Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 28 november 2012
In een brief van 11 oktober 2012 verzoekt u mij om te reageren op een onderzoeksrapport
van de Nationaal rapporteur mensenhandel (NRM) over «Mensenhandel met het oogmerk
van orgaanverwijdering en gedwongen commercieel draagmoederschap.» Bij deze ontvangt
u mijn reactie mede namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
en de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (VenJ). Voor de goede orde heb ik
het rapport en de aanbiedingsbrief van de NRM bijgevoegd (Ter inzage gelegd bij het
Centraal Informatiepunt Tweede Kamer).
Mensenhandel met het oogmerk van orgaanverwijdering
Een aantal aanbevelingen richt zich op het beter in kaart brengen van de aard en omvang
van mensenhandel met het oogmerk van orgaanverwijdering. In reactie daarop heeft de
Minister van VWS de Nederlandse Transplantatie Stichting gevraagd om met een voorstel
te komen voor de wijze waarop op regelmatige basis een indicatie kan worden gegeven
van de omvang van orgaanhandel in Nederland. Daarnaast verwacht ik dat het internationale
onderzoek naar orgaanhandel, dat in opdracht van de Europese Commissie door de Erasmus
Universiteit wordt uitgevoerd, daarin meer inzicht kan geven.
De Nationaal rapporteur mensenhandel ziet het financieel stimuleren van orgaandonatie
als een mogelijke oplossing voor het orgaantekort maar wijst er tegelijkertijd op
dat daardoor een markt zou kunnen ontstaan voor organen waaraan ook weer het risico
van mensenhandel kleeft. Dat risico zou kunnen worden vermeden door donoren in plaats
van een directie geldelijke vergoeding een vrijstelling van ziektekostenpremies te
geven. Deze aanbeveling wordt niet overgenomen, omdat deze in strijd is met nationale-
en Europese wet- en regelgeving. Zowel de Wet op de orgaandonatie als Richtlijn 2010/53/EU
inzake kwaliteits-en veiligheidsnormen voor menselijke organen bestemd voor transplantatie
staan niet toe dat donoren een vergoeding ontvangen die meer bedraagt dan de kosten,
inclusief inkomstenderving, die een rechtstreeks gevolg zijn van de verwijdering van
het orgaan. Voor de vergoeding van kosten die een rechtstreeks gevolg zijn van de
verwijdering van een orgaan, heeft de Minister van VWS nu juist de subsidieregeling
Donatie bij leven ingesteld.
Mensenhandel en gedwongen commercieel draagmoederschap
Eind vorig jaar heeft de Staatssecretaris van VenJ u bij brief van 16 december 20111 meegedeeld een aantal maatregelen te treffen op het gebied van draagmoederschap in
het buitenland. Eén van deze maatregelen is het geven van voorlichting (op websites)
over het krijgen van een kind via draagmoederschap. Informatie over risico’s die aan
draagmoederschap in het buitenland zijn verbonden, waaronder mogelijke uitbuiting
van draagmoeders, zal uiteraard ook deel uitmaken van deze voorlichting. Op www.rijksoverheid.nl zal informatie worden toegevoegd over het krijgen van een kind via draagmoederschap.
Deze informatie richt zich – naast de risico’s van draagmoederschap in het buitenland
– op de strafbaarstelling en de juridische procedure in Nederland en op hoogtechnologisch
draagmoederschap in Nederland in het VU medisch centrum. Het streven is deze informatie
eind dit jaar te plaatsen.
De Kamer heeft naar aanleiding van de brief van 16 december 2011 helaas nog niet met
de Staatssecretaris van VenJ kunnen discussiëren over draagmoederschap. De ingezette
koers wordt in afwachting van deze discussie voortgezet met oog voor het risico van
uitbuiting van buitenlandse draagmoeders. Indien mogelijk zal dit aspect ook bij
de vorming van het beleid worden betrokken.
Mocht het aan de orde zijn, dan wordt ook de aanbeveling van de NRM overgenomen om
in de onderhandelingen over een mondiaal verdrag op het terrein van draagmoederschap,
mensenhandelaspecten bij draagmoeders onder de aandacht te brengen
De minister van Veiligheid en Justitie,
I. W. Opstelten