46ste vergadering
2007-2008
46
-
Wapenexportbeleid
Aan de orde is het debatnaar aanleiding van een algemeen
overleg op 20 december 2007 over het Nederlandse wapenexportbeleid.
Mevrouw
Van Velzen
SP
Voorzitter. Voor het kerstreces hebben wij met de staatssecretaris van
Economische Zaken en de minister van Buitenlandse Zaken mogen debatteren over
Nederlandse wapenhandel en doorvoer van wapens. Staatssecretaris Heemskerk
bracht daarbij de suggestie naar voren dat er een doorvoervergunning zou komen
voor alle militaire goederen die via Nederland naar andere landen zouden gaan.
Bij navraag bleek dat echter niet waar te zijn. Ik meen dat het doorvoerbeleid
voor wapens wel wat sterker kan dan nu. Ik wijs erop dat er via Nederland
traangasgranaten in Kazachstan terecht zijn gekomen. Hetzelfde
geldt voor Uganda. Ook komen via Nederland veelvuldig wapenonderdelen in Bangladesh
terecht, terwijl dit toch een van de armste landen ter wereld is. Vandaar
de volgende motie.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
overwegende dat Nederland een eigen wapenexportbeleid heeft;
opmerkende dat wapendoorvoer plaatsvindt die strijdig is met de gedragscode
wapenexporten van de Europese Unie en het Nederlandse wapenexportbeleid;
roept de regering op, standaard gebruik te maken van de mogelijkheid om
een ad-hocvergunningplicht op te leggen op doorvoer naar alle landen die geen
deel uitmaken van de NAVO of de Europese Unie,
en gaat over tot de orde van de dag.
Deze motie is voorgesteld door de leden Van Velzen en Van Dam. Naar mij
blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt nr. 134(22054).
Mevrouw
Van Velzen
SP
Voorzitter. Mijn volgende motie gaat over het huiswerk van de staatssecretaris.
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
overwegende dat de maandrapportages die het ministerie van Economische
Zaken publiceert over de export van militaire goederen, dual use goederen
en de doorvoer van militaire goederen via Nederland een nuttige informatiebron
zijn voor de Tweede Kamer;
constaterende dat de informatie over de export van dual use goederen tot
en met september 2006 verstrekt is en informatie over export van militaire
goederen en de doorvoer beide tot en met december 2006 lopen;
overwegende dat de informatie voor de controlerende taak van de Tweede
Kamer van groter nut is als deze actueler is;
roept de regering op, de informatie te actualiseren van de genoemde maandrapportages
en vervolgens bij te houden, waarbij de achterstand niet groter mag worden
dan een halfjaar,
en gaat over tot de orde van de dag.
Deze motie is voorgesteld door de leden Van Velzen en Van Dam. Naar mij
blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt nr. 135(22054).
Staatssecretaris
Heemskerk
Voorzitter. Ik dank de Kamer voor de inbreng in eerste termijn. Mevrouw
Van Velzen zei dat ik de suggestie heb gewekt dat wij opeens een heel ander
doorvoerbeleid zouden voeren. Ik heb in het AO herhaald wat ik daarvoor heb
gezegd, namelijk dat het kabinet de doorvoercontrole aanscherpt. Deze aanscherping
van de doorvoercontrole ligt bij de Raad van State en wordt naar verwachting
tegelijk met de nieuwe Algemene douanewet medio 2008 van kracht. Deze aanscherping
houdt in dat wij de meldplicht bij zendingen van niet-bondgenoten naar niet-bondgenoten
omzetten in een vergunningplicht, zodat daarbij een toetsing aan de EU-gedragscode
voor wapenexport plaatsvindt. Dat doen wij onder normale omstandigheden niet
bij doorvoerzendingen van en naar onze bondgenoten, dus naar de NAVO-partners,
EU-lidstaten en enkele vergelijkbare landen, waarvan wij ervan overtuigd zijn
dat zij zelf hun exportcontrole op orde hebben. Van die landen erkennen wij
als het ware de afgegeven uitvoervergunningen en wij verwachten dat zij dat
ook doen bij de vergunningen die wij afgeven. In de motie wordt erop aangedrongen
om de toetsing van de bondgenoten nog eens over te doen, bijvoorbeeld als
er een zending komt via Rotterdam of Schiphol. Ik ontraad de aanneming van
deze motie met kracht.
De heer
Aptroot
VVD
Het is duidelijk dat de staatssecretaris de aanneming van deze motie met
kracht ontraadt. Is dat omdat hij deze in feite al gaat uitvoeren? Kan hij
aangeven wat het verschil is? Gaat hij af en toe checken? Er wordt gevraagd
om standaard een vergunningplicht af te geven. Dat geeft natuurlijk een boel
gedonder. Hoe gaat hij het doen met die aanscherping?
Staatssecretaris
Heemskerk
De aanscherping houdt in dat wij de meldplicht omzetten in een vergunningplicht,
maar dat doen wij niet als het gaat om doorvoerzendingen naar bondgenoten.
Dat werk gaan wij niet overdoen. Wij scherpen wat aan, maar wij gaan niet
alles overdoen. Bondgenoten zijn bondgenoten.
De heer
Aptroot
VVD
De motie gaat over landen die geen deel uitmaken van de NAVO of de Europese
Unie. Ik begrijp het verschil niet tussen wat de staatssecretaris wil en wat
in de motie staat.
Staatssecretaris
Heemskerk
De motie roept de regering op standaard gebruik te maken van de mogelijkheid
om een ad-hocvergunningplicht op te leggen voor de doorvoer naar alle landen
die geen deel uitmaken van de NAVO of de Europese Unie. Zij betreft een aantal
landen die er nu niet bij zitten, zoals Australië, Nieuw-Zeeland, Japan
en Zwitserland. Ik zeg erbij dat ik de motie zo had geïnterpreteerd dat
deze betrekking had op alle landen, dus ik heb iets te zwaar ingezet op landen
die geen bondgenoot zijn.
De heer
Aptroot
VVD
Het verschil zit dus in landen zoals Australië en Zwitserland?
Staatssecretaris
Heemskerk
Van Australië, Nieuw-Zeeland, Japan en Zwitserland
gaan wij het werk niet overdoen.
De heer
Van Dam
PvdA
Voor alle helderheid, kan de staatssecretaris met deze motie leven als
die landen aan de lijst uitzonderingen worden toegevoegd? Gaat hij ermee akkoord
als wij ervan maken: de NAVO, de Europese Unie, Japan, Nieuw-Zeeland, Australië
en Zwitserland?
Staatssecretaris
Heemskerk
Het antwoord daarop is "ja". Over de meldplicht bij zendingen
van niet-bondgenoten naar niet-bondgenoten heb ik al toegezegd dat wij deze
aanscherpen en omzetten in een vergunningplicht, met een toetsing aan de EU-gedragscode
voor wapenexport. Dat heb ik al een halfjaar geleden toegezegd.
De heer
Van Dam
PvdA
Deze motie gaat alleen over doorvoer naar, en dus niet over doorvoer van,
landen die geen deel uitmaken van de NAVO, de EU of de vier landen die de
staatssecretaris net noemde. Als wij deze vier landen toevoegen aan deze motie,
gaat de staatssecretaris dan akkoord met de motie en neemt hij deze dan over?
Staatssecretaris
Heemskerk
Als de heer Van Dam precies dat doet wat ik al toegezegd heb, namelijk
de meldplicht bij doorvoer van niet-bondgenoten naar niet-bondgenoten omzetten
in een vergunningplicht, dan is de motie ondersteuning van beleid.
Mevrouw
Van Velzen
SP
Ik wil graag moties indienen die het beleid van deze staatssecretaris
ondersteunen, maar mijn inzet is om het beleid aan te scherpen. Daartoe dient
deze motie. Het gaat daarin nadrukkelijk om de bestemming van de wapens en
niet om de herkomst. Met betrekking tot die bestemming wil ik een aanscherping,
namelijk een ad-hocvergunningplicht voor alle landen buiten de NAVO en de
EU om. Ik zal de motie daarom wijzigen. De vier landen die de staatssecretaris
er graag bij wil zien, zal ik toevoegen, zodat deze niet onder de ad-hocvergunningplicht
vallen. De rest valt daar wel onder. Daarbij gaat het om eindbestemmingslanden,
de landen waarheen de wapens worden doorgevoerd via de Rotterdamse haven of
Schiphol.
Staatssecretaris
Heemskerk
In het algemeen overleg van een halfjaar geleden heb ik al aangegeven
dat ik de bestaande meldplicht zou omzetten in een vergunningplicht voor doorvoer
van niet-bondgenoten naar niet-bondgenoten.
Mevrouw
Van Velzen
SP
De staatssecretaris herhaalt inmiddels meermalen een mantra waarover deze
motie niet gaat. De motie gaat niet over de vraag waar de wapens vandaan komen,
maar over de vraag waar zij naartoe gaan. Ik heb de staatssecretaris echter
gehoord. Als wij de vier landen eraan toevoegen, neemt hij de motie over.
Dat is perfect. Zo scherpen wij het beleid aan. Dat doe ik graag. Ik zal de
voorzitter een hernieuwde motie toezenden.
Staatssecretaris
Heemskerk
Precies, zolang het maar niet gaat om doorvoer afkomstig van NAVO-bondgenoten
en EU-lidstaten.
Mevrouw
Van Velzen
SP
Zo komen wij ergens. Misschien kan de staatssecretaris de motie nog een
keer lezen. Het gaat daarin namelijk om de vraag waar de wapens naartoe gaan.
De heer
Roland Kortenhorst
CDA
Nu is het mij onduidelijk. Als iets naar een NAVO-land, een EU-land of
een van de vier andere genoemde landen gaat, dan heeft de staatssecretaris
allang toegezegd dat de doorvoer buiten dit regime valt. Als het naar een
land daarbuiten gaat, wordt dan de meldplicht een vergunningplicht?
Staatssecretaris
Heemskerk
Precies.
De heer
Roland Kortenhorst
CDA
Dus het gaat gewoon om doorzetten van bestaand beleid? Ik weet niet waarin
dan de aanscherping uiteindelijk zal zitten.
De heer
Aptroot
VVD
De verwarring is groot. Volgens mij is het verschil dit: het gaat niet
om landen waar het naartoe gaat, maar om landen waar het vandaan komt. Volgens
de motie moet je altijd controleren als het niet naar de NAVO, de EU of een
van de vier andere landen gaat. De staatssecretaris zegt volgens mij: als
het komt van een van die bevriende landen, gaan wij het werk van de NAVO-
en EU-collega's niet overdoen, ongeacht waar het naartoe gaat. Kan hij dat
bevestigen?
Staatssecretaris
Heemskerk
Precies. Bij herkomst van een van de bondgenoten gaan wij het niet overdoen.
De heer
Aptroot
VVD
Dan steunen wij de staatssecretaris.
De heer
Roland Kortenhorst
CDA
En als het naar een bondgenoot toe gaat, doen wij het ook niet over.
Staatssecretaris
Heemskerk
Dan gaan wij het ook niet overdoen.
Mevrouw
Van Velzen
SP
Ik geloof dat de staatssecretaris lichtelijk in de war is. Als ik die
vier landen aan mijn motie toevoeg, steunt hij haar. Als ik de staatssecretaris
op die manier mag interpreteren, is hij bezig om zijn eigen beleid aan te
scherpen. Ik zeg hem daarvoor dank; dat is prachtig. Misschien moet ik hem
echter een kleine cursus geven over de wijze waarop het wapenbeleid in elkaar
zit. Dan weet hij dat deze motie geen ondersteuning van beleid is. Eenieder
die het beleid wil ondersteunen, kan beter een andere motie indienen.
Staatssecretaris
Heemskerk
Nee, ik heb alleen gezegd dat mevrouw Van Velzen het beleid ondersteunt
als zij wil dat de meldplicht wordt omgezet in een vergunningplicht voor "van
niet-bondgenoten naar niet-bondgenoten". Dat heb ik een halfjaar geleden
in het AO toegezegd. Ik heb geen enkele zin in een verdere aanscherping van
het doorvoerbeleid. Vanaf de start heb ik duidelijk gemaakt dat er één
aanscherping is en verder dat wij werk van bondgenoten niet gaan overdoen.
Ten aanzien van de tweede motie kan ik de Kamer veel royaler bedienen.
Die beschouw ik als ondersteuning van beleid. Nederland loopt voorop wat betreft
transparantie over wapenexport. Daarin zijn wij echt in Europa verreweg het
beste jongetje van de klas. Als je transparant bent en informatie op de website
zet, leidt dit er echter toe dat je vreselijk veel vragen krijgt.
Je krijgt dan bovendien heel veel Kamervragen en Kamerdebatten. Die debatten
voer ik graag met de Kamer. Dit vergt wel allemaal voorbereiding, want de
feiten moeten precies aan de Kamer worden gemeld. Tegelijkertijd hebben wij
immers met een taakstelling te maken. Daarbij ontzien wij dit deel van Economische
Zaken, maar er is in ieder geval geen sprake van uitbreiding van het aantal
ambtenaren. Daardoor kan af en toe een achterstand op de website ontstaan.
Die proberen wij echt maximaal weg te werken. Wij zouden inderdaad na een
halfjaar willen publiceren. Ik geef daar geen garantie op, maar wij lopen
voorop met transparantie en dat willen wij blijven doen.
Is deze ruimhartige en volledige toezegging voor de indieners een reden
om de motie in te trekken?
Mevrouw
Van Velzen
SP
Ik zal de motie intrekken op het moment dat ik zie dat de achterstand
daadwerkelijk is ingelopen, maar dat is de afgelopen tijd nog niet gebeurd.
Ik wens de staatssecretaris dus heel veel succes. Hij mag de motie als een
steun in de rug zien.
De beraadslaging wordt gesloten.
De vergadering wordt van 16.17 uur tot 17.30 uur geschorst.
Voorzitter:
Van Beek