Aanwijzing European Energy Exchange AG (EEX AG) als gasbeurs, Ministerie van Economische Zaken en Klimaat

20 april 2020

DGKE-E / 20058348

Geachte heer Von Rintelen,

In uw brief van 19 november 2019 verzoekt u mij om de aanwijzing waarmee European Energy Exchange AG (EEX AG) is aangewezen als gasbeurs op grond van artikel 66b van de Gaswet (Staatscourant 2011, nr. 8097) uit te breiden, zodat EEX AG niet alleen actief kan zijn als gasbeurs in Nederland op de “intraday” en “day-head” market (spotmarkt), maar ook op de lange termijn markt en de markt voor ‘geografische spreads’. Naar aanleiding daarvan, bericht ik u als volgt.

1. Juridisch kader

De Minister van Economische Zaken en Klimaat wijst op grond van artikel 66b, eerste lid, van de Gaswet één of meerdere rechtspersonen aan die tot taak hebben een beurs tot stand te brengen of in stand te houden. Het beursreglement van deze aangewezen rechtspersoon behoeft goedkeuring van deze minister op grond van artikel 66b, tweede lid, van de Gaswet.

Op grond van artikel 66b, derde lid, van de Gaswet is de netbeheerder van het landelijk gastransportnet verplicht aan deze aangewezen rechtspersoon en aan de door deze rechtspersoon ingeschakelde derden, voor zover het betreft de afhandeling van de op de beurs tot stand gekomen overeenkomsten, de gevraagde medewerking te verlenen, voor zover deze medewerking noodzakelijk is voor een goede uitvoering van de aan deze rechtspersoon opgelegde taak om een beurs tot stand te brengen en in stand te houden. De bedoeling van de wetgever was om veilig te stellen dat er ten minste één beurs zou komen. Een gasbeurs is immers van belang voor de liquiditeit en transparantie van de gasmarkt. Het betreft uitdrukkelijk geen exclusieve taak. Ook andere rechtspersonen kunnen worden aangewezen als gasbeurs en de aanwijzing verhindert niet de activiteiten van niet-aangewezen beurzen.

De criteria die ik hanteer bij de uitoefening van mijn bevoegdheden op grond van artikel 66b van de Gaswet heb ik uitgewerkt in de beleidsregel van 14 januari 2005, nr. WJZ 5002340, houdende de aanwijzing van een rechtspersoon als gasbeurs en de goedkeuring van het beursreglement van een gasbeurs (Stcrt. 2005, nr. 12, hierna: de beleidsregel).

2. Feitelijk kader

Bij besluit van 28 april 2011 is European Energy Exchange AG (EEX AG) aangewezen als gasbeurs op grond van artikel 66b van de Gaswet (Staatscourant 2011, nr. 8097). De reikwijdte van deze aanwijzing is beperkt tot de spotmarkt.

Bij besluit van 26 oktober 2012 is Powernext S.A. (hierna: Powernext) aangewezen om een beurs tot stand te brengen en in stand te houden op grond van artikel 66b van de Gaswet (Staatscourant 2012, nr. 23494). Deze aanwijzing ziet op de spotmarkt, de lange termijn markt, de markt voor geografische spreads en over-the-counter clearing.

Met ingang van 1 januari 2020, zijn EEX AG en Powernext gefuseerd, als gevolg waarvan alle activa en passiva van Powernext zijn overgegaan op EEX AG. Naar aanleiding van deze fusie verzoekt EEX AG tot het uitbreiden van de reikwijdte van de aanwijzing van EEX AG op grond van artikel 66b van de Gaswet als Gasbeurs, zodat EEX AG in Nederland – naast de spotmarkt -ook kan opereren als gasbeurs op de lange termijn markt en de markt voor geologische spreads.

EEX AG – gezeteld in Leipzig – is een rechtspersoon naar Duits recht. De regels van de Duitse Beurswet (Börsengesetz) zijn van toepassing op EEX. De activiteiten van EEX AG vallen onder het toezicht van het Ministerie van Economie, Werk en Transport van de deelstaat Saksen (Sächsisches Staatsministerium für Wirtschaft, Arbeit und Verkehr).

Powernext – voorheen gezeteld in Parijs – was tot 1 januari 2020 een rechtspersoon naar Frans recht. Tot 1 januari 2020 vielen de activiteiten van Powernext onder het toezicht van de Autorité des Marchés Financiers. Met ingang van 1 januari 2020 heeft Ministerie van Economie, Werk en Transport van de deelstaat Saksen het toezicht op deze activiteiten overgenomen.

De zogeheten "clearing en settlement" van de op de EEX beurs tot stand gekomen contracten wordt verricht door het clearing house European Commodity Clearing AG (hierna: ECC). ECC is eveneens een rechtspersoon naar Duits recht en is grotendeels in handen van EEX. ECC levert "clearing en settlement" diensten voor transacties op de EEX. ECC levert – ook al voor de fusie tussen EEX en Powernext – “clearing en settlement” voor de activiteiten van voorheen Powernext. ECC staat onder toezicht van de Duitse financiële autoriteit (BaFin) en de Duitse Centrale Bank, welke zijn toezichthoudende taak uitvoert in samenwerking met de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA). Daarnaast is de Autoriteit Consument en Markt (ACM) vanuit haar wettelijke taak om toezicht te houden op de naleving van de bij of krachtens de Gaswet gestelde regels betrokken bij het toezicht op aangewezen gasbeurzen (artikel 1a, eerste lid Gaswet).

Om de aflevering van gas ter uitvoering van op de beurs van EEX tot stand gekomen contracten te effectueren, zal ECC conform de transportvoorwaarden van GTS een half uur voor de levering het gas nomineren op de TTF en zal GTS dit gas transporteren. GTS verleent op deze wijze haar wettelijke verplichte medewerking aan het in stand houden van de beurs van EEX (artikel 66b, derde lid, van de Gaswet).

3. Beoordeling

Artikel 4 van de beleidsregel geeft de criteria weer waaraan ik toets bij de aanwijzing van een gasbeurs en bij de goedkeuring van de beursreglementen. Deze toets leidt in dit geval tot de volgende beoordeling.

a. Onafhankelijkheid en onpartijdigheid

Er zijn naar mijn oordeel voldoende voorzieningen getroffen om de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van EEX, alsmede van het bestuur en het personeel te waarborgen.

Hier geldt de bepaling uit artikel 66b, vijfde lid, van de Gaswet, waarin is bepaald dat producenten, leveranciers, handelaren, verbruikers en aandeelhouders zich onthouden van elke bemoeiing met de taken van de gasbeurs.

Daarbij is het van belang dat de beurs zelf of bij de beurs betrokken personen direct noch indirect enig belang hebben bij transacties die op de beurs plaatsvinden.

De onafhankelijkheid en onpartijdigheid van EEX wordt in de eerste plaats gewaarborgd door toepassing van de Duitse Beurswet en door de op basis van deze wet aangewezen toezichthouder: het Ministerie van Economie, Werk en Transport van de deelstaat Saksen. De activiteiten onder de aanwijzing van Powernext zijn met ingang van 1 januari 2020 voortgezet door EEX AG. Vanaf dat moment heeft het Ministerie van Economie, Werk en Transport van de deelstaat Saksen het toezicht op deze activiteiten overgenomen van de Franse toezichthouder, Autorité des Marchés Financiers. Bepalingen in de Duitse Beurswet zien toe op onafhankelijkheid waaronder het voorkomen van verstrengeling van aandeelhoudersbelangen met publieke belangen zoals de beurs die nastreeft. Tevens is het non-discriminatiebeginsel van toepassing waar het gaat om toegang tot de beurs, informatieverstrekking en de behandeling van deelnemers. Daarnaast heeft EEX op grond van een verplichting uit de Beurswet een eigen toezichthoudend orgaan opgericht (“Market Surveillance Department”) dat voortdurend toezicht uitoefent op de beurshandel en de afhandeling van transacties.

Eveneens constateer ik dat de organisatorische vormgeving van EEX niet zodanig is dat voor het handhaven van de onafhankelijkheid en onpartijdigheid hoeft te worden gevreesd. Een aantal van de aandeelhouders is ook beursdeelnemer, maar deze partijen hebben zeer diverse activiteiten en daardoor uiteenlopende belangen, en hebben bovendien slechts een beperkt deel van de aandelen in handen. Aandeelhoudersbesluiten worden met gewone meerderheid genomen.

Tot slot bieden ook het beursreglement (goedgekeurd door de aangewezen toezichthouder) en de gedragscode (“code of conduct”) van EEX extra waarborgen voor de onafhankelijkheid.

b. Leveringszekerheid

De leveringszekerheid is naar mijn oordeel voldoende gewaarborgd. Alle partijen die tot de beurs worden toegelaten hebben de toelatingsprocedure doorlopen zoals opgenomen in het beursreglement van EEX (Exchange Rules, par. 14-23). De daarin opgenomen algemene toelatingseisen, de eisen voor de totstandkoming en afhandeling van transacties en eisen aan de kredietwaardigheid van marktdeelnemers vloeien voort uit bepalingen in de Beurswet.

Ook het afsluiten van een zogenoemde “Clearing Agreement” door ECC met marktdeelnemers biedt extra zekerheid om tot een goede afhandeling te komen en geeft vertrouwen dat er ook met de fusie geen aanvullende risico's zijn voor de leveringszekerheid

c. Financiële soliditeit

Hoewel financiële risico's nooit zijn uit te sluiten, kan worden geoordeeld dat de financiële soliditeit in voldoende mate is gewaarborgd. Hiertoe zijn bijvoorbeeld voorzieningen getroffen in het beursreglement door middel van toelatingseisen, eisen voor de afhandeling van transacties en eisen voor de kredietwaardigheid van marktdeelnemers (zie onder b). Daarnaast bieden de betrokkenheid van ECC en het toezicht daarop de benodigde zekerheid. Ook worden financiële risico’s beperkt door de “handelsvoorwaarden” (Trading Conditions) van EEX waarin bepalingen zijn opgenomen die eraan bijdragen te voorkomen dat onverantwoorde handelsposities door marktdeelnemers worden ingenomen. Tot slot geeft het feit dat EEX is aangemerkt als “Regulated Market” in de Markets in Financial Instruments Directive (MiFID) vertrouwen in de financiële soliditeit.

d. Vertrouwelijkheid

Ingevolge artikel 66b, vierde lid, van de Gaswet is een aangewezen gasbeurs verplicht tot geheimhouding van die gegevens die zij tot haar beschikking krijgt en waarvan zij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden.

Op grond van de Duitse Beurswet wordt de vertrouwelijkheid van beursgegevens gewaarborgd door een geheimhoudingsplicht voor zowel medewerkers van de aangewezen toezichthouder, beursmedewerkers als leden van beursorganen waar het gaat om gegevens waarvan de vertrouwelijkheid in het belang is van marktdeelnemers of derde partijen.

Deze bepalingen zijn naar mijn oordeel voldoende om de vertrouwelijkheid van de gegevens te waarborgen.

e. Malversatie, manipulatie en risico’s

Uit bepalingen in de “handelsvoorwaarden” (Trading Conditions) en de gedragscode (“code of conduct”) van EEX blijkt dat er voldoende voorzieningen zijn getroffen, waaronder ook sancties, om manipulatie, malversatie of het nemen van onverantwoorde risico’s door marktdeelnemers te voorkomen. Ook de onder c al weergegeven voorzieningen dragen hier aan bij.

ƒ. Praktische uitvoerbaarheid

De praktische uitvoerbaarheid van een gasbeurs is niet eenvoudig te beoordelen maar de combinatie van degelijke regelgeving, toezicht en de ervaring van EEX tot op heden met de instandhouding van een gas- en elektriciteitsbeurs geeft mij voldoende vertrouwen in een goede uitvoering.

4. Rol Nederlandse toezichthouder

Zoals bovenvermeld staat EEX onder toezicht van de op grond van de Duitse Beurswet aangewezen toezichthouder. Het toezicht op artikel 66b van de Gaswet berust bij de Nederlandse Autoriteit Consument en Markt (ACM). EEX is verplicht om de ACM desgevraagd de gegevens en inlichtingen te verschaffen en inzage in de gegevens en bescheiden te verstrekken die redelijkerwijs nodig zijn voor de uitvoering van de wettelijke taken van de ACM (artikel 6b, eerste lid, jo. artikel 2, tweede lid, van de Instellingswet ACM). Dit kan bijvoorbeeld gaan om het verstrekken van informatie ten behoeve van het opstellen van monitoringsrapportages of ten behoeve van ander onderzoek door de ACM met het oog op haar taak toe te zien op een goede marktwerking.

5. Intrekking van de aanwijzing

De werking van de beurs zal worden gevolgd en zal eventueel worden geëvalueerd. Indien de gefuseerde beurs niet of onvoldoende functioneert of niet of onvoldoende bijdraagt aan de gewenste transparantie en liquiditeit van de Nederlandse gasmarkt of anderszins niet voldoet aan de op beurs(activiteiten) betrekking hebbende wettelijke voorschriften of het aan deze aanwijzing verbonden voorschrift, kan ik op een later tijdstip overgaan tot wijziging of intrekking van dit besluit.

6. Besluit

Gelet op het bovenstaande:

  • 1. wijs ik de rechtspersoon European Energy Exchange AG overeenkomstig de aanvraag aan als gasbeurs, als bedoeld in artikel 66b, eerste lid, van de Gaswet, die tot taak heeft een gasbeurs tot stand te brengen en in stand te houden en die mede op de Nederlandse gasmarkt actief is. Gezien de aanvraag ziet deze aanwijzing op een gasbeurs voor zowel de zogeheten “intraday” en “day ahead” market (“spotmarkt”) als de lange termijn markt en de markt voor geografische spreads.

  • 2. keur ik de reglementen als bedoeld in artikel 66b, tweede lid, van de Gaswet, van European Energy Exchange AG goed.

  • 3. trek ik mijn eerdere besluit van 28 april 2011, houdende aanwijzing van European Energy Exchange AG als gasbeurs op artikel 66b, eerste lid, van de Gaswet, in.

De Minister van Economische Zaken en Klimaat, E.D. Wiebes

Tegen dit besluit kan degene wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken binnen 6 weken na de dag van verzending van dit besluit een gemotiveerd bezwaarschrift indienen bij de Minister van Economische Zaken en Klimaat, t.a.v. directie Wetgeving en Juridische Zaken, Postbus 20401, 2500 EK Den Haag. Dit besluit is verzonden op de in de aanhef vermelde datum.

Naar boven