Blad gemeenschappelijke regeling van Avres
| Datum publicatie | Organisatie | Jaargang en nummer | Rubriek |
|---|---|---|---|
| Avres | Blad gemeenschappelijke regeling 2017, 32 | Plannen | overig |
Authentieke versie (PDF)
Informatie
Gerelateerd
Printen
Delen
BELEIDSPLAN SCHULDDIENSTVERLENING Avres 1-7-2016/1-7-2020
Schulden vormen voor burgers een belemmering op diverse leefdomeinen met een ontwrichtend effect op het gebied van participatie. Het wegnemen of stabiliseren van schuldenproblematiek is een belangrijke, zo niet de belangrijkste voorwaarde om te kunnen participeren in de samenleving. De verantwoordelijkheid van de regie ten aanzien van het bieden van schulddienstverlening ligt bij gemeenten. Avres voert de schulddienst-verlening uit voor alle inwoners van de gemeente Giessenlanden, Gorinchem, Hardinxveld-Giessendam, Leerdam, Lingewaal, Molenwaard en Zederik.
WET GEMEENTELIJKE SCHULDHULPVERLENING
Met ingang van 1 juli 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) in werking getreden, deze wet valt deels onder de reikwijdte van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Gemeenten dienen op grond van de Wgs, sinds 2012 om de vier jaar een beleidsplan vast te stellen.
Het huidige beleidsplan is vastgesteld voor de periode juli 2012 tot juli 2016. Het eindpunt nadert en er is een nieuw beleidsplan opgesteld. De regio AV gemeenten zijn bij de totstandkoming van dit plan betrokken. In dit beleidsplan concretiseren wij de beleidsuitgangspunten ten aanzien van onze schulddienstverlening, spelen wij in op de noodzaak van het integreren van schulddienstverlening binnen het gehele sociale domein en wordt het belang van de inzet op samenwerking met lokale partijen benadrukt. Gemeenten worden geconfronteerd met bezuinigingen. Dit noodzaakt ons om keuzes te maken zodat het doel, het bieden van professionele schulddienstverlening aan een zo’n breed mogelijke doelgroep, haalbaar blijft.
De inzet op schulddienstverlening laat zich niet makkelijk vertalen naar geld. Het onderzoek “Schulddienstverlening loont!” , toont aan dat elke euro die gemeenten besteden aan schulddienstverlening, leidt tot een gemiddelde kostenbesparing van 2 euro op andere plekken. Deze besparing wordt met name gerealiseerd door de vermindering van oninbare vorderingen, minder en kortere bijstandsuitkeringen, een vermindering van huisuitzettingen en een besparing op herhuisvestingen. Naast de wettelijke taak is het voor gemeenten dus ook uit financieel en maatschappelijk oogpunt van belang te investeren in schulddienstverlening.
In de afgelopen vier jaar is er in de regio AV veel gebeurd op het gebied van ondersteuning bij de aanpak van schuldenproblematiek. In onze regio zijn organisaties als Humanitas en Schuldhulpmaatje gestart. De samenwerking met voedselbanken en welzijnsorganisaties als Servanda en de stichtingen Welzijn is versterkt. De komst van de sociale teams heeft een enorme impuls gegeven aan de inzet op een integrale aanpak. Deze nieuwe ondersteuningsvormen zijn voor Avres een belangrijke ontwikkeling. Het is goed om te zien dat steeds meer partijen zich verbonden voelen bij de aanpak van financiële problematiek. Samen staan we sterker om (dreigende) financiële problemen te signaleren en aan te pakken.
Daling in regio versus stijging landelijk
In de periode 2012-2016 is landelijk het aantal aanvragen voor schulddienst-verlening gestegen, in onze regio is daarentegen vanaf 2012 een opvallende daling waarneembaar. Onze forse inzet op preventie, vroegsignalering, samenwerking met partijen en de inzet op het gebruik van inkomensondersteunende regelingen, blijkt effectief.
Vanaf 2011 heeft het Rijk besloten fors te bezuinigen op schulddienstverlening. Uiteindelijk zijn er vanuit het Rijk toch extra middelen aan gemeenten verstrekt voor de aanpak van armoedebestrijding met als extra aandachtspunt de inzet op preventie en vroegsignalering.
Het Rijk heeft vanaf 2014 besloten om de doelgroep die gebruik kan maken van beschermingsbewind te verbreden. Sinds laatstgenoemde datum worden ook mensen met problematische schulden toegelaten. Het aantal uitgesproken bewinden is hierdoor enorm toegenomen, zo mede het beroep op bijzondere bijstand om de kosten voor het bewind te kunnen voldoen. De extra middelen die thans aan gemeenten worden verstrekt, gaan zowel landelijk als in onze regio, geheel op aan het verstrekken van bijzondere bijstand als gevolg van deze doelgroep verbreding. De financiële middelen om extra in te zetten op preventie en vroegsignalering zijn hierdoor zeer beperkt. Avres heeft vanaf 2012 met name ingezet op preventie- en vroegsignalerings-activiteiten die qua kosten zo laag mogelijk zijn maar wel een hoog rendement behalen. De inzet op samenwerking is hierbij het uitgangspunt geweest. De daling in het aantal hulpvragen heeft de effectiviteit van onze activiteiten bewezen. Reden om onze aanpak ook voor de komende vier jaar voort te zetten.
Het vorige beleidsplan ging met name uit van het beheersbaar houden van schulden (stabiliseren) en de inzet op financiële bewustwording middels onder andere preventie-activiteiten. Ook de eigen verantwoordelijkheid en de motivatie van de schuldenaar stonden centraal. Deze lijn zetten wij door, waarbij de nadruk komt te liggen op de financiële zelfredzaamheid.
Schuldenproblematiek is onderhevig aan verschillende externe ontwikkelingen. Zo is de omvang van het aantal hulpvragen schulddienstverlening niet alleen afhankelijk van interventies door Avres of gemeentelijke interventies, maar ook van regionale, landelijke en zelfs mondiale ontwikkelingen. Het is daarom lastig om voor een langere periode concrete resultaten te benoemen. In de jaarlijkse begroting van Avres worden daarom de te behalen resultaten geactualiseerd.
De inzet op financiële zelfredzaamheid is in het kader van participatie van groot belang. Wij zouden burgers tekort doen door zaken over te nemen in plaats van hen hierin te ondersteunen. Door in te zetten op zelfredzaamheid kunnen mensen zoveel mogelijk zelf (leren te) participeren in de maatschappij en wordt de kans op het ontstaan van (nieuwe) schulden verkleind.
Om onze missie te bereiken dient er ingezet te worden op drie facetten:
• Preventie en vroegsignalering.
Ten aanzien van preventie wordt ingezet op bewustwording om te voorkomen dat mensen schulden aangaan die ze niet kunnen dragen. Mensen moeten zich bewust worden van de waarde van geld en van het risico van het aangaan van financiële verplichtingen. Bij stabilisatie dient ingezet te worden op het creëren van financiële stabiliteit en rust. Voorkomen moet worden dat de schulden (verder) oplopen, dit betekent dat er geen crisissituaties zullen ontstaan. Bij het oplossen van de schulden zetten wij in op het, waar mogelijk, realiseren van een schuldenvrije toekomst.
Schuldenproblematiek staat niet op zichzelf. Vaak is de problematiek veelzijdig. Om dit te kunnen doorbreken is een brede en laagdrempelige aanpak van essentieel belang. In dit kader gaat Avres nog meer de verbinding aan met andere beleidsterreinen zoals armoedebeleid maar ook arbeidsmarkt- en re-integratiebeleid. Ook werkprocessen worden zoveel mogelijk op elkaar aangesloten zodat snel geschakeld kan worden tussen de verschillende facetten van onze dienstverlening. Daarnaast wordt er meer aansluiting gezocht met andere samenhangende gemeentelijke beleidsterreinen zoals de Wmo en Jeugdzorg. De insteek is om dichterbij burgers vanuit één breed sociaal domein te gaan opereren en het schuldenbeleid hierin te laten integreren. Dat kunnen wij niet alleen, hiervoor zijn alle spelers nodig.
Avres en de gemeenten spelen een belangrijke rol als pionier en verbinder voor bestaande en nieuwe initiatieven in onze regio. Wij kunnen als netwerkverbinder en aanjager, maatschappelijke initiatieven stimuleren en faciliteren. Vanuit onze rol kunnen wij inzetten op co-creatie en nieuwe samenwerkingsverbanden realiseren. Het gezamenlijk benutten van elkaars expertise is het uitgangspunt.
De afgelopen vier jaar heeft Avres ingezet op het leggen van verbindingen met diverse ketenpartners in de regio. Deze samenwerking willen wij in de toekomst nog
verder intensiveren. Iedere partner kan met zijn eigen expertise en ervaring een essentiële rol spelen in de aanpak van schuldenproblematiek. Avres streeft hiermee naar een integrale aanpak tussen publiek en private organisaties waarbij zij gaat voor gelijkwaardig partnerschap. Van belang hierbij is dat de scheidslijn wordt bewaakt tussen de dienstverlening geboden door vrijwilligers en de professionele dienst-verlening. Er behoeven geen harde grenzen te worden getrokken maar er dient oog te zijn voor de grens aangaande de verantwoordelijkheid van de vrijwilligers. Om deze grens te bewaken is een goede afstemming met de vrijwilligersorganisaties van belang.
Een aantal organisaties in onze regio hebben een specifiek ondersteunings-aanbod voor mensen met schulden en spelen een belangrijke rol in vroegsignalering, begeleiding en doorverwijzing naar onze schulddienst-verlening.
Sociale teams zijn in iedere gemeente van de regio AV actief. Avres participeert in elk sociaal team. Binnen de sociale teams wordt geconstateerd, dat een groot deel van de mensen die ondersteuning zoeken, financiële problemen hebben. Door de aanwezigheid van de diverse generalisten in de sociale teams (waaronder Avres) kan bij schuldenproblematiek snel worden geschakeld tussen de verschillende organisaties.
Naast de sociale teams zijn er in alle gemeenten organisaties actief op het gebied van ondersteuning voor het ordenen van de thuisadministratie. Een aantal van deze organisaties biedt een bredere ondersteuning op het gebied van de aanpak van financiën. Avres onderzoekt op dit moment met deze organisaties de mogelijkheden qua aanvullende ondersteuning in het voortraject, de trajectfase en de nazorgfase van onze schulddienstverlening.
Giessenlanden Schuldhulpmaatje
Hardinxveld-Giessendam Servanda
Financiële problemen zijn soms zo ernstig, dat mensen niet meer in hun levensbehoefte kunnen voorzien. De voedselbanken in onze regio verstrekken tijdelijk voedselpakketten aan mensen die hiervoor in aanmerking komen. Daarnaast zetten de voedselbanken in op het vergroten van de zelfredzaamheid, bijvoorbeeld door het inzetten van budgetcoaches of de inzet van organisaties als Schuldhulpmaatje. Avres bezoekt jaarlijks samen met stichting Leergeld AV, alle voedselbanken in onze regio om de samenwerking te intensiveren.
Vluchtelingenwerk Zuidwest Nederland
Met de komst van steeds meer statushouders in onze regio, wordt Vluchtelingenwerk Zuidwest Nederland een nog belangrijkere speler op het gebied van de aanpak van schuldenproblematiek onder statushouders. Met gemeenten en Vluchtelingenwerk Zuidwest Nederland wordt op dit moment de samenwerking gezocht om een integrale aanpak te realiseren op diverse gebieden waaronder taal, cultuur en financiën.
Schulden komen voor in alle lagen van de bevolking. Avres zet in op een brede toegankelijkheid van haar schulddienst-verlening. Deze is beschikbaar voor alle inwoners van 18 jaar of ouder die problemen ervaren met financiën. Jongeren onder de 18 jaar kunnen bij Avres terecht voor Informatie en Advies. Ten aanzien van onze preventieactiviteiten gericht op jongeren, hanteren wij de leeftijd van 8 jaar of ouder. In artikel 3 lid 4 van de Wgs is bepaald dat een vreemdeling alleen voor schulddienstverlening in aanmerking komt indien hij of zij rechtmatig in Nederland verblijft in de zin van artikel 8 onder a tot en met e en I van de Vreemdelingenwet 2000.
Het accent ligt op de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Zij zijn zelf aansprakelijk voor het financiële huishouden en het ontstaan van schuldenproblematiek. Alleen met de inzet van de schuldenaar heeft een schulddienstverleningstraject kans van slagen. Van de schuldenaar wordt een actieve en gemotiveerde houding verwacht, waarbij wordt uitgegaan van de eigen verantwoordelijkheid. Indien betrokkene zich hier niet aan conformeert kan uitsluiting of beëindiging van dienstverlening het gevolg zijn. Sinds 2012 hanteert Avres beleidsregels waarin uitsluitingsgronden en beëindigingsgronden ten aanzien van onze schulddienstverlening
zijn opgenomen. Gebleken is dat deze gronden zelden behoeven te worden toegepast en deze met name een preventieve werking hebben. Door vooraf als organisatie de verwachtingen jegens de schuldenaar kenbaar te maken, weet de schuldenaar wat van hem of haar wordt verwacht waardoor het risico op vroegtijdige uitval wordt verkleind.
Wanneer klanten, bijvoorbeeld door een beperking niet in staat zijn om de (volledige) verantwoordelijkheid te dragen, dan wordt gezocht naar geschikte ondersteunings-mogelijkheden. Dit kan de inzet zijn van het eigen sociaal netwerk, ondersteuning door (vrijwilligers)organisaties of de inzet van een bewindvoerder/curator.
Naast de inzet op een brede dienstverlening is het van belang in te spelen op specifieke doelgroepen met een vergrote kans op financiële problemen en derhalve sociale uitsluiting.
Op grond van de Wgs, dienen gemeenten extra aandacht te besteden aan gezinnen met kinderen met schuldenproblematiek. Eén op de negen kinderen in Nederland groeit op in armoede Voor kinderen kan dit betekenen dat er onvoldoende geld is voor voedsel, kleding of een verwarmd huis. Ieder kind heeft recht op een levensstandaard die toereikend is voor zijn of haar ontwikkeling. Stichting Leergeld AV voert namens Avres de minimaregelingen uit voor kinderen onder de 18 jaar. Tijdens het afleggen van huisbezoeken wordt niet alleen gekeken welke minimaregelingen er ten behoeve van het kind kunnen worden ingezet, maar wordt ook gekeken naar de situatie van het gezin en welke dienstverlening er nog meer nodig is. Avres en stichting Leergeld AV promoten samen de minimaregelingen in onze regio onder andere door het bezoeken van organisaties en het verzorgen van voorlichtingsbijeenkomsten en het geven van presentaties bij instanties.
Ruim 1/5 van de Mbo-ers heeft een schuld en deze groep is stijgende, 1/5 deel van VMBO scholieren maakt kans om later financiële problemen te krijgen. De inzet op financiële educatie is daarom nodig.
Ook senioren dreigen een groeiende doelgroep te worden. De koopkracht van gepensioneerden is sinds de crisis afgenomen met gemiddeld 7,5 procent. De inkomensval brengt een grote groep senioren in financiële problemen .
Door de vluchtelingenproblematiek stijgt het aantal statushouders in de regio AV. Deze groep heeft een verhoogde kans op schulden.
Uit een onderzoek van het Nibud is gebleken dat landelijk ruim 79% van de werkgevers kampt met werknemers met financiële problemen . Deze problematiek kan bij werknemers leiden tot een hoger ziekteverzuim en een lagere arbeidsproductiviteit. Avres is in 2015 een pilot werkgeversschulddienstverlening gestart. Vanuit deze pilot worden er informatie bijeenkomsten en budgettrainingen voor werknemers georganiseerd. Daarnaast krijgen werkgevers een vast contactpersoon zodat zij bij problematiek snel en gemakkelijk met ons contact kunnen leggen. Een speciaal voor werkgevers ontwikkelde factsheet ondersteunt hen in het vroegstijdig signaleren van financiële problemen bij werknemers. Avres is voornemens deze werkgeversbenadering in de toekomst verder uit te rollen.
Zelfstandig ondernemers zijn een groeiende groep die te maken hebben met schuldenproblematiek. Toelating tot schulddienstverlening is mogelijk voor ex-ondernemers. Hiervoor wordt als eis gesteld dat de boekhouding moet zijn afgerond en dat belastingaanslagen definitief zijn vastgesteld. De schulddienstverlening is dus niet toegankelijk voor zelfstandigen met een nog lopende onderneming. Bij de totstandkoming van de Wgs is het standpunt ingenomen dat zelfstandig ondernemers met financiële problemen een beroep kunnen doen op het Besluit bijstand zelfstandigen (Bbz). Avres voert het Bbz voor de regio AV gemeenten uit en beschouwt dit als een adequate voorziening voor zelfstandig ondernemers. Veel zelfstandigen wachten te lang om Bbz aan te vragen. Hierin ligt een taak van Avres.
Er is een groep ondernemers met een lopende onderneming die geen beroep kunnen doen op het Bbz. Dit betreft bijvoorbeeld de groep ondernemers met een partner met een inkomen boven bijstandsniveau. Indien zelfstandigen in dit geval ondersteuning bij de aanpak van schulden willen inzetten verwijst Avres door naar externe partijen, die op dit gebied zijn gespecialiseerd. De kosten voor deze dienstverlening dienen door de ondernemer zelf te worden bekostigd.
Landelijk is er sinds 2012 sprake van een stijging van het aantal aanvragen, in 2015 is er sprake van een lichte daling van 1,7%. Uit het onderzoek “Huishoudens in rode cijfers” blijkt dat er de afgelopen jaren sprake is van een toename van het aantal huishoudens met problematische schulden (1 op de 5 huishoudens loopt een risico).
Gemiddeld aantal hulpvragen landelijk
In tegenstelling tot de landelijke stijging, zien wij de in de regio AV een daling van het aantal hulpvragen. De daling wordt met name veroorzaakt door de samenwerking met opgestarte plaatselijke initiatieven, die ondersteuning bieden bij de aanpak van schuldenproblematiek. Enkelvoudige hulpvragen worden steeds meer door deze organisaties afgehandeld. Ook de inzet op vroegsignalering en inzet op het gebruik van inkomensondersteunende regelingen (zoals onze minimaregelingen) heeft zijn positieve
weerslag op het aantal hulpvragen.
Er worden meer bewerkelijke trajecten ingezet zoals minnelijke trajecten en minder kortdurende trajecten zoals budgetadviesgesprekken. Ook is er sprake van een toename van de complexiteit van de dossiers. De gemiddelde schuldenlast per dossier is de laatste jaren gestegen en financieringsmethodieken zijn ingewikkelder geworden. De gemiddelde tijdsbesteding per dossier en dus ook de werkdruk is hiermee flink toegenomen.
Lokaal zijn de hulpvragen onder te verdelen in de volgende percentages (deze zijn uiteraard variabel):
Door het beperken van uitval neemt het uitvalpercentage (na intake) de laatste jaren af. Het aantal te behandelen dossiers is daardoor in verhouding toegenomen.
De Wgs beoogt de toegankelijkheid en de effectiviteit van schulddienstverlening te vergroten. De belangrijkste punten van de wet zijn het opstellen van een meerjarig beleidsplan door gemeenten en het hanteren van de maximale wachttijd.
GEMEENTELIJK MEERJARENBELEIDSPLAN
Het beleidsplan dient een aantal aspecten te omvatten. Het beleidsplan dient gericht te zijn op de regievoering en een integrale aanpak van schulddienstverlening. Ook de inzet op preventie en nazorg dient in het beleidsplan te worden vastgelegd. De wet bepaalt dat het plan om de vier jaar door gemeenten moet worden vastgesteld.
Gemeenten hebben, na een verzoek tot schuldhulp, maximaal vier weken de tijd om een eerste gesprek aan te gaan met een schuldenaar. Voor crisissituaties geldt een maximale wachttijd van drie dagen. Wij spreken van een crisissituatie als er sprake is van een woningontruiming, ontbinding van een zorgverzekering en afsluiting van gas, water en licht.
Algemene wet bestuursrecht (Awb)
De uitvoering van schulddienstverlening valt deels onder de reikwijdte van de Algemene wet bestuursrecht. Tegen besluiten tot het al dan niet doen van een aanbod staat de mogelijkheid van bezwaar en beroep open. Als er een aanvraag schulddienstverlening is ingediend en deze voldoet aan de gestelde voorwaarden volgt er binnen een termijn van acht weken een besluit via een beschikking. In dit besluit dient een bezwaar en beroep clausule te worden opgenomen. Indien het besluit niet binnen acht weken is genomen kan de Wet dwangsom en beroep in werking treden.
Op verzoek van Avres, kan een bank in specifieke gevallen worden verplicht om een basisbankrekening te openen om normaal financieel verkeer mogelijk te maken. Op deze wijze wordt de mogelijkheid om efficiënte dienstverlening te kunnen bieden geborgd.
In wording : wettelijk breed moratorium
De mogelijkheid tot het wettelijk breed moratorium is opgenomen in de Wgs echter is nog niet ingevoerd. Het moratorium is een juridisch rechtsmiddel waarmee schuldeisers voor een termijn van maximaal zes maanden geen mogelijkheid hebben om invorderingsmaatregelen te treffen. Door middel van het moratorium ontstaat er ruimte voor de schulddienstverlener om de financiële situatie in kaart te brengen en een minnelijk traject tot stand te brengen. De vorm en inhoud van het moratorium worden in 2016 uitgewerkt en het inwerkingtreden van het moratorium, wordt op zijn vroegst in 2017 verwacht.
Avres heeft de voorwaarden en verplichtingen aangaande een traject schulddienstverlening opgenomen in separate beleidsregels die apart door het bestuur worden vastgesteld. Deze beleidsregels worden net als dit beleidsplan gepubliceerd op de website www.overheid.nl en zijn voor elke burger te raadplegen.
Diverse onderzoeken tonen aan dat de inzet op preventie en vroegsignalering effectief is. Door in een vroeg stadium in te spelen op (dreigende) problemen kan erger worden voorkomen met een gunstig financieel en maatschappelijk effect tot gevolg. Samenwerking met andere partijen is hierbij essentieel. Het gezamenlijk benutten van signalen is de meest effectieve manier van het bestrijden van (dreigende) problematiek.
Missie in relatie tot preventie en vroeg-signalering
Preventie is het middel om in te zetten op financiële zelfredzaamheid. Door burgers te ondersteunen in het aanleren van financiële vaardigheden kan schuldenproblematiek worden voorkomen. Door schulden in een vroegtijdig stadium te signaleren kan er snel ondersteuning worden geboden om de schuldenproblematiek aan te pakken lossen en kan er in een vroeg stadium worden ingezet op in het aanleren van de benodigde financiële vaardigheden. De inzet op preventie en vroegsignalering zijn hiermee onlosmakelijk verbonden aan onze missie.
Preventie is een mix van maatregelen, activiteiten en voorzieningen die er op gericht zijn om financiële problemen te voorkomen.
De vier preventie categorieën zijn:
• Universele preventie: preventie voor iedereen.
• Selectieve preventie: gericht op mensen met een verhoogd risico op financiële problemen.
• Geïndiceerde preventie: gericht op mensen met lichte financiële problemen.
• Probleem-gerelateerde preventie: Voor mensen met ernstige schulden.
Avres zet in op alle preventie categorieën waarbij de nadruk ligt op de laatste drie categorieën.
Alle inwoners van de regio AV van 18 jaar of ouder kunnen een budgetcursus volgen. In de cursus is onder andere aandacht voor het inzichtelijk maken van de inkomsten en uitgaven en budgetteren. De cursus is gratis. Wel verwachten wij van deelnemers dat zij op de cursus verschijnen. Het niet verschijnen op de cursus kan consequenties hebben voor de voortzetting van verdere dienstverlening.
Een budgetadvies is zowel gericht op het voorkomen als het onder controle krijgen van financiële problemen. Door het in kaart brengen van inkomsten en uitgaven wordt een gedetailleerd advies gegeven over de financiële mogelijkheden.
Avres zorgt er met het project SAMSAM, voor dat samen met de in onze regio actieve banken en de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), financiële educatie een plek krijgt in leerlijnen van het voortgezet onderwijs in de regio AV. SAMSAM biedt de scholen het gratis lespakket “Ik en Geld” aan, verzorgt gastlessen en realiseert bezoeken aan banken. Dit initiatief van Avres heeft inmiddels landelijke navolging gekregen in andere gemeenten. Naast de inzet op financiële educatie zet Avres tevens in op educatie in het middelbaar beroepsonderwijs en het basisonderwijs. Door de samenwerking aan te gaan met andere partijen kunnen kosten worden gedeeld. Zo wordt het lespakket “Ik en Geld” volledig gefinancierd voor de NVB, het project SAMSAM betreft voor Avres dus alleen investering in tijd.
Ons digitale loket draagt bij aan een goede informatievoorziening betreffende het verkrijgen van inzicht in onze dienstverlening, financieel beheer en het aanpakken van schulden. Burgers zijn 24 uur per dag in de gelegenheid om een hulpvraag neer te leggen via het contactformulier schulddienstverlening op onze website. Aan de beantwoording van de vragen is een servicenorm gekoppeld. Naast informatie over de dienstverlening van Avres vindt men op de site ook handige links naar sites van het Nibud en de NVVK.
De Formulierenbrigade is onderdeel van Avres. Zij ondersteunt mensen met de thuisadministratie en met het invullen van (digitale) formulieren. Net als de andere thuisadministratie-organisaties, vervult de Formulierenbrigade een belangrijk rol in preventie en vroegsignalering van schuldenproblematiek.
De brigade is opgezet in een periode dat andere organisaties in de regio AV op dit gebied niet actief waren. Nu dit is veranderd, werd in 2015 een daling van het aantal hulpvragen verwacht. Het aantal hulpvragen is echter in 2015 ten opzichte van voorgaande jaren licht gestegen.
Wij zien een duidelijke daling in het aantal hulpvragen op het gebied van het ordenen van thuisadministratie maar zien een significante stijging op het gebied van ondersteuning bij digitale aanvragen (met name op het gebied van het aanvragen van toeslagen van de belastingdienst). Dit is op zich niet verwonderlijk gelet op de digitaliseringsslag die op dit moment in Nederland plaatsvindt. Het Landelijk Stimuleringsnetwerk Thuisadministratie (LSTA) heeft onlangs de problematiek geschetst van de druk die deze digitaliseringsslag legt op vrijwilligersorganisaties. Organisaties lopen tegen het feit aan dat er vooralsnog geen landelijk richtlijnen zijn bepaald met name op het gebied van omgang met DigiD-codes.
Het nut en de noodzaak van de Formulierenbrigade wordt gezien de stijging van het aantal hulpvragen nog steeds bewezen. De rol die andere organisaties op dit gebied in de toekomst gaan innemen, zullen met nam bepalend zijn om de Formulierenbrigade in de toekomst al dan niet in stand te houden.
Schuldenproblematiek zorgt veelal voor een ontwrichtend effect op het gebied van participatie met mogelijk sociale uitsluiting tot gevolg. Vooral met betrekking tot gezinnen met kinderen is het van belang hier scherp op te zijn.
Het signaleren van schuldenproblematiek kunnen wij niet alleen, hiervoor zijn ook andere partijen nodig. Sommige organisaties staan dichter bij de klant en kunnen problemen in een eerder stadium signaleren. Hoe meer mensen in de schil om de klant heen, weten welke dienstverlening er beschikbaar is, hoe sneller iemand hierop kan worden gewezen en hoe beter iemand kan worden geholpen. Door gezamenlijk scherp te zijn op situaties en mensen te ondersteunen in het indienen van hulpvragen, kan de eerste stap naar de oplossing van de situatie sneller worden gezet.
BIJEENKOMSTEN VROEGSIGNALERING
Avres organiseert ieder jaar bijeenkomsten specifiek gericht op het vroeg signaleren van armoede en schulden. Daarvoor worden onder meer vrijwilligersorganisaties, diaconieën, de sociale teams maar ook schuldeisers, banken en de politie uitgenodigd. Ondanks deze diversiteit hebben alle organisaties iets gemeen, namelijk een raakvlak met de doelgroep en de behoefte aan inzicht in de mogelijkheden om financiële problemen te signaleren en meer inzicht te verkrijgen in de dienstverlening. Tijdens de bijeenkomsten geven wij naast informatie over dienstverlening ook informatie over nieuwe of gewijzigde wetgeving die betrekking kan hebben op de doelgroep. Wij mogen inmiddels zo’n 40 organisaties uit onze regio ontvangen en het aantal deelnemers neemt jaarlijks toe. Gesteld kan worden dat Avres hiermee in een belangrijke behoefte voorziet. Ook in de toekomst zal Avres deze bijeenkomsten dan ook organiseren.
Middels het project SAMSAM zijn er nauwe contacten met de banken en scholen in onze regio. Dit heeft er in geresulteerd dat er ook op het gebied van vroegsignalering concrete afspraken gemaakt kunnen worden. De banken weten de weg naar ons te vinden als er sprake is van hulpvragen bij klanten. Bij de scholen wordt er aandacht gevraagd voor de veelal dure schoolactiviteiten die tegenwoordig worden aangeboden. Wij vragen scholen ouders actief te wijzen op de financiële mogelijkheden die Avres vanuit stichting Leergeld biedt. Want er is een tegemoetkoming mogelijk voor indirecte studiekosten. Op deze manier proberen wij sociale uitsluiting van kinderen waar mogelijk te voorkomen.
Een ander belangrijk aspect van het voorkomen van schulden is het burgers vroegtijdig wijzen op de diverse landelijke en regionale inkomensondersteunende regelingen en de ondersteuning bij de aanpak van financiële problemen, die voor hen beschikbaar zijn. Avres heeft onlangs een inkomenskaart ontwikkeld waarop deze regelingen en de dienstverlening overzichtelijk in beeld zijn gebracht . Deze kaart is in 2015 tijdens onze jaarlijkse bijeenkomsten verspreid onder alle deelnemers.
CONVENANTEN/AFSPRAKEN SCHULDEISERS
Een goede samenwerking met schuldeisers is belangrijk. Eén van de manieren om de onderlinge samenwerking te verbeteren is het afsluiten van convenanten dan wel het maken van samenwerkingsafspraken. Schuldeisers en schulddienstverleners weten op deze wijze, wat ze van elkaar kunnen verwachten. Avres heeft diverse convenanten en samenwerkingsafspraken met verschillende schuldeisers in de regio. Denk hierbij aan bijvoorbeeld woningbouw-coöperaties. Daarnaast zijn er vanuit de NVVK landelijke samenwerkingsafspraken gemaakt met onder andere de financiële sector, nutssector en de overheidssector.
Integrale schulddienstverlening is een wettelijke taak. Avres biedt een samenhangend aanbod van preventie tot en met nazorg conform de gedragscodes en richtlijnen van de Nederlandse Vereniging van Volkskrediet (NVVK). De NVVK is de brancheorganisatie op het gebied van schulddienstverlening en sociaal bankieren en draagt zorg voor maatschappelijke verantwoorde financiële dienstverlening. Avres is formeel NVVK gecertificeerd.
Schulddienstverlening is in drie fasen te verdelen:
Avres zet in elke fase in op het verkrijgen dan wel het vergroten van de financiële zelfredzaamheid. In de voorzorgfase gebeurt dit door preventieactiviteiten, in de trajectfase door activiteiten gericht op het stabiliseren/oplossen van schulden in combinatie met activiteiten gericht op het vergroten van het financieel inzicht. In de nazorgfase gebeurt dit door samen met andere partijen in te zetten op het zelfstandig kunnen (blijven) beheren van de financiën. In alle fasen hebben wij oog voor de diverse mogelijkheden om onze visie te realiseren: zoveel mogelijk financieel zelfredzame burgers in onze regio.
De voorzorgfase is de fase waarin er ingezet wordt op de verschillende preventie activiteiten. Onze aanpak op preventie is in het voorgaande hoofdstuk “preventie en vroegsignalering” toegelicht.
Avres volgt het processchema van de NVVK. De trajectfase vangt aan met een indicatiegesprek en vervolgens is er sprake van drie mogelijkheden in de aan te bieden dienstverlening:
• Stabilisatie-schulden oplossen.
• Duurzame financiële dienstverlening.
Een hulpvraag kan binnenkomen bij het digitaal loket, via de telefoon of via de balie van ons Klantcontact Centrum (KCC). Na indiening van de hulpvraag wordt er een indicatiegesprek gepland. In dit gesprek wordt de hulpvraag vastgesteld. Aan de hand van de hulpvraag en de situatie van de klant wordt er een keuze gemaakt in de aan te bieden dienstverlening. Het indicatiegesprek vindt zo snel mogelijk plaats, maar in ieder geval binnen de wettelijke termijn van vier weken. Bij een crisissituatie is dit binnen drie werkdagen.
Het doel is om informatie en advies te verstrekken over het zelfstandig bereiken van duurzaam financieel evenwicht. Door het geven van informatie en advies kan een beroep op andere vormen van financiële dienstverlening worden voorkomen. Een budgetadvies is zowel gericht op het voorkomen als het onder controle krijgen van financiële problemen.
STABILISATIE-SCHULDEN OPLOSSEN
Het doel van stabilisatie is, het in evenwicht brengen en houden van inkomsten en uitgaven van de klant. Hierbij worden inkomsten en uitgaven tot het minimum beperkt. Een stabilisatietraject kent een maximale tijdsduur van vier maanden en heeft tevens als doel om rust te creëren voor de klant, zodanig dat op gedragsverandering kan worden ingezet. Financiële stabilisatie biedt de meeste kans op niet alleen een geslaagde schuldenregeling, maar ook op een structurele oplossing voor de financiële problemen en alle hieruit voortvloeiende positieve gevolgen van dien. Het stabilisatietraject kan leiden tot een situatie waarin de schulden kunnen worden opgelost. Denk hierbij aan de inzet op betalingsregelingen, herfinanciering, saneringskrediet of schuldbemiddeling.
DUURZAME FINANCIELE DIENSTVERLENING
Duurzame financiële dienstverlening is het geheel van activiteiten die erop gericht zijn de inkomsten en uitgaven in evenwicht te brengen en te houden waarbij een vorm van schuldregeling, door in of bij die klant gelegen omstandigheden, (nog) niet mogelijk is. Het kan hierbij onder andere gaan om schulden die niet-regelbaar zijn of situaties waar de klant door geestelijke of lichamelijke beperkingen (nog) niet in staat is, om een traject in de schuldregeling met succes te volgen en af te ronden.
In de functie als kredietbank, kan Avres leningen verstrekken waaronder een persoonlijke lening. Een lening kan worden aangevraagd indien de aanvrager niet onder de doelgroep voor het ontvangen van leenbijstand valt. De persoon dient meerderjarig te zijn, woonachtig te zijn in onze regio, een inkomen te hebben onder 130% van het wettelijk minimumloon en/of een achterstandscodering te hebben bij het Bureau Kredietregistratie (BKR) op grond waarvan de aanvrager bij een reguliere, commerciële kredietverstrekker geen lening kan krijgen en/of als de aanvrager op grond van leeftijd geen krediet kan krijgen (65 jaar en ouder). Er wordt getoetst of kredietverstrekking verantwoord is door een analyse van inkomsten en uitgaven en een toetsing bij het BKR. Ook wordt beoordeeld of de aanvrager gebruik maakt van beschikbare landelijke en/of regionale voorliggende voorzieningen. De Wet Financieringen Decentrale Overheden (FIDO) geeft de wettelijke kaders aan waarbinnen kredietverlening met gebruik van publieke middelen mogelijk is.
De wet stelt dat gemeenten na een verzoek tot schuldhulp maximaal vier weken de tijd hebben om een eerste gesprek aan te gaan met een schuldenaar. In het eerder aangegeven indicatiegesprek wordt de hulpvraag vastgesteld. Dit gesprek vindt plaats binnen de hiervoor wettelijk bepaalde maximale termijn van vier weken.
Wachttijd bij een crisissituatie
Conform de Wgs dient er in het geval van een crisissituatie, binnen drie werkdagen een eerste gesprek plaats te vinden waarin de hulpvraag kan worden vastgesteld. De schulddienstverlener zal tijdens het eerste contact met de schuldenaar vaststellen of een crisisinterventie noodzakelijk is. Onder een crisissituatie wordt verstaan: een
gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektriciteit, verwarming en/of water, of opzeggingen dan wel ontbinding van de zorgverzekering.
Dit laatste komt zelden voor i.v.m. de regeling “wanbetalers zorgpremie”.
Korte doorlooptijden hebben een positieve invloed op de motivatie van de klant om mee te (blijven) doen aan een schulddienstverleningstraject. Beperking van de doorlooptijden heeft een gunstig effect op de bereidwilligheid van schuldeisers om medewerking te verlenen aan een traject. Conform de Wgs krijgt een schuldenaar vooraf globaal inzicht in de te verwachten doorlooptijd aan de hand van het Plan van Aanpak.
Avres hanteert de richtlijn om binnen een periode van 120 dagen een schuldregeling tot stand te hebben gebracht.
Nazorg omvat het geheel aan activiteiten, dat plaatsvindt na beëindiging van een traject en is gericht op het voorkomen van recidive. Eén van onze uitgangspunten is dat de financiële bewustwording en de zelfredzaamheid van de schuldenaar centraal staan. Het is van belang dat de schuldenaar in staat wordt gesteld om na het doorlopen van het traject niet nogmaals in de schuldenproblematiek terecht te komen, dan wel bij stabilisatie van de schulden, deze niet te doen laten verergeren. Om die reden wordt er ingezet op duurzame zelfredzaamheid. Voorbeelden van nazorg die door Avres kunnen worden geboden zijn: tijdelijk budgetbeheer, budgetbegeleiding en de
budgetcursus. Avres zet daarnaast in op ondersteuning van (vrijwilligers)organisaties om de schuldenaar na het traject nog beter
te begeleiden, zodat voorkomen wordt dat mensen opnieuw in de schulden komen en er een hernieuwd beroep wordt gedaan op onze schulddienstverlening.
Sinds 1 januari 2014 is de doelgroep voor beschermingsbewind uitgebreid. Naast mensen met een verstandelijke beperking is beschermingsbewind nu ook toegankelijk voor mensen met problematische schulden. Een onder bewindgestelde wordt door de bewindvoerder niet actief begeleid in het verkrijgen van financiële vaardigheden. Er wordt dus niet actief ingezet op zelfredzaamheid. Dit wordt door Avres gezien als een gemiste kans. Immers burgers dienen zoveel mogelijk financieel zelfredzaam te zijn dan wel te worden. Avres verwijst daarom bij een traject niet standaard door naar een bewindvoerder maar onderzoekt eerst de mogelijkheden van de inzet op budgetbeheer. Meer inzet op budgetbeheer resulteert wel in een toename aan werkzaamheden en heeft dus dus ook gevolgen voor de uitvoeringskosten.
Indien in de toekomst wordt besloten om meer in te zetten op budgetbeheer (en deze bijvoorbeeld voor een bredere doelgroep aan te bieden), biedt de wet Avres de mogelijkheid om hiervoor kosten in rekening te brengen. De schulddienstverlening van Avres is op dit moment in principe kosteloos. Conform artikel 47 van de Wet op het consumentenkrediet, is een verbod op schuldbemiddeling tegen betaling opgenomen. Artikel 48 geeft hierop een uitzondering ten aanzien van partijen zoals gemeenten en gemeentelijke kredietbanken. Op grond hiervan kan Avres voor schuldbemiddelende activiteiten een eigen bijdrage bij de schuldenaar in rekening brengen.
De Wgs schrijft gemeenten voor om maatregelen te nemen die er voor zorgen dat de kwaliteit van de schulddienstverlening gewaarborgd is en blijft. Het is van essentieel belang dat zowel de schuldenaar als de schuldeisers vertrouwen hebben, in de wijze waarop schulddienstverlening wordt geboden en daarmee ook het recht doet aan beider belangen. Voor de uitvoering moet er voldoende expertise en capaciteit aanwezig zijn.
Avres voert de schulddienstverlening zelfstandig uit op basis van de gedragscodes van de NVVK. Avres is een sinds 2015 door de NVVK gecertificeerde organisatie en is officieel drager van het NVVK auditlogo. Iedere drie jaar dient Avres hiertoe een audit af te nemen. Hiermee is de kwaliteit van onze dienstverlening gewaarborgd. Daarnaast wordt de kwaliteit getoetst op grond van sturingsinformatie. Er vindt verantwoording plaats via periodieke bestuur rapportages en de jaarrekening.
Voor een goede kwaliteit van onze dienstverlening is Avres ook afhankelijk van derden, denk daarbij aan meewerkende schuldeisers en uiteraard de schuldenaar zelf. Om kwaliteit te kunnen leveren worden er inspanningen verwacht van de schuldenaar. Het is onmogelijk om een goede dienstverlening te bieden als de schuldenaar onvoldoende gemotiveerd is en niet volledig meewerkt. Om die reden wordt bij het indicatiegesprek de motivatie getoetst en wordt er aangegeven welke voorwaarden er worden gehanteerd op het gebied van het nakomen van de verplichtingen van de schuldenaar.
Schulddienstverlening wordt kosteloos aan burgers aangeboden. Hiermee wordt geen extra drempel opgeworpen voor burgers om gebruik te maken van onze dienstverlening. Schulddienstverlening wordt gefinancierd uit het gemeentefonds.
In eerste instantie heeft het Rijk een bezuinigingsslag op schulddienstverlening toegepast. Uiteindelijk heeft het Rijk besloten om gemeenten extra middelen te verstrekken voor de aanpak van armoedebestrijding. Zoals al eerder aangegeven gaan deze middelen geheel op aan de enorme toename van het aantal aanvragen bijzondere bijstand voor de kosten van beschermingsbewind door de verbreding van de doelgroep.
Op basis van het verleden is een schatting gemaakt om een globaal overzicht te kunnen geven in een meerjarige financiering van de schulddienstverlening. Het betreft hier een grove en globale schatting daar niet bekend is wat het effect zal zijn van toekomstige ontwikkelingen. Dit kunnen ontwikkelingen zijn waar geen directe invloed op uit te oefenen is, maar kunnen ook ontwikkelingen zijn die betrekking hebben op eigen keuzes zoals bijvoorbeeld het eventueel meer inzetten op budgetbeheer. Deze keuze zou een stijging van de kosten van onze schulddienstverlening kunnen veroorzaken, maar daarentegen ook een daling kunnen bewerkstelligen van onze uitgaven minimabeleid. Immers er zal alsdan minder bijzondere bijstand verstrekt behoeven te worden voor de vergoeding van de (in verhouding hogere) kosten van beschermingsbewind. De kosten van de overhead, beleidsadvisering op het gebied van schulddienstverlening en de kosten van de werkzaamheden van het KCC zijn niet in dit overzicht meegenomen.
Aanmelding voor schulddienstverlening kan ieder moment van de dag via ons contactformulier op de website. Aanmelding kan ook telefonisch of via een bezoek aan ons Klantcontact Centrum gelegen op het Werkplein in het gemeentehuis van Gorinchem.
Bij beschermingsbewind wordt de volledige bevoegdheid inzake de financiën overgenomen door een bewindvoerder. De onder bewind gestelde blijft, in tegenstelling tot onder curatele stelling, handelingsbekwaam. Voor het instellen van bewind is een uitspraak van de rechter noodzakelijk. Beschermingsbewind wordt niet door Avres uitgevoerd maar door derden.
Avres streeft in eerste instantie naar een schuldregeling waarbij een gehele terugbetaling plaatsvindt. De twee soorten regelingen die wij hierin onderscheiden zijn de betalingsregeling en de herfinanciering.
In beginsel dient de schuldenaar zelf te proberen om tot een minnelijke schuldregeling te komen, lukt dat niet dat biedt de consulent ondersteuning. Om een betalingsregeling te laten slagen dienen alle schuldeisers akkoord te gaan met het betalingsvoorstel. Er wordt uitgegaan van volledige aflossing van de schulden.
Budgetcoaching omvat het geheel van activiteiten om de klant te leren zelfstandig en op een verantwoorde manier zijn financiële huishouden te voeren.
Budgetbeheer is het beheren van de financiën als onderdeel van een periode van stabilisatie of een traject. Budgetbeheer kent een begin en een einddatum. Indien na een traject blijkt dat budgetbeheer een langdurige noodzaak is, kan worden verwezen naar een bewindvoerder. De kosten voor deze dienstverlening dienen door de betrokkene zelf te worden vergoed.
De budgetcursus is toegankelijk voor alle inwoners in de regio AV van 18 jaar of ouder. Het doel van de cursus is met name om mensen te leren om te gaan met geld en hen inzicht te geven in inkomsten en uitgaven. De budgetcursus kan worden ingezet als verplicht component van een traject.
Van een crisisinterventie is sprake als er een concrete aanzegging is voor een woningontruiming, afsluiting van nutsvoorzieningen en/of ontbinding van de zorgverzekering.
Indien schuldeisers niet akkoord gaan met een minnelijk traject en de financiële opbrengst van het minnelijk traject groter is dan de financiële opbrengst uit een traject op grond van de WSNP, dient Avres over te gaan tot het aanvragen van een dwangakkoord. De rechtbank bepaalt dan wat redelijk is. Alle schuldeisers zijn gedwongen akkoord te gaan met het door de rechter vastgestelde dwangakkoord.
De intake bestaat uit drie stappen: inventarisatie, analyse en advies. Er vindt een onderzoek plaats naar de hulpvraag, de schulden en de onderliggende problematiek. Vervolgens wordt er een plan van aanpak opgesteld. Conform de NVVK richtlijnen neemt dit proces maximaal drie maanden in beslag.
Flankerende hulp beoogt hulp en dienstverlening te bieden die ondersteunend is aan de schuldregelende activiteiten. Flankerende hulp kan worden ingezet bij klanten die naast de dienstverlening gericht op schulden en financiën, dienstverlening nodig hebben op
ander terreinen. Het gaat hierbij om vormen van sociaal-maatschappelijke hulpverlening en/of hulpverlening op het terrein van zorg en gezondheid. Avres zoekt hierbij de verbinding met de betreffende instanties die deze hulp kunnen bieden.
Bij een herfinanciering vindt er aflossing plaats van de totale schuldenlast via een lening bij Avres. Er dient rente te worden betaald over het geleende bedrag. Herfinanciering wordt ingezet bij niet complexe schuldensituaties.
Er wordt een betalingsvoorstel gedaan aan alle schuldeisers waarbij een voorstel wordt gedaan tegen finale kwijting. Het bedrag dat wordt uitbetaald aan de schuldeisers wordt geleend bij Avres. Deze lening dient uiteraard aan Avres te worden terugbetaald. Hiervoor staat een periode van doorgaans 36 maanden. Er wordt rente voor deze lening bij de schuldenaar in rekening gebracht. Anders dan bij schuldbemiddeling ontvangt de schuldenaar direct finale kwijting en de
schuldeisers ontvangen direct het bedrag dat is vastgesteld.
Afhankelijk van de afloscapaciteit wordt een maandelijks aflossingsbedrag bepaald. Dit bedrag wordt over een periode van 3 jaar berekend en naar rato onder de schuldeisers verdeeld. Er wordt een percentage aan bemiddelingskosten op het aflossingsbedrag in mindering gebracht. Het voorstel aan de schuldeisers is een percentage-voorstel dat voor alle schuldeisers gelijk is, met uitzondering van preferente schuldeisers zoals de belastingdienst. Het voorstel aan de schuldeisers is een prognose, jaarlijks vindt er een hercontrole plaats waarbij het aflossingsbedrag naar boven of naar beneden kan worden bijgesteld. Indien de schuldenaar zich gehouden heeft aan alle verplichtingen wordt de resterende schuld na de periode van drie jaar tegen finale kwijting kwijtgescholden. De voorwaarde voor schuldbemiddeling is dat alle schuldeisers akkoord dienen te gaan met het voorstel. Lukt dit niet, dan kan via een dwangakkoord alsnog getracht worden om een overeenstemming te bereiken. Eventueel kan dit in combinatie met een aanvraag Wettelijke Schuldregeling Natuurlijke Personen (WSNP).
Indien volledige terugbetaling aan schuldeisers niet mogelijk is dan wordt gestreefd naar een regeling waarbij een maximale terugbetaling wordt gerealiseerd. Schuldeisers worden gevraagd om na verloop van 36 maanden, finale kwijting te verlenen. Twee regelingen worden hierin onderscheiden: het saneringskrediet en de schuldbemiddeling
WETTELIJKE SCHULDREGELING (WSNP)
De Wet schuldsanering Natuurlijke Personen (WSNP) is een wet die de mogelijkheid biedt op een schuldenvrije toekomst in situaties waarbij andere trajecten niet mogelijk zijn. De rechtbank beslist aan de hand van een verzoekschrift en een gemeentelijke verklaring of iemand tot de WSNP wordt toegelaten. Indien men wordt toegelaten, wordt een saneringsplan opgesteld en er wordt een bewindvoerder benoemd. In eerste instantie dient er voorafgaand aan een WSNP-traject een minnelijk traject te zijn opgestart. Is dit niet gelukt dan kan pas kan een schuldenaar in aanmerking komen voor een WSNP-traject.
Regioplan en Hoge School Utrecht (2011). http://www.regioplan.nl/publicaties/rapporten/schuldhulpverlening_loont_een_onderzoek_naar_de_kosten_en_baten_van_schuldhulpverlening
KINDEREN IN ARMOEDE IN NEDERLAND
http://www.dekinderombudsman.nl/92/ouders-professionals/publicaties/rapport-kinderen-in-armoede/?id=106
http://www.nibud.nl/wp-content/uploads/Rapport_Nibud-Mbo-onderzoek-april-2015.pdf
KOOPKRACHTONTWIKKELING POSTACTIEVEN ITS-Radboud Universiteit i.o.v. ANBO (2015)
http://www.anbo.nl/sites/default/files/uploads/koopkrachtontwikkeling_postactieven.pdf
FINANCIELE PROBLEMEN OP DE WERKVLOER
http://www.nibud.nl/beroepsmatig/financiele-problemen-op-de-werkvloer/
Panteia i.o.v. Ministerie SZW (2015)
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2015/11/27/bijlage-2-huishoudens-in-de-rode-cijfers-2015
Aan de hand van een Doel-Inspanningen-Netwerk schema wordt duidelijk waar de aandacht van onze schulddienstverlening op gericht dient te zijn. Door inspanningen en doelstellingen te visualiseren, wordt er een helder beeld geschetst van onze dienstverlening met haar verschillende projecten, initiatieven en de samenhang daar tussen.
Permanente link
Kopieer de link naar uw clipboard
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/bgr-2017-32.html