.4 Nederlandse positie in de EU3 442 3 447 3 447 V-03.04
3.5 Raad van Europa 9 303 9 303 9 303 V-03.05
Toerek.EU-begroting 78 718 79 600 60 500 Toerekening
  102 751103 35083 958 
      
Meer welvaart en minder armoede    
4.1 Handels- en financieel systeem 17 38524 515 24 515 V-04.01
4.2 Armoedebestrijding6 456 8 253 6 952 V-04.02
4.3Ondernemingsklimaat ontwikkelingslanden 12 500 12 50012 500 V-04.03
4.5 Nederlandse handels- en investeringsbevordering 5 256 7 090 6 265 V-04.05
Justitie Effectieve besturing van het Justitieapparaat/WIPO110 146 146 VI-91.01.01
Financiën Mult. Ontw. Banken en Fondsen 3 592 1 674 837 IXB-04.20
VenWVeiligheid goederenvervoer scheepvaart (IMO) 418 416416 XII-33.02
 Veiligheid luchtvaart (ICAO en EASA)1 043 1 365 1 365 XII-33.03
EZ Versterken gezamenlijke kennisbasis 5 561 5 588 4 599XIII-02.45
 Goede randvoorwaarden voor innovatieklimaat309 364 364 XIII-02.55
 Zorgen voor aantr. regio’s/steden om te kunnen ondern. (WTO) 196 219 219XIII-03.10
 Algemeen (bijdragen aan int. instituten) 927986 0 XIII-04.01
 Handhaving niveau v. voorzieningszekerh. op korte + lange termijn 170 1 0891 076 XIII-04.50
 Algemeen 1 212 3 3541 275 XIII-05.01
 Verdere vrijmaking v/h intern. handels-/invest.verkeer en versterking v/d econ. rechtsorde 4 2014 394 4 394 XIII-05.20
 Bevorderen van internationaal ondernemen 72 055 75 962 59 413XIII-05.30
 Stimuleren van buitenlandse investeringen in Nederland (DBIN) 10 172 14 502 735 XIII-05.40
 Programmatisch pakket 30 300 27 915 66 574XIII-05.50
 Efficiënt werkende communicatie en postmarkt (bijdr. UPU/ITU) 1 675 4 556 1 249 XIII-10.30
LNV Internationale contributies/FAO 3 182 3 4173 417 XIV-29.01.01
 Beheer van de natuur (Tropisch hout) 61 61 61 XIV-23.01.04
  176 781198 366196 372 
Toegenomen menselijke en sociale ontwikkeling    
5.2Kennisontwikkeling 2 596 2 596 2 596 V-05.02
5.4 HIV/AIDS 1 840 1 951 1 951 V-05.04
5.6 Participatie civil society 4 192 1 060 0V-05.06
OCW Wetenschappelijk onderwijs 2 3462 679 2 679 VIII-07.10
 WO: beurzenprogramma869 560 560 VIII-07.11
LNV Waarborgen van het kennisstelsel (ASC) 27 0 0 XIV-26.01.01
VWSProjecten via UNODC 3 000 7 000 5 000XIV-98.01.01
 WHO-partnerschap 6 000 6 0006 000 XVI-98.01.01
  20 87021 84618 786 
      
Beter beschermd en verbeterd milieu    
6.1 Milieu en water 11 0383 761 7 698 V-06.01
VROM Clean development mechanism 21 150 71 615 50 221 XIA-43.08.04
 Internationaal milieubeleid 3 802 3 813 3 803XIA-47.44.04
VenW Integraal waterbeleid (Partners voor Water) 6 832 12 534 14 687 XII-31.01
 Weer, klimaat, seismologie, ruimtevaart (WMO) 617 709 709XII-37.01
EZ Duurzame energie (Joint Implementation)11 130 28 331 28 704 XIII-04.20
LNVOrganisatie CITES/COP 14 2 944 0 0 XIV-29.01.01
  57 513120 763105 822 
      
Welzijn en veiligheid van Nederlanders in het buitenland en regulering van het personenverkeer    
7.1Consulaire dienstverlening 15 276 15 735 8 800V-07.01
7.2 Vreemdelingenbeleid 1 241 1 1321 105 V-07.02
  16 51716 8679 905 
      
Versterkt cultureel profiel, positieve beeldvorming in en buiten Nederland    
8.1 Nederlandse cultuur 17 796 14 430 13 325 V-08.01
8.2Cultureel erfgoed 3 519 3 615 3 615 V-08.02
8.3 Draagvlak Nederlands buitenlands beleid 26 49427 551 25 137 V-08.03
OCW Cultuur: overig1 002 1 004 1 231 VIII-08.11
 Cultuur: overig2 133 166 166 VIII-14.01/02/04
 Cultureel erfgoed: Sieboldhuis 110 110 0 VIII-14.04
  51 05446 87643 474 
      
Overige uitgaven    
10.1 Nominaal en onvoorzien 23 10 562 56 116 V-10.01
11.1Apparaatsuitgaven 530 389 545 284 535 287V-11.01
Div. dept. Attachés 50 248 54 38454 556 Div. Begrotingen
  580 660610 230645 959 
      
Totaal non-ODA1 550 9091 684 1791 669 435 

XNoot
1

Er is geen één-op-één relatie te leggen tussen de doelstellingen uit het kabinetsprogramma en de begrotingen van de bij de HGIS betrokken ministeries. De bij het experiment betrokken ministeries (VWS, LNV, VROM en Buitenlandse Zaken) maken in hun begroting deze relatie wel zo goed mogelijk inzichtelijk. Het is niet haalbaar deze relatie te beschrijven voor alle HGIS-uitgaven.

Naar boven